GAZETA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1818.08.22 Nr67

Wielkiego

Xiestwa

POZNANSKIEGO

Nro. 67.

w Sobotę dnia 22. Sierpnia 1 31 S*

Z Rerlina dnia \8- Sierpnia.

Jego Królewn owska Mość, Następca tronu, powrócił tu wczoray z Petersburga » pożądanym stanie zdrowia, Z Petersburga dnia ijt- Lipca.

W przełożeniu do Jego Ceearskiey Muici od głównego Rządu szkół wyraźonp : "Pozostałe w Polsce po Jezuitach nieruchome maiątki, takie i kapitały, przeznaczone zostały wtedy na edukacyą młodzi. Maiątki oddane zostały na wieczność obywatelom, z obowiązkiem, iżby od ezacunkowey za te maiątki summy opłacali fundu*2owi edukacyinemu pewne procenta, a kapitały równy»»że sposobem oddane obywatelom, z pobitranitm od nich na rzecz łunduszu procentów, ;: ubezpieczeniem tychże kapitałów na maiątkath obywatelskich. Naywyższym Waszey Cesarskiey Mości Ukazem, pod dniem 3 l. Grudnia 1807, prztrzeczone maiątki i kapitały, uzcanc zo

stały za nietykalną własność funduszu edukacyjnego, z którego utrzAmuie sie, Uniwersytet Wileński i szkoły w iego wydziale znayduiące się. Dozór nad pomienjooyra funduszem przez tenże Ukaz powierzony Ministeryum Oświecenia, a dla sprawdzenia i wyśledzenia praw na posiadanie edukacyjnych maiątków i wyświecenie tegoż funduszu ustanowione zostały wttdyż dwie Kom,missye: iedna w Krzemieńcu dla Gubernii: W ołyńskiey, Podolskiey i Kijowskiej'; a druga w W i I n i e, dla Gubernii: Litewskich, Białoruskich i Mińakity. Do ostatniey z tych Kpmmissyi przyłączono późniey i sprawy funduszowe Białostockiego obwodu. Ministeryum Oświecenia z biegu spraw dostrzegaiąc, że obywatele, którzy nabyli maiątki po-Jezuickie prywatnie i bez wiedzy/ zwierzchności, pod wiedzą którey zostaie fundusz edukecyiny, maiątki po-Jezuickie,

j»raedaiąe; dzielą, oddaią na ewtkcyią długów, i tym podobne zawieraią traizakta; uważaiąc takoż, ie majątki, będąc dzielone na drobne części, w późnieyszym czasie, z prztmianą nazwisk maiątków., zupełnie dla funduszu edukacyinego etraconemi bydź mocą, leżeli obywatele, którzy ie nabyli, przestac Aoiiłacać ustanoKJ one procenta. ; poruczyło obu pomienionym funduszowym Korcmissyom obmyśleć środki ku zabezpie4 czen iu całości maiątku i kapitałów po-Jeauickich i regularnege pobierania z nich dochodu. Teraz Kurator Edukacyinego Wydziału Wileńskiego, Radca tayny, XiążęCzartoryski, przedstawiając ułożone przez Kommissye. do tego celu odpowiednie środki, uprasza o ich utwierdzenie, aieby mogły ałuźyć za dopełnienie do pomienionego wyźey Ukseu pod dniem 21. Grudnia 1807 r. Środki te zawierzą się w następuiącem: 1) Obywatele, którzy zeebcą między tobą postanowić iakikolwiek tranzakt albo dokument na maiątki po-Jezuickie, przed postanowieniem tych dokumentów, obowiązani są weyść z prośbami do Funduszowey Kommissyi i uwiadomić ią, że taki to po Jezuicki majątek ustępuje ieden drugiemu na takich warunkach. 2) Kommissya, po przeyrżeniu próśb podanych i po zebraniu wiadomości z rachunlów o niedopłatach, które mogą się liczyć na * maiąikach, ubezpieczywszy na przyezłość regularną opłatę z nich dochodu iakoteż i całość samychże maiątków, i potwierdziwszy dawnieysże wszystkie ich nazwiska, które nigdy odmiennemi bydź nie powinny, uczyni swe postanowienie względem dozwolenia na zawarcie dokumentu, i takowe po«tanowienie , stosownie do 22go i a.3go punktu Ukazu 1807 roku, przedstawia na potwierdzenie Ministeryum spraw duchownych i narodowego oświecenia; otrzymawszy zaśpotwierdzenie, każdą przemianę właJcieie« low zapisze do protokółu i na tabellę ; i o takiey przemianie uwiadomi równie skarbowa Izbę tey Gubernii, w którey zostaie maiątek, iako i Uniwersytet Wileński, 3) Co się tycze działu maiątków po-Jezuickich przez następstwo albo po pnsedazy, obie funduszowe Korniaissye obowiązane są dozierać, iżby nie tylko bez zachowania wyiey w punkcie iszym i 2gim opisaney formy i bez potwitrdzenia Mtnisteryum spraw duchownych i oświecenia, podobne działy robione nie były; ale też, iżby w zdarzeni» działów, na mocy 6go punktu Ukazu 1807 roku, prawo edukacyinego funduszu, całość wartości p.o-Jezuickiego majątku, na rozdział idącego, i wolność iego od długów, zabez« pieczone były przez udzielną ewikcyą, trzeciey części summy szacunkowey wyrównywaiącą, na niezawitdzionym maiątku obywattlskitn, który zdaniem Kommissyi za doetateczny na odpowiedzialność uznany roetanie; z tern ieeeze zastrzeżeniem, iżby w maiąikach po-Jezuickich, na rozdział idących, żadne dawnieysże nazwiska wiosek i samych maiątków przemieniane, a nawet w przypadku założenia nowych folwarków albo wiosek, inne nazwiska dawane nie były; ale maią bydź zachowane wszystkie dawnieysze nazwiska tych mieysc, na których folwarki albo wioski na nowo się budują. 4) Względem summ edukacyinych, zabezpieczonych na majątkach obywatelskich, ma się przestrzegać następaiący porządek: napr%óJ, kiedy obywatel, maiący na swoim maiątku stimme funduezową, zechce przenieść ią na inny piaiątek; nie wprzedy to może uczynić, aż póki na podaną przez siebie w tey rzeczy do Kemmissyi prośbę nie otrzyma iey rezolucyi i zgody. Powtóre, ieżeli maiący summę funduszową, na swoim maiątka opartą, zechce ten maiątek komu innemu ustąpić albo przedać, nie przenosząc sum ie eamey ewikcyi; w lakiem zdarzeniu nie bidzie iuż miał potrzeby prucie zgodzenia, się, Kommissyi, i bez niego moie przyznawać różne tranzakta, z tern tylko zastrzeżeniem,. iZby w przeciągu trzech miesięcy, po przyznaniu traozaktów, równie przedawr.a iako i nabywca majątku obciążonego summa edukacyiną, uwiadomili o tern Kommissyą, dla zapisania imienia nowego właścicie,la na tabellę opłat.

