I{RONIKA MIASTA POZNANIAsłaboś,: ,lu<;zy, tl.'Slulięcej i'lo dobra 71). Poemat - moralitet śeiśle jest spokrewniony z średniowiecznemi widowiskami swoim tonem, p.e:łnYIl1 kraiH:ow.egO' realizmu. Tłum rozkrzyczany, zajl.'ty rodzi.ennemi interesami hand'arskiemi, prowadzący Chrystusa na śmierć, rubaszne jegO' zwra:'auie się do Chrystusa, spór żO'łdaków o szatę przypominają rzeczywiścin hruta.'ną cZQsto żywioło:wO'ść mi"terjów. Pod,lanie ,się Duszy złu, przedstawione symholicznie przez uśdsk miłosny z Lucyferem, z'najduje również swO'jąanalog-ję w śI'Pllniowiecznych mora litetach. .T eden z nich p. t. "Umysł. \VO'I,aJ i, Rozum", streszczony przez I(aspro:wicza w r.;>kO'pisie wykładów, zajmuj,e s.i pndobnem 7.agadnj,eniem i podO'bnie je uzmysławia. Przytaczam O'dpmviedni wyjątek dosłownie: "MądrO'ść (Chrystus) zakochała się w Duszy. Chce ją 1laz,awsze przykuć dO' siebie. Nie podoba "ię to Lu C yff'l'OW i , l,tÓry, tłumacząc na sposób scholastyczny, że dusza - Anima, składa się z trzech pi,erwiastków: z Umysłu, \VO'li i Rozumu, 7a,hicra s-ię po kolei do. każdego z tych pierwiastków, przedstawionych w postad dz,j,('wil'. Skłonność dO' grzechu jest większa, niż d,) cnO'ty. To też \VO'la, widząc przed sobą eleganckiego pana, ukOstjumowanegO' na (wyraz ni e,cz y teIny), powiada krótko a węzłowato, że Ini myśli płynąć przed w prądo.wi i l rzuca się \V O'bjęda Lucyfera. W ślad jej wstępują i dwi,e drugie panienkI, uO'sabiające Umysł i Rozsądek. I w tej chwm rO'zpoczyna się orgja" 72). Oczywiście ujęcie i przndstawienie tego O'brazu jest w "Umyśle WO'li j Ho.zumie" wiele prostsze, ho i l samO' zagadnienie jest tam uprO'szczone, zredukowane po.d wpływem tendencyj dydaktycznych do uzmysłO'wienia widzom pCiwnyeh zagadui,eil Il1O'ralnyeh. Kasprowicz ro.ztrząsa rzecz z punktu wi uzenia filozoficznego, więc jegO' Dusza jest o wiele bardziej skomplilwwaną, podO'buie jak i Lucyfer. Niemni,ej HnalO'gja pozO'staje. Znamienupmi utwO'rami dla l(asprowicza są hymny. For ma hymnów była wprawdzie w O'kr,esie Młodej PolRki PO'Pular

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1936 R.14 Nr1

71) Taki podzial na mistcTja i moralitcty przyjmuj!' l{asprowic7.

\'\1 wykładach.

") Wykłady i rozprawy, t. I, str. 236.

na, kasj}]'{'wil'z{J\\'skip hymny p{Jsiadają jC'dlla], :-:1>ecjalll charakter przf'z swoje zaharwiC'uie religiJne: w przetlmioeie. " nastroju, luli choćby t} lko w formie. " jednych zajmuj,e bil.' postaciami ś\Vj.(tych (św. Franciszek. Marja Egipcjanka). \V illll eh })oeta swoje przekonania uosabia w postadach bibJijnych. (alom.e, Judaz). Trzecie wreszcie są w najszerszem tego słowa znaczeniu parafrazlJ, rzeczywisty'ch hymnów kościelnych (ś\\. Boże, Salv(\ Hegina, i Dies Ir,eae). Te ostatnie zbJiżajlJ, siQ do swoich "pierwowzoró.w" nastrojem - Sa.1ve Hegina tęsknotą i nadziejlJ" św. Boże bólem iblaganiem, Dies Ireae, grozą. Przp. wijajlJ, się przez nie motywy, zaczerpnięte z tamtych piC'śl1i: "Zawitaj Parli świata Niebipska Królowa \Vitaj Panno nad PanllY, Gwiazdo ponwlwwa" 7.1).

"Salve Regina".

r. IX, str. 125.

.,Święty Boże, święty Mocny ŚwiQty a Nieśmiertelny".

T, IX, str. 92.

alho vrzC'rywa wiersz biały, wiersz o rytl1lie i I'ymie wzorowanym na rzeczywistym hymni,e: "Trąba dziwny dźwięk rozsiPjP.

Ogień skrzepnie, blask zciemnieje, \V proch powrócą światów dzieje".

T. IX. str. Gl.

U Tomas!(a. Ce]ano: "Di,es Ira,e, dies liIla, Sol vet saeclum in faviHa,: Teste David cum Sybilla".

Pra,\vdziwym hymnpm, najbardziej jednolitym w nastr{Jju.

modlitwą, zwrac.ającą. siQ do Boga, pełnIJ. uwielbilenia i kajania się, jest "Moja Pieśń \Vieczorna", pobrzmie:w.ajlJ,ca rytmem psalmu "Kto się w opiekę",

73) .r ('stto wpra\vdzie fragment "Godzinek".

I\:ilkakl'Olllip. :,:potykamy slię Zp średuiowieezuemi fonnami \\ uj{'ciu zagaduipllia. śmierei, ni('ustpującqm prawie z l'OzmyIail Ia"prowie;m. Znajdujemy u uiego często jakby ohrazy średniowieczne, kt(wych idf'ą było wyszydzanie przez śmierć wysiłków czlowip]m i jej bezwzględne, okrutne zwycięstwo nad 7,cj.elll, Takicnli h-ły obra.zy Ho]beina, będą.co przecież dal:-ZYJl\ ł'Ozkwitel1ł ducha średniowiecza.

\" ka"p1'owi"/.OWelll .,Święty Boże" jl"st bo]psna pielgTzym],a. ])J'owad7ona przez śmierć.

.,Śmipl'ć przed tłum.em wielkipmi kroczy odstępami, y, l1Jie('hem na trupich ustach wywija ]ws:;t stalową, l'oł'sl, u.iJ('ą \v południowym skwarze". T. IX, str. 95.

Zua.jdujem...' też szydzenie z wła.snej slabo..4ci, uobrazowane według Holbeina. "Hycerz jestmn nad rycerze! Na badylowych nogach wyruszyłem w hój, w zhroi :i z wielkim pióropuszem na szyszaku, a śmierć koścista wbija mi ostrze w bok i rzechoce się z szpadki, wymiPl'zonej w trul'ią jej czaszkę" (t. X, sltr. 50). Ni.e.samo",itość lallca śmkrd potrafiła oddać bolp.Bno nastroje Kaspro\\.icza, IHatpgo \vykoyzystuje kilkakrotnie ten motyw odpowiedBił) go !H"zestyJiu).wawszy: "Hej! pijcie z,p mną Pijani śmierci gońce Puśrie się raZf'm w tan".

T. XI, str. 33.

Innym razem mIejsce śmierci zajmuj.e rozpacz: "I tak mnie 'w.ziąwszy za wychudł.e ręce, Przez przedpadIisk1a gnała i przez haszcze \" coraz to nowe czarnych zmroków paszcze, (;dzie <;zum zwłowróżbny 'i wycia zwierzęce".

,,"Yyjknę: dosyć! gdzież koniec z tym taiu:em 'l" T. V, !:'tr. 8 i 9.

ó6