KRONIKA MIASTA POZNANIAskośnie wykreskowanych trójkątów, zakońcwnych dołkiem i z tzw, rozetek, wybitnie, przemawia 7a późn'm okresem halsztacldm, Szyjkę od brzuśca oddziela, podobnie jak u urny z gr. II, wieniec dołków, Kolor urn jest odmienny. Urna z gr. I jest wewnątrz koloru rudawo-brunatnego, zewn, zaś czarna, lśniąca, Ubarwienie to jest charakterystyczne dJa późnego okresu halsztackiego. Urny z gr, II i III wewn. są czernione, zewn, przeważnie brunatne, miejscami mają ciemniejsze plam', spowodowane lIieI'ównomiernem działaniem ognia.

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1933 R.11 Nr1

Podstawa urn jest <;tosunkowo mała, dna wgiQte są lIo wlIQtrza. Robota staranna, powierzchnia dobrze gładzona.

Analogje do urn z gr, I i III, zwłaszcza do ozdóh pierwszej, znajdujemy licznie, przeważnie zachodzą w południowych zasięgach kultury łużyckiej (połudn, \VieJkopolska, ŚJąsk, Joraw', Czechosłowacja itd,), Zajmiemy się tem szczegółowiej przy omawianiu poszczegóJnych motywów zdobniczych, Podobne urllY do tej z gr, II dostarczyło np, zbadane w ostatnich latach cmentarzysko z późnego okresu halsztackiego w Oka\ewie, w pow, wie]Ullskim (gr, I \ VIII" kat. 1926 : 706 i 732). .'\1 i s y. Mis i miseczek było razem 17-18. wtem 11- całFh i 3---1- \V ułamkach nie,kompletnych. \V każdym grobi!' bylo ieh kilka, Iisy służyl do nakrycia urn, z miseczek tylko jedlla (w gr, I li) prócz urny zawierała maJą ilość kości.

H.ozmiary ieh są różlle, Największa (z gr, II lb) jest 9,;3 C11l wysoka, otwór jej ma 24,9 cm, dno 9 cm średllic''. \Vysokoś,: najmniejszej (z gr, III 11) wynosi 3,6 cm, średu, otworu 9,7 cm, średn, dna 2,7 cm. Naogół wszystkie są głębokie. Śeiallki mis j miseczek, za wyjątkiem jednej (z gr, III 11) są mniej ]ub wię('ej stożkowate, nad brzegiem lekko wydęte, ku podstawie dość silne zwężone, a u niektórych słabo wgięte do "vnętrza. PO(]stawa jest przeważnie zaznac'zona, 11 wszystkich mała, dno proste, u jednej (z gr, III hl') nieco zagłębione, Brzegi wszystkich mis są zagięte Lio wnętrza, u jednych, zwłaszcza li nakrywających urny i 11 większych miseczek silniej, u drugich mniej, wtenczas jednakże podkreśJa to zagięcie pociągnięta wewnątnbrózda, Misy i mi:3eczki są prze,,-ażnie nieornamelitowalle, co jest cechą późnej kultury łużyckiej, Ornament ogranicza się do grup z poprzecznych, dość głębokich i szerokich żłobków na poziomych brzegach (u trzech mis I 'b, III 1b, II 11) i jednej ozdoby w postaci równoramiennego krzyża na wewnętrznej stronie dna (1 7 ). 1(0101' gliny jest li wszystkich wewnątrz czarny, zewnątrz mają one czarne plam-, jakb- odymione, miejscami są brunatne, słabo lśniące. Hobota prawie u wszystldch mis i miseczek jest dość taranna, przyczenl pragnę zaznaczyć, że misy, nakr'wające urnę, są z delikatniejszego materjału, staranniej wykonane i gladzane, aniżeli te, które spełniają ralę przystawek. Mimo to daleko im do akuratnego, nieomal artystycznego wykonania naczyli z nieco starszych okresów, Grubość ścianek, częściowo niedbałe zagięcie hrzegu, brak ornamentu u większej części, świadczy o pewnem cofaniu się techniki. Materjał, chać naogół dość starannie dobrany, wykazuje u naczyń grubszej roboty silną domieszkę gruboziarnistego piasku, również powierzchnia ich nie jest tak starannie gładzona. N a c z ' n i a waz o wat e, Naczyil takich jest 7 wzgl. 8 (z gr, I - 1-, z III - 2 ewtl, 3, z IV - 1), zdaje się bowiem.

że skorupa z uszkiem z gr, III Hg pochodzi także od naczynia tego typu, Wykonane są, z wyjątkiem naczyń z gr, IV, z delikatnej, dohrze szlamowanej glinki, ścianki są cienkie. Mimo widocznego tu i owdzie pospiechu we wykonaniu, kilka z nich ma kształt w.twornr. przypominający naczynia po_o łudniowego pochodzenia. Powierzchnia llaogół jest staran nie gładzona, u wszystkich lśniąco czarna, wewnątrz także czerniona. -- Naczynia te są stosunkowa małe, co jest charakter'styczne dla waz z późniejszych o-kresów halsztackich, ku podstawie silnie się zwężają. dna mają proste. - Żadne z nich nie ma wyraźnie oddzielonego lejkowatego brzegu, spotykanego zwykle u waz wcześniejszych okresów, kontury zlewają, się, co przemawia za młodszym akresem halsztackim, a według Voss'a nawet za wczesnym okresem lateńskim J), 1) Voss: Kcramische Stilarten. (Zeitsehrift filr Ethnologie 190;{.

8 t I', 182, I'ye. 42).

