GAZETA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1821.10.24 Nr85

Wielkiego

ZNANS

KlE

GO

Xiestwa

Hakiadem Drukarni Nadworney W. Deck era i spółki, - Redaktor: AssessorRaabski.

Nro. 85» - W Srodę dnia 24, Października 182 1.

Czternasty Numer tegorocznego Zbioru Praw zawiera A między innemi} następuiace prawo względem urządzenia mennicznego w Państwach Pruskich.. My Fryderyk Wilhelm, zBoźejr Ł a s ki, K ról P r u s ki etc. etc.

W zamiarze zaprowadzenia iednostayney stałey wartości pieniędzy złotych r Srebrnych we wszystkich Państwach N aszych, przystosowania ich sposobem stah/m i łatwym do obięcia- za pomocą odpowiadając ey im monety zdawkowey, ile teyze wymaga potrzeba wcodzienney zamianie, do wartości pieniędzy w sczególnych prowineyach w obiegu będą", cych, za których utrzymaniem dostateczne mówiąpowody, i pozbycia się w czasie całkiem będących w obiegu tak obv-yh pienięd.-y iak, zniżoney dawnęy kraiowey monety zdawkowey, przez wybiianie dostateczney ilości kraiowych złotych i srebrnych monet; postanawiamy i nakazuiemy, po zażądaniu zdania Naszey Rady Stanu, iak następuie? 1 1.

Właściwą złotą monetą państwa pozostałe według dotychczasowego urządzenia mennicznego Frydrychsdor. Jakdotąd w wybiciu trzydzieści pięć sztuk ważyć będzie iednę grzywnę z dwćchset sześćdziesiąt granów czystego złota. 2.

Pizy rachowaniu- w złocie przyimule się Frydrychsdor na pięć Talarów. A zatem sto dziewięćdziesiąt trzy Talary jedenaście trzynastych (f93jj-) w złocie zawierają iednę grzywnę czystego złota. 3. ' Podwóyae i połowiczne Frydrychsdory wybiiane będą w równym stosunku i podług ley ze stopy. Właściwą srebrna monetąpaństwa iest Talar Pruski. Dziesięć- i pół będą ważyć iak dotąd iednę grzywnę i zawierać dwieście sześćdziesiąt granów czystego srebra. A zatem czternaście talarów pruskich czynią iednę grzywnę, czystego srebra.

5.

Wybiiany dotąd mały kurant podług stopy 1764 r. po czternaście Talarów z grzywny czystego srebra, a złożony z trzyzłotówek, dwuzłotówek, iednozłotówek i półzłotówek, pozostać ma wobiegu we wszystkich częściach państwa według swey całkowitey rzeczoney wartości; wszakże na przyszłość prócz Talarów tylko sztuki iednozłotowe wybiiać się będą. 6.

Stare sztuki sześciotroiakowe (tymiy) i dwutroiakowe (szostaki) , które i tak tylko w Prowincyach Pruskiey i Zachodniopruskiey iescze są w obiegu, tożsamo złotówki i półzłotówki, maią, bez zniżenia ich wartości i bez straty właścicieli, powoli być wymienione i w mennicy przetopione. 7.

W przyszłości Talar Pruski we wszystkich państwach Naszych dzielić się będzie na trzydzieści srebrników (troiaków). Wybiiać się będą tym końcem srebrniki .wbilionie, lecz używane tylko będą iako moneta zdawkowa do zdawania i dopłacania, mianowicie w drobnym handlu. Wypłat, uskutecznionemi być mo gącyh całemi talarami, dwuzłotówkami i złotówkami, nikt nie iest obowiązanym przyimować w srebrnikach; natomiast tak w publicznych kassach i instytutach, iako też w pry watney zamianie, nie może być przyięcie ich odmówione, skoro

9»uskutecznić się maiąca wypłata mnieyl szóstey części talara wynosi, Jub mnieYl iak szósta część do wyrównania summj potrzeba. q Przepis więc Powszechnego Prawa Kra. I iowego 1. Cz. 16. Tyt. $, 77. uchyla się ni. , nleyszem.

8.