5) Wszystkie tranzakta na prztdaż, ustąpienie, dział i wszelkie inne, Jakiegokolwiek rodzaju dokumenta, tycząee się majątków i kapiułów po-Jezuickith, fundusz po-Jezuicki »tanowlący<h, nie m»iajźadney mocy, ie żeli prawidła w powyższych iszym, 2gim i 3cim pU' kuch zawarte, zachowane nie będą.

(rłów-ny Rząd Szkół, zriayduiąc środki te, dla zabezpieczę ia całości majątków i kapitałów po-J ezuickith, dost.uecz.nemi, uprasza VV'aszpy Cesarskiey Mośo o Njywyżćze ich potwierdzenie, dla koni>. z. <-go aa howania- ze streny pesiadaią Aych t ko**e m ią tJd i kapitały, do funduszu edukacyi- ego naKźące.

Na tern praełoieniu własną lego Ceearskiey M"ś<:ircką, dnia aj. M-rca J 8' S rokunapisano tak:. Ma bydż" podJug "g-'. < A l e x a nae r." Ukaz Nayiaś>iieyszł go Cesarza Jegomości do JW. Generał Gubernatora Margrabiego Paulucci: " Margrabio Filipie J'6z >ep>uiiczH/' "Zacny 6tan rycerstwa I 11 1 tskugo, z-aWsze z»vracał na siebie uw gę HI ię I rzea 9bazywaue oddawa hepnp dowody s-woiego czynnego przykładania się do pow*z< eh-.«go dobra. Tem- przyienv ieysj.ą rzeczą* iest dla mnie okazać zupełne moie aadowolniei.ie i Uz' anie temuż sonowi rycerskiemu, przyimuiąc wyrażony w doniesieniu VV Parta, pod db. tm 7mym bifciąct-go miesiąca Lipca z jNu

857 -

rnerem 537 nowy dowód ich gorliwości, którą okazali przez iednozgodne postanowienie , wyrażaiąc życzenie, włościanom swoim nada« wolność osobistą, na tychże samych zasadach, które się zawieraią. w potwierdzonych przeżeranie urządzeniach dla włośiian Estońskicbi Kurlandzkich zpewnerai odmianami, których mieyscowe okoliczności wymagają.. "A ponieważ również uznaię byd£- godnemi uwagi uczynione oświadczenia ze strony miast Rygi) Dorp a tu i Pernawy, wzglę dnie patryrnoniairych ich dóbr, potwierdzam ustanowioną w R y d z e Komrnissyą do ułożenia nowey ustawy dla włościan Inflantekich. Zresztą, w zupełnem iestem zaufaniu, ie komtaissya ta pod Prezydentem od W Pana wybranym z członków szlachty podług ichie wyboru, iednego z członków, którego WPaa z pomiędzy urzędników ze strofy dóbr koronnych- naznaczysz, i z iednego członka ze strony miast względnie ich dóbr patrymonialnych, starać się będzie nie tylko przyśpie« sa>ć koniec powierzonego sobie <)V ł a, ale lei takie ułoży zasady, które pomyślność ebłujów na ramBe niwierdzą, a tern samaro d broczynnym i. pełnym ludzkości widokom właśi cieli ziemskich" zupełnie odpowiedzą. U łożony przez tę koinmi»e>ą plan urządzę» Via chłopo * masz W Pan na ttn koniec zwołanemu zgromadzeniu szlaehiy do poprz» dni« caego przejrzenia, i do oświadczenia iego ir j .>ięcta oddeć, a potem toż urządzenie rhnie do pi-twitrdzenia z przyłączeniem, zdania awoii go podać, ,,(idy W Pau razem donosisz, iż szlachta Prowiiryi OVselski y starała się o pozwolenie, ażeby o teyze s.mey rzeczy na nas tę« puiąrem z. K-imadzeniu ewoiem, naradzać sie moAła; przeto zezwaLrn, ażeby teraz Deputowany od »ey szlachty b * ł wysłar.y dla zasiadania i uczestnictwa w c ora dach w Kommissyi, do ułożenia ustawy dla chłopów gubernii li-ilai- Ukiey ustanowionej, iako lei di»

fJU-raazama się Wfglcclem przystosowani» urządzenia w R y d z e ułożyć się tnaiąctgo dla - chłopów wyspy O t s e i .

