KRONIKA MIASTA POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1935 R.13 Nr2/3

Żydowie, sukien, fute,r drogich u kupców MohilDWCÓW i inszych nie kupowali, aż szlachta na p01rzehę swą zakupi" 12). Kilka zapisek dowodzi, że Żydzi byli znakomitymi maklerami i \Vystę powali jako pośrednicy w handlu między kupcami litewskimi i obcymi 13). \Vśród kupie'Ctwa żydowskiego ze wschodu, kupiectwa, które utrzymywało. stosunki handlowe, z Poznanhm, wyb.ijali się na przełomie wieku XV i XVI handlarzel z Brześcia Litewskiego, \Viem)', że miasto to łączyły od dawna z Poznaniem ożywione stosuniki handlowe, że znaczny był w nich udział na,jwiększych kupców i Włochów poznańskich. Możemy te'ż przypuszczać, że Żydzi brze1scy wprowadzili współwyznawcÓiw z PDzuania na l'ynek lubelski, ale na tem prawdopodohnie skończyło s.ię. Bowiem be,zpośl'ednie stosunki handlOl\ve między tak ongiś ruchliwymi Żydami z Brześcia a Żyd,a.mi z Poznania ustają od drugiej połowy XVI stulecia poczynając H). Przynyną był z.apewne rozwój jarmarków lube,lskich, przedmvszy'Stkiem zaś napływ z zadlDdu do Poznania bogatych kupców żydowskich, którzy potrzebowali więł..szych dostawców, niż nimi b\-li Żydzi z Brześcia. Litewskiego. To samo porwiedzieć możemy o handlu żydows'kim między Poznanliem a stolicą Polesia, Piilskiem 1'). 11) L. C. P. 1.4.10-1. A. C. 1641---03. Hi v.; chodzi o futra wart.. 4000 zł., które k, mohilewscy d0:;larrzyli l\Iark. Naniczo\, i Ż. pOZl1, (A, C. 1626-30, 144), Por. Aa. 1:339-62, 29; Aa. 1554-8, 390 (Dostawca, jest Jac, l\Ioscus); Aa. lG3D---10, 1543 (Dostawcą .iest Mat. Pocynkowicz, kupiec ze Słucka); A. C 1[;67-70, 122; Aa. 1554-8, 79, (Dostawcą Jest Szymon Iwanowiez z l\1ińEka).

12) Ser. reI'. Pol. XXI, H7.

lJ) Aa. 15U7-9, 65; A. C. 1548-1552, 32 V., 216 v.; Aa. 1359-1562, 222; Aa. 1551-4, 63 v, 14) Kill,a wiadomości: Aa. 1354-8, 16 V" 136 V" !){J; Aa. 1591-3, 657; Aa. 16-95, 95: gdzic Żyd z Brmścia. zakupu.ie za nje.s.pełna 4800 zł sukien od kupcÓw z Góry w Toruniu.

15) A. C. l570-2, 108 v.; Aa. 1562, 530-1; A. C. 1564--{i, 226 v" 227 V.; Aa. 1567-J.), 150; Aa. 1567-9, 120 v.; Aa, 1572-4, 263 v.-4 v.; Aa. 15G2--{i, 379. Na stosunki z odległym Turo'Wem nad Prypecią, wskazuje: GrÓd Pozn. nr. 811. Libri pal. Posn. 44 II" gdzio mowa o spłacaniu na jarmarka('h tUl'owskich (Trzc.ch Króli) dl]ugów Ż. pozn. przpz Jelenia .\{r'ł1dla Ż. poznailskiego.

\V tych stronach uruchomili Żydzi natomiast inny rynek zbytu \V wi,eku XVII, mianowicie Łuk6w. \Viemy z jednego z uniwersałów króle.wskkh, że Żydzi nawiedzali t{umlllC' jc),rmarki łukowskie, to te,ż kiedy w roku 1650 najechały na miasto watahy kozackie l zmnieniły miast.o w peJ'zynę, wi,e-Ie hur'towllików żydowskich z Poznania, ba:wią'cych tu właśnie na jarmarku, postradało swe tawalry i p{)padłlO w ,rsl{l]'ajnę. ędz{''' '6). \V tej opreiSji przybył im z pomocą król Jan Kazimic'l'z, dając im mnratorjum i zabezpieczając ich ze, strony Ikznych wierzrcieli, którym długów w oznac70nym rzao;;ie spłacić nie mogli 17). SzrzegóhH' zna.rzpnie dla Żydów z Poznania. mialy ich stO'sUlIJki handlowe z kupcami ze LWIowa, który w w. XVI, zdaje się, z.arzę.1 podupadać. Na czoło kupcó\\ I wowsik i'ch, handlujących z naszymi Żydami, wysU\vaję. s.ię Ormjanie, Są t.o Kasrpa!" Habicki i jego. zic:ć I(osta 18), Ylikołaj i .T a'k6b Serf'lpkowie 10), .Jan i Grz('gorz Biskupo-wjczel), I{aspa.r Jędł''Z.pyasowirz i Szymon 1\wedkowicz 21), dalej Amurat Kieremowicz i Nabrat Popowicz 22), wreszcie Mikołaj Sebaistjanowic.z 23), tudzież inni 24), Ormjanie, znani jak.o element kupiecki 25), pojawili się w Poznaniu i z Poznaniem utrzymywali stosuniki już. w pierwszej połowie XVI wieku 2ft), dogodnem ,miejs-cem spotkania dła obu

1ft) A. C. 1651-2, 177.

