ZAPISKI

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1937 R.15 Nr3

Jak wyżej wspomniałem (pod nr 2), niejakiś krawiec, pochodzący z Ś w i ({ c i e c h o w y (na Śląsku pod panowaniem (:zech, a pÓźniej Austrii), Maciej Beins (Heyn) przyjmuj2 w 1', 17-11 prawo miejskie w Poznaniu, \V ksiQgach metrycznych nazwisko to hrzmi H e y n, Tenże Maciej Heyn, ożeniollY z bliżej nieznauą Hozalią, pozostawił 3 dzieci: \V o j c i ec h a \. n t o n i e g o (ur. 17-1,3 1',), Macieja Fmnc, Józefa i Annę 27).

\\ o j c i f' C II A n t o II i H p y n, syn :vracieja krawca, jest prawdopodohni!' Ill'zyszłYIłI architektem. Za tym przemawiałyby: imi{'. przybliżouy wieI, i pochodzenie, W chwili śmierci liczy ojciec filozofa "około ;)0 lat" 'S), Tf'I>I1lill "okolo lat ;)0" - to całkirm dobru' może oznaczar 4B lat a także 51, 52 lata. Dalej pochodzenie rZekOllll' czeskie i tu miałoby swe popal'cie, r.Iacil'j Beyn I1lógł hyr czecll!'I1l, urodzonym w śll.-,;kiej ŚwięciechIlwi

Mal'ian J, Mika.

;1. S P l' a \\" o z (l a n i e J Ó z e f a J e z i o l' o W s k i e IJ: o z 1', 1808 II s t a n i f' S z k {I ł P II W S Z P (' h II Y c h w P o Z n a n i u.

Pozwulsl<il' szkoły ludowI' przeszły pod panowanie pl'uskie w 1', 17fJ:{, a wi({c w czasach, kiedy rząd prusld wyraźnie lIpośledzał tell dział szkolnictwa. Zauil'dhywalle przez władzI' szkoły te, a mianowicie katedralna, farna, na ŚW, Marcinie. na św. \\'ojciechu, oraz dwie protestanckil': luterska na Grobli i kalwilIska. nip doznały za rzą,d(;w pruskich żadnych ulepszell. \V 1', 1799 do katolickich szkÓł powszechnych uczęszczało tylko 51 uczniów, tyleż katolicl,ich uczlliÓw i uczenic było zapewne wśrÓd 1 4 dzieci, uczęszczających do szkÓł pl'Otestanckich, Hazem więc katolicka ludnoM nI. Poznania posyłała wówczas tlo szkół powszechnych tylko około 100 dzieci, !!'(ly tymczasem Żydzi posyłali ich 12;)

27) Libel' baptis, Eccl. S, M. Magd. 1729-1779. 21. IV, 1743: "Ego qui supl'a haptisavi infantem bini nominis A l b e I' t li m A n t o n i u m flllllatOnllll M Ił t h i II e p t R o S a l i Ił e H e y n O" leg, conj, civiulll Posn, Plltrini fllPl'e film, (Jrhanus Hllhel' pt Regina Żołądkie\\'icz", Ma<'iej FI'. Józef Orlll'ZCZ, 29, IX, 1744. a Annll dn. 9, VI. 1746, CM) M, Wichel'kiewiczowa: op, cit. 6 i przypis nr 18.

a Grecy 9 dzieci, które uczył mnich Dorotheus. .Ka lIrzeszło lfi tysiQcy mieszkalIców wypadało więc tyllm 380 dzieci, pobierają.cych nauk{' w szkołach powszechnych. Daleki wil:c hył rząd pruski od głoszonego niekif'dy pl'zez siebie id?łu powszechnego nauczania l), Dopil'ro od r. 180:3 rząd pruski zaczął intm'l'sować si{' żywiej szkolnictwem powszechnym. Było to, jak wykazała \Vanda Bobkowska 2), skutkiem chQci rywalizowania z rządf>1l1 rosyjsIdni, który właśni f' wówczas administrację szkolną. na ziemiach polskich powil'rzył dwom takim znakomitościom, jak książf.' Adam Jerzy Czartoryski i Tadeusz Czacki. Pojawiły się projekty rządowe podwyższenia liczhy szkół powszechnych \V mieście do ośmiu, zacz{'to si{' rozgląda( za nowymi nauczycielami i ustalano etaty, Zlustrowano także istniejące już szkoły. Okazalo sil,', że do szkólld farnej uCzf.'szczało 138 dzieci, Szkółka przy katedrze mogła pomieścić najwyżej 100 dzieci, gdy tymczasf'm miejsca potrzeha było na 324 dzieci. Na ró(lce było 241i dzieci w wif'ku szkolnym, na Miasteczku 11f!, na św, \Vojcicchu Hit, na św. Mat'cinb 2li1., na Hybakach :n 8, nigdzie at.oli nie było dla nich osobnego hudynku szlmlnego, I(oszta urządzf'nia i uruchomienia szkM, potrzehnych dla wszystkich tych dzieci, obliczono na przeszło fi tysięcy t.alarów. Lecz rozważania nad reorganizacją szkół tI'wały do r, 180;), Tymczaselll pojawił się pomysł urządzenia osobnej szkółki. mającej przygotowywać chłopców do gimnazjum, Zaczf.'ły sil;' spory o sposóh rozłożenia ciQżarów szkolnych, trwające aż do k0l1ca rzą.dów pruskich w Poznaniu w r. 1801i :1), \V rezultacie wi{'c rząd pruski nie uczynił niczego dla podniesienia szkolnictwa powszechnego w naszym nneSCIe. To też nie dziw, że \V ciągu li lat, od r. 1799 do 1ROi), liczha dzif'ci, uczQszczających do szkół po

I) Moritz Jaffe: £)je Stadt Posen unter preussisrhel' Hel'ł'sl'haft.

Leipzig 190!) str, 79, 2) Wanda Hohkowska: Pestalllcyzłll w Pols('e (Minerwa Polska" I, 1927. str. 228), ::) Rodgero Prii.mm's, Die Stadt Posen in siidpreussichel' Zeit, IV, Die Volksschule, ("Zeitsl'hrift der Historisl'hen Gesellsl'haft fiir die Provinz Posen", xxvn, 1912, str, 341 i li,),