KRONIKA MIASTA POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1933 R.11 Nr1

ROCZNIK XI

NUMER 1.

Dr. A I e k s a II d l' a K a " p i li s k a,

CMENTARZYSKO TYPU ŁUŻYCKIEGO Z MŁODSZEGO OKRESlT HALSZTACKIEGO W POZNANIP - GŁÓWNEJ.

Une n()('ropole du type lusacien de- la recente periode dl' Hallstatt D de PoznaJl - Główna (Gramle Polog-ne), (Cin,g dalszy)

Gr Ó h III.

Na gróh ten natrafiono 31,30 m od. domu p, Nowaka ku północ' (ryc, 2), Śrndek jego oddalon b'ł od płotu 0,75 m. Ukazał się 21 cm pod powierzchnię" Po ocz-szcze-niu go z nawianej ziemi wyłonił się regularny krę,g kamieni, otwarty od strony północno-wschodniej. Miejsce to zajmowała urna. \V obrębie koła, na jednym poziomie-. hył' ustawione naczyilka w różnej odległości. Całość robiła nadzwyczaj pstetyczne wrażenie, zdawało się, że przygO'towano tu ucztę na cześć zmarłego (ryc. 13). \Vszystkie naczynia zachowały się nangół dobrze i stał' w pierwotnym układzie. Jedynie przy kołku płota i pnd nim (ryc, 13) leżały skorupy. WidO'cZłlie, wbijaję,c kołek, zniszczono tu kilka naczyń, Razem było ich 16: urna nakryta misę. i 14 przystawek. Dwanaście całych stało wewnę,trz koła, dwa zrekonstruowano ze skorup, znalezionych przy i pod kołkiem. \V miejscu tem Ie-żały oprócz tegO' jeszcze skorupy kilku niekompletnyrh lIaczyń. Wśród przystawek znalazła się kadzielnica. ustawiona stronę, otwartę, ku dołowi. Stała ona, jak wszystkie naczynia. na białym piasku, Głębokość grobu w tern miejscu wplOsiła 35 cm. Rozmiary: krę,g 1,35X1,50 m, wn"ętrze grobu 0.90X1 m (ryc. 14), Grób ten, ze wszystkich grobów, był najlepiej za<:howany, Z wyję,tkiem drobnegO' uszkodzenia przez kołek nie był n

....... :;,o UJ N n ::s ::r O :; I .

. C'J o: ::::: -<::3 J' et> s= 0.:et> UJ s O O- o.

S P> 0'...... et>

. .... _a S ::s p.

8. O ::s :>;" ą O -, O' g l-< ..... I-< ..... I-< .....

'O O 2' !:.. ::s

..

' I ' . t., ' > iii, -i,...

:-:"t I , .....

""'ł

' .

«C/'

II!

-,..

. . <

'.

-,

"f'

,:..

..:... !

p-

';-,.

.,

'I

.IIi

,.

t)

ruszany, Pra\vdapadalmie nie miał ",agóle abwarawallia góruega i był tylko. przysypany ziemi wzgl. piaskiem. Z obwarowania górnego bawiem nie była śladu. (Numeracja naczyl'l w opisie odpawiada numeracji na r-(' 14 i 15), la. C r n a bez uch, w przybliżeniu dwustożkowa. z silnie zao.krgl{)llym załamem i stasunkowa ulałem, wgiętcl1l da wnęh'za dnem. Szyjka jest wys-oka, stożkowata, brzeg banł-za słaha wychylany, Granicę między ni a brzuścem zaznacza paci?gnięta dookoła linja, Poniżej zdabi j 5 dużych dałków, z ktÓr} ch maj w'stajcy środek. Dołki przechodz da wnętrza, Pawierzchnia, paza zalom, jest starannie gładzana, niżej mniej starannie. -- \V ewntrz czerniana, również zewntrz szyjkH i częścio.Wo. brzusiec, pozatem jaśniej brunatna. \Vyso.kość 22,4 cm, o.twór lU,8 cm, średn, 27,5 cm, dno. 1O, cm, wy sok. szyjki 7,8 cm. - Największa wydętość brzuśca pl'z'pada ". :!(1 jego.

\vyso.kości.

\V urnie leżały czysta wybrane kaśl'i czlawieka darasłega.

Wśród nich znalazł się pierściel'l branzo.wy i węgiel drzewny.

