ME{

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1924.12.31 R.2 Nr12

KttbNJKA MIAsTA jiozNANrA

(oechowre. Do tych należą: tłok pieezętny :;rrhrny z Hi-go 'wieku z llalJis-em łari11skim S i g i II u m f r a t e r n i t a t i s P i ';i c a t ° - l' U. m (piezęć bractwa rybakÓw) oraz dwie konwie, z kt(rych pono braeia pijali ongi piwo na Uatuszu.' Więkza z tych konwi, mi,euziana o cip.mnej barw;'e, opat.rzona jet datąl 1615 r. i pia5ko rytą podobizną ok.mia, dmga zaś, cynowa, Hvrawiona w dwi:eście lat później przez "braci ,:,;tołowych", opatrzona Jest. stosowną uatą i nazwbkami fundatorów, jak również ozdobiona rzeźbą (dwa ni,edźwiedzi,e, płoć i łooś). Do niedawna byłO' też 'W ladzie Hi kubków rynowycłl do piwa, które ofiarowywali na rzecz zgr0madzelIia llowowstęJ!ujący członko'wie, ale te podcza,s wojny pog'inQly z powodu braku nal{)iytej nad nimi opiekr. Nie ocalała podobnież t. zw. ('. tJ tl u ł k :l, t. j. u.eszczułka do oznajmiania ma};trom o ,.schadzce", wzajemnie ,;obie prz,ez nich podarwana; dziś bowiem roz'.:\yła się w tym cdu ,.kurendę", a "cedułka," pozostała jello w tradycJi l . Wl'e'\zcie zgromHlz'enie p05iadtl. własne aparaty kocielne, używane podczas llabożeJistw hrll'kich; aparaty te znajdują się zuawienda,wna w świątyni 13oiego Ciała. Oto w:izystkie zabytki, jakie pozostały w '.:\puf;eiźn:,c po da'\\'nyeh w:,ekacl., <'llOeiaź mogłoby było zaellOwać si, ich niewątpliwir więc,ej. A dorobek ten dzi:<iej-zy ceeh wiuien ni,e tylko purządnie zinwentaryz(J'w<Jć i tro;-;kliwie pieit;g'1I0wać, ale stara(' się i o jego pomnużf'lłie dla dobra przy,.;złydl pok()lnlo Boleslaw Ślaski.

D Z [ A Ł B I E Z £\ C Y.

NA lVIARmNESIE HZĄDO\VEGO PIWJEKTI' USTAWY O m\HNIE l\HE.J:-,KIE.r.

(Ciąg dalszy.) IV. W z a j e m n y s t {) s u n:e kRa d y M i e. j !' k i e j i M a. g- i " t. r a t u. Czas już ostatni. by o projekc!e odezować się r{nvnież z uznan:em. Wi,elką i bezsprzeczną zaslug-ą projektu je<lt ostateczn'G pogrzebanie tzw. koncepcji badeIlskiej, ktÓra prz'ez długi czas po kutowała w dyskusjach i pi.-marh. Posiadała. ona zwolf'nnik(,ow nawot w Zwią,zku miast, który ze systemem bade18kim zorwał dopi'ero na zj-eidzi,e w Katowicach r. 1923. System ten wywodzisię z uataw wprowadzonych dla miast badcl1skich w latach 1906 i 1910. J'ego oechą c.harakterystyczną je:,;t z,espol.enie l władzy uchwalającej i wykonawczej przepmwallzon-8' 'W ten sposób, iż wszyscy członkowie lVlaghtratu; nie, wyłączają.c plezydenta miasta, są. równocześnie radnymi miejski'emi i biorą udział w poshdzeniach Rady zatrybucjami członków Rady mi,ejskiej. W zamian za to magif'trat jest w zupelności uza1leżniony od R3: d y miejskiej. Zwolennicy t,ego systemu twierdzą, iż w Badenii okazał się on w skutkach dorlatnim Nie mam zlmiaru wykazywać na tem mi,ejscu niebe-zpieczeilstwa grożącego "'::uIlorządowi miej::;kicmu \\- razie prz'eszczepienia ..,ystcmu baJeil"ki,ego w nasze stosunki.