Zaetaię wam przychylny, Na oryginale własna. Jego Ctsarekiey Mości ręką napisano: Carskie- Sieło dDia 3. Lipca 18 »8 r." Mianowani Kawalerami orderu Swiętey A n n y pierwszey klassy z brylantami; tay y Radca Króla Jmści Prueki.go A l b r e c h t ; bez brybniow, Generał Adjutant Króla Jraid Pruskiego Generał Major W i z l e b e n , -tegoż orderu drugiey klassy z brylantami, urzędnicy służby Pruskiey, bokowi Adj u tm ci Jego Rróltwskiey Mości, Podpułkownicy I,ucado i Kanitz, Majorowie Małachowski i «uianowski, medyk bokowy Jego Krolewskiey Mości Wie bel, btz brylantów. Majorowie gwardyi Pruskiey W i e h e r t , T r o n e t h e n i Adjutant Xiecb-Meklenburekiego Major P r y t w i t z , były Prezydent głównego Sądu Białostockiego Radca Kolie gialny D a s z k i e w i c z . Dnia pierwszego' egoi miesiąca ciało zmarłego Marszałka Xiaiccia B a r jt ł a i a d * -Tq)III wyprowadzone zostało z Ryg« z przy zwoitemi honorami woyskowtmi, i w towarzystwie iednego batalionu poprowadzone do Be K hoff maiętności zmarłego. Dnia 6go o godzinie drugiey z południa zwłoki te przybyły d o W o l m a r u , w towarzystwie pie ezego pułku Parmskiego, A'jutantow zmarłego i innych urzędników. Do pomienionego miasta wprowadzone były z honorami woyskowemi stopniowi temu odpowiedniemu wśród odgłosu dzwonów spotkane przez urzędnika Magistratu, starszyznę, i znałomilszych mieszkańców. Obywatele-przeięci tjszanowanicm KU pamięci zmarłego, przy- - łączyli się de obrzędowego orszaku i przeprowadzali ciało do luterskiego kościoła, gdzie «łoione Boetałe W świetnym grobowcu, ktś

Alexander.

ry obywatele kwiatami obsypali, Nayiaśnieyszy Król J mść Pruski przeieźdźaiąc prz<z to mieysce, uwiadomiony o tmaydowmiu się w nkm zwłok tego wodza, ostatnie im oddał poit gnanie. Z Chersonu dnia f. Lipca.

Namieyece zmarłego Hr biego Płatowa, mianowany jtst Generał-Porucznik D e n i - sów 6. Htmamm kozaków DońsMih. Z Wiednia dniu g* sierpnia.

Przybyła tu dnia 6. m. b. z M o n a c h i u m owdowiała Elektorowa Bawarska, D"ia 3 1. Lipra przybyła iu Xię£na M ontfort, siostra Król-« Wirtembergskjrgo, obeyrzała niektóre os<>bli*oś>i, między innemi Statek parowy, a d, l, odiech<ła.

Dnia 1. mca biei, odeszły ztąd konie wierzchowe Cesarskie do A k w i s g r a n u , Dwór ruszy w Sierpniu i z liczniejszym, nii zrazu głoszono, orszakiem. Dnia 199o z. m. po godzinie mtey wie«zorera, N. Arcy Xięźna H e n ryk», Małżonka Jego Cesarzewicewskify Mci ArcyXie.cia Kar o l a, powiła scześłiwjb Syna.