Sto sześć i dwiB trzecie (106-f) srebrni- I ków maią ważyć iednę grzywnę i obey mować sześćdziesiąt i cztery granów czystego srebra. Z iedney więc grzywny czystego srebra wybiiać się będzie w śre* I brnikacb po szesnaście Taiar<;-rV. 9. ; Wybiianie srebrników zacznie się w mennicach N aszych z ogłoszeniem tego prawa, lecz tylko ichtylemabyćwobieg wprowadzonych, ile potrzeba dla osiągnienia wyrażonego w . 7. celu. 10.

Skoro się pokażą, mieć będą w państwach N aszych kurA prawny w sposobie w tymże . 7. wyrażonym; wszakże prowadzenie rachunków w kassach publicznych na talary po trzydzieści srebrników, i wybieranie dan: n publicznych podług tegoż rachunku, zacznie się w.enczas dopiero, gdy dostateczna liczba tych now) eh gatunków monet znaydować się będzie w obiegu.

11, Srebrnik dzielić się dałey będzie na dwanaście fennigów- Wrai z srebrnikami maią sztuki sześćfennigowe w biflonie, w stosunku podług oznaczoneyw 8. stopy menniczney, toż samo sztuki cztery- trzy dwu- i iedno -fennigowe-*" miedzi być wybiiane, i na ileby tego do zdawania w drobnym handlu potrzeba było, a nie więcey, w obieg wprowb' dzonei2. Stosunki starey Pruskiey monety zdavvkowey w bilionie pozostaią niezmiennie te same, iak są Edyktem z d. 13. Grudnia 1811. przepisane, i wszystkie publiczne Kassy odbieraią ninieyszem zalecenie, ażeby wszelkie wypłaty, które w Pruskim kurancie wnoszone być powinny, takźp w rzeczoney zdawkowey monecie w stosunku czterdziestu dwóch sztok groszowych, pięćdziesiąciudwórh i pół sztuk troiakowych (dytków) i ośmdziesiąt czterech sztuk szes'ciofennigowych za talar pruski wszędzie przyimowały. Ta atoli zdawkowa moneta, ile iey iescze iest w obiegu, ma być, stosownie do postanowienia Edyktu ci. 13. Grudnia 1811., z niego wyiętą, do należytey czystości przyprowadzoną i na kurant przebita; dla czego więc i nadal przez prywatne osoby do mennicy do przebiiania na inny stempel dostawianą być może. 13.

Pruska moneta miedziana, będąca teraz iescze w obiegu, zatrzymuie podo bniez swą dotychczasową wartość. Gdzie zaś używanie iey trudności znayduie, ma, na wniosek N aczelnych Prezesów, przedsięwziętem być zamienienie ich za nowe pieniądze miedziane bez szkody właścicieli. 14.

Dopiero od dnia oświadczenia Naszego Ministerii Stanu, iźwktórey Prowincyi dostateczna summa w srebrnikach iest w obiegu, zaczną tam kassy publiozne prowadzić swe rachunki na talary .po trzydzieści srebrników, a srebrniki .po dwanaście fennigów.

15.

Wszelkie, w zachodnich włascza Prowincyach kurwiące dotąd, nie Pruskie

9 3monety, maią być bez zwłoki na nowo wypróbowane, z pieniędzmi Pruskiemi porównane, i rezultata tego dochodzenia przez tabelle ewaluacyine, pouprzednie y approbacyi Ministerii Stanu, równocześnie z publikacyąninieyśzego prawa publicznie ogłoszone. 16.

Monety miedzianeypodług . 11. nowo wybiiać się maiącey, tyle sztuk, ile te razem wzięte srebrnik ieden wynoszą, ważyć maią lAłóta; ma być zatem waga sztuki czterofennigowey - pięć dwónastych łó 51, dto. trzyfennigowey -- p*e A szesTta? stych łóta, dto. dwufennigowey pięć dwudziestu czwi r< pch dto. iednofennigowey -; / rdziestu ósmych łóta. 17.

Przy wybiianiu monet, które wnastgpstwie prawa tego mieć będą kurs w państwach Naszych, nie ma się nic uymować ich wartości i wadze pod pozorem tak nazwanego remedium, owszem wsze!. kie dokładane będzie staranie, aby obo. ie, wartość i wagę, w zupełności miały,

18.

