KRONIKA MIASTA POZNANIAapis: + COXSISTOmCi\I GENERALE ARCIIIEPISCOPALF. PU:\ \N.

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1936 R.14 Nr3

Xa rand!' stmnpelkicl1l: BELO\V.

Pochodzj z okresu I'ządów ilrcybj"kulJa. I ł.-L..dóchowski..o.

lOt

Ow., '21,/27 mm, m08. z kolcem, do lalm, Pod kaIwlusz!'1I1 ill'cybisliupim I1l1TZ z h. I.:tlawa, 113(1 nią mlll"1 hmhiowska z B palkalIIi i krzyż z '2 !JI'Zl'cz!lj':a;lIi. pUlI nią ;\ Ol d!'ry lIa wstędze, Napis z lewej od dołu: i'(: CONSITOR: (;EEH: AHClIIEPIS: I'USNANIE. Otok zewn, pel'pIkowy.

Na brzpgu stelll11elkiem: BELO\V, Pochodzi z okl'psu rządów aJ'cybislill'pa I1.-Ll'!lóchowsldcgo,e) Kasa Konsrstorza Jeneralnego w Poznaniuw:;.

Okr., :n mm, do laku - Ha ra.ncie stempelkiem: ,,_. BELO'" / A POSEN.

Pod kapeluszem arcyb. na tle płaszcza gl'onost:t,iowego tal'C'z dwupolowa; z Ipwej stmlly h, l{apituły J\Ietrop. Poznailskil',i. z prawej warmiIiski Bal'anek Uoiy. Na.d tarczą infuła oraz liJ'zyi. chnlramienny i pastorał; pod tarczą Ha plaszczu wstr:g-a z na,pi.sl'm: S{'B lTPl\I PRAESTDIUJ\I. Napi's w dwóch kołach: + l\: <\SA lW:,,\SYSTORZA JE:''IIEHALl'<E(;O AHCym:;I\UI'IECO \V POZNAl\'IU.

+ KASSE DES ERZB. GENERAL-CONSlST{)HICI 1:'11 I'OSE:'II.

Otoki zewn, i \\'!'\\'n. gładkie.

Pochodzi z okl'PSU rządów al'cybisku>a. .lu I insza D i HlIPnl (I 88G-1890).

f) Komisja :\I'l'yhiskupialOG.

Ow., ;W/:1.'2 mm, <lo I.

Pod ka.pf'lu"z!'.I1) al'cyl1iskupim tal'CZ cztl'l'opołowa., na któ\'('j naprzemian herby l\:apilul Gnipźni!'liskiej i Poznail'skiej; !lad tarczą kl'zyż. mitra i pa:s.10mI. pod lIią pektmaI na. h\liclchu,

Napis zaczyna sil) na lrwo u dołu: SltllL. CO\L\IIS: AHCIII-EPISCOPI (;NESi: ET POSNAN:

Na odwrociu ,płyty stC'mpclkirm: BELO\V.

Poelwdzi z okresu rządów arcyhiHkUlpa Przyluskic,gu.

2. M c d a l e.

Fryderyk \VilIwlm Belo\V stworz'1 lIieliezm,t grupę zeRdu tylko medali. \Vi<:cej prac jego z tego zakresu nie zdołalem stwierdzić, choć nie jest rzeczą wYkluczoną. że rozmaite wpólczesne mu anonimowe medaliki wielkopolskie także wv"zł' z jego pracowni. -Iedale wykonał Below na zamówienie komitetów polskich, organizujący ch obchody i uroczystości narodowe. Ohri nic dali mu żadnych zleceń na prace medaljerskie. Nip wydał .oli ró\\nież żadnego ze swych medali we wlasnym nakładzie. Za wyjątkiem jednego. kompozycyjnego, wszystkie inne medale są portretowe. Napi-; otokowy strony głównej zaczyna się na wszystkich na łewej u dołu (nie 'W środku, lecz z boku) i biegnie ku prawej w kierunku normalnym. Pod portntem, rz'1i między początkiem i kDl1cem głównego napisu, umie"zczo. ny jest ciąg dalszy legendy, zazwyczaj data, :dący tak amo z !<'wej ku prawej, leez w kierunku przeciwnym do ruchu wi"kazówki zegarowej. Strona odwrotlla wszystkich medali ma t'lko Ilapi:"y, otoczone jrdnak w czterech }lrzypadkach ozdohllnl1i wieilcami. J«;,zyk llwdali jest pol:-:ki luh ładil"ki. \\' napisach l'azi czasem iIlterpullkcja, zgoła niepotrzehna przy zastosowaniu wielkich liter. Sygnaturę umieszczał Be!ow tylko na stronie glównej.