Celem dokładniejszego przekonania s i ę, czyli przy mieyscowycb atósunkach mi sta "Wiednia, świecenie gazem poulicarh d* skutku przyprowadzić moina, j aby dośuiadcz>ć, xzyli bezpiefizr.ćm będzie załoieni« rur gazowych w ulicach kanałami prztrzniętych, przy tern znś aby poznać trudności, iakitby zayść mogły, rozkazał N, Pan uczynić próbę sWlecenia gazem, którą pod zarządzeniem P, NJJ. P r e c a t i a, Dyrektora C. K. Jnstytutu politechnicznego wykonano w ulicach K r ug e r s t r a s s e i Wal I fi e c h s t r a s s - e przy bramie Kaemtnerthor. re próbę zaczeto dnia ggo jLipca , i od owego czasu c* dzień ciągną ią daley. Według iednom ślnegozilania, światło gazowe bpezern jest bez porównania nad lampy, tak w mocy, iako leź w blasku i czystości. Przedmiotem dalezyi» «ozpcaw, któjtmi Wiadze właśuie się z»y kwiecenia w całem mieście do skutku przyprowadzić można. Oto iest dosłowna treść patentu Cesarskieg o, nadaiące-go tytuł, rangę i stosunki osobiete synowi N. Xiezney Parroeńskiey : My FranciszekPierwszy etc. oświadcz my ninityszem: Gdy w skutek aktu Kengreseu Wiedeńskiego i iTrtaAtiw stanowionych z Wysokimi Sprzymierzonymi Naezymi względem uzupełnienia iego, zuayduiemy się teraz w tein położeniu, aby Xieciu. Fraocisak 0w iJ o z e fo w i Ka r o ł o w i, Synowi nayukochańezey Córki Naezey Maryi Ludwiki An.y Xteiniczki Au»tryackiey, XiAzoy Parm y, P i a c e n c y i G w as ta 1 li nadać pewny »ytuł rangę i stosunki osobiste, postanowiliśmy przeto w tey mierze co uastępuie; i. Nadaitmy Xieciu Franciszkowi Józefowi Karolowi, Synowi nayukochańszey Córki Naszey, Arcy-Xiężni«zki Maryi L u d w i ki, tytuł Xjęcia (Herzog) de R e u h s z t a d t, i rozkazuiemy eraz, aby na przyszłość wszystkie Władze Nasze, tak iak każdy w ogol' ości ustnie i pisemnie w odezw <h i i.apie.ch dodawał: Jaśnie Oświecony · JI/gSf (Uurchl u hiigster H* rzog) wosnowie sus: Wasza XAI{ca Mość, (Euer Durchlaucht) . a. Pozwalamy Onemu, przyięcia i używania osob-ego b rbu, który składać się ma z dwć h Iwow złotych obróconych ku pra'Wey stronie ieden wyzVydmgiego a to w polu czerwonem na tarczy owaloey przedzitlo-ftey wazka, złota, nfIjią poprzeczną, a miirą > płiszczem Xiąźęcym przyozdobioney, dla powieszę 'ia zaś lAgO herbu dodaiemy dwa gryfy czarne i złote ?e sztandarami polowemi, m<ią.ymi poW-tórSSe herb Xiąlęcy, trzymające U r. r-ę herhu! 3 . Xiążę F r a n c i s z e k J ó z e f Kar o l , X-ązę d e li e i c h s z t a d t, U Dworu Naszego, równie iak w cały.» obwodzie naszego Państwa ma bezpośrednio pierwszą rsty»ę zaraz po Xiążętaih Dumu N asztgo i Arcy-Xią£«-' tach Austryackicfa. O tem oświadczeniu i rozporządzeniu N iszem, które służyć ma ku wiadomości i stosowaniu się każdego, wydane są dwa zupełnie rówoobrzmiące, i własnoręcznie przea; N as podpisanie exemplarze, z których, tedem przeznaczonym itst do schowania w N aszem tayiitm domowem i kratowe<<! archiwum. Dano w Wiedniu główney Stolicy Naszey dnia dwudziestego drugiego Lipca tysiąc ośmstt ośmaastego roku Pańskiego, dwudziestego siódmego Panowania Naszego. (Pedpisano) Franciszek.

Z Lubeki dnia 12. Sierpnia.

Podług wiadomości z P e t e r s b u r g a, N.

Cesarz Hossyiski w podróży swey do Akwisg r a o u , poiedzie wzdłuż brzegów morza Bałtyckiego przez M e kI e n b u rg i z D o bberan uda się do Hamburga. Niepewna, czyli Monarcha ten miasto L u b e k obecnością ewoią zasczyci. Potem poiedzie przez H a n n o w er. Pierwszy pułk ułanów odebrał juz rozkaz, .ażeby przeprowadził N. Cesarza przez kray Hannowerski i zebrał się w okolicy B u x t e h u d e , Z Włoch dnia .27. Lipca, Słychać, iż Francuzki Kadzca stanu, Hrs« bia P o r t a l i s, pomiędzy inne mi rzecz« mi także o to wnosił u Papieża, ażeby w przyszłości nie przysyłał ładnego Prałata iak« Nuncyusza do Francy i, gdzie wedle konetytucyi i tak iad'.ey duchowney wykonywać niemożf iurysdykcyi, lecz osobę cywilną ialco Posła; przezto zyskałby nawet Oycrec-S. tę korzyść, iżby «tę nie miał potrz« by trosczyć o wybór osoby na Nuncyusza i o iego uposaienie, gdy lym czasem o urząd Posła ubiegałoby się wielu bogatych Xiążąt Rzymskich i szlachty. W Medyolanie wyszedł pod dniem 21.

Lipca bardzo ostry ceyki o cenzurze.

Marszałek M a r m o n t nit bywa teraz na dworze. Z powodu ostatniego spisku, pewnie kilka - iescze osób utraci swe urzędy.

Księgarz L h u i 11 i er, wydawca pisma H o m m e g r i s, zaprowadzony do więzienia Cot ciergerie.

Powstańcy polud'iowey Ameryki tak daleko śmiałość i uf doić swą posuwaj, I{ niedawno de portu Ca marinas, w Ga 11 i«yi, nudaleko K o vu n n y, wylądowali, ży.

.wnoś« i nakupili i na zdobycze ewoie kupców · zukali.

Z Londynu dnia 7. Skrpnia.

Dzienniki oppozycyine są tego zdania, iż Xią£ ę W t H i n g t o n p o t o d o L o n d y n u , przybył, ażc-by odwrócił poirzi b *e środki celem z-apob.tżenia publi z-.eniu miedzy P o r t u g a l i a, i H i s z p a n i a z-elWa i u, i zapewniają, ii H iszpan i a ma zamiar udesayć na P o r t u g a l i ą. . W. Rządzca wyspy Az-orskiey, St. Mig u e l, wyprawił Portugalski okręt woienny do Lizbony po joo ludzi wojska posiłkowego, ebawiaiąc się. iżby eskaura Hszpań« ska wyspę tę obsadzić mogła, Przygotował en się należycie do obrony wyspy. Do portu tuuyszego zawinęło w tych dnbch przeszło 100. okresów ze «bnżem. Tutey.ezy Kroi. Pruski Poseł,. Minister stanu, Baron H u m b o 1 d t, dał- we wtór* K świetną ucztę, na kfórty znayilował się XiąZę Regent, Xiążc W e 11 i n g t o n, Lord Castle re agh i inne osoby rządowe.

