15F\

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1925.08.31 R.3 Nr7/8

KRONIKA MIAf:;TA POZNANIAdoH Iossl i fIl'ruWIIIl Tiptz. (.0 do lIczonych, poetÓw i art.ystÓw polskich, ignorancja aItora kst już zastraszająea; nilchżp obaezy :-:obip cho{'hy n:lzw' ulic pozualłskieh, a pozna ehyha różnie{. uil slychaną pomil:dz \\ il'lkim mimo niew,.łi udziakm żywiołu polskil'g'o w t \Vor7.l'nin najwyższpj kultury. a tpm nhÓ:-;t.wpm, ktÓrp KipllH'Y z \YiPlkopolski w tpj włanie dziedzinit:' rpprt:'ze'ltowdi.

Kto jak kto, ale Nit:'mcT poznall:,ey w eakj h\{)rrzoci lit. r"lek')art.ystyeznej uil'lIIi{;ckil'j doprawdy Rą .qllan1 ite Il(g"ligeahle", to zrozlImi,'my - sinp ira. Bo 1'1)(lly':'.leć ehociażhy: oll)rz:Tlll-l'0..t;t Kasprowicz, tanislaw l'rzyb:'szf'\\"ski, a cho{'by H'Rzanł Bl'rwil-łski z je(hwj strony, a maximum Karol Bur;se z (IrlIiej stron:,., i ż'wiol polsl<i ma lJTć hip,lnil'j"zy l)el nipmil'l'kipg:o! CieszklJwt'.ki, T)"entowski, Libp!t niez.plIl wobpe li'ise!:Pl"a! li ;-;ztuce zg"ol:t nil' I. \!'nnłł y , ho mimo ni"\,,,iplkil'j t.WÓI czo:-:ci artystyeznej W-if.lkopoJan jt'dyni }im wip l")lacy lJOsiadali malarzy i rzeźhiarzy mil'jseowych. \VipIki napra\"h, filolog \VihtIllIl\vitz"Jfot'Ilentlorf ni,'ehaj zn')\\'noważ' Nl'hrillg'Ów. ('ylHilskieh, Iora\V8kich i (vIII innyl'll. ('0 do g'{'npraIÓw nie klMu:y f;it:: przecież ni. m{)gl tIY':' Polak, do\vÓdzeą aI'lłłji nipmi('ekiPj. ('O do klIl'ipctwa przyzna.imll! przewagr. Nif'J1lcOJll, alp p. chiitzl' :-\zc1.yei się IH'zeeil'Ż żydal'li, ;1 wśr{)(l nich wspaniałYlł1 R1!lh)lfllIl 1VIt)8sl', o,.;tatllim Itod:tj Ż:'dl'lH ,,)lol,.;kim" l.a czas!"v lI:lsz.'j nipwoli. N o nie, ta I1H'toda pracy jpt. już naprnnlę {!.'(Hlna przyzwoitp'f) poehowania! l'n"'ni('. że \V dzipllllikarstwie jP:,;t na wla(;ciwt:'m jl'szeze miPjscn, alp zaiste nie w w.Vlla wnictwit:' o pretensjaeh llaukowvl'h. DIngo karmiono nas tl'go rodzaju "nauką". BkorzystalislllY ze spo..::ohnośei, aby I"Ozprawi{ ..::i z h'\łl urahianiPlIl z:lsatl, kU)rp 11l"ZIZ popnlaryzacjl: nabieraj! sztncznie znamion prawdy, ho i p. chiHzc wielu l'zeezy I1ie \\''łI\vlil, lee z powtarzał -- za pallia lJ\atk. il'lI\i('ekip towarz'stW() hi,.:tol'yeZllP wydało zrp<;ztą praw(lop:)fIohlli' dla jej ,tI'Ji!leneji. ktÓrą nkrpla :lutIII' w pr7.etllllowit:' temi słowy: ,.JI':i.,'łi książka moja IUllO(,lli sili: wytrwania u Niel\lc; POZH:u'lskipgo, przez stwil'nlZPIIip jPgo pysznych czynÓw lmltu!"alnyeh w {)(lwit'cznYII\ kraju rodzillnTlll, i !,\ipmeowi \\- Hzeszy przypominać' b{:,lzin o tem, 1'0 onnśei{' lllusial, zmuszony kOllipczllosrią. natt'nez;t spdni ona sw(' zadanip". Można do \\"sz,<;tkiego t.'go dąy{' (lw{!;;lłlii, j;lkie tylko S;! g'o(lziwp, :lłe .lopraw1ty nip g'odzi "il.: droga podszywania i pod phU;:ZI'-l nanki. a III o r z ą d III i e j ski. Nr.!) (na maj) zawi{'ra 11\. i!1. art'kuł' Dr. L Czumy "RtosnIlek lllłOl'ządH do l';u-łsh\a" i prof. "'. Kl'z.żanowskif'go ,,0 polityel' I!'nspollarczej llli:u;t", nr. (j (czerweowy)' tpkst projPktu Związkn l\liast l'olskich u,;t:1WY () )Ijinip lIIil'jskIt'j i s]JI":lwozdallie z 8. ()Óhlf'go zt,ł.rania Związku Iiast T'ol:,;kieh, m. 7 (lipeowy) T. TOI'plitza i G. T:IIIIH'nsch1a mV:lgi n:l th: projPktowallPj ustawT o gminip mipjskiej OI':\Z Edward;"!' 1\:oliko "Hola gazownietwa w calokszta.kie gospI)darki 1l1iejs];;jpj", nr. H (sierpniowy) prof. (lr. I. Pl\nika praca n. t. "Utldał 1.i;1t

