.,KORESPONDENT POZNAŃSKI"l1ałef;, l'O dać mogle:';, Panie"! A jednak, "czomuż \lie jp8teśmy 1 ak szczęHliwymi. jak inne narody"? Zapra wdę też, jak tu u \las może być dobrze, ,,d' to wszystko, co Rzlachcie z wlo:iei Rwoich zbierze, co obywatf'l przemysłem zyska, co kmiotek w pocie czoła zarobi, to wszystko IlIusi za towary do gospodarstwa i wygody uieodbicie potrzebne za granic<: wyjść.". -' .!\Ty nie przedajemy ter:łZ prawie nic C1Hlzoziemcom, a przeciI' najmniej8zą rzecz od nich kupujemy. Wychodzą więc powoli pieni<ltlze za granicę i hez powrotu; kraj nasz jest przeto już teraz bardz\) ubogim w pieniądzc l a z czasem musi bYt' jeszczp uboż:-:zym'.. Jak temn złu zai'adzi{O';J Ni"JWI imlPgo spm;obu, jak szprzenie ()f;wiaty we WSZYRtkich stanach. "A gdy młl'dzież w5zp;tkich "tanÓw, klas i religij, tak prywatnie jako publicznie. w fizycznym, Jlh)ralnym i uczonym względzie. stosownie do swego stanu i przeznaczpnia, pdukowal1 będzie, lUUSZą się konif'cznie u nas wzhudzi(', rozszf'rzyć i wycloskonali(': przf'mysł, rolnictwo. rękodzieła. kIlnszta, nauki, obyczajność i moralność. . . ." PlanowanI' przez niego czasopismo mialo I'Ozpowszechniae zasady duhrej pdukaeji i innych nauk przez ogłaszanie i omawianie krJ tyczne dzieł polskich "i najwainiej:;;zych cudzoziemskich" obok stałej rubryki p. t. "Gazeta litf'ratnry polskiej i cudzoziemskir-j" i nieRmiertplllyeh, pSf-'udnklasycznych ..zabaw przyjf;rrmych i użyteeznych". Pismo to miało także rejestrować i omawia(' ..rozmaite wynalazki i odkrycia uczone".

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1925.10.31 R.3 Nr10

\V szczqrÓlllmici czasopismo SzuIlIskiego miało pomieszczać 1) rozprawy () wvchowallill i uczeniu, 2) wzorowe kazania chrzecijallskie. z nauką o pisaniu ich i mÓwieniu, 3) teoretyczno-praktyczną grama.tykę p.)lską. 4) rozprawy o "sztukach wojskowych, to jlst sztnce fechtowania, rąbania się pieszo i konno i sztuce jc-żdżPl1i:l 1Ia !\Cmiu'" iJ) rozprawy o "rozmaitych sposobaeh rozdze1;zenia powszechnego dohra i o{:wiecenia", a przet1ewszystkielI1 ,) tcm, "jakie są szczpgÓlne i ogÓlne 'Środki do ut.rzymania pi\'nic:dzy w kraju i tło sprowadzenia ich więcej z zagranicy", jak można ludnoM\ pomnożyć, jak można zaprowadzić papierowe pieniądzp i nadać im wyższy kms od wi<3dziaków. ktÓre Wl)WCZa w nadmif'rnej liczbie kurscwały; jak można stworzyć. komisjQ handlową, "eelem rozszerzenia i polepszenia handlu, rękodzieł i industrji" j' "jakim sposobem moinaby w przeciągu 100 lat u nas wszystkił: wsie i miasta wymurować?"; G) notatki ekonomiczne Z pism cudzoziemskich towarzystw ekonomicznych; 7) 'lzbiór

KONIKA MIASTA POZNANIArÓżnych materyj użytecznych dla prawnikÓw", a zwłaiSzcza zbiÓr procpsÓ,-,y zawikłanych itp. i wreszcie 8) "zbió' użyteeznych materyj h:1l1dlowych". Tyle tylko dziplłzill zamiprzał Szumski wprl/wadzie na lamy wego !}iSllU1. Miało ono r{l\\'noezenie uczy pi"ani:. \\ yglasza. ni:. k:1z:1I1, fechtowania. r:lbania si i jazdy konnej, zaprowadzenia pieniędzy papinowyeh, utrzym;wia pipuif;dzy w kraju i sprowadzenia ich z zagranicy itd. Nie wiadomo. na jakich wspÓłpracowników liczył :SzuUlski.

