KRONIKA MIASTA POZNANIAwiające dokładlH-' zapomanie ię z okolic}J., .a pózniej z :-, l uacjl;! \Yojk nieJl!'zTjacjplskich. Nasuwa się zupełnie pl'awdopodoJm domysł, że on jP<:t autorem planu, natomiast rola Fabera mogła się ograniczyć do zrobienia pł'ty, względnie do mnych (,zYJlnosei pomocniczych. Rzadki sztych Falwra lH) jest spośród wsz'stklch. przedstawiających to obl('żpnie. najqtm'qz. :\łówi.o tylU P{)) óWl1auie go z mierlziorytami u Limiersa i Bodpnehra. Roclm1Phr poza "sunięciem r1abzej okoliey .od południa, wschodu l skrawka od 7achodu, opuści I niektóre cyfry (np. H = Die Spanshe Hl'utp!, = hiszpańskie kozły, ustawione naprze.'iwko klaztoru t'P. Teresek), dodaj na tOll1iHst od .siebie napisy, pnejęte żywlell1 ze z,tr hu Lapointe'a Przełoż'l je na jęz k niemiecki, pl'l':y czym "Dom m; Jilwt'aria" (= waga mi£>jska) zamienił lIa "BjJ)liotpch" HTSI1llek sam pozostHwia natomiast hez zmian. Limier I'ÓWnipż nie nal'llsz'ł tl'Pśri, zmienił tylko nieco kształt J{3 tus.Z\. "Tzucając z lIid1 Jliezro.zull1iałe IUOŻP dla siehie ohja:-illipllia 11 jpmiecJ<ie. \Y jeden z nich wstawił tytuł fraJJ1Icuski.

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1937 R.15 Nr1

Obraz waJ]{ pod P07'naniem uzupełniają dwa plany hittm.

pochodzenia, :-"askiego (pl. poz. 3 i 5). .Jeden dotyczy starcia armii saskiej gen. Schulenburga z oddziałami gen. l\Ieierfełdta w dniach 9 i 10 sierpnia 1704 roku. Dochował się w kopii, jl1.k -o tym świadczą opuszezenia liter na amym planie i ni.edokładIlości w "Ex'Plic.ation", s.ph;anej osobno. Drugi płan (r r. 2).

jakkolwiek wykonalny już po zwinil,'ciu oblężenia, przedst.a,wia wcześniejszą fazę \valk od tej, którą nam przekazał Faber. U\YZF'lędnia howiem jeszcze most, łą.czą;cy \Vielką hramę z Chwa liszewem i kościołem \VW. Świętych, określone przez Fabert) j.ak.o ,.abgebrannte Brueke" i "abgebrochen Kirche" lnj.

18) Nie zdolałem <:twicrrłzić, czy znajduje się w .łziPll' l'a!JPl'H SHmucl:t, Ausfii1ll'liche Lełwns Beschl'ci'bun,g Cm'ts XII dal'iJ!nPJI IIpssen Krieg ulIrł Sieg in Lieffland, n(')st dem wichtigsten ThcH dr'''; :\foscovit. Czars. Niir'n!Jerg, Frankfurt und Leipzig, 171)1-1iI!:!. .t. I X.

19) 'V r. 17<07 ukazał się w rzadkim dziełku "Stra.gona albo stołpczne miasto PoznalI.,:' widok miasta (od strony poludn iowo - zal"llOdni('j) z lotu ptaka p. t. "Poznań ściśle oblężony H. F. L'i04 dnia l} Odoh., - uwolniony .wstał w dzieli Wszystkich Święt'ch" (egz. \I Hih\. I<.urnickiej. - reprod. Przyjaciel Ludu, roczno VI, t 2-gL Ll'SZ110 1840, str. 244-245). Aut{)r widoku i rlzielka Je;;t nieznany.