Brzmi ona: BELOW F., BELOW. F., F. BELOW, lub tylko BELO\V. Jeden z medali nic jest \\'ogóle podpisany.

Bite hyły medale w złocie, srehrze, bronzie i metalu "Britannia". nicie uskutecznialy firmy medaljerskie G. Loosa i Osterlofa w Berlinie. Techniczne wykonanie medali jest hez

.323zarzutu. Są one wybite otro i dokładnie za pomocą doorze odrohinll;ch stempli. Dv tyr h właśnie stempli dostalTzył Below modelu, wykonanego w formacie więkzym. () śrcrlnicy mniejwięcej 140 mm. iodele zaginęly niestety, za wyjątkiem je(lnego heznaph:nwego, ktÓI'' zachowal się w 7hiol'ze p. Stani

(.> l ' , .(.

L -. "<-'\' ( - -fi , \(' . .. 1 --l - '''.... .. --\. '"''t'\iJ! '. \ ) 0 a \\ \-J \ \'t ,<i', ,I' t( .?J " ł - l" i ' ----M I -- . . < t ł -..1 , ," '...... , - .. ¥-.

,_'l.'

- ....,.....

ława llełowa W potaci gipsowej matrycy (portret Kraszewskiego). Podług dostarczonego modelu cięto w pracowni moda Ijel'. skiej, jak się to zresztą i dziś dzieje, t. zw. protot-p, t. j. patrycę dokładnie tej samej wielkości, co mają.cy pow'itać IIlcdai. Prototyp wtłarzano po zahartow.a.niu przy użyciu dnżp j siły w cylindryrzny kawalek miękkiej stali i otrz'mywano tym posobem wklęslą plaskorzeźbę czyli stempel. Prototypy mellali Belowa sę rznięte ręcznie; dziiaj pracę tą wykonuje hez tnulnośd maszyna redukcyjna, będąca wynalazkiem amerykaiIskilll lat oiemdziesiątych ubiegłego stulecia. 324

Jako medaljer jest Below naśladową wzorów niemieckich.

Stąd medale jego p{)Siadają zarówno cechy dodatnie, jak iwacty ówczesnych I?lodów medaljerstwa niemieckiego. Uderza nas przedewszystkicITl niezwykła dokładność w traktowaniu portretu, który wypadl na każdym medalu bardzo wiernie i wyrażni<'. Przy opracow:nvaniu pDrtretu nie silił się jednak Below na na(!anie mu ja.kiegaś wlasneg.Q st'lu, 1erz dał tylko wierną kapję rysów twarzy, jakie znalazł na obra,zie. sztychu, czy fotografji. l;:tóre slużyly mu za prawzór. Jedyna. kompozycja, którą umieścił na medalu (m. nagrodowy w..,tawy rolniczo-przem. toruńkiej), jest poprawna, lecz razi martwotą i konwencjonalizmem. Odwraci swych nwdali nie wyzyskał Artysta wogóle do pokazania umiejętnaśd rzeźbial'kiej. Dał na nich tyłko napisy z krzywdą pewną dla swej slawy arty-;tycznej. Był przecież znakomitym grawerem i umiałhy wyohrazić jaką myśl alegOJ'Tzną. l\Jaże nie panm:i winy, że się tak stalo, może zmuszony hył trzyJIlać się \voli zama wiająnch. ktćł'zy pragnęli widzieć na oLI wrociu dluższy napis, skutkiem czego zahrakło mu poprostu pola do pokazania, co umie.

Do współczesnego Belo\vowi społeczeństwa wielkapalskiego rnożenn' mieć jedną wielką pretensję, tę mianowicie, że, mając tak dolll'ego rytownika wś,'ód siehie i poznaWS:lY jego zdolnaśd medaljprskie, nię dalo mu więcej zleceń 'na prace medaIjerskie. l'ra\\Cla, że pochłaniała \Yielkopolan wówczas walka z eksterminaeyjną polityką rządu pruskiegO' o byt narodowy i gOSpDdat'czy. Nie brakowało jednak okazyj ani środków do uczczenia razmaitych rocznic i obchDdów przez wybicie tak miłej pamiątki, jaką jest medal. Nie dostawala tylko inicjatywy. i na karhy tego hraku położyć mu"imy małą produktywność Belowa na polu sztuki mcdaljerskiej. l\JedaJe Belowa opisuję w chronologicwym porządku. Pierwszy pochodzi z r. 18fiO, ostatni z r. 1883. Co cto odwrod, to muszę jeszcze zaznaczyć, 7e jako l'Z sto napisowe mogły one hyć sporządzoIle bez przyrzYIJieIlia się Belowa. \\' takim wypadku firma. u której nH'dal hyl zamówiony. zlecila wykonanie ieh swoim pl a('ownikom. Odwrocie mectali nagrodowych wysta\\'w Gostyniu i Toruniu hyło zapewne wlasnośdą firmy G. Laos, gd'ż to samo istnieje pny innych medałaeh, których awers nie jest robotą Belowa. Patryce i stemple (w "tali) niektórych medałi Belowa 7najdują się w zhiorach Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Towarzystwo to posiada patryce popiersi Re'jtana i Kopemika oraz grup' alegoryeznej medalu wystaw w Go;;;tyniu i Toruniu, wreszcie :-:h'lllple medali Hejtana (tylko strony głównej), Koperl1ika, Kard. LedódlOWskil'go i I. J. Kra,szewskiego (razem 3 patryce i 7 stempli), do czego doliczyć trzeba matryeę w żółtej miedzi dużego medalu Jana III Sobie::kiego. Fryderyk \Vilhelm Below hył właścicielem zbioru odlewów I'Ozmaitych medali i kamei. Służyły mu zapewne no studjów IlImlaljersko-grawerskieh. Zhiór swój, ohejmując' i79 :-:ztuk odlewów, podarował \\ r. 1890 Towarzystwu Przyjaciół Nauk \\' Poznaniu, które ct. 11 grudnia 1890 r. wystawiło odpowiedni kvvit i podziękowanie 5").