Anglik In g r a m zapisał testamentem EOO funtów szłerl., od których prowizya roczna służyć ma za nagrodą Xiedzu, któryby powiedział kazanie zacbęcaiąc do łagodni» yszego obchodzenia się z domowe mi zwierzętami, osobliwie z końmi. , Na iedttym z teatrów Londyńskich wystawiono nkdawuo nowe, mtiodrama, pod naplsem: Biegun pSłnoeny. WJdae talt SIę rozbiia okręt A v e n t u t i er, nadzwyczajnie wielki, maiący wszystkie maszty; iest tia nim. 60 ludzi, chcących eię przecisnąć przez pływaiące ogromne biyły lodu. Donoszą z Ws-chodntch Indyi pcd dniem 4.. Kwietnia, iż Meer Khan, stary przeciwnik kompanii Wachodnio- Indyiakiey i nader odważny naczelnik Magnów , przerobiony także na przyjaciela kompanii. -. Głodzą, iż woytke rrae»« zabpoło przeszło · i £0 wielbłądów, obładowanych uwożontmi ekiirb.mi Pe is h w y i iego stronników. Na samego Generał» H i B 1 o p przypadać ma część zdobyczy przeszło eto tysięcy funtów bzttrl. wynosząca. Gazeta Jamaikska z dnia so. Czerwca donosi, iż Generał powstańców B o l i v a r umasł w < al a b o ż o, i że ciało iego, po Z3iqciu ieg:] mieyeca, na r-ozkaz Łłiszj ańsk ego GeIIŁ r-ła Al u ri lio wykopai.o i prze z oprawcę publicznie spalono. Inne doui*<<»<<"-" powątj iewają.O tern. -- Podług doniesienia Generała powstańców S t. M a r t i n, bitwa pod Maipo, która hs Chili tymczasowo na korzyść powstańców rozstrzygnęła,« bardzo' krwawą była. Powstańcy stracili w zabitych i ra 1 ych 2000 ludzi, a z woyoka Hiszpańskiego, które 5300 ludzi liczyło, według tegoż: przesadzonego pewnie podania, cooo trudem na poboiowisku hgło, a 3000 do niewoli wzięto. Generał powstańców M a r t i n powiada, iż woysko iegp tylko 4900 ludzi mocne było.. Podług wiadomości z Filadelfii dnia g.

Lipca, Hiszpański W. Rządzca Pe u sako l i oświadczył uroczyście, ii władze Hiszpańskie we F lor y d z i e w niczem nifcwsi>ierały lub podburzały Indyan przeciw Arne ry c «. Hiszpański Generał, Kawaler d' O H is, protestował wyraźnie przeciw osadzeniu Pen« sakoli. Gazety tym czasem nasze zape» .w.m A , ii Pau Quiaty Adams dowie iest środkiem nayspokoynieyszym i naypotrzebnieyszym. F lor y d ę odstąpifa' Ang l i a w roku i 7 S 3 H i s z p a n i i za G i b r a l - tar. Anglia posiadała ią od roku 1763.Generał J a c k s o n złożyć miał dowództwo po obięciu Peneakoli. Już on podobno chwniiy dla starganego zdrowia wzdychał do spoczynku. - Adwokatostwo w A mer y ee błrdzo ieet zyskowne. W samym stanie Newiotkefdm iest teraz iakie 1300 Adwokatów! Pan C a m p b e 11, mianowany Posłem Ameryksńakim do dworu Rossyiskiego, w)ieclul do Petersburga. - Dwudziesta czwarta rocznica niepodległości Amtrykańskiey obchodzona wszędzie była z uad«wyizayBym zipałeus.

PrzYczYna śmierci Cooka.

Nieiaki P. C ro w n i n s hi 1 d Amerykanin poaiadaiący własną korwetę, «wyW zwiedzać rozmaite porty. Roku przeszłego (1 8 17) *oiał przy sobie rozsądofego Murzyna, który dwa lata strawił nawy sp ach S and wich; ten objawił mu przyczyną śmierci Kapitana Cook, tak, iak mu ią kraiowcy wyspy O w a i h i iednogłoanie opowiadali. Nicrae-żna było nigdy poiąć, co tamteyszych łagodnych wyspiarzów do tak nagłege pobudziło napadu; teraz iuź erę rzecz ta iwyiaśniła. C o ok potrzebował drzewa. Zobaczywszy niedaleko brzegu starą zapadłą budowlę, mniemał, ze w niey 2 nay dzie dosyć suchte;» drzewa, i kazał (nie Pytając się kraiowców) IJ;£ się iey siekierą.

Lecz ta budowla była T a b u, to iest nietykalna, poświęcona obrzędom religiynym, a zatem targnie nie się na nią zuchwałem bezprawiem, które dzikich oburzyło i do tegopobudziło czynu. Bronili tylko swoich świętości; a ów Murzyn niewolnik, który zawsze 2 zachwyceniem o swoim tamecznym mówił Pobycie, chwalił z naywiększym zapałem ich łagodny i gościnny charakter. W ł a b a więc

>6i

nieprzezorność C o o k a, była iedyoie przyczyną iego śmitrei. Lampa nocna.