LiczniejBzą, bail'Clzo iutel'esującą pud względ<Jlll treśCI grupę t "'orzą plany z lat 1712-] 71G. Zarówno łukaszewicz w załą('zonpj do "Ohrazu" kl''łIni'('zce zrlarzell, ja,k i Jmochowski \\' !"wych Jicznych s,tudiaeh, pośWięC{)lllych l'oznaniowl, niC' uwzglQdniają, okresu mi!."dz' 1'. 1712 i 1715. wskutek tego ścisłe ()z'lIaczPllie fla.t wz:vstkich dodJO,wanych z -owego c.7,a1l zdjęĆ' Jest 110,:-')"<- utrudnione. N"iemniej z analizy treści illożua 7. dużym prawdo:podobieilh\"em ustalić ich na,stę:pstwo po ::'ohie. Okreśłellip lIatomiast cha)'aktpru: orygillał. hrulion. przprÓbka.

kopia ił,)}. naSll\H\ lWWIIP wątpliwości.

"lilllo ha l'flzo liczllych lli£'c1okładnośei widoku zasldlJawia pl'ZI'tiei tł'ufne w nilu oznaczenip wszystkich hudowli i kościolów (na rpI'l'Odukcji opusz('7(Jno cyfr i obJaśnienie na kościól św. i\Ialgorzat IW HI'Ó(!I P, przPlljpsiollo cyfrę :) 1. lJl'3my \"Vodllej no \Vroclrł\\";;kl\.

a cyfrę ::lu na oznaczenie hr:u!JY \Vrocla\\"skiej p01l1inic;t0). S)Josóh ujęcia l'p;o\\anych sl'hcm,atyczni£' zabudowali. w luic,;cie, mia:,:tec1.kach j przyległych pJ'zl'lIJuil'ściach przypomina w jJf'\\"Hcj mierz£' malIie!'!!, spolylmnq na planie Hzepeckiego z r. 1728. rrlnl'za slosunkow() duża zgodność układu domÓw w /lJie::icie na widoku z ukiadem realnośl'i miejskich \v obrębie JIIurG\\" na IJlanil' z l'. 1 n. I'<;rlnhkilstwa i'ozdągaJ<1 się jeszcze IIi! l'ysulH'I, Chwaliszewa o!'az odn(;g \Va.rty \\ okolicy I"wohrzeżnl'!.(o mim.ta, \Y' \\ielu sZl'zcgołach widol Jet ho, g-atszy pod względem tl'l'ści ,)rl' planu, np. w odnip,.;,jplIiu rio dzif'łni('' Piasek, Ostrowa TUlw,kip/w. Śl'ót1ki i Miasteczka.

H7.l'pedd Jan był już w latach 1707-1709 ZIUlIlYlJl kU!Jrenl, I,o 1'0 \\'YllliLlIiony został PI'Z! 1. pism,za miejskiego w':;I"OII f y.'h, ktbl'z\' lHjeldi z Poznania pl'zl'II z:Jrazq w r. 17{) (zoh. \\"1 !'"chau':'l' ,\., Vi.' Chronik (1(')' Sita(ltsclu'pibl'l' \'on Posen, POZlI:U'1 188:-:. ,tr. 12). 111' IZ;{).

Zat"'m \\ ('zasil' ulmzania ..,ię dziełka "Sh'agona,. .. II} ł ..... ..\ ]pku.

liiI' wyklul"zającyrn IIlHż!i\"ości jpgo autorstw,), l.:nnll leWI w tvm dziPHm widoku Estrcicł\('r SI. (B:hl "XXIX. Hb'. ;:118, l,rzypUf-ozcza nH [,odstawie tlpdykacji. żp "Slragon., ," :pial ktoś 7. pcśn)(1 ul'zędnil,ów mil'jskich. ,rożna to In'7.')Jus.zczenił' ł'ozsz('rzyć takżc Ha Iwgoś, stojącego hlisko rady i la\\'\, m. Poznania. Ojciec Hzppeeldego ::\-1ichał hyl jerhlym z ,,\iginti \id", syn Jan należał ,później do ławy i pw,.stowal godność sl'ni01':l kOJlg'I'I'acji kupieckiej (Zei1schl'. cI, Hisi. Ge'ell f. d. PI'. POSCH, IX. str. W9). Z tego wzgldu dedykO\mnie (l1.iełka 1. widokiem mias'ta "okom miasta" przez kogoś z poza urzędników miejskich jest możliwI' rlo przyjęcia w wvpndkn :lllf.orslwa. Hzepel'