1. -- 1 '3liO. :\1 e II a I o f i a I' o w a n y (' z ł o n k o m Koł a P o 1s k i e g o w S e j m i e B e r I i i1 S kim.

'" I'"

". ;,.; ,. , , , c' Iti...' .. " t 1 ()', .111"',,, ,:""' .". r I 's' J 'B! < '" .

h

. ,

,.,. ; it.. ,

\..; : \"\ '"

't" .

.'

1, - " I, """ . ."

.........

, IIt -, "I.' . .::r t ł' ' .<1118".

S. g, Popiersie Tadeusza Rejtana, uhranego \V strój polski, zwróeone w prawo; g!owa wszakże skierowana prawie nawpl'Os1

5") \V pDsiadaniu p. Stan. Helowa.

:\1EDALJEn POZNANSKIdo widza. Napis zaezyna się na wysokości ramiDIJ i hiegIJie z lpwej (lo prawej: TYLlW PO IOIi\I TBUPIE Z T1D WYJDZIECIE.

Pod popiersiem mniejszemi lIiecu ('zciolIkami: JEnNOCL SILNI.

a ]Jl'Zeeięeiu ramienia wkl<;,sło: BELO\" F. . o. \Y szerokim \viei-łcu liści d<;,tJo\vyeh i żoł\dzi lIapi,.

I J(;mif}wicr:;zowy:

CZŁ01\-łWM KOLA POLSKIEGO POSł,OM .\ SEJM BEHLlŃS1{I DOBBZE ZASŁFŻONYl\1 SPIL\ WIE NAHODOWEJ --*-ZIOII{OWlE 1860.

ŚrPlluka 51 mm.

\V'hity w srehrze i hrollzie. Egzemplarzt' srehl'lil' otl'z.\'lIlali polsc' ('złollkowie Izh' Po:-:elsldej i Izh' Paliów w Bpl'lilliC' po(lczas uczty, wyprawionej Posłom przez \\yhol'cÓW d. 20 iisto}lada 18/j0 1'. w Bazarze poznai1skim. D21egaci wyborców otl'Z\"mali Uledale bronzowe. Portret Rejtana wzorował Below na szt-chu Olesz(,z'll:-:ki0go, umieszezonym w w'dawnidwi(' Leonarda Chodźki: La Pologlle historique, litteraIre, mmlUmentale et pittol'esąue ch'. Pal-yż 1839 -1842, tom III. tahl. po str. 398. Sztych ten znan' jPst ponadto z wielu rep:ik litDgrafic-znyt'h i dl'zeworytO'wyeh; ,jest to pvrtret fanta7yjI!\.

Patryea popipn;ia j matr'('a strO!l' glówuej w ziJio) al'h Tow. Przyj. Nauk w PozHaHiu. - IIutten-Czapski: Catalogue II, :!(i2 II., 4,02R Hye. pl. XVIl, fig'. 2;5. - J(al'\\'o().\\,ski: Hi:-:tol'ya \\.

Ks. Pozn. t. II, 71, (opis medalu i uroezystości wr<;'I".I;Pllia).Komierowski, Homan: Koła polskie w BerlilIie 184: - 1(jO.

Poznań 1910, t. I, 327-329.