A może sam zamierzał o tem wszystkiem pisac" w SWP\Il ezasopi:,;mie? CzytelnikÓw zamierzał w::>rhowa{ w całej Polsce, W WillIie ksigarz Zawadzki mbl zhierać prennmeratę. na Żrrllldzi pozyskał do tej nracy pisarza lIliat:l Ki£>jdan oraz księży PijarÓw IV Ro<;ieniaeh. PrellllllleratorÓw podzielił na dwie klasy; pierwsza ;niała płacil' lR talarÓw kwartalnie. C0 i dziś byłoby nadzwyczajnie wiele, drll?,a 1 talarów. "Za to, co klasa I więel'j płaci, hędą; e'zemplarze nauczycielom wiejkilll hezpłatnie roz(lawane". Nad10 na pokryciA kosztÓw zamif1rzał BznJJlski w.vpu:,;cil akcje po 12, 5 i 50 talarÓw. ul1 ka7.rlp'o akcionarjllsza z oS(ll.ma miało zależeć. czy akcja jego miah1 pOZOSt:tl dopÓty aż za nią odpowiednią ilość. egzemplarzy pisma wybierzA. czy też to, co po d"Óch latach pozostanie, będzif' chcial mie( wypłacone -. bez procentu, czy tf'Ż wre<;zcie ofiaruje ją na dobro powszechne, za co nauczyciele wipjscy otrzymaj pimo bezpłatnil'. Os(,hllo na !H)Szcz9gÓlne działy nie można było atollować, ,ponieważ nikomu zaszkodzić nie może czytanie wszystkich przeilmiotÓw pisma tego". "Jeżeli się co dla prelllI1l1fJra.tor-I. samego nie zda, to zda sit: dla jego dzieci, kre'vnych albo znajomych".

Prf'ff'kt. Glisezyilski i ks. Bocheński traktowali projekt P0"Ivyższy Szumskiego bardzo poważnie, gdyż jeden i drugi zaprenUll'erow'!,ł pismo to, deklarując na ten cel po 18 talarÓw. OprÓ0z nich czterech jeszcze radców prefektury pismo to zaprem1l11ero' wało. Ponadto prefekt Glisczyński udzielił Szumskimu tej nad,wyczajłlej pomocy, że wezwał podwładnyeh sobie podplefektów do z<leheeania ksieży i szlacht.y (lo abonowani<t pisma. Odpowiedział edyny podprefekt Kowalski, że nikt w jpg'o powiecie projekto\"l'anego cza'3opisma ahonować nie chce. Inni podprefekci wogÓle nie odpowif'dzieli. Szumski niezaworlnie zwrÓcił się także z projektem swoim do prefekta departamentu poznańskiego, lecz w aktach prefektury poznańskiej niema śladu tej sprawy. Pl'e

lpkt poznali ski 11'ł wog(ilp tnnie,i g'orliwym od prefE'kta. bydgoskiego w spełnianiu Hwych obowiązków, 1'0 zJl:J.,lazło swÓj wyraz " registratHrze :lkt.6w, banlzo nil:dbal(' prowadzonej.

Projekt Szullu,kiego upadł prz(:clewszystkiem z powodu braku lJrenUlllera torÓ\\'. Po t:łkiPIH niepowf)\};:(miu musiał ehyba uwierzyć w to, w en przedtpJlI wiprzy{' nil' chciał, a co każdy ptJwi;).dał, mianowicie, ,:źc tpr£l.Z duch ł\Jy:'Jrmia i miłości do nauk w Polsce ostygły: mało l:to \I nas czyta i pisze", Anrlrzej Wojtkowski.

KRONIKA BERNAHl)YXÓW 'POZNAŃSKICH.

(Dokończenie.) IV.

t'pis gwardjanów i przeJ.ożonych. 1 ) Piotr z Krcu!Ilicy, Niemiec. 1<155. IWincellty -ł- 1520.

.\J1drzej Prusak, Niemiec. Inocenty z Kościana, 1523-26, późAllflrzej Hp', pierwszy l'ola,k, ł4f,2 piejszy prowincjał.

t 1491. ł'rallci5zek z Krosna, 1532. TymQteusz z l{a([.olJlska 1-17H, t 14H2. JJlopenty z Kościana 1532-34, t 1541.

Maciej z Ko,ściana. t 1,1H9. liipom z Bydgoszczy, t 1535,.

tanisław z Słapy, 1480, t 1507. Władysław z Kościana, t 1536. Gotard z Szpmiacina 1483, później Jmzm z Kościana, t 1538.

prowinejał litewski. Jakób Dziacluski, cl<> 1539. lHeronim z Santlmnierza, kustosz i ku- Józef z Ponleca, rrzed 1512, późllieimisarz, r. 1487. szy pNwincjał. Hey Al1drzej Ch i' 1491. Lukasz Krzycki, 154:!/1547, t 1567.

.Jan Szklarz przed 1493, t 1515, póź- I FelikB z Kościana, do 1546, t 1575, niejszy prowincjał.. póżniej13zy prowincjał. :::t.arusław z F:łapy 1498, późniejszy Bernardyn z Wronia, t 1552.

prowincjał. Stanisław Kosiń!:'ki, 1568. Lllkasz z R.ydzyny przed 1503, t 1511, Btefan z Uzarzewa, 1571, t 1572.

późniejszy prowincjał. &zymon z Kicina, 1577, t 1594. J\ rzysztof z Żeber, przed 1505. Dionizy z Bydgoszczy, "i' 15 c i9.

Eustachy z Pniew, 1512. eba:stjan Pysezaty, 1581.

Hieronim z Sanrlomierza. 1509/1513, Franciszek z Sędziszowa, 'i" 1583, b.

t 1520. prowincjał. II!TJacy z Wilkowa. Erazm z P'tczyc, przed 1581, t 1587, .1akób z Śmigla, t 1514. późniejszy prowincja!.