W L o n d y ni e wynaleziono lampę nocną wcale osobliwszą. Drót platynowy obwiiaią wężykowato około knota bawełnianego, w lampie nalartey spirytusem winnym. Knot r3palony gaszą, skoro drót platynowy rozpali się iak ogień. Ten drót zarży się tak długo, dopóki spirytus winny iest w lampie, a iedną uncyą można świecić przez godzin 16, które to światło ani kopci, ani na niebezpieczeństwo ognia nie naraża. Jeżeli się drót platynowy zakopci, tedy obtarty bibułą, może być użytym na nowo. Nie ma ieecze pewności czyli tu spirytus winny płonie wsamey rzeczy lub nie. - Można używać także i drótów z innego kruszcu, luboć te nie tak bardzo są zdatne; aeihcrzaś, który iest ulotnieyszym, należy przenosić nad spirytus winny-; ponieważ sama para utrzymuie drót w żarze. Dla ttgo dobrze iest rozgrzewać osobno epirytu« wInny. Nowy użytek ziemiakóut.

Kiedy się doyrzałe n a s i e n i e ziemiaków zerwie, rozgniecie, i z dwudziestą częścią iakiego kwasu zmiesza, zacznie wkrótce kisnąć i wyda przez pędzenie tyle wódki, ile z naylepszych winogron otrzymać można. - Doświadczenia, które z wielką ilością tego p ł o d u w - N a n c y, S t. D i z i e r i t. d. czyniono, niepodaią w żadną wątpliwość ten użytek, który ziemiakom nową wartość nadaie. W P a ryż u czynili doświadczenia w tey mierze: PP. Cad et - Gassicour i Deslaur i e r s . w* - yA - > A» 4 A - Y A > Z Poznania, Śmierć nieużyta, którey żadna siła prze» modz nie iest zdolną, unosząc z pośród żyjących szanowną ze wszech miar osobę na łono niedocieczoney wieczności, przerwała · zbyt wcześnie pasmo celuiącego wzniosłem* cnotami życia - życia, godpego-bydź na wym było wzorem. Temu srogiemu a nieodzownemu pomiędzy śmiertelnikami wyrokowi uległa w samey sile wieku JW. Weronika z Zakrzewskich S cz a n i e c K a, wdowa po chwakbney pamięci JW. pukasz u S cz ani e ckim, Sędzim pokoiu Powiatu Poznańskiego, licząc dopiero lat 43; dzień gtny Sierpnia r. b. był ponurym tego żałosnego wypadku ogłosicielero; wieś lirze śnic», siedziba matki i rodzeństwa, tein smutnem rozstania się iey z rodziną miejscem.Po śmierci Tera swoiego, który iey na zawsze pozostał obecnym w pamięci, zrzekaiąc się ineiako powtórnych związków małżeńskich, do których wiek i wszelkie inne upoważniały rą okoliczności, całą swoią uwagę troskliwemu dzieci poświęciła wyckowanhi. Od tego naydroższego iey sercu przedmiotu, nic iey na chwilę odwieśdż niezdołało; tym jedynie zaięta, dla niego wyłącznie żyła. Dawszy dzieciom edukacyą domową w tych granicach, iakie dom dla rodziców pragnących i mogących dać staranne dzieciom wychowanie, zakr śla i zakreślać powinien, zamieniaiącspokoyność 2ycia wieyskiego na wielorakie niewygody od miast wyższego rzędu nieoddzieloe, przeniosła się :JIC 5 dziećmi do P o z n a n i a , i tu, prócz ftryi, ciągle z niemi bawiła. Wszystkie źródła dobrego wychowania, iakie tylko miasto to nadarza, otwarte były dla iey dzieci. Czerpały one z nich pod ścisłym iey doględera wszystko to, co kształci umysł, zbog-ica rozum, nadaie moc duszy, upięknta postaćciała. Zmieniały się w iey domu nauki, kunszta, nmieiętności i »goła wszystko, coiest dobrem, pięknem i użytecznem. Każda godzina do innych wzywała powinności. Chwile cnotli «emu iyciu towarzyskiemu, niewinnym a aawsze użytecznym rozrywkom, ściśle odmierzonemu wy wczasowi poświęcone, były dzieciom nieiako dzielnym do tern większey c U aości bodźcem. Sama, iako naylepszyzdolności ich znawca l sędzia, Ini sił ich oV* ciążała, ani im folgowała. Zaięta ścisłeta tych świętych dobrey matki obowiązków wykonywaniem.jużjuż po wiAkeze A części zbuzała się do kosztowania pięknego troskliwych zabiegów swoich owocu; przyswiecaia.ee widoki spełnienia się w całem obięciu spra wiedłiu ych nadziei, krzepiły rzadką iey wytrwałość w tym tyle ważnym ile trudnym zawodzić'. Niestety ! kiedy kerzystaiąc zchwil zwyczayney w tey porze prac nauczycielskich p r)];e rwy, w podróży swey do bart dek, gdzie miała nadzieię odzyskać nadwątlone nieco Zdrowie, do szanowney swey matki w odwiedziny wśtępuie, tam niespodzianie zatrzymuie ią choroba-, i chociaż zrazu żadney złośliwcy nieokazuiąc cechy, w piąciu dniach snem uymuie wiecznym! Przywołana spiesznie pomoc lekarska zdolną tylko była zaspokoić czułą troskliwość matki i rodzeństwa o drogie lubey córki i siostry życie. Odebrawszy z ntk kapłańskich pocieszenie religiyne, dawszy dzieciom ostatnią naukę i błogosławieństwo, oddała ducha ta Szanowna Pani z męskiem postanowieniem, wśród rzewliwych łez wszystkich przytomny» lu; i z przekonaniem chwalebnie dokonanego . zawodu dobrey matki, dobrey chrześciianki, dobrey obywatelki. Słusznie płacz) nad iey mogiłą, matka, dzieci, rodzeń« stwo, krewni" przyiaciele, domownicy« włościanie, ubodzy, bo dla wszystkich była te.a, czem dla każdego w ściąłem rozumieniu bydź należy. Pamieóiey pozostanie u wszystkich w poszanowaniu i błogosławieństwie, a iak piękne iey duszy i serca przymioty, iey przyicmność w obcowaniu, otwartość dla przyiaźni, rządność i przykładuośó wewnątr* domu, czułe przywiązanie i miłość dla swych dzieci, z których naymilszych pewną bydź mogła pociech, ludzkość i przychylność dla potrztbuiących wsparcia, zdobiły ią za życia, tak zgon iey niezgasłe we wszystkich sercach, acz pełne smutnego wrażenia, zaręcza iey wspomnienie! Doda tek