W poiedynczych pieniądzach złotych na żaden sposób nie ma być cierpianem, oddalenie się od ustanowioney ilości czystego złota, a od wagi na żaden przypadek nie więcey, iak chyba na \ od sta.

." l . W poiedynczych Pruskich Talarach nie nioźna odstępować od ilości czystego srebra iak naywięcey na ieden gran, a od wagi naywięcey pół od sta. 20.

W poiedynczych złotówkach niewolno nigdy odstępować od _ustanowioney a od wagi nad ieden procent. 21.

Zachowuiemy Sobie, ustanowić, gdzie potrzeba będzie, oddzielnych od Naszey administracyi menniozney niezawisłych probierzy mennicznych, którzy nad czystością kruszcu, waga i innemi przymiotami wchodzących w któreykolwiek części Państwa Naszego w obieg takkraiowych iako leż zagranicznych pieniędzy metalowych wszelkiego gatunku czuwać, takowe rozbierać i rezuitata swych dochodzeń N aczelny m Prezesom, w celu wyjednania dalszych rozporządzeń, przekładać będą.

22.

Ninieysze prawo nie ściąga się wcale do urządzenia mennicznego w Nuufchatel. To utrzymu-ie 9ię niezmiennie w swoich dotychczasowych stosuukach. Nakazuiemy Naszym Ministeriom i wszystkim, publicznym Władzom ścisłe dopilnowanie wykonania tego prawa mennicznego wszędzie w obrębach poruczoney im działalności urzędowey, ustanowiony Im przy N aszych warsztatach mennicznych urzędnikom sumjeune onegoź dopełnianie, a wszystkim Państw Naszych mieszkańcom należne do niego stosowanie się. W dowód przy wyciśrtieriiu Na&zęy Królewskiey pieczęci. Dan w Berlinie d. 30. Września 1821.

(L, S,)( Cry)J;ery,K Wilhelm.

R. X. Hardenberg. Kircheisen.

BAulow,. Schu<;km.ann» Lott&m.

Rlewi-z. Bernstorff, Hake.

WIADOMOŚCI ZAGRANICZNE.

%,I{anm!eeyu,ama 13. Października * Ę$cI{*c, ii KrpUmć 4 któremu eię tu bar*.

-dzo podoha, a który ocMawm nIe byllui fa\ weeoł, zabawi tu ku końcowi tego miesiąca, a potem odprawi podróż przez G e t y n g ę do H a r z.

Z Kopenhagi dnia jJ. Października.

Lichy i tak od łat 4. handel w Al e x i n.

dry i, zdaie się, iż przez powstanie Gre-K ków całkiem zmnieyszony zostałj eczególniey j. a m b a r g o przyłożyło się do zatamowania i [zerwania wszelkich, związków handlowych. * Spotkało zaś iakie 50 okrętów pod wszelkie- I mi banderami, z których część była ładowna i gotowa do żeglugi, W Tu n i 2 panował, według listów z dnia ig- Sierpnia, znaczny niedostatek zboia, eczególniey t przyczyny niedowczu z czarnego morza. N £ Madrytu dnia 2g. Września.

Dnia 15. m. b. była na dworze wielka gala z pocałowaniem teki na obchód installacyi JŁortezów na wyspie Leon d. 24. Września 18*0. pod bagni t*mi i działami nieprzyiaciela.

Dziś zagAi Król osobiście mową uroczyste posiedzenie zgromadzenia nadzwyczaynych Kortezów.

N ie minęło ieecze 8 dni od powrotu N.

Króla, a iuź czuiemy sczęśliwe skutki obecności oyca wpośród swych dzieci. Spokoyność i bezpieczeństwo, których używamy, a do których tak mało byliśmy przyzwyczaieni, praywodzi do rozpaczy niechętnych, lubiących i)i w nieładzie i łowić w odmęcie. Ci kłóctciele spokoyności radziby wznieść na okol siebie wał z bagnetów; pochlebiaią.i hołduią oni woyeku, i zapewoiaią głośno: ił tym walecznym winniśmy eyeternat kouetytu« cyiny; że nai nich licay stronnictwo liberalistów. Te zabiegi i podstępy straciły bardzo wiele-ZiWrażenia, iakie w pierwszych dniach re» wolucyi czyniły. Naówczatewoy*koezłona oślep torem obłąkania niektór,eh swych naczelni ko w ; dziś przewidzieć można, izmu milef bidzie, póyidl za przekładem i przepisami I honoru.

