Z RUCHU WYDAWNICZEGO

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1925.08.31 R.3 Nr7/8

Dr. J <lo n H u t k o \" S k i, Z a g a d n i e n i e r p f o r m y r o l n e j w r o l s c (' X V 11 I. w i p k 11 na tle reform przeprowadzonych we wsiach miasta Pozn;tnia. POZ\l:Ul H)2iJ. 8". f\tr. 148. Bardzo ubogie I-'imjl'mli0two g'ospodarczp, zwłaszcza gospodarczo-historyczn£', z wdzi!;cznośej I1rzyjmil' pracQ Rutkowskiego, przedstawi[łjącą zmiany społeczuo-p:os{lodarcze we wsiac.ll mi[łsta Poznania w pierwszpj połowie 18. \yieku, dokonane po zniszczpniu miasta i jPgo wsi podcz:l.: wojny p{,Inncnp,j i wojpn wpwntrznych. 1'0 pierwszej wojnie ,,;zwedzkip j, w polowi£) 17. wieku, ktÓra jl!Ż w poważ!wj mierze w'lnd;:i.ła wsi, poznai1skie, następuje zwiększona prolpt.aryzacja ludnoci wiejskipj. 'V::;il: Bonin, Dębipc, GÓl'czyn, ,Jeż,yep, LubOll, R<I,-tnjl, S"łacz, "\Yilda: 'Viniary. i Zpg'rze, którym autcr praet: swą 1)U,;\\ięcił, zostały nadto w pierwszyeh latach wieku 18. zni!:'zeZ/H1f> tak' dalece, że w roku 1712 w Wildzie, Zegrzu i Ratajach wsz'stkie Imdynki hyły zrujnowane, w Luhoniu micszkało tylko czterpch nowo sprowadzonych komorników, w l;Órczynip, 1M J.':i:ycach, Rołaczu i \Viniarach razem I gospodarzy i dwuch komoraików. W t.yeh S[ł.mych wsiach - bez Wildy - liczono w l' 1Gm - 93 gospodarstwa. Do roku 1718 podnio::;ło Hię zalndnil'nie nieznacznip (:4 rodziny włof;ciallskie). 1'rzl'l\a hyło pOlllyśIcr o nOWClll zaludnipniu wsi. karb llliej::;ki h'1 pusty. l'rÓhowa'lo częściowo -wydziPl"ż:n" i {'" z ohowiązkjlm odhHllow', f,)lwa rkj ll1iejskip lllil'szczanom (nil', jak dawnh'j. ;,;zlachcif, z ktln'i). pracowało sill miastu trmłniPj). l'r{)Jm ta nie odmosła w'l'zf'kiw<Ll1f)go ::;kutkn. 1'0zosta wała możliwość bl,zJlo':'n'dniej kolonizacji c.hło]1(hv, ::;prowalizanych w cPlach osadniczyeh. Przyhyli do Polski, ,;zukająe zip1Il i, lndzil' z obIli!' B:unhe/"ga. Knfzy::;tając z,' Kposohno?;ci, lIliasto l '!lZmUl o::;auzilo lB rodzin bamlwrskil'h IV L'lbonhl w r. t 71n, około r. 17:W osiedlono Nip.llłe{,w w Dlwll i Boninip, w r. 174fi w Ratajach) 174(; lub 1717 w Wildzil'. Pojf'dYIICZP rodziny niemieckie osielHiły si obok dawni!:'jszt'j hIlIllOd polskiej na .Tt.ży('ach JUlIJ'czynie: czysto poh:kipllli poz<lillały wsie ZI'g'J'ze i ołaez.

IlIlig'''a('ja niPlnipeka' była silnipjsza niż polskt, to tpż około roku 17:>0 Wf' wsia!'!1 llIipjskich llIim;zka 54'!r Nil'llICów. W::;ZYHCY osadllicy ]lJ'zyj",ei zo::;tali na zasadaeh U::;tIOjH czyn",zowego i obo" wiązani hyli tylko do drolJllych rohocizn na r7.pcz miasta. I'oniewa:i ol:iadajdwo czynsZO\\'l' stanowiln najhal"<lzip.J tacjonalną 1łlPtodę ouhudowy wsi miPj:>kieh, pl"zystą,piOIlO rÓwnipź do parcplacji folwarkÓw 1Il i:u, ta. l'rzf'łlsta wiw"zT u:-,trÓj prawny i gospodarczy wsi nif'mipckieh i pol::ikich oraz or'anjzacjl: folwarczną i UP(\sa:i.enie r:lhotnikÓw, anto/" usttla ści::;lp dat {pj parcelacji folwarld,w. l'ienn;zy krok uczy ni(>ł1o w r. 178, parcplując Bonin, przy(zelll oczynszowano wloc.ian wini:1.l'..::kic.h, o,lrahiających tlawniPj IV Boninie pallszczYZ11fi. ,V r. 17;-H In b 17;32 poszedł na parcplację ])1;Lipe, w r. 17-1G folwark IV Hatajac.h, IV r. 1747 folwark Will.1pcki. W trakl'i(' 1':11'1'!:'lal'ji h'j ol'zynszowano wszyst