15[1

r;ol,;kil'h w d:l\\"IlYl'h sl'jlll:tl'h" i ('. Z. I{okil'kipg") .J' 1I;l:-;ze ;11'l'hiwa miujskic'. or;tZ w krJnil'1' zamllirz'1Pj artykuł () IIkładaniLI arrhiwl!!\l. Kilka łll\v "l'P{'.i:th!'{'h flof;\vi,{'aIllY pracy prof. l'talIika. z't:Lnpg"o hbtoryka llłiat. poli"kich. a mianowiril' WYPIsUj 1'my z ui!'j to, co lłot,l'z- ! 'o1.lI:lIIia. \V pic'n\H1.y-ch dWLIeh wil'kaeh HW!'g'O istllil'lIia lIlia:;!a autOl\(;lIIil'ZJlI' w-\\'ipr:lł I)()\\aźny wplyw LIa rlzialallia p"liłyez.I;', liiI' zdohyły HiG wHzakżl' !Ja jakI kelwid,- org:dliz;u',k. Tworzono jl'd'nip nil'ki!'dy .,zwią1.ki rl'lo\\'P". Tak I!p. znallY j"Ht najdawnil'.izy zwią1.l'k miast wil'lkopol..::kieh Poznania, K:tli:i1.a. <:lIipzlla i l'yzdr IZ r. l::O) w l'pln wpMnej I!zi:. łalno?;ei przeciw r01.hójnikOili i podpalaezonl tLl'lzipż JH')Źllif'.iZY (z r. tilO) związpk Ulogo",a. \VHchowy i Zl'gallia. Kazilllil'rz Wi!'lki zatwil'I"dził tak:!, konEl'dl'rar"it: kalisko'w\"lwła\\'sk:t \\ I". !:\4Q, a w I". tHi>O związl'k nli:p"t l'ol'na II ia, K:t!Jsz;1 i l''zdr. W r" 1!)8 !,,"zyehodzi do jakielu; ulmtd llIiędzYIII;:l'itO\Y\'rh w Krak.nYiI' z 1I'Iziah'n. dpll'gaUl\v 1'0' zll:tnia, WHl'how,v i\Vło('ł:twlw, IHHlolmil' w lat;lI'h lIa:-.tt;pnydl. .\lt, !la tl'lII nikną Hla(l' prIII, \\"pMJ\l'j dl.ial:\.lno;,f'i.