Ponieważ jednak jego zwolennicy pragn:ą, raz, j.esz,cz,e poruszyć koncepcję badeil,-ką H'l plenum -:ejmowem, nal,ezy stwierdzić iż wprowadzenie go 11 ila3 jest prawni,e niedopuszczalne i sprz'eczn,e z konstytucją, która prz'Bprowadza ci8ly podział władz nawet samorządcwych na: uehwalając.e i wykonawcze (p,ltrz art. (-j7). 'i\; zas:llj( podziału 'władzy. przeprowadza pl'Oj,ekt z chwah:bną kOIl..;rkw-cncją, kiól'ej ostateczny wyraz znachodzę 'v p08tanowieniu :ut. 2:2, iż radny ni:c może r(/wiloczcśnie zljmować __tall'owiska członka mag:ratu, urędnika, niższego fUllkcjonarju8za albo pracownika miejskiego. Ustalaj::!,c sto-Ullek wzajemny Hady miejskiej i :Magistratu, sięgnął projekt do' zllrnwych zat-;ad pn!,skir1j ordyna,cji miejskiej z r. 1853. Ordyna{ja ta, JJrag'lląc by magistrat nie' prz-emienił się z za!Sklepione w biurokratyżmie cialo urzęl1nieze, wprowadza w skład :l\'Iagi::;tratn czynnik abywatelski, w postaci tzw. nieplatnych członkó'w. magit-;tratu, wybieranych przez !ładę miejską, z pośród obywateli miasta. Ponadto zasatlf! rozdziału wladzy uchwalającej od wykonawczej przeprowa(lzl ordynacja pruska w ten dposób, iż mimo wszystko uzależnia dzial:11ność. Rady miejskiej od :Mag-> stratu i naodwrót: Magistratu od Rady miejskiejl tą drogą. iż uchwała Rady miejsk'ej do swej ważlloci wym.aga równobrzmiąc:ej uchwa-ły lHagistratu, zaś nada miejska, ma prawo kontroli nad całą działalnością wykonawczą Magistratu. Sprawy prZeka1.:tlM wylą.cznire Rad'z:e miejskiej lub Magistratowi wylicza ordyna.cja szcz,ególowo. Tą drogą osiągnęła pru,.;ka ordynacja to, iż obie korporacje miej,skie, mimo oddzi,elnego zakr,esu działania, 'Wza