Rozmaite wiadomości.

Rodzina W. Sułtana pomnożyła się Suł<anQI którey narodzenie dnia 3. Lipca grom dział ogłosił mieszkańcom S i a r a b a ł u , a dano icy imię H a m i d s . >

Dower w Londynie.

Okropny i ponury widok aprawuie (o odwieczne niezliczonych zdreźności mieyece.Sczerniałe czasem wieże sterczą nad opasującą ie fosą. Niskie dosyć sklepienie, tui nad samą wodą, tworzy wchód, którędy wprowadzała zbrodniarzy i więźniów stanu. Wchód ten nazywaią fortą zbrodniarzy. (Traitor'e gMe). Sprowadzają zaś ich Tamizą na łodzi aż do tego wchodu, i ten się częstokroć na zawsze dla nich zamyka. N ad bramą spo-trzegać się daią małe okna z kratami, wychodzące od izby, w którey okrutny Ryszard jfei podusić kazał dwóch swoich synowców iescze dziećmi, kiedy właśnie zdięci snem mocnym przyjemnie spoczywając, ani pomyśleli o Ukiem niebezpieczeństwie. Stara powieść niesie, iakoby J u I i u s z C e z a r był pierwszym założycielem tey twierdzy; lecz dzitie »as uczą, ze Wilhelm Zwycięzca iescze w potowiejedenastego wieku położył pierwszy kamień węgielny, dla utrzymania ulubionych Łondyńczyków swoich w ualezytem diasiebte uszanowaniu. Widać z tey wielkiey rozległości ogółu, że przy założeniu tego mieysca niebyło wcale planu stałego, i że tylko Królowie następnie panujący rozszerzali ie i dobudowy wali. D o w e r teraz równa się prawie miasteczku, w obwodzie it-go znayduie eię wiele ulic, kościół, różne składy.koszary dla załogi woyeka, domy dla Oficerów, mennica wraz z pomieszkaniem dla urzędników, i inne rozmaite budowy. Szeroka fosa opasuie Dower do okolą, między którą a Tam i z ą iest pewny gatunek taraesów; tam stoi 63 dział zatoczonych, a przy zachodzących Uroczystościach daią z nich ognia. D o w e r zamyka $ię z zachodem słońca, równi« iak

. i-ikażda inna twierdza. Je omeny (rodząy policyanów) odbywaią tu straż, i są razem opowiadaczami dla cudzoziemców odwiedzających to uateysce. Ta straż iest właśnie tu dobrze i właściwie umiesczooa; albowiem iey ubiór i cała icy powierzchowność przenosi nas zaraz na pierwszym wstępie w upłynione iuż dawno starożytne wieki. Mennica wraz z należącem do niey zabudowaniem, zaymuie naymciey trzecią część D o w c r u; nie przypusczaią do niey nikogo z cudzoziemców. Widzieć tu iescze można wieżę białą, skarbiec, lwy, i inne dzikie zwierzęta. Ceremonie przy pokazywaniu klejnotów są równie dziwaczne iak i okropne. Żandarm prowadzący obcych, »twiera małe drzwi, przez które wszedłszy do małego kamiennego sklepu, podobnego do więzienia, usiąść potrzeba na ławce tam będącey, a żandarm drzwi zamyka. Panuiąca tam niespodziewana ciemnota niezmiernie chwyta za oczy, i długi czas upływa, nim się postrzeże grubą kratężelazną, a za nią starą matronę między dwiema świecami, i ten to podobny do smoka stróż skarbów podziemnych, pokazuje mnóstwo kosztownych rzeczy, których wartość, iak mówią, przeszło dwa miliony funtów ezttrlingów wynosi, nie wspominając atoli o rzadkich kamieniach; te bowiem są nieoszacowanemi. Ztamtąd idzie się de białey wieży; iest to gmach stary, ogromny, czasem sczerniały i mchem iuż porosły, stojący w środku twierdzy. Warownie maią cztery baszty, z których iedna obrócona iest na Observatorium. N a pierwszym piętrze znayduią się znaki zwycięskie, zdobyte na wielkim okręcie Hiszpańskim Armada; są to same stare, po części osobliwszego wynalazku narzędzia mordercze, a między temi znayduie się wiele tortur, które Hiszpanie prowadzili do Anglii, aby wylądowawszy, użyć ich d<> wymuszenia na At.glikath) wyznauia o skirbach poukrywanych. - W tejże samey sjli iest posąg Królowe y E! W inney zaś sali znayduią się wszyscy Królowie Angielscy rzędem, uzbroieni i siedzący na koniach, począwszy od Wit hel n» Zwyc i ę z c y a i d o Jer z e g o I I . Zbroi * p o części przepyszne, są lei same, które Królowie aa życia nosili. DONlUSl-biNA-b.