\V \\ ipku XIll W(\towi,. miast w:-:póll1il' 1. dYg'lli 1 ar1.allli krajowYllli zawiadl'znją .l'pl(llll- kd)l('wkif', p..dolmil' \V w. XIV mil'dzv innf'lIIi mia:,:to I'OZU;\I'I porCi'za trakt'at kali:-;ki 11:4:ł). ;t dalej w I". 141:-; 1)J.Zl'llłl!żl'nil rozejmu 1. Krzyżak:I!\li. \\' r. 1:\7;\ 1'0zn:tl'l 11ll1ajl' prawo 'lk,'pi-:.ii jpdnł'j z I'ol'ek krÓII'wHkieh, w 1". tit';\ ,;zlal'hta wil'lko}lo\:;ka za wipra z miastem I 'ozlIallimll konfl'lll'l"a cjl; w ohl"ollil' }lraw kn')II'\nH'J :\1arji, 1)fIZn'lłl::zalli{ W.'j"ZH!.Ią z miasta wrogil'go stal'mitt;. .\ż 110 mil'rei \V:tl"l1(,łll'Z'k:1 wspI)łtl1.iała lIIiabto 1'01.nal'l wraz z illlll'llIi lllia Sbl'Il i oh ok dostojll:kow pallstwowych WP wH1.y:;tkieh Wif;ksZH'1I 'Ikl'j:u'h polit'eznych, szezegolnin I""z.\" zag-adnicllI:le!> :'mkl'e.ii. Dopi('ro Ka.ziIHif'rz hg-ip]]Ol-łezyk 1.:łl'z.nw pOlllijar llIi:ISh. ]'I'tl'm zlllJł-Jywa ..::1.1'1' HIll';.,\\, l'alli"t\\ow'rh :-1.1a("hta, olbuwaj:!c miaHta. ktÓl"1' nie !Iotr:lfil. się npomillać doś,; bilnit:' o HWP prawa. Krak6w ,;alll 7,(lobl --oh ie \n j('lIn;u" w r. 1.tn; :m.\,w:t zil'llIi:u"skil' i llezp"tniezył w st>jm:lch, tl" hl'z \\ phWIIW i amlJil''j; w r. 130H prz'wiIl'j }HHlołmy IIzY:5lmlo \Viłllo jako Htolira htI'WHk:1. alp i jt:'g'o dpleg':tci Ilir -<pr:n\'i,' miast nil' pOlllog'li" l'Óźllil'j. }lO wojllip sz\\'('dzki,.i, 1.Y:5kał to :-;alllO LwÓw. Poznali nip dopią.ł tpg'o, ('hl){ miał SZanHl' pOWa:llW za Batorego i Zygmunta HL ('zQściowych llraw t,;wyeh }lilnow:tl Hkrzętnil'. l!rzPf;f.nieząr 011 r. 137H - wÓwc?;as rl'l1l"l'z('ntowan,V przez ;;la wnyeh lmnllibtrza ,Jana Kijcwski('go i dr. KaHpra t;oHkipgo - Htale w :-;I'jma('h {'l{'krvjlly,'h" \VI". 1.-;81 zrÓwnali o urzednikt'J\v miasta. l'oznania 7.1' ..;1.lachtą. a innI' przywiIpjp }lotwit-'I'dzily to pray,ro. "T t'm wzglt:dzie zrÓwnano \\ 1'. t 388 z Poznanif'JlI, Kr:l1wwclll, \Vilnl'l!l i Lwowem 'takźl' \Val"szawę. "'tu<;l!nki }Jolityeznf 17. wipku i 1.llisZCZPllil' Poznania lIlliplllOźlhviły miastu JW:-:Z{'II!U pełne zrÓwnanie z Krakowem. Zna!llil'nnem jPst tylko, ż{' w J". 1(;0>:\ poslowie poznal!'5{,. wchodzą \" skłall kon.fpderacji g"pneralnej, jako jedyni

KRONIKA MrASTA POZNANIAmiejtlcy. ,y wieku 1S UfIzia I WP w:;;zyt.kieh HPjmaeh braly miasta KrakÓw, \Vilnf\ i LwÓw, w sejmach phkryjlych Poznali, Kamieniec Podolski (od l(i70) i Lublin (od 17m), a m()Żł Warszawa, ktÓrej udział w sejmach elekcyjnH'h jf-st niPja;;ny, }lf'wny zaś w spjmaeh koronacvinvch od r. 1G4E. \V wipku 1>; zaczęto się wogók opiekować mi;lshimi, a ejlll Wielki mc1ał jaż CałelllU stanowi miejskif'nlH pp\\np prawa pI1Iityzn(-'. Tylei o cPlmej praey .Jana J'1aśnika.

