ZAPISKI

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1932 R.10 Nr2/3

Czas czytania: ok. 2 min.

5. Karol Marcinkowski w z o r e m d l a E d war d a Jur g e n s a. Wybitnemu przedstawicielowi kierunku t. zw. Białych, przeciwnych wywołaniu powstania, które wybuchło w r. 1803, Edwardowi Jurgensowi, poświęcił prof. Wacław Tokarz bardzo ciekawą rozprawę, drukowaną w numerze noworocznym "K u rjera Warszawskiego" na str. 18 i 19. Pochodzenia czysto niemieckiego i protestanckiego, J urgenS dopiero w gimnazjum nauczył się po polsku. Jako student uniwersytetu niemieckiego w Dorpacie wywierał znaczny wpływ na młodzież polską, kształcącą się na uniwersytetach rosyjskich Wiedział oczywiście o jej spiskach, dążących do wywołania nowej walki zbrojnej o niepodległość, i "nie mógł odtąd nakazać sercu swemu, aby nie biło silniej na widok nowych sprzysiężeń, nie współczuło z niemi, choć rozum potępiał je tak bezwzględnie". Z uniwersytetu wrócił do kraju z gotowym planem stworzenia w Polsce stanu mieszczańskiego. Jednym z punktów tego programu toyła asymilacja mieszczaństwa żydowskiego. "Był gorącym, zapalonym rzecznikiem programu asymilacji...; wierzył - na zasadzie doświadczenia własnego - w siłę asymilatorską polskości". W urzeczywistnianiu wielkiej idei stworzenia "mocnego gospodarczo, uświadomionego narodowo polskiego stanu mieszczańskiego", Jurgensowi przyświecał "stale" wzór Karola Marcinkowskiego. Trzeba jednak dodać, że pomysł jego przedzierzgania w tym celu żydów w Polaków był całkowicie niezależny od wielkiego wzoru - Marcinkowskiego. Nie był to jednakże jedyny jego sposób działania. Dalszemi środkami były: "założenie Towarzystwa Pomocy Naukowej, które pozwoliło Wielkopolsce stworzyć zastępy inteligencji miejskiej, zakładanie czytelń i prowadzenie systematycznych wykładów dla rzemieślników, wydawanie dla nich specjalnego czasopisma". Pracę tę zamierzał Jurgens prowadzić z początku półjawnie a dopiero później ją ulegalizować, "zdobywając stopniowo coraz większe ustępstwa od rządu". Program Jurgensa zwalczał usilnie J_,udwik Mierosławski, nazywając pracę jego zhieraniem miodu dla cara - bartnika.

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1932 R.10 Nr2/3 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry