ROZWÓJ POZNANIA POD RZĄDAMI POLSKIMI 205rasowo, \V ułJec tak kolosalncgu przyro::;tu w(;llorwneg'o ulellną {'yfry Jlrzyrotu naturalnego, luuo równie powailH:'.go i nie od.

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1924.11.30 R.2 Nr11

bi€gająecgo oj n:\jżyw"zego przyr()ttl lat przedwoj€'Ill1ych, skol"O n:tuwyżka' urodzin llad zgonami w latach H)1H-H.l24 wyno5iła 10 (j(j2 o:-:;{,h, przyczem ze zauowoleniem nahży podkreślić, ź€ przyrost ten JCHt wywvlany ni,e więkt;zl płodnością. a racz€j -mimo klęski \VOjCUll€j - wyrażncm umnie}sz,cniem cyfry śmi'iJrteIności, ktÓra "padła z 1 !).:N OH w I. 1 !.Il3 na 17.iljf;o \V r. 102:3. (I dobrohycie materjalnym SZNF:zych w:\rstw świtllczyłoby O'hecne SP0ŻYcie !IlhHa w )lor{;'WI1:\l1iu z przf'(h\'ojnncm. nay u\)ój zwierząt w rzeźni m!cjskioj w 1". 191H wykazywał :-.ztllk !lf) noo, to \V r. 1923. wynosił 111 700, czyli H;,57c, wicej t. j. 'wzrost spożycia mięsa odpowiada w zupełnośd wzro"towi ludności. Polep-,zcmie dobr0bytn mieszkuicG'\v wyraża sit: rÓwnież w spot(gn'Wallill potrzeb kulturalnych. Szkolnictwo rozwi\1(ło się w sposób n1ehywały. {Tniwcrsytet Poznlliki osią.gnął pc)'ważny z't',spóJ profesorów i okolo 4000 sJlIchaczów. ni{>, wiek od'biegaj,!(' od frekw€ncji wszechnic (I wiekowych traclyejach. Z:\mi3.st 4 p;uistwowych męskich gimnaxjó'.v nicmicrkich 'mmy obecnie pięć polski'ch, zamia.st 1 pańtwowr,ogo gimna,zjum żeńskicgo obecnie 2. prócz wielu prywatnych. Obok szkół flawni,ejszych zawodowych: budowlancj, mierniczej, budowy maszyn, rzemieślniczej p()'wstal' nów£": Pall.stwowa Szkoła. Zdobnicza i Państwowe Kon&erwatórjum )luzyczne, dobrze się rozwija,jąee. Założono w ('dach n.aukowych 'Wzorowy ogród hotaniczno--;zkolny. Zamiast dwóch teatrów dramatycznych z przed wojny mamy obecnie - obok licznych kin. - 4 teatry: operę, dwa teatry dramatyczne i operetk.

Życi-c' gOf'pOtlarcze rozwinQlo Hię w mieście naszem w t-emp:e przed wojną nicwidzianem. Rejestr handlowy sądu powiat-<Jwego w POZH:\uiu wykazuje z kOl'Il'{'m r. 1923 firm halHllowych 185(1 'wobec 1309 prz'ed wojną, towarzy:<tw z ograniczoną pm'ęką, Hm wolwr 1:2, spólek akcyjnych 148 wobec 29, spółc1zielni laO wobec lOG. Przyro.;t firm zapisanych sądownie, wYfloi ogółem 47?{ . Ohok wielu wa.rzt\tów przemyshnvych po'Wit..kzouych i spolszczonych, powstały llowe plat'ówki, pown'żną, odgrywające roh" 'W gospoclar'stwio krajowem. jak n. p. fabJ'.ki wagon{;f\v i lukomotyw, papicm.;ów, zapaJek i t. ,l, 1Iia:.;tll z inicjatywy pit'l"w::;z-ego polskiego prczytlcnta śp. ,Jaruguiew<I Orwę;ldego i prezesa Zwi,jzku Kupiceki0go p. l\lawrkicwicza zorganizowalo 'W ostatn;ch latach czt:,'.)' wiosemll' Tar!!,'i. które przyniosły i g1l1il.\if' i miesz.('za{l