"'śród waz z ementarz.ska w Głównej rozróżniamy dwa typy. Jedne (I 3. I l", IłI 2. III '\ III J4 g ) są stosunkowo ni'3kie. przysadzi,.;te, szerokD()tworowe, mają niską szyjkę, zakończoną na. ogół do,':;Ć' silnie na zewnątrz wychylonym brzegiem. Profil ich zlewa się zupełnie, Szyjk oddziela jed'nie płytka brózda wzgl. lil1ja (I ", III 2, III ", III 14g) lub nawet brak tego odgraniczenia eałkowirie (11"), - Inne (I '2, 13, IV) są smukłe, mają długą, l'ównomiernie ku górz\.' zwżającą się szyjkę, luh nieco wgitą do wnętrza. zakoiH'zoną róvd1ież brzegiem wygięt'm na zewnątrz, Od hrzuśea oddziela ją także płytka brózda, 'Vśród waz pierwszego t.pu mają jedne uszka (dwa wąskie, przechodzące przez nasadę szyjki, I", III 6, III 14 g). U innych zastąpiono je listewkowatemi guzami (III 2) łub OpU-izczono dodatek ten zupełnie (I 1C ), - aczynia wazowate drugiego t.pu nie mają wogóle uch, zastępują je krótkie, mało odznaczające si listwy poziome (1 12 », wzgI. guzki (I 13), Nacz'nie wazowa te z gr. IV nie ma ueh ani ich imitacyj, Orllall1ent lIaczYIl wazDwatych, choć lIaDgół przedsta \via się skromnie, to jednakże ze wsz-stkkh przystawek, a nawet urn, z wyjątkiem tej z gr, I, jest najhogatszy. Nie brak go na żadnem z nich. OZlloh' ograniczają się do górnej czści hrzuśca i dolnej części sz'jki. Ornallleat zasadniczo składa się z linij, płytkich brózd, z dołków, z wydłużonych nadęć trójkątnych i daszkowatych, z facetowania powierzchni, z rzędów skośnych kresek, naśladujących odcisk sznura, z listew i guzków. Poszczególne mot w występują w różnych kombinacjach.

Linje i brózdy zaznaezają granicę między szyjką i hrzuścem, Dołki średniej wiełkości widzimy rozmieszczone oddziełnie po kiłka \V dość dużych odstępach (gr, IV), łuh w połączeniu z nadęciami w kształcie wydłużonego trójkąta i daszkowatemi (IIIG). Nieco podłużne dołki występują po dwa \V dość dużych odstępaeh (I '0, 1 13 ), łub w dwÓch rzędach, przedzielonych hrózdą poziomą, zaznaczającą nasadę szyjki (1 3 , 1 '2 ). Duże dołki z wywyższonym, (I lU. I 13. III 2, III 14 g ) łub z zagłęhionym śroLlkiem (1 12 ) umieszczone są zwykle po cztery na krzyż łub w sześciu parach jak na wazie z gr.IIF. 'Vspomniany już ornament daszkowaty składa się nietylko z oddzielnych figur (111 6 ) łecz zachodzitakże w grupach po kilka figur (II I 2), Ornament ten nie można nazwać zygzakiem, ponieważ nie jest dągły lecz przerywany. - Facetowanie powicrzchni występuje tylko na naczyniu wazowatem z,gr, 1 13 , również t'lW, imitacja ornamentu sznuro\vego zdobi tylko jedną wazę (III 2), O}'nament ten został wykonan' cienką, czworograniastą sztabkę metalową, skręconą dookoła swej osi. Bliższe szczegóły o tem podamy przy ogólnych uwagach o ornamentyce naczyń, - Listwy i guzki zajmują miejsca llch. pozbyły się celu praktycznego, są tylko ozdobą. Naczynia podobne do naszych waz i naczYI} wazowatych znajdujemy \" wielkiej ilości w Wielkopolsce, zwłaszcza \" południowej, dalej na Śląsku w tZ\\', stylu bieliilskim (Billendorf), na D, Łuż'cach, w stylu górzyckim, na Morawach, w Czechosłowacji i dalej ku południowi, także na zachodzie, np. na póinohalsztackich cmentarzyskach nad Renem 2). N a c z y n i a d w u s t o ż k o w c w rodzaju kubeczków "I uszkami lub bez uch, \Vidzimy wśród nich różne wielkości: średnie (III 13), małe (1 2 , I", II 6), i minjaturowe (II 8). Jest ich razem 5, Jedno z nich (III 13 ) kształtem i rozmiarami przypomina nieco niskie naczynia \vazowate, jednakże zp względu na wąski otwór do nich zaliczone być nie powinno, a znowu z powodu stosunkowo niskiej szyjki do typu wazowatych z wysoką szyjką także nie należy. \Vłączyłam je więc do tej grupy naczyń, Robota naczyń tych jest dość staranna, \Vyjątek stanowi tylko II 8, wykonane niedhale. Wewnątrz są czarne, zewnątrz w większej części takżp czarnO-Iśniące, jedynie bliżej dna brunatne, II 8 jest wewn. i zewn, brudnawo - brunatne, Profile wszystkich naczyil zlewają się, załomy brzuśca są zaokrąglone, u II 8 dość ostry. Nasadę dość wysokich, słabo wgiętych szyjek zaznacza tylko wąska linja względnie płytka brózda, brzegi ich wychylają się lekko na zewnątrz (z wyjątkiem II 8). Trzy naczynia tego typu mają małe uszka (1 2 , 1 5 , III 13), przechodzące przez nasadę szyjki, dwom brak uszek zupełnie (II 6, II 8),

2) np. Mannus VII, str, 333, ryc. 2a,