KULT STANISŁAWA STASZICA W POZNANIU 35

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1926.02.28 R.4 Nr2

sporządza się dziś przedruki nawf'[ lichych ltworów. gdy tym('asem "Staszyca pisma, te prawdziwe skarby wiedzy polskiej, d,)tąd t.ylkn (lIa jPonoRtf'k są przyst.ppne". "To zaniedbanie Staf'zyca i jego wzniosłych myli daje wiele do myleni. a w każ.-lym razif' jest wskazówką.- dlaczego nip d:lwig-amy się z niedoli".

Usiłując nSlUląĆ' to zaniedbanie, przedrukował Chociszewski w następnych numeraeh kazanie ks. Szweykowskipgo ku czci Staszica. muw Fr. hr. karbk:l i mow Niemcewicza. Nadto wydrukował krótk wzmiankI' o ..dwóch pamiątkach po .staszycu", mianowicie o jf'go pał:wu. porlarowanym TO\". Przyj. Nauk. i () p-omniku Kopernika, wznif':"ioJlfgo jego kosztem. Na str. 57 i 58 przedrukował rozdział z ..Epok natury". dziela Buffona. przełożonel!o 11:1 j,zyl\. polski przez Staszyca, na str. 129 i 130 jf'g'o przemow ..dn uczniów lJO examinie w kOllwikdl' księży PijarÓw w 'Y:uszawi,' dnia 30 kwietnia 1814 r." i wrt':,zeic na st.r. 165 i 166 urywek LI ..Narodowości". Na str. 17G zlIajdnjemy wiersz Józefa Siemianowski'ego kll czci Staszica. Na lama eh swego tygodniłm dawał Chociszewski ,'zęsto wy raz swym sympatjom słowiańskim. gdyż sam lwI w drugiej poło wil' wieku XIX najgorliwszym w 'YiplklJpolsec zwoknnikiem w:-:aj(ł]nnpQ',) zbliżenia sil;: zachodnich Słuwian. VV jego .,Krót.kim rysi/' życia Stanislaw:l Sta.szyca" ezytamy naHt<lmjąee uwag'i: ..Staszyc nalpży do rzaclkiPj liczh tyeh Polaków. kt<'irzy szczę'iliw:,.zą ]lrzyszło;;, OjCZYZllY upatrują w hrater<;twie Słowian.

Częl5ł,o w swych pismach wzywa ;-noaków. allY pamiętali. że są hit-tylko Polakami. ale tak1' Słowianami. Ta k'o 7:\emt (ląŻIlOH(. jak i imlP jf'go myqi, nin znalazły rlotąd odożwiękll w lPoh:cp". "\V tym samym numerze umieścił Choeiszewski wiersz Fr. 'Vaigórkif'o. nawołujący do zgody Polaków i Rusinów p. t. "Ręka w rękę", orukowany pora z pif'rwszy w lwowskinj "Strzesze", i opatruje go na'5tępującą uwagą: "Staszyc wzywał gorąco, PolakÓw do łączenia się z Słowianami; to też i pismo nasze, jego nazwiskil'Ul ozdohionf'. pragnif' z:lchc:I,Ć' rooaków. a mianowieie nł()(lzież polską.. do hratf'rstwa z Słowianami. ,'o tym celu trzeha pozlla' hliżPj naszych pobratymcÓw; niech nie boą nam obce dzieje. literatura, narzecza Ru!'inÓw, ('zeehów. I,l\życzan, Cho,rwatów itd." Z tych samych pobudek wyorukowal Chociszewski na stronie \)() :2yeiorys "Księcia Jerzego Lubomirskiego, krzewieiela wzajemności polsko-czeskiej", a na str. m umieścił jego portret.

KRONIKA MJAS'r A POZNANIAn townrzvf't.wif' ..Staszyc!' wspomina C'hociszf'w"ki w Rwym tygodniku Ta z t!'lko. piRzW' na str. 102 o ..Bractwie kwest:U'f:kiem" Założenif'lll tf'/.!() ..Rrartwn". wzorown1H'go na nipll1if'ekich "Ff'ehfvemine" (fpehtpll = żf'hrać') za if'li "i e: ezłonkowie towarzystwa .,Staszyc". ,.Rral:t.w()' kwpstnrRki<" sł1'żvb celom fil1l1tropijnYlll.

w szczególności za.'" opif'lwwało się sierotami. 'rv1!olnnik ooStrrszvc" zawip'ra także cennf' ll1atf'rjałv do historii Wielkopolski w wif'ku XIX, iak n. p. ..Opowiadanie wieżnia !Otann". Antor hf'7.ii'lif'nnv opowi:lila barilzo z:1imniaco o uwięzieniu el7.iahtc7.v wiplkopol<:ldch za lH1zinł w powstaniu stvczniowf'ln. Sif'ilzac \'1' bmliJlskipm wizieniH ..Ha I1svagtpi". wvclaw:lli wieżniowje własne pi'Remko cznsowe ..Knźnia" w tJ,zech pisf1t,vch f'zf'mplarz::łch. .Jf'ilen z wie7niów zpnrnł wszvst.kie nllmf'rY ..Kuźni". .Tpżf-li one jf'!3ZCZf' istnieją. możpllY sil' je udało nnbyć dla Bibljoteki Haczyilskich? Po piecin mif'si:wach nrzf'stał tvgoilnik ..Staszyc" wvchod7.ić, ,iOa bT'alm ponareia" . Znif,('hf'cnnv rf'rlaktor i wvil:!'wca. kl6ry ofiarował prace swa i ryciny bezpłatnie. snorlziewająe się. że koszta drnku {p:mipTU pokrvje jlrf'nl1mf'rata. stwif'rdza w ostatnim lltlmf'rZfJ, 7.f' ..zamiłow:lnie oF;z('7.P(ln'oci nip z:mHReiło w na&zem społeczeilstwif' tak trwałych korzf'ni. ahy zdołało się utrzylłl:ll' pismo. poświeconf' pr7.Cważni p snrawie oszczednoRci". ..Per k:lzało się też, że taki wielki i zasłużony m:jż,bkim był Stanisław Staszyc, nie znalazł należytego rozgłmm i uwielbif'llia w WiPlkopolsce, skąd był rodem, aby poprzf'ć skutf'cznie pismo, które postawiło sobie za cpl szerzyć zn:łjomoś<; jlłgo życia. pism i zasad". Z okrzykiem ..CZf'Ć pamięci wiekopomnego Staszyca. 'opiekuna młodzieży pruskiej i ludu polskiego" zeszło pismo z widowni. Z powyższego przeglądu kultu Stflszica w Wielkop'olsce wyrika, żp po okresie mniej lub więcf'.i dokładnego zaznajamiania się z życipm i pismami Staszica, nastał. z rozpoczęciem się działalnoei pruskiej komisji kolonizacyjnej i szybkiego wyzuwania nas z ziemi, okres praktycznpg'o stosowania hasf'! i nakazów Staszica. -<t plan pierwszy wysunęły się trzy naka'lY: praca i oszczędność, Hzerzenie oświaty i działalności filantropijna., Najmniej oddżwięku znalazło w Wil-'lk'Jpolsce nawoływani!') do bratania się z Slowia nami. Widocznie trzeźwi vVielkop.:Jlanie spodziewali się po braterstwie slowiallskiem mniej korzYci, aniżeli Staszic, a za nim - Uhociszewski. Dziś, w okresie szybkiego staczania się w nędzę,