KRUNIKA MIASTA POZNANIA

!3twu na °z.emu Zll.'l.czne materjalne i mortlne korzy{;ci, spe.maJąc kutczni.e swój cel: zapoznanitJ kupiectwa na'szego z rodzimemi wytwórn'ami na ea'ym obszarze Rzeczypospolitej. Przyczyniły się one w duż€j mierze do oc.'wróc£nia. uwagi kupectwa na,szego od źrótl,eł z.akupu niemieckich, a w,kaza.ły mu dzi'tJdziny nowe wytwórczoHci krajowej- Pomyf:lne wyniki targów dotychcza.sowych pohudzEy korporacje m',ejskie do dalszej plauO'wojr ro-zhudowy !lal targowych pod przyszły - w zmienionych warunkach już międzyJJa.rodowy Targ Pozna,ilski. :Miast-o nabyło przed rokem rąk n;rtJiffi'eckich za pośrednictwem Komi,ji Heparacyjnej korzystnie więk ,zość akcyj POZllań'kiej Koł-ejki Elektrvcznoj, otrzymująe w ten sposób możność rozbudowy j-ej w€dle potrzeb mi{j,;kich. Prz,cjęcie przedmi'tJjsk'ego majątlw ziemski€go Nar..U11C'wice obszaru 481 ha z rąk pallstwowych w admin'strację komunalną zapewniło mb tu na dugi€ lata możność wlaściwe-go zużytkowania wydzielin m' ej'Sldch przez zalożeJ;lire pól irygacyjnych. Wymiana gruntów komunalnych na tereny wojskowe,. a szczególniej poforteczne po prawej stronie Warty, dokonana '\V rJku bitJżącym, d;1ła nam możność do podjęcia rozbudowy naj.starsze} dzieln:cy miasta, a zapoczątkowane r praee w tym kierunku, jak zburzen\3 Bramy Warszaw Jkiej i niwelacja wamwni Radziwiłła. rokują jaknajl'epBze nadzieJe. Rozpoczęto w roku bieżącym prace. ziemntJ oko:o budowy nowych wodociągów na Dęhcu i w Dbinie oraz 'Wielkiego targowiska na dawniejszej warowni Le,eha. Ogrobleni'tJ Wa.rty postąpi. o o krok naprzód prz,ez pohudowan:e tamy chroniące} Dolną 'Vildę prz-ed pO'IVodzią, a pobudowani€1 łaźni rzecznych na "vVarcie (lla. 3000 o<;óh przyczyni się do ztlrowotnoHei miasta. Budlljąey się most tum..;ki Upifkszy l1iewątllfwie i ożywi zani','uh:mą dziplnicQ 'chwar:::z.ewską. Dla złagodwnia głodu. mic'szkalliowego pobudowało miasto w ()stahlich aWIHh Iat:1ch z wydanych na ten cel 7% obliga,cji mieszkaniowych we wiasnym zarządzie- 4 domy mieszkalne przy ul. 'V,pól1h'j, domy na .Miastcczku, j dOlny na Zagórzu, co razem stanowi przyhyt,ek 1:27 mie::;zkall nowych, df) czego dochodzi 25 mieszkalI w przeblHlówkach raZf'Tll 15 mieszkania o 1-3 pokoi. 011 której to' liczby };otrąci(' należy ;30 mieszkalI skaso'wanych prz..3wżnie ze wzglJów por cyjno-Imdowlanych. Znaezny ten wy,i-ek finansowy w d-robnej tylko mierze przyczyn'ł sę do zaspokojenia potrzcb mil' ,zkaniowych. a jednak mimo braku rentowności był wydatny jako akt opieki społecZ11'tJj dla najuboższ'tJj ludności.

07 .

