RYSZARD BERWIŃSKI A FILOZOFIA NIE:\UECKA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1935 R.13 Nr4

miesza w j.edno Schellinga i Hegla. Jest w tem i panpsychizm pirytualbtvczny, identyzm pierwszego i formuła drn-. giego: "Das Ahsolute ist der Geist". Znamienn) w tym ustępi'3 wiersz, zwrócony przeciwko pojęciu ducha jako Trójcy, rÓwnież moż.e się odnieść do :obu. Je'3t to już stwierdzenie negatywne, zaprzeczmlie nie tylko koncepcji filozoficznej, ale i dogmatu kato!ickie,go. Łączy si!,' ono z innem oddziaływaniem.

:3 Z \Y i ą z e k z n e f) h e g l j a n i z m p 111.

Bo hf'glizm am nie naruszał religji, nie uderzał w chrzecjjailtwo. \\"yrósłszy z opoki romantycznej, wcieliwszy jej tęsknoty do jedności, do harmonijności rozwojowej, do wszechduchowości świata - bvł on bliski chrystjanizmowi, nawet (logmatom katolicyzmu. Hegel, w zapałllych czasach młodości wi,elbicpl Rf'wolucji francuskiej, jako człowiek dojrzały i pl'zed.. stawiciel doktryny upatrywał w absolutystycznej monarch.ii pruskiej ideał formy rządu, ale i w chrześcijaństwie - ideał religji. Zgodność heglizmu i chrystjanizmu lliie ulegała wątpliwości za życia mistrza i jakiś czas po jego śmierci. -,Ue wnet zjawiły .się nie tylko ataki satyryczne, jak: ,.Wiatry albo stworzenie calkowicie absolutnej historji powszechnej Ob m'on a", któr,e zatruły ostatni rok życia dumnego filozofa, al,e ataki poważne i uderzające w podstawy systemu. Chrystjan Herman "Veisse. były uczeil profesora berIiilskiego w dziele: ,,-Cber den gegenwartigen Standpunkt der philo.,ophischen Wiss<CllschaHen" (1829), prawie w chwili zgonu Hegla wystąp'ił z zarzutem niezgodności między j,ego dol,tryną filozoficzną, a wymaganiami religijnemi, idealistycznemu panteizmowi przeciwstaviił - "te;zm moralny" 40). Od tego momentu zaczął się ów bodaj zawrotniejszy od kolei pierwszego żywota żywot powrotny Hegla, który Bar

40) U nas kierunek krytylmjący Hegla ze stanowiska chrześcijmiskiego rep.rezentował warszawS'ld "Pielgrzynl" w artykuła'ch rcdaldm'ki Eleonory Ziemięckiej. "Tygodnik" nieraz atakował ten lderunek "pietystyczn.o- jezuicki".

2"

,359"