KRONIKA J\HASTA POZNANIA

2. -- 18fi i 1874. Medal nagrodowy wy!':law r oJ 11 i e z o-p r z e m y s ł {I w y e h \V G o s t y n i u l T Q \' U p i II. Mpdalf\ IIagrodowe {,I'Ylhvóeh wysta1w maj.,!, tr{)j\(: glówllą J,ftą tym amym stemplem. HeweI">; ma inJłe il,apigy. ('h-oć otoczone tn i tam tym samym wif'ń('em. S. g. Posohipllip roJnirtwa w postaci ie(lząc{'j nió.wiasty, zwróconej w lewo. odzianej w szat antyezną i t, zymiQf'l'j \\" wrriągnitej prawej ręce wieniec laurowy. Lewi('a oparta je,.;t {} imadlo sochy. Przy nogach niewia.st,v stoi O\Ha, za nią 7najduje się snop zhoża i ul domkDwy. Napis zaez'Jl.a się na lewo, lIiN'O poniżej śl'odka: I\:H:\JOWE:\lU nOLNICTWF DOBHZE ZASŁ{łŻONnł II dolu \V śl'Odku malemi czdonkami: BELOW. F.

S. o. a) Dla wystawy rolIliczo-przemyslowej w Go...;t'niu 18(j:-! r.

Napi cztC'rowierszowy otoc7ony wieIlccm:

TOW AHZYSTWO nOLNICZOP}1ZK\IYSŁOWE W GOSTYNIU

Pil'I'w<;zy \vif'rsz napisu je:-:t kolisto wygięty do śmdka. Wkniee sklada się z dwóch półkD!i, krzyżujący('h się u dołu w ŚW(t. ku. Na skrzyżowaniu umif'szczonr jest koń; u gór\,. na przeciwnym kOIlcu osi jele!l w skoku. Na lewej stronie \V środku wieńca znajdujE' sIę lo]wmobila, na prawej socha, kor.;a i gTahie. O(kinki wieńca skła(lają się z rozmaityrh roślin: na prawo dołem rluniel i zhoże, górą liście lipy i jakiegoś innego d.n.ewa - IW le\\'o dolcm liście dębu. koniczyny i zhoże, górą sama dęNna.

h) Dla wystawy rolniczej i przemysłowej w Toruniu 1874 I'. }lapis w sześciu wierszach otoczony wie!lcem:

WYSTA W A ROLNICZA I PRZEMYSŁOWA W TORUNIU 1874.

J!28

Wieniec ten am, co na rewersie' meda,lu wyst.awy gO"'t-I1skiej.

.<.,' ft... .;> T, . "

.' ";'.: , .

ff '-' . ' '. .6-t... - \ .' '1..".

.... J;J " ,\ . :.1- .. ,.

, \ t-" . .,. . ' I " _ , ,'. J f I ,. 7J ł 1" ,/ - . 'i. ..=.

'" ł ;.....,

.. lU

... I 'J -, ;', iI,r . 'ł,.. ł... -. - ,; - . .' /(;1 'YA '-; J. lW '

8rednira i2 mm; bity w srebrze i bronzie w zakładzie G. Loosa w Berlinie.

'Medal gostyi1ski opisany jest w H.-Cł-apskiego Catalogue, t. IV, 145, II. 820. - O wystawie gostyi1s-kiej, Dtwartcj d. i października H;f;;? zob. l(arwowski; Histol'ya \Yielkiego Kbi<;'f,twa Poznai1skiego, Tom 11, "tr. G6--f\7.

Medal torui1ski opiany u H.-Czap.skiego l. ,c. tom III, 77 Ił. 6092 z ITciną na tah!. XXVII (Fig. 392). - Zoh. także l{rólikowski, Janusz: Polska wystawa rolnicza i pl'zemYi'!owa \V Toruniu z r 1R74, Tygodnik Torui1ski, Rok II (1925) II. 31 (82) i następne. \V IIum.37(88) na str. 1 rycina s. o. medalu, a \V num. 38 (89) na str. 1, ryc. s. g. Stemp!e ohydwól'h stron wydania torm'l"ldegD JJl'z{'ch{}waIle są w zhiorach Towa'zystwa Naukowego w Toruniu. Zob.

ChmieJecki, ks, Kazimierz: Przewodnik po zhioł'aeh Tow. Nauk.

w Toruniu. Zapiski T. N w Toruniu, tom I (1909), str. 1S1 11. 'Ii, - Patryca alegorji (ze stI'ony głównej) w zhiorach TO\y. Przyj.

Nauk w PDznaniu.

Zdaje się, że odwrode hyło własnością, firmy G. Loos w Berlinie, która biła medal. Ten sam wieniec, otaczający napis, znajduje się również na ,innych meda.larh hit ch przez firmę. II. p. na medalu wytawy w Szamotułach z d 13 i 14 maja 18fi8.

S. g. tego medalu nie jest rohoty Be.Jowa, lecz 'sygnowana: G. LOOS.

S'