KRONIKA A POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1932 R.10 Nr2/3

ROCZNIK X

NUMER 2/3.

Zygmunt Zaleś ki.

CECH SZEWSKI POZNAŃSKI DO R. 1793 Początki Bractwa.

Cech szewski poznański przyjął jako datę swego powstania przywilej miasta Poznania z r. 1280 i na tej podstawie święcił* uroczyście w r. 1907 jubileusz 625-cia swego istnienia *) a obecnie obchodzi OSO-lecie. Ponieważ czas powstania cechu nie jest znany, można orientacyjnie przyjąć pewną datę początkową, w tym wypadku r. 1280 wydaje się wcale słusznym, chociaż pamiętać trzeba, że nie jest to data powstania cechu, lecz data najstarszej wzmianki o faktyeznem istnieniu rzemiosła szewskiego w Poznaniu. Szewcy należą do tych rzemieślników, bez których nawet w rychłem średniowieczu znaczniejszego miasta nie było. W Poznaniu królewskim istnieje rzemiosło szewskie tak dawno jak miasto samo. W przywileju lokacyjnym dla miasta Poznania po lewym brzegu Warty z r. 1253 *) ustalają książęta Przemysł I. i Bolesław Pobożny, fundatorzy miasta, że z każdego domu, z każdego ogrodu i z każdej jatki (appoteca), które zostaną zbudowane lub urządzone, płacić będą mieszczanie pół skojca. Poza tern obiecują książęta zbudować dom dla kupców, w którym dwie komory odstępują wójtowi miasta. Komu miały służyć owe jatki, przewidziane w przywileju lokacyjnym, dowiadujemy się z przywileju Przemyśla II z 31. marca 1280 r. 3 ) Książę odstępuje miastu, zastrzeżone sobie przy lokacji, dochody t jatek, z doi nu kupieckiego, z rzeźni i z targów rocznych, pozostawiając

') Dr. Stanisław Karwowski, Historja W. Ks. Poznańskiego, t. III., Poznań 1931 - str. 188. - Tenże: Cechy szewskie w Poznaniu 1 na przedmieściach. Poznań 1907 r.

2) Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski I nr. 321.

3) KDW I nr. 494.

wójtowi darowane dwie komory. Co do jatek niewiadomo, jak dalece hyły już urządzone, prawdopodobnie istniały już w pewnej ilości. Wymienione są w dokumencie jatki kupców, szewców, kuśnierzy, rzeźników i piekarzy. Są to zawody, które - jak skądinąd wiemy - miały później naj dawniejsze organizacje cechowe. Istnienie rzemiosła szewskiego w r. 1280 jest niezaprzeczone, ale o cechach z 13 wieku nie mamy żadnych wiadomości, najstarsza pochodzi z połowy 14 wieku i dotyczy postrzygaczy sukna i tkaczy, a zresztą nawet z całego 14 wieku nie mamy ścisłych wieści o istnieniu cechów (z braku źródeł pisanych). Przywilej z r. 1280 zatwierdził w r. 1298 Władysław Łokietek *) przy sposobności uznania praw miasta Poznania od lokacji. Wysoce cenną jest nam wiadomość, że w spISIe raJcow miejskich z r. 1302, a więc bardzo wczesnym, znajdujemy szewca. Z późniejszych czasów wiadomo, że rzemieślnicy tylko przez cechy dochodzili do godności radzieckiej. Na sam początek wieku 14 nie można tego stwierdzić, ale szewc w radzie miasta dowodzi poważnego już znaczenia tego rzemiosła w mieście. Owym naj dawniejszym znanym nam rajcą był szewc zapisany jako Pacoldus sutor w dokumencie biskupa poznańskiego Andrzeja,5) ustanawiającym jjrocesje w farze poznańskiej. Potem przez czas dłuższy brak wiadomości dotyczących szewców poznańskich. Przypomina icli dopiero przywilej Króla Władysława Jagiełły, wydany 3. maja 1386 w Gnieźnie"). Król zezwala miastu Poznaniowi na wymurowanie, w miejscach ściśle wyznaczonych, jatek sukienniczych oraz jatek piekarskich i na postawienie "w części wyższej budynków szewskich" (et in parte superiori sutorum aedificia construendi). Jatki czyli komory (camerae) sukienników i piekarzy miały być murowane, a "budynki" szewskie miały być zbudowane (niekoniecznie murowane). W początkach 16 wieku mieli szewcy w tern miejscu dom cechowy, budowanych jatek nie posiadali, i dopiero w tym

*) KDW II nr. 775.

3) KDW II nr. 855.

6) KDW III nr. 1847.