POZNAN W SWIETLE SPISU Z ROKU 1931.

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1936 R.14 Nr4

Z zestawienia tego widzimy, że wzrost dzie!mc mim,ta odbywał się i od]Jywa nadal bardzo nierówno. Gdy gęsto zaJmdowane i zaludnione śródmieście podniosło swóJ stan liczebny co do ludności zaledwie c' 19,5%, czyli o piątą. część, to np. św. Lazarz z Górczynem, gdzie budowniehvo przybrało zdecydowane ten1,po rozwoju, wzrosly aż o 50%. Przyrost ludnościowy iunyeh części miasta, jak z zestawieni.a wynika, wahał się między 30 a 40%. Rozpatrując dalej ilość ludności danej dzipinicy statystycznej w stosunku do jej obszaru, stwierdzamy rozmaite zagęszczenie. Otóż na 1 ha hyło 'o,sób w dzielnicy (oznaczone numeracją) I II III IV V przeciętnie 1921 134 11 33 29 12 2G 1931 160 15 38 44 17 32 Zauważamy siJniejszf' pDdniesienie ,;ię zagęszezen ia w dzielnic' IV, tj. na św. ł.azarzu i Górczynie oraz w dzielnicy I, fJ w śródmieściu. Najsła;bsze zagęszczenie poOsiadają dzielnice wschodnie (II) i przyległości Jeżyr (V) ze względu na znajdujące się tam przestrzenie rolnil'zo-If'śne, choć tego ni£' można p.owi£'dzieć o samych Jeż'cach czy nawet Chwaliszewie ze SródlW, które mają rharakter t'pnwo miejski, a wiQc poważnI' również zagęszczenie ludności. Za ł'oz\Vcjem ]udn{)eiowym miasta winien podąża c; ruch budowlany z przyrostem mies7.kań. DlatpgD z kolei przypatl'zmy si tf'nlU zagadnieniu \\ świetlp dałlTch spisow'-(h.

Nieruchomości i budynkI Szcze-gółowe dane o nieruchomościach i hudynkach nie obejmują Sołacz.a - dWDru i Go]ęc.ina. Zamykają się bowiem w granica,ch z r. 1932. POHipważ prz'lącz.ona ta część miasta \V r. 1933 posiadała budynków mieszkaln'eh 51, nie ma to większegD wpływu na ,ogólny obraz stosunków '/ tej dziedzin'. ,\I tych więc granicach nieruchomości mieszkalnych w'kaull1o 51R5. w tym 4 860 zamif'szkan'eh. Budynków zas bylo 6814, w tym 6 183 mieszkalnTh i 631 z przeznaczenia niemi.eszkalnych lecz zamieszkanych. Przeriętnie dla całego Poznania na jedną nieruchomość mieszkalną przypada 1,3 budynek, na jeden budYilek mieszkalny

10 mieszkm'l i 35 osób oraz na jedno mieszkanie 5 o"ób. PDzllań posiada stosunkowD dużą i1oć hlukpw o wiQkszej liczhie mieszkań, podounie jak alrszawa i Lótlź. Pod \\ZgIQdem zaludnipIlia tyeh mieszkań warunki pogorszyły F-ię \\ st{)sunku rIo r, L!12J i -ohecnie Poznml stoi na równi z \Vilnm, gdy tymczasem inne wiQksze miasta mają stan korzystniejs'zy. Tak "3amo jeżeli cho tlzi o kwestię procentowego stosunku nierucJ1.omośc i z przeznaczenia l\1ie;zkalnych i hudynków mieszkalnych do ogółu nierruchomości i hud!llków zamieszkan"Ch, to stan rzeczy przed"tawia się oheenie w PDznaniu najwrzej. Pozłlali llia hmYielll lIien1l'homości z pl'zeznaczenia mieszka!nyeh wśród zaJQt'cil na mies7.kania ni e ru c J1.omos c i 93,7%, a budYllków mieszkalnrd1 BO,7%, mieszkalI \Y tTh hudplkach 97,2%. Inne miasta natolIlia..;1 zhliżają. "ię hanIziej tlo 100. Prz'l'Z'n pDgor!'zenia siQ :tHsullkó\\' lJUdynkowo-mieszkallio\\ yeh -ąukać nalcży glównie \V nicllopa:-:owaniu się ruchu hudo\\'lanew do sl.:ybkiego przyrostu ludnośl'j p}'7ell l'okipnl 1931. Bo gdy pn:yrost ludności wynosił 32% stanu z r. 1921, lo przyrDst mieszkał'} o,;ią.gnął niewiele ponad 20 % tegoż stanu, prz' t'm jPszl'z(' sla lo siQ to r1ziQki zajęciu na mieszkania poważnej ilośei hudynków z przeznaczenia :-\\ ego pierwotnego niemipszkalnych. TfI tf'Ż Jmtegoria hudynków \\ yka7.ujc l1ajsiJniejszy przyrost. Na poszezególne c7.ęści miasta dzielą slQ te ogólne dane liezhowf' z 1'. 1931 o niHuchomoRciach i hmlYlllw('h na"tę]Jująco:n iel'ue hOlłlośl'i IHldynki l 25'. I 771

II 954 1219

III 7;:ili 991

IV 1080 1 rm 1141 1 4114

\Yarl1ł1ki mieszkaniowe Spis z 1'. HJ3J \\',\ kazał \\ Pnznaniu 50 fij9 mieszkalI, nie li('ząc {)('Z\\'iśl'ip lIlip"zkań zakladowych jak szpitale. przy tul ki.