KRONJKA MIASTA POZNANIAk ieh włoHcian IJolskich, l te był:t OW:I reform:t roln't 18. w!l'ku. Pozostał jedyny ołacz, kt6rV hył wydany w dzieria w do r. 175:ł a niphawPIll przestał \vć wc:i: mipjslq. W ci<!g'u wipku 18. wsip miejski!' nlz,vi.iał" się }lotl'lIl hardzo dohl'Zf' i lil:Zyły W 17!1 1'. 1 li70 'ł("L Zamoinol' wzrol:1. Tu LH,t(lr stal'a si", liezl,ow\) oznaczy!'. ma.lą1f...k typowego !i'ORPOI!:ITZ,t, dOl'hodząe do sumy 2177zł. \\'loHcia.ni!' zyska li na zamianip 1':1 (!szez' w, Ila czynsz, :t miasto tpm "i"I'j, gdyż przed rpl'(lrm:\lłli miało Hp. ze \VKi \Vihh', (;(JI"I'zyIJ:1 i ,J('i'f' d(lIholhl 2 !) zł, a 1'0 rpfol"lllach (j :248 zł. :.vliasto wypliminow:1ło z'sk "zi'i'ia"cy folwarku pallszczyźni:uwgo, ktÓry ndtącł ,1ziplil Hi(: lIli.:d7.,\' "łoHcian i miasto. Oto pokrotl'l' t.rI'Ht' prac' HlItkowskif'go, l'iKłf.j, Illl,todyeznie wzorowpj. (I ilt. dotlf'zV wsi llIi;t..::ta l'o;.m:tIli:1. 'bh'IH\i!' tylk'l zastrzl'il'nia: dwukl'otnip aute.r 1'rzyjnmj!' " drodzp pnistego PfZYH1szczeni:1 rzf'czy. kt(H.ych !Jpz dowodu Illoi.. przYPuszl'za!' - h' pi!' \\".p:\l1ało, raz ..:lI' :i,'wv il\\\"I'lllarz . . . h:\'l umipf'zl"zouy w uhikal'jal'll zamipszka!yc'h 1)["1.I'Z lUl1zi.' I.Ktr. im). drugi I"az, "iI' slll:i,ha przl'zll:Il'zona do pihlO'\":lllia ill\Y\'ldarza 'i.YWI'g'o Kpała raZf'11I z nim". Z przypuszrzP{1 takich in!Ji J\\oa lJJ"z'ją(' IH'wnoI'. Dal!'j ni!' jl'st w,vjaHl!iOlH'1l1, dla PZI'!.!.'O :, nI li!" pi,.;z!' nazwisko dzipriaw('y ])1;lIl'a ..( 'ZI'lIlpił-ISki", !(h' \Vi'dlllg- \Vi:tdolllo('i clł)t.l'hI'zasowych hrz\IIil'l- \yi!llw ,,( .zenl'ill..::ki".

Autor zastrZI'g-:l si, Żp praca jego ni!' rości Rohi!' lJJ'!'tl'nsji, :1 hv h,v0 1)J"Zrcz'nkipllł clo lok:tlllPj histnrji l'kolif'Y Pozml1lia. totmi:J:(' f'i d,-, tpg'''ż 'i.yc7I'nia. nil' powini,'llI'I11 ua rzp('.z patrzp,. p.,,; kątpm "i(lzl'ni:1 historji lokahwj. .'\ jf'dna k rZl'(,z ta. w. m. naII'ży w pil'r\\'szym rzdzil' do hic:torji lok:lhwj, mimo ostatnipg'o, pic:lowg'o roz(lziałn" kj(I1'' Hl1tko\\''''ki ł\\V:ł:la z g'łbwllą, trpś{' pracy. \V ,'oz(lzi:lle t'l!l (..Za':u1ui('nil, rpforlll' roln!'j \V Pols('1' w X\'IlI.

wil'kn") antor kładzi,. n:u'i"k na !'o"::p(ldal"l'7P p(H1Kta'Y' rllchu politycznpg'o z kOllca j. wi(.l,u. zmil'rz:ljąel'go ku zmianil' OI'gani'l.al'ji pr:nnlO-gClspod:lI"ł'zl'j hIclno('i wi(;jski('j. Wykazuj,.. il' iywioł', ktbn' nlllsiah. posłllgiwa{o si( w :Hlllli"iKtraeji l"oln!'j dzi!'ria \\ c:ułłi itp., 1Il iały iut!'r!'s !'i na usowy w ol'1.ynszrnvallin l' hłop1h'" (miasta, magnaci), il' nat('llliast szl:tchta (lrobna na pall'zczyźni\' zarahiaJa i dla tPg'o z ill1]JI't.I'1ll ()Tlinlll.vlll IJJ"zn'iwiała si prÓbom Zllli:l1l lli;troju wsi polskipj. A miała po \\,(u ! n:!\vpt (lo przpciwfłziałania akeji p:Il'ct'l:,c.vjl\l'j 1}J:l..!'łlat{\\v, z ()ha w;; pr('ll zhil'gauif'm chłoplnv do dllhr czym:zowy('h. 1'I':llIT i.(po,-\'f' w rozprawip gospolł:uczPj pornszOJlp są tylko millloehodfJ\\. IwzTez.vniły si wszakż" 'II'Z wątpil''lia do :ntpn7.'wuoH('i i :l'\\'i()łowobci akf',ii l'IWI' zl'sn I'j ]lolitYl'znej.

OtÓż rozllział t f'n :tnRz('za wTJ\iki pra("y I':oł,.j, ak w zasaclzie nip IIspr:t wicclliwia tak :':eislpgo opi":mia :'\to,.:ur.kbw wi!'jskil'h \\' dohrach miasta PozlJ:Uli, lppiej przptq otrzasu{o tUHlor prz!:'d hist')rj:1 lokaIIJq.. milu!) P:łJlIl.iąC('j m;;dy f'TlItpzy, h.. na tpgo remaju uo::;konałych lIlonngrafj:1ch lokalnych - w ,,,iplkiPj "iloHl'i -