Pienvsze mIejSCe w tej gl'Hpip zajmuje IJ:>J:JH zel'/':n1£' uie}J{)dpisaIlY i niedat.owauy rp:uuek pr?:e(btawlHją,('' t.lko ohwarowania, zarÓwno wykonall!:' jnl, i projekt n \HllIP (zo". r c. :). \V inwentarzu oznaczOlW go na I'ok 17'12. H()J':ejI'7ellif ";11: w treści i objaśnieniach potwiel'd/.a tą uat!,' Jal'{)cho\\ ki u:-t,lia na p o cl:,; t a wie aktÓw archiwulll dJ'ezdeI1--:kieg'o, żc' od 1'. [",10 zaczyna działać lIa terenie PozlH\Ilia ppłk. itlż. 1:5phachel' \Y lutym 1711 przyhyw-al tam kwatm'mistrz Grawer!. oll!:'jllluje kiprowllictwo, w marcu }JrZt:'yła kr'JIowi raport {) tym ..czego potrzeba, aby zahezpiel:n ć... miasto od uieprzyjal'lehkieg--u zamachu". zaś "do kOlH'a l'. 1,11 :-:tan<:la w'tl)'\\ a fOJ't fikal'ja" 2"L Przyjll1.ująl' zatem w klJllanie główn'l'h III'al' ua r. 1 j lI, t rzeha ehjaśuicnia rY:';ll'tlku: \, - Dip \" erf'!\.(' auI ue" HolIl' he St. :\lartiu wie Ihro Kon!gl. \la t. :,{)ł<'lle y o l' II J a h "l rl'ol\"i('l't ausaTbeiteu zula"sen" i ..B. 1>ie"es \Vp,rek \\"])',11 i II d i l' S e n JaJu' ,audi erst angpleget" (zalłiel' na Grobli, o:-:Ialllająl',\' (;al':N'Y od wsl'llodu), złączyć z ro()kiem ł7l!. (Tżyte pod "ii." wy:-ażellip .. ..\\ip l li 1'0 I{ 1.) Ił i g I. J a t. So-!clh' . I'p()lviel't ausarhpitelł 7ula:,'sen", \\skazuje, że n'sullek h I }lrzpdlożoJł królowi, prawdopodohnie z odpo\\ iedllilll sprawm:dallielll. Jakkolwipk król wydawał s\\ Pg-O ('za"u <;;!'!lHchpl'owi rozkaz \\ y konania platm ll-o\\' l'1I fOl't fikucji, to przecież fakt, że l'ystlłJek nie jest projeI\tf'Il1, ale }ll'ze(l-;ta\\'i:1 stan fakty,'zll pl'ac. 111'7,1'mawia l'Ul'Zej za aut{lrt\\'elll Graweł-ła, .kt(il'Y i II fOl'łI ICI\\'a I króla {} przebiegu 1"'0\\ adzOIlrch robót, Z r uuku Gra\\ Pl'ta wywodzą się lJO::il'l'dłlio trz) doeho\\'aIle plany, Ha których mUl'y i nowe olnvaro\\'auia }Jaccbt.awiollf' zostały według pien\'owzoru. \V-,zystkie są nicI latowalI!' I lIi('podpisane, na wszystkich tpż zgorlłlie podalIlo si!'!' 1\1[( ZIH}, 11 11"'równanie wymiarów poz\\ala wniosko\H\ć, że S) zgoduc 118\\ £'1 ("o do po(lzialk;. Hliż<;ze 7pstawif'ni(' idl tł'pści 7.0 "oh:} IIjawniakiego. -, O('zy\\ iiicie \\ pmlli«;ty tutaj dOlIJysł WYl1lH6cl grullLOwnego zbadauia. \\' każdYln razic w 8wi,.tl,. podkrf'-<Lonydl ,:zI'zpg-ółów ui.' i!'..t lJiemożliwy (lo przyjęcia. "0) ,'!trocho\\ sld li:.. Kamienie(" i l\}Zllilll, , , o. e., ,.11'. :!!ł:>. i JJa"L