Prace miejskie powyżej na,;zldco,,"ane przyczyniły siG w dnżej mierze do zaJlUm rzc3z, lwzrohotnych. i to z takim skutkiem, 7.f' 'IV bieżąeym tygodniu wykazanych j'est w całpm mi'eście lJe7I'Oh9tnyeh uprawnionych dO' pohiprania wspari' z fundu,;zn, bezrohocia oiiÓh I' z f' F:. Ć, a pozntt>1n h:Vło zgłoszonych w urzc:clzir PiJśrednictw:t pra,ey tylko 253 ltHlzi bez zatrudnienia, w lem przl'\vażnip kohi'.:ty i IImyslowo pracujący. W dziedzinic rzpm:osl:1 lJ1\dowlancg0 okaznje siQ już. - jako przykre następstwo rmignLI'ji najlrpszych J'ił r7.pmirłniczych do Francji. - (lotkli'IVY br:1k I11n1":n'zJ i CiPHIi; ]1l"zy hlHlow]arh mjpjskirh pmcllją w ostatnim {',Z.lsir, mur:u-z{' sprowadzpni z Kali..,z:1 i c'.,lp :-;prowadzPl1i z r:ro(hip{l"zrzyzny, Miasto ]"II?;nie " dohrobyt. kultun: i dll1m:, Jlrz'])()!llillaj:t'. ::'(1hit: rozkwit swÓj \V złotym widni RZP>;l1a,,,tym. kir(ly to po Krako'\\'ip naczP1ne w Pol ser zajmowało stalhH\'i -lw jako drllgip z rz(:dłl minsto wołm;. krÓlewsłd{'. Dzi pragniplllY hyt, (h'ngą. 1)0 W:\I"'7nwie Rtoliq Hz,('czypospolitf'j Polskiej. 1Irag:ni('mo lIy{' ,lalpko \la.

zHch{Jtl \,<doeznym znakil'm p"-;h:pu cy,,"ilizncyjl1f'go, ku1tnry po]. ;-;kiPj, myli Jlaro'tlowrj i rzetf'hll'j praey. .T:\kn :-;Irażni('a Zach'j,lniej Polki ch C 1:'111 y h;\o{, dla swoich polHl(ltk:!. (Ha wrog-Ó\\, pn::,strogą, (lla poto1JlnYl'h za pr:lg-niplllY hyć 1 ymi, kttl)'zy położyli kres l,egcnclzk () HłO'wial'l::,kil:'j' bf'z}Jrodl1ktywno('i. Pozn.n'] wierzy \\ tw{)]'cz czyn l'0l-:kI. Wll:l' przozło{' do nipg'n 1l[11.p7.'.

NA :\/..\TWIKE::-;IE HZ1\lJUWE(;() 1'1W,lEKTlT U8TAWY () U:\ll.\'IE .\lIE.)'-\KIE:/.

Krcf!ląc ui!liejzl' 1I\Y:1gi nil' miałplll zamiaru [Jl'Zt'pl'Ow:l(lz:\c krytyki poszcze''''nyrh ])I"z(>Jliuw r:.':!dnweg'o prnjektu. Zaj:tł i(; tpiII ju;;. Zwi:!z(:k miast, ktÓry n:\ fizC'rl'g'u )losi(.t1zril Iw/hl aJ k:l:i.dt' JI()t:\I]O\\'I('ni.. priJjP],tu wyczerpuj:jC'Pj - /lyskllsji. NiC' H1:lIn ri'wnież 7.:1miam 1'07patrywal- projekt rnd kątl'lll wil17.l'nia l'<lIr-gn s:nnur7.:!(lu mh'jskiq!n. gdyż przez tn ni\liejsze uwap:i urnsłyby do. rozmiarów nl,;.zeł-llt.j rozpr:ł\\Y. Pr1lgn.; jl'dYHlc pndda,' kry.tyre kilka 7.:1sad projektu i I'Ozp:;trzyć je ze tallnwiska miat:1 w'J:!eZnllP(!'O z pewiatll. -- powipdzmy ZC' t:mowik:l miasta 1'n7.lI:l1Jial. C z lon k o s t w (J g- Hl i 11 Y Ul i f' j s ki-f' j. Orrlynncja m:,ejska z :H maja 1 ;:;;1 (zb. nst. 2(i1) 01l0\\,i:\zlIjąc:t w b, dzit'In. pm<;kiej wprcI\\':1(lza dwa oflrhilC poj<:ci:\ .,mie,;zkm'i.c'a." (Eimvohner) i ..ohywateln" (Biirger), prz)"Cu'Ul o1lyw:ltl'lem tj. mirszkaJlef'ffi obdarzonym praWf'ffi oh'wateJskim (R iirg:l:'lTceh t).