17) A. C. 1651-2, 178. Dużo wiatła na stosunld Ż. pozn. z ruskimi i z kresów rzuca znany nam już wykaz "membran"' Ż;Vlla Mendla z Poznania (Gród Pozn. Libri Pal. Posn. 811, 44 n.). 18) Aa 1601-2, 675.

10) Aa. 1:i67-9, 057 n.; Aa. 1570-1, 66, 191, 664; Inscr. Pmm.

1568/9, 914, f. 612. Serepkowie w handlu z k. pozn.: A::t. 1:370-71, 2:1'0, 549; Aa. 1572-4, 48 (9.UG zł. BY" gr,), 20) Aa. 1572-74, 3?4 v, 21) A. j. 153i-41, 87.

22) Plenip. ich jC8t "nobiHs" Thoma KDbaczmvski "Armenus" : A. C. 1591-5, 574.

. 23) Aa. 1562-6, 381.

24) Zacharjasz Ormjanin: Aa, 1577-<80, 87.

25) Ł, r.harewiczowa, Handel Lwowa, 27, 56 i i,; Rybarski, Ha.ndeI i polityka, I, 227.

str01l był jednak Luhlin 27). Obok OrlUjan Zl1a,czne interesy z Poz1Ianiem prowadzą Żydzi lwowscy 28), których kokurencJa na targu od samego początJku stulecia XVI dała się chrze,ścija.non1. we znaki. Ze strony Pon:ania wysuwa się w handlu ze Lwowem Żyd :'Vla,rek Meier 20) i Bieniasz Mendel 30). Jak w piorwsze1j połowie wieJnI XVI, tak i nadal przywoz.ili kupcy ze Lwowa wyzinę 31), ryby 32), j,est nawet na ta.rgu poznaliskim wśród towarów postnych obo.k ryżu pruskiego, także ryż r u s k i 88), niewę,tpliwie lwowskiego pochodzenia. Żydzi wywoziii nadto ze Lwowa skóry, ZH'l)C'wne ormjails:J.dej roboty, wiadomo bowip.I1l, ż,e Orlmjanie przez długie czasy celowali w garbarstwie i prz.emyś]e skórzanTm. W jednym wypadku Żyd poznańi"ki nabywa d!a kupca gdallskiego "bonas cuteo;; Lembeirger banlde;der germanico. idiomat e llu1lcupatas..." "").

.") Koczy, Handel POLnania, 42. 11.; Po Poznaniu krząta się w l 1:145-1) :\'Tik. Morawiiiski "annenus de Gdano.. .". (A. C. 1539--47, 110; Aa. 1546-9, .Ki v.).

27) 'Ve Lwowie i Lublinie spotykali się nasi kupcy z Grekami z KOllstantynopola: H. i\lllelullg" winien jest Dymi2 Pel'owiczowi z Carogrodu 7000 zł. (Aa. HH5, 444, 723); w innym wypadku (lostal'czyć ma na jarmark św. Ag.nie.szki do Lwowa 925 łokci tercene.}u mantuuIskiego cz.arnego albo tabuku 7400 funtów (Aa. 16i5. 1119). Zato aż do nas zalJląkali się Ormjande z Turcji i Persji, którzy wyw07ih skóry do Lipska. Aa. 1630-1, 401). 28) Aa. 1562-6, 88 v. 95; Aa. 1601-2, 675; A, C. 1;)35--8, 121 v.-Z; L. C. P. 1433, 123; Aa. lJ62-6, 9'5, 88 v.

:10) .\.a. 1580-2, 500; .\.a. 1583--4, 327; A. C. 1;)62-::1, 9Gv.; Aa.

1567-9, m7 n.; Aa.. 1570-1, 66, 191, l)()i; .\.a. }:)62-6, 9;), 88 v.

30) Aa. 1801-2, U75.

31) A. G. 1591-5, 678, 499 V.

1;2) A. C. 1591-5, fi78.

33) A C. 1562-3, 22.. M) Aa. 1510-2, 418 v. SkÓl'Y ł\vowskie wędrowały za po::il'edniChH'IU kupców i 2'yd6w ['ozu. do Lipska. (Por. lis.t zllanego !HUll Pa\\-Ia Modzelewskiego do JUlla Straytera, kupca pOZll. w Lipsku, aby oddaił 100 ""kór lwowskich" Abrahamkowi, Żydowi poz:iUu"tskiemu, aby je sprzedał. ('V Archiw. Pallstw. w Dreźnie, Amt.sger. Lpz. nr. 214). .\\,Iśróu futer, któremi handlolwali Żyu1zi pOZll., wymieniGuo też skóry wilcze, podol--kie. A. C. 1623-3, 752 v.