Pierścień ten (ryc. 15) jest wykonany z nieco. w śradku zagłębianej taśmy. Kailce s zaokrglane, zadlOdzą adrabinę na siebie, 8redn, 1,9- -2 cm, szer. taśmy 0,5 cm, grub, taśm} 0,1 cm. Waga: 1,7U g, Jest nieco. Po.gięty.

.f 00 @ '7 e@GJ G) '2; 0 '0 CD

Ryc. 14, Poznail--Głó\\'lla, lit ;:,ulUlna UJ, chemat grobli III. 1/,0 w. n.

Scheme cle la tombe a /'incineration III. 1/,0 gT. nat..

,.

::;- - "< ....... " ...- 5- ...... .:-" ?' !.Y- ::s 'U -:: o ...... , .... ...... ;j.

e I ...... -1 C"J .

... ....... o' o .0- P r-: 9' >:: s:: :; ...... 9 .;- ...... ::s 2.

ro :-< = er. '" 7" ...... o: . er. ro UJ "" c: s:: ;» (') ...... po r-: <"O !'-' w 'd er. ...... 8. i->=' Ń ..., ..... '" ....... UJ er. "" s:: ro ?' ..... ...... r.

-: ,!.. E " 5 "::: '" ...... .... ':1:.. >:: ::: r-: '" -:: <:: O..., o - - :o N '" .

- '" _. '" .-0 o: -i.. :; .., SS -, c:: t:r = <") 6 .... .... ::: - .." N .

"\

.;;r..;. ,"L-.-::_ -4 \. . = ;

:\

..

Ił

... ,

""

1t" .

" "l ·

>I- >f'" *.

.. ,\, t . (", .. ",\ .'

..::'

,,'

,"

,fi

" " ,,'11."" '" , ' t; '" -łII, ,.. , fi,',_ .' " ,.... - t"- i: '. c:.i" \ I'to.......... :: '

,l...;;

'> " l.'

. ".'

-.

lb. M i s a głębDka z brzegiem zagięt)"m do. wllętrza, zdobiDnym pDprzecznemi żłobkami, przerywanemi w dwÓ.'h miejscach gładkiemi polami. Ścianki prawie stożkDwate, Ilad LlIlPm wgięte. Podstawa zaznaczona, dno prDste. Misa jest wpwnętrz czarna, słabo lśniąca, brzeg miejscami brunatny, zewnętrz częŚCiDWO odymiony, pDzatem brunatna, RDbDta starali na. \\Tys.

8,1 cm, otwór wewn. 20,3 cm, zewn, 23,4 cm, dno 8,2 cm.

2, Waz a zgrabna, dwustożkDwa, Dno prost£', Szyjkę od brzuśca oddziela dość szeroka, pozioma brózda, objęta górą i dołem rzędem skośnych kresek. Jest to tzw. fałszywy Drnament sznurowy, Miejsce uch zajmują dwa poziomo oadwne listewkowate guzy (3 cm i 3,3 cm długie). Przestrzel} mi('dzy Iliemi wypełniają 3 pary okrągłych dDłków ze słabo wystają('ym środkiem, Dołki te przechDdzą do wnętrza. ,Na szyjce zllajduję si(' grupy nachylonych ku sobie nacięć, nad jedną listwę z każdej strony tylko jedno daszkowate nacięcie. Wewn, i zewIl. czarna, lśniąca. Staranna rDbota. \Vys. 13,9 cm, Dtwór 15,1 cm, średn, 19,7 cm, dno 6,2 cm.

3. C z e r p a k z otldzielDną szyjką. Brzeg prze!'/l'la się na zewnątrz, brzusiec w kształcie odcinka kuli hf>Z zaznaczonego dna, Pszko z nieco zgrubiałej, wąskiej taśmy, podchodzi ku górze, do 1 palca. Przy uszku słabe wgięcia brzegu do wnętrza. Górną część brzuśca zdobią okrągłe, dość duże dołld (6), rozmieszczone w równych odstępach, pod w;zkiem jeoelJ. PrzechDdzą do wnętrza, \Vewn. i zewu, czarn-, lśuil},(T, starannie gładzony. Wys. 4,3 cm, otwór 8 cm, średn. brzuśca 7,7 cm,