KRÓNIKA MIAS1'A POZNAN[Ajemnie się kontrolują, przyczem z uwagi na prawo: uchwalania budżetu, silni'j"za jest kontrola Hady miej-jk:ej nad :Magistratem niż l\lagi,::tratu nad Radą. Inaczej uregulowa10 kwe-stję prawodaw,,;two w h. Kongresówce. Dekret Kaczeln ka Pmi.shva o :,amorządzie IlJiej"kim l'l'ZPprowadza równi'eż podział wladzy w ten SPO::H'-(), iż lbua m:ej,ka Jest organem uchwa.odaw,czym i kontrolującym czynno;;ci lap:i, stratu (art. 20 i 21 punkt 1!», zaś Mag titrat organem 7.arzątlzającym i wykonawczym (art. 4G), jednakowoż bez jlkichko:-\yiek pererogatyw kontrolnych w sto5unku do Rady miej kiej. Zwichlli<:ei-e 'Ó.wnorzędności obu korporacji miej;;ki(:h na [{Ol'zyt:ć RHly miejski'ej jest tutaj widoczne. Zgota ("(Imiennie rozgranicza kompetencję organów miejskich ustawocL.w,;two austrjackie w m:astach b. dziem. au;;trJack.ej równol'z'.;dnych z Poznan'em tj. we Lwowie i Kr,lk')wie Statut m. Lwowa jako typowy, zawiera następują.ce postanowienia: Rada miejska j-e t w sprawach gminy organem uchwalającym i nadzorczym, j'ednak w.a.c1zy wykonawczej nie-, po;;i:lda. ( 33 ,etatut). Organe-m zarządzającym i wykonawczym jest prezyclent miasta (S 52). Jehakowoż ,prezydenta or1Z wiceprezydll1tÓw wyb era Rada miejka Zi) swegO' grona ( 21), P' r z Y c z e m p r ezyd,ent jest ró'Wnocześnie przewod'nicz,ącym R a d y m i e j s k i e j (S 19). Prezydent miasta mO'że. wstrzymać wykonani'e ul'hwały Rady miejskiej o ile je. t. svrzecZlJą z ustawą i przedłożyć ją Radzie do ponow11ego rozpatrzenia. Jeli Rada poweźmie identyc,zną. uchwaię ponownie, przed:5t:nv'a ją naczeln(1j poltycZl1'ej władzy krajG'w,cj do rozstrzygnięcia (S 56). Magistrat składa, s'ę ( G3) z prezdyenta i wic-eprezydentó\V, z radcÓw magistratu, którzy są (S 72) urzędnikami m:ej. kimi stałymi, mianowanymi prz,ez Radę na wnio;;ek magistratu, oraz z delegatÓw m'anowanych przez Radę miejską. Magistrat zarzą(lza "prawami gminy i załatw'a cZYlll1o{;ci b',eżące. Pozatem"W P:1I1stwowym prz'ekazanym zakre i:e dzia:ania jest jako ciało kL)llegaln-e pali.stwoWą wladzą. aclm'inistracyjną I. in,;tancji. Do ważności uchwał magistratu konieczncm jest prze,wo,lnict'Wo prezy [lenta wzgl. wiceprezydenta.

Skoordynowanie dz'al:llnJści Rady miej'5ki,ej i Tagi:,;tratu przeprowadza "ię tutaj w ten sposób, iż l'. prezydent miasta. który jest wybrany z lona R:tdy miejsk:€j jes-t równoczśnie pr?ewodnicząc'ym Rady i m:1- moc z3-wiesmn i a, uchwał Rady ni€zgodnych z u'3tawami, 2. iż Rada mie,i<;ka ws.półdziała w pracach magi'tratu przHl mianowani,e delegatów, ktćlf'zy są. czlonkami magistratu.. R w n' eohecno-ci pre7yd'Jnta W7gl. jego zast.pcy nip, może magistrat powziąść ważn-ej uchwały. Proj,ekt organizuje stosunek magi tratu df Rady miejskiej drogą następującą:

"Art. 41. ł,1::łg'istrat jPst, lme]SCową koleg-ialną władzą ailmiJJistracYną (lla sJlpłni:mia nl.flań tak sa.mor7ąilowych. jak i państwowych, Or:lZ wykon::łwc7ym organem !lminy mie.ikiej. l\f:wistr:!t wykonywa swe zadania za.pomOf'ą utwMume fll'ZY ni 'Jie;R'-ieo une'lu, złożonm.o z mianowanvh funkcjonarjuszy i praeowników miejskkh, przyj(;tych drog-ą umowy". "Art. 58. Ma'!istrat ma prawo i obowi:lZek zawiesić WYkOnal1ie uchwały, pow7ietej pr7ez raflę miejską, która we'Uu!!,' zdal1ia magistratu !'nr7eciwia się ustawom ::łlbo szkodzi interesom gminy, lub dobnt pubIic7nemu. Uchwał", swoja, zaor:łtr70ną w motywy, madRtrat p.)da w terminie HO--lniowym ao Wil1i!omDści rarly miejskiej, a gdyby ta trwała pr7Y pierwotnej 'swe uchwale - przedłoży Spl'awę władzy nadLOI'(''lej do r07strzyg-JJięcia.

To samo praWD i ('bowi:p:ek ma przełożony magist.ratu w stosunku ao je!!o uchwał. O 7aW!eS7eniu uchwały wir.i{,11 przełożony zawiailomić mae-istrat na najbliżR7em posie(17eniu, a g(lyby ten hył odmieflnee:o 7'!mlia - należy SJfawę przedłożyć do rozl:luzygnięcia radzie miejskiej, względnie wła(17y nadz01'czej". "Art. 80. Rafla miejska stanowi we wszystkich spmwaf'h samerządowych, które nic są ustawowo zastrzeżone magistratowi lub jego p1'7ełożonemu. Wolę swoj:J wyraa, rar"1a miejslra w formie uchwał.