Przeor iednego klasztoru w M un y i opiera! się zamknięciu tegoż, lecz mimo pomocy iedney części miasta, został przez Prefekta cywilnego pokonanym i aresztowanym. Od H''k?;u dnia 1$ Października.

Głoszą, iż Rząd Austryacki układa się z domem Rotschilda o zaeiągnienie Bowey pożyczki pod na df r korzystnemi warunkami, i niewątpić, iż przyidzie łatwo do skutku, iiedy gotowizny iestjpodostatkiem. obecnie w Fra n kfcrcie.

Miasto F r a n k f o r t nie traci iescze nadziei oglądania Króla Angielskiego w murach swoich podczas iego teraźnieyszey na Stałym lądzie bytności. Od trzech tygodni zniązało się w D a r ms t a d t pod przt wodnictwem znakomitych urzędników., zasłużonych xięży i innyr h godnych mężów, towarzystwo wsparcia niesczęśliwych Greków i cieszy się nayzupełniey · czym skuł-iem. Przyjaciele ludzkości ze wszech etanów i klass ubiegaią się iw niesieniu ofiar na ołtarz eierpiącey ludzkości. Towarzystwo pamieoione znaczne iuż zebrało łammy. JST Neapolu dnia 2$. Września.

Dnia 1 3. dało się uczuć mocne trzęsienie ziemi w Cantazaro i Ni castro. W ostatnich "dniach Król Jmć przewodniczył w radzie woyny, w radzie łaski i w radzie sprawiedliwości. Mieliśmy tu bardzo umiarkowane lato, iedtiak wiele chorób, mianowicie w woysku. Zresztą zupełna panuie spokoyność, którą teraz głośny i świetny obchód uroczystości S. J a n u a r y u s z a przerywa.

Oficerowie" którzy posiadaią korzystne świadectwa Koramiesyl bad Awczey względem swego dobrego sprawowaniasię politycznego, pebwraią żołd połowiczny i mogą przesi dyw ć W Królestwie,według upodobania, winni tylko donosie o mieyscu pobytu swego 1 stawi'ae się nażądar/ie. ZNienburga. Gdy naszemu szanowne» rou Monarsze wprztieidzie iego, władze tuteysze przedstawione były, odpowiedział Król Radzcy Ziemiańskiemu P a p e, który go krótką powitał przemową, następuiącesłowa więzyku niemieckim: "Czyniłem dla moich ludzi, com mógł, i czynie to nadal będę, do czego też przysięgą zobowiązany itstem. Powiedz W Pan moim ludziom, ii :nam serce hannowerskie." Z Odessy dnia 32. Września.

Położenie nasze staie się codziennie dziwnieyszem. Wszystko, cośmy dawniey widzieli" miało cechę podobieństwa bliskiego wybuchnienia woyr.y; teraz przekonywamy się coraz mocniey, ieśmy się wtenczas mylili. Z Turkami o tyle iesteAmy w stosunkach nieprzyiacielskich, iż związki handlowe zupełnie ustały, atoli nadzieie pokoiu coraz eic 'Wzmagaią.

Z Paryża dnia w. Października.

Król zwołał Izby na 5ty Listopadai zagai · osobiście ich posiedzenie.