Antoni z Hrodziska, przed 1517. I Bernardyn z Bydgoszczy.

Anzclm 1517. Mikołaj z Czarnkowa.

Jan z Komorowa, plz£>d 1520, PÓŹ- ! FI{)!'jan Leśuiowski.

niejszy prowincjał. Fabian z Tarnowa, t 1589. 1) Sri powyźszy aź po r. H\ podaję ze W'szeLkiemi za15trzeźenłami.

Kamieński daty podaje tylko od tego roku. . Poprzednie lata ułoźyłem podług dolmmcntów i memoriale Komorowskiego.

KRONIKA MIASTA POZNANIA

Fahian z Krohi, 15!12-95. t Hi::!. Jan K;Lpi::;tran zysiecl"i, póiniejszy YIJrjan zWarty. prowiul'jal, 17(19-.12.

.Jan Zieliriski, t W1u. Anicet Krebs, 1712-1:3.

Gauryel z Czerniejewa, pllCd 1;j!Jl Wawnyniec z Poznania, 1713- hi.

i 1605-8, prowincjał w między- Benign (h-Gdzicki, 17Hj-19. czasie. Szysiecki, 1719-20. Bernardyn Żórawiilski, 1608. :\ntDni Piniri;;;ki, 1720-21, zrzucony.

K2spel z Giecza. Tomasz Liberacki, 17.21-23.

l\1ikołaj z Śmigla. Władysław Butecki, 1723-25. Bernardyn z Poznania, 1626--28. Mateusz Burldewicz, 1725-28.

Wawrzyniec z ::3łupcy, 1628-30. <lan O!szanowski, 1728-,'31, zrzu...,on'.

Bernardyn z BydgDszczy, 1632-113. Wincenty SawOl'ecki, 1731, zrmcony.

Morlest z GrodzLska, 1635-38. WenantT Kołakowski, 1731--34.

t-zczepan Korsak, 1638-41. Jakób Tyszka, 1734-37. Bonawentum ze Mławy, 1641-4t j LUrlWik Dziembiński, 1737----39, zrzu'Ieol{)' z Sierak\a, 1-:7. eony.

J\aZlmlerz z Gąbl\1ta, lM'I-DO, b. pro- Franciszek Niebm,::;ki, 1839-41.

wincja!. \ntoni Michałowicz, 1741-43. Franci5zek Mieszkowbki, 1650-53. Ludwik Dziembiński, 1743-46.

Krzysztof 8korski, 1653-55. WoOjciech .Jungaszewicz, 1746-47.

Teodor z Sierakowa 1655--58. Jan Deręg'owski, 1747-48.

Krzysztof z Poznania, 1f.!>8-61, })óź- , IAntoOlli Michałowicz, 1748-.- 49.

niejszy prowincjał. Piotr Nowicki, 1749. !lodet z Sierakowa !UH-liJ. ,Ludwik Dziemhiński, 1749-52.

Elazm Szykowski. 1664-6(i. Franciszek Święcicki, 1752--53.

Vaniel Wesełowski, 1666-71. Manswet Grabowski, 1753-.56. b. £11'0Krzysztof z Poznania, 1671-02. wincjał.

Antoni z Kobylina, 1672--74. Franciszek Święcicki, 1756-1)9.

Krzysztof z Poznania, 1(;74--'17. Jan Nepomucen .Jordan, 1759-64.

Stanisław Grodzicki, 1677-80, l)ÓŻ- , Florjan Wilant, 1764-66, późniejs7;\" niojszy prowincja!. prowincjał. Walerjan Twal'dowicz, 1680- -8;1. b. .fan Kapistran Piwo, 1766--67.

prowincjał. Adrjan Zebrow8ki, 1767-70. Dyliak z Wągl'ówca, 163-f<,6. Telesfor Kałczyński, 1770-73.

Kazimierz Laskowski, lfS6-87. '\rhjan Żehrow8ki. 1773-7'0, złożony Władysław "VeiH, 1687-89. z urzędu.

Dyrlak z Wą/!Tówca, 1689-90. Krzysztof 8ZPllk, 1776.

.Jacek Kęsz;\'cki, 1690-92. Feliks Dourowiez, 1776-79.

.Jacek 7 Krotoszyna, 1692-95. Franciszek Mia8kowski, 1779-82.

Antoni Kotrzehowicz, 1695-9i:\. I!lzi mukalskj, 1782-85, późniejszy .Tan Kapistran Płachecki. 16!)6- !)'). prowincjał.

l'ranciszpk Grodzkkj, 1699-17£11. l\bmwet Potarzyilski, 1785-86. Cherubin Watson, 1700-1701. Franc.iszek Szymański, 1786--88.

Krzysztof Rozdrażewski, lo01--0. Kazimierz Olszański, 1788-91, sekuJan Bolesławski, 1702-04. 1aryzował się.

Sebastjan 8obolewski, 1704-!/7. Fł-ancisze WierzbiiIski, 179-94.

Franciszek Dromler 1707-09. Rajmund Hzymkiewicz, 17f14--95.