W mias'arh, st:mo\'\iących samodzielne powiaty miejskie. rada miejska pełni 7ara7em funkcje sejmiku powiatoweo, a. I:lagistrat wydziału powiatowego". "Art. 82. a) Rada miejska Spr,1'vllje kontrolą Jlad dzhła111ości:} magistratu, jeg-o urzędów pomocnic7ych i zakłatJów 1I1iejgkich przez jc(lną lub więcej komisji, wybranych w tym celu ze swego gl'ona. Do komisji tych powołać można w charakterze rzeczozuawc.ów także oBoby z poza grona rady miejskiej". Należy powtórzyć, co już 'Wyżej pow'€dziano, iż proJekt USt:l,.

lając stosun€k i zakres dzialania rady mie}skiej i magi,tratu, wz'.)ruje s:ę na ordynacji pm<;kiej. Wyjątek stanowi art. 58, wzorowany na ustawodawotwie a.ustrjackem, a w pi'.;rwszym rzdzie n3

R'RONIKA MIASTA PO:ł;NANIA

5tatntarh dla miast Lwowa i Krakowa (ponadto patrz 56 gaIlc.

ustawy 2'miImej dla 30 mi,J.;t z 13 marca 1889 c1z. ust. kraj. nr. 24). Pr!l<;ka ordynacja miejska zobow:ązujo jedyni'0 prezydema mia,,;l:l 110 zawie'-\z,enia urhw:Jły magistratu (S 57) sprzerwej z ustawą. dobrem pailstwa względnie interesem publicznym, albo przekraczającej zakres działania magistratu. Natomiast w stuunku do Hchwły Radv miej,'k':ej. prz,epi'iuje or1. pr.: ,,!:j 56. Df'r l\bp:istrat hat aIs Gemein(leVfrwa1tungsh{'horde insbesonrlere folg'eI1'!e Gc!'wh:iftp: 2. die BN'chlilsse Ier Rtarltv.-Vers. vorwbereiten und. sorem er 'sieh mit denselben einverstamlen erk]art, Zllf Ausfi1hrung zu hri1l/ren. Der' l\fag'istJat Jst verpflichtet, die Zustimmung- und Augfilhrulig zu versa<rcn. weJJn von (Jen Stadtv. ein Bpschluss g-ef;J.8st ist. welcher Ileren Befu/-!,nisse iiberschrei'et, g-esetz- orkr rechtswillri;; i:<l. das Staatswoh! oder das Gemeillde-Interesse vprletzt.".

Innemi jowy: ordynacj'1 pruska ;wychodzą,c ze 'załoit'nia, iż dł), 'ważności oświadcz,cnia woli' przez, gmin,. jaJko korpma,cję 'v r07llmi-eniu prawa publicznego i, cywqnego, konieczną jest zgorln()ść uchwał z,ar6wno rady miej::;ki'ej jak i magist.ratu, - zaor:Jnia nia"str:ltowi wyrażpnh "wej' zgodv Ha 1H'hwałQ rally. w g-ranicaeh cytowanego S 50. Z dnąd'<!j 7a ,:-;trony pozbawia pre. zydena. wzgl. mag:strat pra1\a znviesz-cnia uchwał rady. I w tym wypadku przepis pruski jet praktyczniejszy. PostanDw!:enie art. 58 wywoluje wraż8'llie, (coprwwda pozorne) pewnej ::;upremacji magi,:tratu nan radą miejską. W ,praktyc€ zaś będzie powodem zaognienia ."to::;unków między tymi korporacjami. 'Wprowadzenie zasady ,iż' tln w:lżności owiadczenia woli prz,("z gm:nę konieczną jet zg0da obu korporacji, (z wylączreniem szczeg'ółow.Q...,wyliczonych spraw', pl"z,ckazłtnych do wy1ącznego załatwj,euia j8dnej luh drugiej korpor:1cji), z rbwnoczesnem nałożeniem na I\Iag:"t ra t n s ł a w .) w,p g o o h o'w i ą z l... u );um{)wie. nia. Eo'Wej zgody w pcwnych konkretnych przypadkach, - Jest równie c,('lawą gwaranją rrawnoci uchwał 'rady miejskiej, bez wytwarzania ant:1p:onizmu między nią a magbtrat,em. Zmiana w tym k:enmku: ordynacji. podni'<sic wydatni.e sprawność i har monijną pracG wewnątrz samorzą.dn m:ast. S t a n i 8 ł a w C z a s z.