Dnia i. Września przed południem otworzonym wiowu zostanie roczni bieg nauk w Królewskiem Gymnasium solenną Wotywą i kazaniem w kościele parafialnym, a mowami na wielkiey słuehalni Gyranazyiney. Doexaminu i zapisu nowych uczniów znaydować się będę od dnia 28. Sierpnia codziennie od 9-12 godziny w moiern urzędowem mieszkaniu. - Półroczna opłata szkolna od dnia 1. Września do 1. Marca I$io uisczonąbydź" winna od a. do 7.

Września za zwyczaynym kwitem.

P o z n a ń dnia 3a. Sierpnia i8f&.

D. /Ka u fjuj*» Dyrektor Król. Gymnazium.

PATENT SUbTłASTACYINY; Podaie się ninieyszem do pubbezney wiadomości, iż grunt pod liczbą 283,. w mieście tuteyszćm położouy, Mocha tarczYńskiego małżonków właściwy, podług sątlewey taxy na 309 131. 16. dgr. oceniony, publicznie więcey dającemu przedany bydi ma. Wzywamy przeto wszystkich chęć nabycia gruntu tego roaiących, aby się na terminach W tey mieise w dniu 23. Września; w dniu 33. Października; w dniu 24. Li B to pa ii a r. b.; srana o godainie fjtey wyznaczonych, z ktt>ryeh ostatni peremptoryczny, w Izbie lostruk«ytney Sądu naszego przed Deputowanym w tey mitrze Konsyriarzeian Sądu naszego IIIene2 stawili, i łicyia swe do protokółu podali, a więcey daiący spodziewać się m o i e , ii mu grunt ten za poprzednkzą appmbacyą przysądzony xestanie. Zatem wzywamy wszystkich niewiadomych realnych Wierzyciel gruntu tego, aby eię z pretensyami swemi nay· późniey w powyższych terminach zgłosili, i praw swych dostrzegali, w przeciwnym albo* wiem razie z pretensjami swemi do gruntu tego maiącemi prekłuduwanemi zostaną, i wieczne III: milczenie nakazane będzie. P o a n a ń dnia ifr. Lipca igi$.

Królewsko-Pruski Sąd Ziemiański.

ZAPOZWANIE' EDYKT ALNE niewiadomych Wierzycieli Majora Karola Bieńkowskiego.

N ad maiątkiem Majora Karola Bieńkowskiego, iescze za czasu byłey Regtncyi tuteyszey process eukcessyino - likwidacyir.y otworzony został. Zapozy warny przeto wszystkich, którzy do pozostałości -Majora Karola Bieńkowskiego pretensye mieć mniemaią. aby się od dnia dzisieyszego w miesiącach 30h a naypóźniey w terminie likwidacyjnym ostatecznym w dniu 17. Listopada r. b. o godzinie 9. erar.a przed Deputowanym Assessoren! Hebdrnan wyznaczonym albo osobiście, albo przez Pełnomocników dostatecznych stawili, preftensye swe likwidowali, i rzetelność tych udowodnili, tym eeiem dokumerita i tkrypta u siebie roaiące dostawili, w razie zaś niepoiednania się, dalszego prawnego postępowania, f uiaiesczenia w przyszłey klassynkacyi spodziewać się mogą. Ci zaś, którzy sic ani riiezgłoszą, am w ter» minie os.aieeznym nie staną, spodziewać się mogą, iż z wazetkiemi pretensyarni swemi do massy rosczonemt prekludowanerai, i to im tylko przekazanem zostanie, eo po zaspokoieniu sławaiących Wierzycieli z maesy pozostanie, Zgoła, względem innvsh Wit rzycieli wieczne im milczenie HJIKararreT będzie. P o z n a ń dnia 30. L;pca lSI8» Królewsko- Pruski Sąd Ziemiański.

O dostawę dła tuteyszego woyśkowego powszechnego lazaretu garnizonowego potrzebney ilości bułek, chleba, mięsa, piwa 1 wódki zawarte bydź" maią oddzielne układy z naymniey iądaiąrymi, i tyra końcem wyznaczony termin lieyiaryi na dzień a 9. T. b. zrana o godzinie gtey wlokalo tuteyszego lazaretu, na kióren wzywa się pic karzy, rzeinikow, piwowarów i gorzelników celem podania cen. Warunki bliższe na terminie oznaymi one będą P o z n a ń d. 17. Sierpnia 18>S* Król. Kommissarz woienny w Głownem dowództwie Poznańskiem, Holdtrtgger.

Uwiadomienie. Medyolańskie krzewiste żyto na nasienie przedaie się u Dominium Plackowo w Powiecie Krobskim J mili od Jutrosina w ilości 80 4 korców, korzec po 4. tal. tg. dgr. Jak wiadomo, gatunek ten zboża sieie się połową inniey od zwyczay.ie o i odznacza się nadto mączuością i cieli' 3Scią łuiki.