\\ ięzic1Jia itp. Mieszkania te zajmo\Val' ogółem 239504 osoby l zy!i 97.2% ,ogółu mieszkm1ców Poznania. A zatem na osoby, należące do gospodarstw 1akladow'ch wraz z osoha,mi hezllo-mnymi pJ'7.ypadało n 9b(i, tj. 2,8%. PI'/.Pl'itlla łiczha osóh na miezl\:anie wynosiła .1,,7. Ogólna lil'zlm izh \V tych mieszkaniach wynosiła 1525!.i2, a, więc Ha miezkallie ])]'z'padały średnio 3 izh', a na izhę 1,6 osóh,

'Wśród 50059 mieszkail hylo: jednoizhowych 7292, czyli 14,4%; dwuizbowrch 14850 ezyli 29,3%; trzyizbowych 13098 czyli 25,8 %; eztel'O- i więeej izbowych 15387 czyli 30,4 %. Ludność mipszkania te zajmująca wynosiła: w l-izbowych 24329 czyli 10,2%; w 2-izhowych G6 64 czyli 27,8%; \V 3-iz!Jowych 64550 czyli 27,0% oraz \V 4- i \\ięeej izho\vyeh 838G8 czyli 35%. W 32 mieszkaniach (wraz z 1U oSDhami) liezlJa izb jest niewiadoma, \V porównRilliu z 1'. 1921 stosunki mieszkal1i:J.we ulegly pewnym zmianom, jak to z poniższego zestawienia wynika:

,- - - - Na 1000 mieszkań było Na 1 izbę osób w mieszkano Rok 1.izbo- I 2-izbo- I 3-izbo- I 4 i wiecej 1.izbo- I 2.izbo- I 3.izbowych wych wych izbowych wych wych wych 1921 10,9 25,6 27,7 35,6 2,7 4,2 4,7 1931 14,4 29,3 25,8 30,4 3,3 4,5 4,9

\Vzrósl obetek mieszkań jednoizhowyeh i dwuizboOwych \\raz z zamieszkującą. je ludllośl'ią, a zmalal' odsetki mieszkań większych, które oheenie czę:"tym ulegają pl'zeróhlwm na mniejsze ze względu na zmniejr-zony na nie popyt. Relacje te ilustruje poglądowo poniższ' \,",']ues, któr ohejmuje dane obydwu spisów: Iil'szkania \YI'(lIng wielkości Liczba ludności w n1ics7.kaniach

1 ' (liczby w tysiącach) JJoIc kl'oplwwane ozndcza Illic<.;zkanie l-izbowe; pole czarne = 2-i.zbowe; ukośni!' kn.skowane = 3-izbowe; pOllwójnie krcsko\\anc = 4i więcej izbowe,