25)

KROJlilKA 1YlIESIlCZNA.

(Grudzień 1I:J24.) 7. i 8. Zjazd budowniczych polskich w Poznaniu.

2. Zgon śp. Dr. .Józcta Eagliclla, zai:'łużonego ekonomis,y i pracownika ¥ołecZ1lcgo w Puznaniu, b. prezl'ba dyrekcji i prelesa rady nadzm"f'zej Ba.nku ZwiązlU >::)l'ółek Zarobkowych. b. ministra sKarbu. lI, radnego miejskiego. R. i. p. z7. Obchód. powstania wielkopolskiego. Pochody pow,:;taIiców, akad{' :nja powsta.ncza, uroczyste, przeostawienia w teatrach miejskich.

Na z,Jeżd.zL) butlowniczych elyr. Zygmunt Zaleski dał rozpraw,,-ę hi.

::;toryczną n. t. ,.Przyczynki tlo QziLj<Jw rzemim;ł budowlany cn w PozrJLlliu" W końcu grudnia ukazało i<:: rozporządzenie Racly j}1inistrów, mocą którego od dnia 1. stycznia HJ2a wcielone zostaną do miasta Poznania gminy podmiejskie,: Główna, KomaaQorja, Rataje, Mała Starołęka, Dębiec, Winiary i Dom Naramowice. hz.ez przyłączenie ZwięKsza się terytorjulll miasta o 3110,/3 1.a., a łU(lnoć. o 15 0b osób. Dom. Nalamowice przeszło osk'ttecznie na własnosć miasta drog:t kupna. Uchwalona już prz,ed kilku miesiącami przez komisje budowa pom;lika Bolesława Cnrobrego, przyjaziJ niebawem pod obraay Raely l\'liejskiej. LWCZ)"Stośc Bde::;ławowsKa łJroJektowana jest na wiosnę. ł'ilmotwómia Martynow3ki i I:;połha sto,orządzlła film krajoznawczy, pibrWSz.y POlSki prupa6anduwy, przeelstawiLljący WiekotoolS.'ę. NiekompetJntni GO oceny tecnnicznej, Ilutujemy faKt sam jaKO rzecz spo. łer:zuie wielkiej wagi.

Z RUCHU WYDAWNICZEGO.

:M, a I' j a z S ł a w s k i c h W i c h e I' k i e w i c z o w a, Obraz{i z przeszłośct Poznania, Poznań 1924, g0. Stron 87. ::;rmpatyczny zbiór rozpnnvek hbtorycznych oraz gawęd z prz8szłości mias.a .Poznania. Autorka zajmowah1 się specjalnie losami i życiem rodzin patrycjuszowskich poznań-Hkich i roztoczyła dużo światła -lad ciekawą tą dziedziną kultury w przlszłoś('i miasla. Styl płynny, miły i hJkki dodaje uroku pra,com z założ 'nia trudnym. Sczegól1;lą wdzięczność. winni jesteśmy auturce za glJ.\vędy, utrzymall w nastroju wła. ściwej epoki i upowiedziane zzaciędem "pickil'm. Szczególną w Jzięczn ość., mówię dla tc'go jeszcze, żr pl'ai'l.are miasto nasze, nRulwło któregfJ utworzyć. się była już mogla olbrzymia legenda, tak mało, tak nieZWyUl' mało posiada baśni i dykteryjek z dawnych czasów w literaturze. Otoczenie miasta nimb:.m legend, bajpk, przypowieści i anegdot najmocniej byłr)by zdolne przykuć f"'rca r.;poLcJI.:;ństwa. od drubnych dzieci poczynając, do miasta naszeo i f'popularyzowałoby n.ajłatwiej przywiązania do llirgo. Tomik obra.zków z przeszłości Poznania zawiera nasamprzód pracę