4, C z e r p a k głęboki z uchem poddlOdzącem pionowo z krawędzi. ze zgrubiałej taśmy, do 1 palca, Dno małe, nieco zagłębione. \Vewu, czarny, lśniący, zewn. z przodu do pDłowy czerniony, pozatern koloru rudawo-brunatnego. Wys. ti- -6,5 nn, otwór 1O,7Xll,9 cm, dno 3.8 cm, 5, C z e r p ak głębDki. z maleńkiem, słabo 7aZIlaczonem dnem, tak że się przewraca, Ucho. wykonane ze zgruhiałej taśmy, wychodzi z krawędzi piDnowo, obejmuje jeden palpc. Przy uszku słabe wgięcie brzegu do wnętrza, \V('WlI. cały. także ucho i częściowo zewu, czarny, s,łabo łśuięcy, pozatem hrullatuyz l'iemniejszemi plamami. Stal'annie gładzony. \V),s. 3,9 cm, otwór 7,78,2 cm, duo 1,3 ('lll, l), \Va z a mała, dwutożkowa ze zlewającą się z ])I'zuśccm sz)'jką (I')'c. 17), GranicQ zaznacza linja pozioma, Ilad nią małe, trójkątne wgłębienia (podobne do tych na ryc. 12), Brzusiec ze szyjką łączą 2 uszka ze zgrubiałej taśmy. Pod uszkami i pomiędz) niemi jeden dość duży. okrągły dołek (przechOlł7ący do \Yllętrza), przestrzel} mit;'dzy dołkami wypełniają orldzif'hle fi

,;

, ,t

"'"' 'ł'., .tlJ :' ;:; ;: , I ',..,;

,

'. ... .

...,

.... "

....

. .

'

, ' ' !II!'i" , i:

"ł

."1"", o., ','''' N' "

,.

('

;'"

J'

..,

J:,

.....

H c, Hi. Poznali -(ilówna, uL Smolna lU, Grób III. aj \\ aza gliniana, zcłohiolla tl.\\", ituilal".ią OI'Uamcntll sznurowego, IlIW, I w. II, b) nega tr\\ tl'i'-'(J OI'lHlm!'lItll, lTIW. % w, n. T"IlIhl' 111. \'a;;1' 1'11 argil(' 01'116 (\'imitation d'ełl1prcintes d(' cOl'de et II' upgati\ (' d(' ('Pt Ol'lIaml'nt. ca, 'h gr, natnll' da,.;zko\vate. Poclstm,'a zaznaezana, dna proste. Wewn. i Z('W1ł, czarna, lśniąea. \V-S. 11.4 nn. otwór 10.9 cm, średn. l:;) CIII, lina 4,. elll, l. J( u h e k hez u('h, 7 oddzielaną pallstawą, dno praste, hl'zeg lekka w-gi<,t- na zewnątrz, zdahiany na całej powierzch1łi OI'IIHII1('ntf'łI1 paznokeiaw-m. \V f'Wll. ezernion-, zeWIl, jasno-hruIlatll, łI1iejs('ami rudaw-, \V's. 1',li- -9,;2 em, .otwór 11,5X12,2 n11, lino li,} cm. I'. C z e l' p a k w kształcie odcillka kuH z wciśniętem dnem, rcho 7e zgnlhialej tasłl1, "Tchodzi pionowa z krawędzi. Prz' u,.;zku ,.;Iahe wgi!;'da hr7egll do wn(,'tl'za, Pod uszkiem dołek. \\"('wn, !'Zal'n-, słaho lśniąey, zewn. ezerniony i hrudnawa-hrunHtn, Staranni(' gladzony. \V's. 2.5 em, .otwór 7,3X7,1i cm. dno L.8Xl.H elll, H, \1 i s p e 7 k a gł\,hoka z brzegiem poziomym, słaho da włł\,'tl'Za zagi!;,tym, ścianki prawie stożkawate, ku dołowi nieeo wgi!;'te. Dna pl'O,.;te. Glina ,rl'uhoziarnhta z damieszką miki. \\"ewlI, (,7al'lIa, matowa, zewn, hrudllawo-brunatna, miejseami od miana. Dość ,.;tarałłnie gladzolla, \V s. 5,2 cm, otwór w('wn. 11.2, zewII. 12,4 cm. dno ;),4 em.