W upłynionyćh siedmiu latach pokoiu polepszył się nadzwyczaynie stan fcraiu. Ustawa zwołuiąca Izby na 5. Listopad» zaiste-miłe w całey Francyi sprawi wrażenie.1 Mniemano powszechnie, iż posiedzenie ich nie tak prędko zostanie zagsionem, i boiaźń ta zasmucała tych ludzi, którzy niepragną eiczego usilniey, iak widzieć ustało« nemi trwałe urządzenia, i zaprowadzonemi do wszystkich odnóg zarządu ow porządek i regularność, które naypewuieyszą są pomyślności kraiowey rękoymią. Ostatnie posiedzenie zosMło zamkniętem, tak ii czas niewystarczał do zgłębienia nayważnieyszego praw», iakie kiedy Izbom przełoźonem było» prawa sys'ematu inunicy palu ego, na którym prawdziwa publiczna wolność i naydroższe dobro państw* epoczywaią. Prawo względem pierwszych iego skutkom, z nie mnieysząwyglądane iest niecierpliwością. Przemożnie wymagaią go przemysł i rolnictwo, których coraz większy postęp tern większego potrzebuie ułatwienia i zabezpieczenia kornmuniŁacyi. - Jest iescze iedno ważnie-ysze prawo, ważnieysze, bo ma za ctl, zapewnić Francuzom używanie iedney z naykosztownieyszych swobód, które im karta nadała (wolność druku dzienników). Prawo istnąct dotąd, ustać musi w trzy miesiące po zwołaniu I z b ; ta iuź okoliczność każe się domyślać, iż. prawo to będzie iednern z oaypicrwezych, które Izby zatrudni. Dnia 16. Października odprawi się po wszystkich kościołach F r a n c y i uroczyste żałobne nabożeństwo za duszę nitsczęśliwey Królowey Maryi Antoniny. (Zginęła pod toporem gilotyny dnia 16. Października 37 A 4, Wyborna biognfia tey Królowty umitsczona w naynowszym ton-ie bio gra fi i powszechney, a napisana przez Pana Mic h a u d, zaiste głębokie w każdym czytelniku wzbudzi rozrzewnienie.) Listy z R i o - J a n e i r o donoszą, ii mia*to spokoyne, lecz że codziennie słychać o innem mieście, które nie chce być posłusznem Kegencyi w B r a z y l i i przez Króla ustanowioney. Ostatniem miastem, które rokosz podniosło, było St. P a u lo, gdzie zaprowadzono rząd tymczasowy. Przybył tu znowu Xiążę Talleyrand.

Zawięzuie się tu z wielu uczonych towarzyitwo geograficzne. Onia 1. in. b. odbyło pierwsze! swe posiedzenie.

Z nad granicy Tureckieydnia2j. Września.

W Konstantynopolu wyginąć miało od 5 miesięcy - 90000 Greków (?). Naynowsze wiadomości z M ort i zawierają) «O następuję; "Żołnierze SenamKalamat

skiego połączyli si* z woyskiem Tpsy łan teg o, przezco oblężenie twierdz szło dzielniey i poniyslniey. Xią£ę Ip silan ty zaprosił wszystkich wodzów P e l o p o n n e z u niby to na Kongres, który dnia 1. Września miał \ być otworzonym, w celu u rzątnienia zachodzących dotąd nieporozumień." Z W tirszawy dnia iy Października.

W Dzienniku praw,- umieeczonym został wyrok N. P a n a stanowiący organizacyą dla I Kommissyi Rządowr-y wyznań Religiynych i Publicznego oświecenia. Kommissya t3 składać się będzie: z Ministra prezyduiąrego, z Prymasa Królestwa oraz dwó,h Biskupów dyecezalnych, z trzech Radzców stanu, z dwóch członków dla wszystkich inny* h wyznań, i z sześciu członków oddzielnie przez Króla wezwanych. Wszystkie te członki zebrane razem składaią Radę ogólną, i będą mianowane mi przez Króla. Do pomocy w działmiach naukowych, Kommissya mieć będzie przydane sobie Towarzystwo Elernen« tarne. Z Wiednia dnia 13. Października.

Zrjayduie się tu wielu obcych młodzieńców, którzy mieli zamiar puśnć się przez T r y e s t do G r e c y i, lecz nieuzyskali paszportów. Nieboracy po większty częśu biedni, nie maią o czym wrócić znowu do swoich. Grecy tuteyei wspierają u h , le>? fundusz ten nie iest dostateczny. - Kilku obcych O fi. erów, którzy chcieli zaciągać młodzież do wyprawy do G r e c y i, wyprowadzono raptownie za granicę. Przez zdobycie klasztoru Sek upadły ostatnie eczątki pown mów, prócz liihey garstki, która zostawszy podczas opasania klasztoru odciętą od główney siły, błąka się na graticy B u k o w i n y, i tak spodziewać się naltży, iż się raz skończą wszystkie te okropności, i że nareszcie zawit» znowu powoli spnkoyność i porządek do tychnUsczęśiiwych , prOWlUCY1. rtśmy z inney strony przez Z a n te z M o r t i Otrzymali. Prócz N a p o l i di M a l v a s i a, także N a v a r i n o iescze przed przybyciem flotty turtckiey, zniewolone było głodem poddać eię powstaniom Greckim. Załogi tureckie w obydwóch tych twierdzach na mocy zawartey z powstańcami kapitulacji; wyszły z nich po trzech dniech i złożywszy broń, zdradziecko od tychże w nayotrutoieyszyra sposobie w pień wydęte zostały.

