KRONIKA MIASTA POZNANIAosób 29), przedstawienia teatralne, które \\y\\ołują nieraz ostrą polemikę, rozprawy o tnwarzystwach wstrzemiężliwości i wielc innych zjawisk codziennego życia np domaganie si\, utworzenia pensjonatów dla młodzieży szkolnej 30) oraz ogłoszenia corocznych bilansów poznańskiego Towarzystwa Ziemstwa I\redytowego 31). \V roku 143 Orędownik Naukowy podaje trafną eharakterystykQ Gaz,ety Wielkiego ){sięstwa Poznailski,ego: "Gazeta IJOZlwi1ska treści politycznej z rozmaitemi naukowemi wyimkami z rozmaitości lwowskich i Tygodnika Petersbursk'i,ego. z natury rzeczy, z stosunków miejscowych je1st lIajliheralniejszą. najwięcej nowości z gazet polskich zawierającą, z języka najgorszą i w ogólności nie t'em, czemhy być mogła, czem na Wf't była przed mkiem 1831 pod redakcją I. Raabsldego, .który pismo to, wychodzące od schylku wieku zeszłego, tak pod względem języka jako t,eż rz,eczy, niezmiernie ulepszyi i do dziś dnia. hyłby je nieomylnie na czele wszystkich pism p.erjodycznych pHIskich treści politycznej postawił, gdyby mu, jak wiadomo, rok 1831 nie był z ręki pióra wytrącił. Dziś jest ona ubogą w \yiadomo,ści rz,eczy mi,ejscowych, wyję:wszy, co kto z wla-snej chęci dobre lub złe redakcji nadeśle:, bo .sama artykulów nie pisze; Ilowości też np. literadde poznańskie dopierO' z rozmaitości lwowskich drukuje; wyznać jednak trzc.ba, że !'il.' .od niejakiegt) czasu poprawiać z.a.czyna; przyczyną tego j,est, iż wydawca. usłyszawszy o powzięt,ej myśli wydawania tu w Poznaniu innej gazety polskiej, jest zniewolonym pomyśleć o ule'pszpniu wlasnej" 32). Na zarzut zaś Orędownika Naukowego, że Gazeta W. I\sięstwa jest nieprzychylna spra!wie narodowej, \Vanno\Vski odpowiada, ż,e gdyhy jako organ rządowy coś takiego musiała umieś

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1935 R.13 Nr4

29) Tamże, r. 1842, nr. 222 - złate gady Antaniego L<'itgebra. -, Tamie, nr. 271 - złote gady OnufregO' i Antaniny Dutl{jcwiozow.

30) Tamże r. 1843, nr. 170, 288.

81) Tamże. r. 1844, nr. 18.

32) On;dC\vnik Naukowy, r. 1843, nr. 3.

cić, to pot.em sprostowywala, mimo zarzutów władz, w ,pr.zeciwnym razie prędko zako11czyłaby swój żywot aJ). To też Gazeta W. Księstwa Poznai1skiego W' czasie redakcji \Vannowskiego niejednokrotnie podl,egala ooenzurowaniu. l tak w roku 1838 \Vannowski zamieszcza w Gazede nadesianą recen"Ję o wystawianej \\Ówcza;;; w Poznaniu sztuce Karpińskiego "I\:rakowiakach i Góralach". Artykuł ten wywołał żywą polemikI.]. Ocenzurowaniu uległy następujące słowa: ,.sztuka ta na uksztakenie serca ludzkiego większy wpływ mieć może, jak naj dłuższe rozprawy moralne i kazania całoroczne M). W obronie duchowieństwa stanąl proboszcz kościoła św. Wojcie.cha \V Poznaniu, Urbanowic", który zwraca się do r,edakcji, aby ta uzasadniła "znaczenie nloralnego wychowania": w przeciwnym razie zwróci 5ię z tem dl} \vladr. rządowych. P.ogróżka ta wywołuj.e sprostowanie w którem "Vannow.ski zaprzecza wyższości wpływu wychowawczego teatru nad szkolę i kościół, nazywając twierdzenie to "nieprzyzwo!item" 35). \V roku 1842 p{}dlegaj cenzurze' słowa nadesłanego artykułu ,,0 pijaństwi,e", w którym ni9r.nany autor (później ustalono, że hył nim jakiś T !\Iagdzi1'!sld), mówiąc o włościanach, pisze, że i('h z!y byt prędzej ni,e ulegnie polepszeniu, dopókI nie zostanie zniesione ich "poddaństwo i niewola, które, trzymając ludzi w ciągiem poniżeniu i ciemnocie uprawnionej, stają się bluźnierstwem praw Boga i zawsze są źródłem wszelkiego dego" 38). Słowa te dlatego uleglv ocenzurowaniu, ż,e mogłyby stać się powod,em buntu włoocian przpoiwko i.;;tniejącemu sta

33) Gazeta W. Ks. Pozn., l' 1844, nr. 8i.

3) Gazeta W. Ks. Pozn., r. 1838, nr. 184.

35) Akta Naczelnego P.rczydjum X. 19. od l. Archiwum P all.stw.

\\' Paznaniu. DO'sławny lek:;;t sprostowania brzmi: Zdaje się być nie.

przyz,waicie katedry nauczycielskie i kazalnie z teatrem nietylka parównywać, Icez nawet moralną tegoż wart.ość nad tamte przenosić. \Viększa część ludzi kształci swe serce w ka:ścieł.e i szkole; ubadzy zwłaszcza i niższa klasa sq pazbawieni zUipcłnie ukształcenia zapamacą oper. J ożeli wina małegO' postępu w takawcm kształceniu s'padałaby na mówcóW i kaznodziei a bodajby ci Chrystusa nie zaś aktarów teatralnych naśladawali. 38) Gazeta W. K Poznal'iskiega, r. 1841, nr. 18.

J8J