W poszczególnych dzielnicach statystycznych warunki mieszkaniowe układają się następująco: I w śródmieściu na ogólną ilość 15504 mieszkań 1-izbo,wyeh jest 15,8%; 2-izbowych 21,1 % a 3- i więcej izbo\vyeh 63%. II. we wschodnich dzielnicach na ogólną ilość 5978 - 1-izbDWych 26,1 %; 2-izbowych 41,3%; 3- i więcej izbowych 32,6%. III na WildZle i Dębeu na ogólną ilość 8945 - l-izbowych 7,()%; 2-izbmvyeh 32,4% Ol'a'z 3 i więcej izbo'wyeh 60%. IV na Łazarzu i Górczynie na Qgó[n ilość 9209,- l-izbowych 10,6 %; 2-izbowych 27,6%; 3 i więcej izbowych 61,7%, V na Jeżyeach i w przyległych częściach na ogólną ilość 11 023 - l-izbowych 14,R%; 2-izbDwyeh 33,39 oraz 3 i więcej izbowych 56,2%. Na podstawie tych liczb obserwujemy poważne odchylenia llIiędzy dzielnicami w warunkach mieszkaniowych. Najwięcej bowiem stosunkDwo 1-izbó\vek mają dzie]niee wschodnie. Tak samo zresztą i dwuizbówek. Przeciętnie mieszkań posiada ustępy, Jednak w dzielnicach wschodnich zaledwie 7%. Na Wildzie za to 47%. Największa iłość osób na izbę Q-dnosi się również do dzielnic wsch,o.unich. Ogółem w Poznaniu na 24329 osób, zamieszkujących mieszkania l-izhDwe, 29% mieszka po q-fi osób, a 14% naweot POW) żej 6osóh, \V mieszkaniach 2-izbowych Ha 66648 osób je zamIeszkujących tylko już 7% zajmuje takie z tyd1 mie-:zkań, gdzie na izbę przypadają po 4-6 osób. \V wyższych kategoriach mIeszkań przeludnienie ich kDńezy się na 4 osobach na izbę. łoweIl1 skrajne przeludnienie posiadają wyłącznie mieszkania najmniejsze, 1- i 2-izbowe, Zapamiętać przeto warto, że w Poznaniu jest wśród mieszkań 1-izhowydl 1R% takich, które mają po 4---6 osób ora,z 6% takich, w których żyje więcpj, niż po"6 ubób. co już stanowi wyraźną klęskę miezkaniową. Za słabD bowiem postępowało i .postępuje budownictwo mieszkań małych, na które jest najsilniejsze zapotrzebowanie ze względu na największy r().zr-ost liczebny ludności war,.:;tw robotniczo-rzemieślniczych i niższych funkcjonariuszów. W ścisłym związku z przeludnieniem mieszka,ń pozostaje zjawisko pro\\'adzenia w jedn'Il1 mieszkaniu po kilka gospodarstw domowych, co uaświetla następny I'Ozdzial.

G o s p o d a r s t wa d -o m o w e.

Spis stwierdził, iż w Poznaniu było mieszkań, zajtyeh przez 1 gospo(larstwo jednoosobowe 22%. l:zyli 4,5% ogółu; przez 1 gospodarstwo jednDrodzinne 33739 czyli 66,6%; przez 1 gospodarstwo wie]orDdzinne 1690 czyli 3,3%. Natomiast mies7kań zajętych: -przez 2 gospodarstwa, oba jednoosobowe, było 652 czyli 1.3%; przez 2 gospodaa'stwa. jedno- i wieloosobowe, 4551 tj. 9% oraz przez 2 gospodarsł\Hl, ,oba wieloosobowe, było 2,730 czyli ,4% ,ogółu mieszka!'1. \Vl'eszcie mieszkań, zajętych przez 3 gospodarstwa, było 5012 czyli 10% ogólu, z których kor,zystało 34921 ,osób, tj 14,f\% ogółu ludności.

Uznając za tan nonllaln 7ajmowanie jednego mieszkania przez 1 g{wpodarstwo 1'0d7inlle l,lVvażać trzeba w Poznaniu około 80% mieszkail 7a normalne. \V l'f'szrie zaś mieszkail warunki życia pozostawiają wiele do życzenia. Prócz ogólnych danych zrozumiałe 'zainteresowanie budzą.

te stosunki w poszczególnYl:h kategoriach wielkości mieszkań z podkreśleniem głównie owych anormalności. l tak np. mieszkail l-izbowych, zajet'ch przez 2 gospodar::-;twa. jedno- I wipl!}osnho\\'p., h-lo 400, czyli 5,5% ,ogólu tej kategorii mieszkań; zajtreh przez 2 gospodartwa, wieloosobowe, hyło 171 czyli 1.3%; zaś zaljętyeh przpz 3 i więcej gospodarstw kuchBnllych było 265, tj. 3,6%. Na to ostatnie 7.jawisko należy 7.wróeić szczególną ll\\'agę, jakD lIa coś wyhitnie anormalnego w stosunkach mieszkaniowTh. \lieszlw,il 2-izhowvch, zajętych przez 2 gospodar81\\ 11., jedno i wiplooso-hD\\e, było 1 02fi, tj. 6,9 %, a przez 2 gospodar,;twa, wieloowbowe, b'ło fi37 czyli 4,3% :r-;-at,emiast przez 3 i więcej gospodarstw kuchennych - 551, czyli 3,7%. :Mieszkań 3-izbowych, zajęt'ch przez 2 gospodarstwa, wieloosobowe, byłD 10Hi czyli 8% ogółu tej kateg:orii, a zajętych przez 3 i więcej gospodarstw - 1192, t, j. 9%, co zn{)wu stanowi godne za stallowiellia zjawiskD. \Vśród mieszkall większych takich o. 3 i więcej gOE-p{)darstwaeh b'lo 3004 tj. 19,5%. Wielość g'ospodarstw kllchenn'eh w dodatku \V małym mieszkaniu, ho jedno- i dwuizbowym, to poprostu stan nie dobrze świadczący () nm;zych warunkach mieszkaniowych. Znośnie, gdy to są jeszcze gospodarstwa osób samotnych, mieszkają

S91