Ż Włoch dnia j. Październikaw N e a p o 1 u rozpoczyna się dopiero teraz proces przeciw zaboycom Ministra poiicyi Gian piętro, w nocy d. lo. Lutego tak szkaradnie zamordowanego. Oskarżonych itst 28» wszyscy z moiłoihu pospólstwa. Sprawcy tego zabóystwa ratowali się utitczką.

Rozmaite wiadomości.

Zbiór zawitraiący w sobie opis Epithetów, przezwisk krzywdzących, iakie Turcy nadaią Chrztściianom i niewyznawaiąiym Jslaroizmu, co może służyć za poreiar oszacowania, podług którego durna Ottomańska ceni wszystkie Narody.» stosunku do Porty: Aibańczy ko wie D z i g h i e r d z y przedaiący wątrobę i wnętrzności zwierząt zabitych w szlachtuzie. Nitmcy G o u r o u r kiafir nitwi "'mi, bluźriercy. - Anglicy J e n o m - zj e bezboifii, bez rei gii. - Ormiianie B o łchy poźerarący naybrzydsze wymioty. - Cyganie F i r a w n y Faraoniści Egipcyanie. - Bosi.'nki i Ru'g"'rowk P o t o n r włóczęgi. - H szl)aiueTt- mbel leniwi. - Francuzi Dion i z h 2 wiary, prztbiegli. - G eorgianie B it Y c Y e d b Y wazoiady. - Wyspiarze z Arehipelagu Taouschan zaiące db swego tchórzostwa. - Włochy ludzie tysiąca kolorów, oSZUŚCi Kameleony. - Żyd*i Tchifout psy

świerzbowate. -- Molaawianlellogilanl nid a n gbury, barany bez rogów. Polacy Foudoul Ghiacurt dumni niewierni. -T a t a ry L a s c h y c y e d z y śc i e rw o z iad y . - i Wołochy Tchinghiane muzykanci włóczący się. N iektórzy twierdzą, że wkrótce mi nastąpić kongres, na który wezwany będzie Poseł Turecki. - Teraźnieyszy wielki Wezyr m* 44 dzieci spłodzonych z 50 żon swoich; człowiek bogaty i dosyć uczony, rozumie ięzyk Angielski i naybaidziey eprzyia Anglikom, lubi nadzwyczaynie brać kubany, i za pieniądze wszystko u niego zyskać można, przekłada pokóy nad woynę, przeto spodziewaią. się że za iego radą Sułtan gotów będzie znaczue łożyć ofiary byle do woyny nie przyszło. Przeciwnie Mufty zapalony fanatyk radzi, aby dla wiary Machorneta walczyć lub zginąć. Z L i z b o n y donoszą, iż tam podano w stanach wniosek, aby wszyscy xięża mogli się Żenić.

Gazeta Luxenburgska ma do wydania za mąż i\. młodych wdówek.

PATENT SUBHASTACYINY.

Folwark wieczysto - dzierżawny Ottowo, w Ekonomii Komornickiey Powiecie Poznańskim położony, na 13766. Tal. 20. dgr. 2. d. Sądownie oszacowany, na wniosek Wierzyciel * drogą konieczney subhastacyi w t\ rrninach dnia 4. Si erpnia, dnia 4. Października, i dnia 4. Grudnia r. b., zrana o godzinie gtey z których ostatni iest peremptorycznym, pr"'ez Deputowanego Assessora Srfdu naszego K u l e m a n n, w Izbie naszey Instrukcyiney publicznie przedany bydź- ma. Ochotę kupna maiicych przeto na termina te wzyw.tmy, a taxa i warunki Łu,ma każdego czasu w naszey Registraturze przeyrzane byclż mogą. W Poznaniu dnia 21 Maia 182[.

Królewsku Piuski S$d Ziemiański.