,,1' r o Il\ i e 11", kWlTtalllik -;łuehaezy ulliwersytptów ltlllowych, zeszyt 3, pod redakcją, dr. Andrwja \\'ojtkow:-;kipgo, zawiera rozpra\\kQ Andrzeja \Vojtkowskiego p. t.. "Karol Lihelt (w 30 rocznicę mierei)", w której .wtor przpclstawia życic, d1.il'la i zadługi wiplkipgo syna ['ozn:Ulia, meża 7.asltłżOIH'g'O. :--,vIll}lat.yezną tą pracą wyn,cza kW:l,l'talnik g'uieźnil'lu,ki ..KronikQ", 1 () też }lolp ('amy go jakn:1jgon:cpj haeznpj uwadze I'OłpCZ!'11Htwa. na ktÓn'gn pop:uf'ip pisnlo t.o szezerze zasług'uj!' })wa numl'I'Y, (lot:!(l wydalii'. stoją IW wysokim lJOziomil' - wPoru.] tpg'(1 rod1.ajll pimit'llIliet wa, kU)!'I' v, i:uIoIllo':;!'i naukowp prar-,'nil' kr1.l'wi{' w szerokich l,v:ustw:łeh społpczmist.wa. L'a g I" i c u l t u r f e n P o s n a n i e. P01.lm(1 1!1;"). \VYtlawnidwo Izhy Rolniczej w Poznaniu. S" 5tr. 1O_ ()pi:-; rolnictw:) wiplk'Jl'olskiel.\'o w językach fralwn:-;kill1 i :UlgiPl:-;kim, wytwomil' \",ydany. ('enna i wysoce putrzl'Ima książka orknt.ująea f'udzozipnwÓw w ważnej clziedzinip gosJlodarstwa IUSZ(-'g'0. oS p r a", o z d a n i I P a li s t w () W (1 !!' o iJll1\ a z.i II lJ\ w. :\f a r.i i M a g d :\ I p Ił ,\' W Poznaniu Z:ł rok 1 !) t;). l 'O'l.l!;ui. S".

;':;t.r. H8. Uwagi godnI' "Kilka (Iokuł\lentlrw z chwili historyc,znej" (od dnia ;30. grudnia 1 mS).

B (I I e ł a w o w i (' '1 r o b r f' In II w !)OO rOl'znicę korunaeji króll'wskiej Hokoh:two \Vielko}Jolskip IV holdzie. l'ozn:ul J :J3. 8". tr. Hi. Broszurka wyda.na z okazji Boll.ł:twow"kiego Zlotu SokołÓw w 1'ozn;wilI. Tre?;ć: Fol('slaw Chrobry rZygom. Zalt'ski)... Na <.;traży Bolesławow3kieh Slll!,I''''' (1\. W.) - 1'(HI <.'hro]ln'g'1I znakiem (T. P.) - Ostrowi!' 8\\ięte na Lpdniey (J. KI.) i pOllln. Z y go J\l li n t Z a l e ski.

TOWARZY:-;TWO l\1JLt)ślK()W :\IT:\T\ I'OZ:'oi ,\Nl:\.

Na Nśde c:i.!onków zOfita! zaJJiany w dall'zym l'i.g!,'łI: 22;1) p. WitoM N oskow'ki, redaktor.

T R E Ś Ć: Rola Poznania i Wielkupol'ski w ży,i!1 narnt\ll (1\mll'zp..i Wojtkowilki)" - Kronika miril_;czlla. -- Z l'udlU \\'ydawllkzego (Zygmunt Zalcki)_ - TDwarzystwo Miłośników Mial'lta poznania.

Nakładem Magistratu stoł. m. Poznania.

Redakcja i Administracja: Poznań, Ratusz. pokój 74.

Odbito w Drukarni Robotników Chrześcijańskich Tow. Akc. w Poznaniu