10, h a d z i e I n i e a mała z trzema otworkami w nóżce (2 owaln(', l ezworokątn-), Górą jest zamkni!;'ta. Cz\,ść ta t,,'orzy pl'tką lIlis('czk!;, z niskiemi brzf'gami. W f'wn, i zewlI. hl'UlIatna, nie,.;tarannie gladzona. \y-,.;, 7,3 em, otwór 8,5X8,7 cm, lina 5,1, ('Ul. 11. ;U i s e c z k a w kształeie .odcinka kuli z wyraillie oddzielonf'lll, prostem dnem, \V('\nl. słabo czerniona, zewn. brunatua, Xiestał"aullip gładzona. \V-s, J,li cm, otwór 9,7 cm, dno 2,7 el11, 12. :\ł i. s a (lość głęboka z hl"Zrgieł11 zagi!;'tym do wlIętrza.

Podstawa zaznaczona, duo proste, ścianki lekko wydęte, ku do.. ławi wgi!;'te, \VPWII. ezarna, "Iaho lśniąea, zewn, ciemno-l1rulIatlla, Bad hrzegj('1Il ezerniolla. Dość starannie gładzona. \Vys, lU ('Ill. otwór wewn. 1;).3 em, zeWIl, 17,3 ClU, dno li,7 ('lii. 13, :x a e z - II i f' dwustożkowe ze, zlewającą si!;' z bl'zuścelll sz'jką, Oddziela ją t'lko hróz.-Ia, Dwa małe. kolankowato zgięte u,.;zka łąl"Zl;l ,.;z jk!;' z hrzuścem. Dno prostp, Sz-jk!,' Ilad lJrózdązdobi rząd okrągłych dołków, Pomiędzy uehami, na góml',i częśd hrzuśca, 2 dolki, przedzielone 2 pionowemi płytkiemi żłohkami. Z każdej !'tron) dołków grupy podohll'Ch żłohków. Grupy te raz przedziela dołek, pozatem gładkie pola, Pod uchami także dołek. \Vewn, i zew n, czernione, lśniące poza zalom, pozatem brunatne i brudnawo-hrunatne, Starannie gładzone. \1Vys, 9,8 cm, otwór 7,6 cm, średll, 11,8 cm, dno 5 cm.

\V miejscu zaznaczonem na planie (ryc, 14) numerem 1 i znaleziono większą ilość !'korup, należących do 8 wzgl. 9 naczyń różnego rodzaju. Jedne są z gliny delikatnej, inne nieco grubszej roboty, są brunatlle-, czernione i hrunatne lub całe czarne, silnie lśniące, \Vśród nich kilka jest zdobionych. Z ułamków tych możnaby zrekoHstruowal' kubek, miseezkę i część misy, o kształcie dalsz'ch uacz'il z po-zo!'tałyeh ułamków nic pewnego powiedzieć nie można, 14a. K u h e k hez uch, dno pro!'tf'. \\f'WII. hył zapewne czerniony, dziś silnie starty, zewn, hrudnawo - hrunatny, Niestarannie gładzollY, \Vys, 7,4 cm, otwór 10 cm. llIłO 5,5 CIll. 14h M i s e e z k a, dość głęhoka z krawędzią puziomą, lIiew zagiętą do wnętrza. Dno proste, \Vewn, i zewn. czarna, słaho lśniąca, \Vy!', 5,7 cm, otwór wewn. 12,7 cm, zewn. 14 cm. dno 6 cm. 14c C z ę Ś {o m i!' y, dość głęlJOkiej, z krawędzią skm.;nie nachyloną do wnętrza, Dno nieco wgięte, \Vewn, C7arlla, hez połysku. zewn, hrullatna. starannie gladzona, \Vys, li,5 Clll, otwór około 8 cm, dno 5,3 nn. Hd. C z ę Ś Ć l' z e r p a k a ze- zlewającą się z hrzuścpm !'zyjIU,t, z nieco wych-lając-m się hrzegiem. Dolna jego część jest przypłaszezona, echo z gruhszej taśmy podchodzi z krawędzi pionowo i sięga wysoko pOllad hrzeg nacz'nia. Otwó,'

Ryc. 17. PoznalI Główna, 111. Smolna W, al'z)nil' WClzo",atp z gl'ohu 111 6 ,. - Va«e nr. 6 cle la tombc III.