KRONIKA MIASTA POZNANIAo Antonim Hoene, budo"\\,,:niczym królewskim w Poznaniu, która daje pewne materjały do życiorysu wiclkiJgo filozofa polskiego Józefa HOf'ue-'VrOllshiego. Druga rozprawa o Złut;liku Janie GlasHzB wprowadzn, 'JaS w świat rzemiosła ar .ysCYCl.nego w widm złotym i zl,icujt w (,pi:o-ie wyprawy handlowej 'na W ołoszcl'yznę dole i niedole kUt.lea dawJi.'jszego, dając zarazem cenną 1l'óŁę języka potocznego XVI. wiektL Nm,tępu.lą epizuuy z życia Kak'lrzynek w ł'uznalliu i ło.,;ów ich klasztoru! owego tajemniczego już prawie zahątka w Poznaniu. Przyczynk p. t. "Dl'my i dwory Rzlacheckic" ilustruje kOi1Centrację żywi'Jłll szlacheckiego w 17. w. w Poznaniu. Baczną uwagę zwraca autorka na sławnych lek:.rzy pczn:1.l1f-kich. Józ.'fa :5tru"ia, Lin{lnerów i :::)tefallu }lih.ana. Zamużnej rodziuie Czempiilskich, związanej z historją Dębca, pGświęcona jest dalsza praca. Wre:szcie opisuje autorka ważny epizud historyczny lK i 19. w., sprawę Greków "\y Poznaniu. Dołącza następ'lie gawędy: "Baśil zapomniana" (o Bogdance z ezasu wprowaclz,nia chrześcija.ń.stwa" "K:LtnrzYllka i l\Iazurek", "Ucieczka panny Redtówny" oraz "Miłość księcia Radziwiłła" (ostatnia nie ma wprawdzie związKu z Poznaniem). J u l j a n H u b e r -t, Prawo urzędników samorządowych, obowiązują,;e na obszarze województw Pomorskiego i Pozllailshigo. Poznail 192-1. (Zbioru Ustaw Ziem Zachodnich tom XVI). Nakł. Kraj,owAgo In<tytutu Wydawniczego. 8°. Str. XLVI + 525.

(Dalsza Jiteratura w num:-rze następnym.)

NOTATKI.

1. Do zeszytu niniejszego dołączamy s1'is treści rocznika II. "KTOniki".

2. Szan. Abone:1tów, życzących sobie orygina.lnej oprawy II. roczniha "K.roniki,r prosimy {} 11.iezwł()zne zamówienie.

TREśO: Zygmunt Krasiński o Karolu Marcinkowsl,im (Andrzej W ojtkowski).

Trzy niezna:1e listy Karola :Mareinkowskiego (Podał Dr. AlHlizj Wojtkt-wski). - Oclbuóowanie i Gdnowienie kości, ła Bożego Ci. da. tKs.

Loll Rarlkowski). -- O cechu rybaków miasta Pozll;Mia (: hsław Śla&ki). - - Na margineRie rządowego projektu uRtawy o gminie mirjskiej. (Sta;ljław Czasz). - Kronika miesięczna. - Z fUl'hu wyLlaw;Jiczego. - Notatki.

Nakładem M8gistratu stoI. m. Pozn8nia Redakcja i Administracja: Poznań, Ratusz, pokój 74.

OJbito w Drukami Rubotnik.ów CUlześcyańckl('h Tow. Akc. w, Puzaaniu.

"{!..\oerf[,tf,.

# :;/ - oli 'Dren ;f "'6 - !i t') .. S . "