ZAPISKI

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1931 R.9 Nr2

Czas czytania: ok. 3 min.

Przywilej Jana Sobieskiego stanowi zatem nawrót do zapro. wadzonej przez Aleksandra w r. 1504 zasady dożywotności magistratu, z którą zerwał Zygmunt Stary w r. 1518. \V ten sposób od r. 1693 władza w mieście stała się arystokratyczno-oligarchiczną; powstały trzy wzajemnie się uzupełniające koła: l"ada, ława i dwudzie;:tu mężowie. Te trzy kolegja są jakby potrójnym filtrem, przygotowującym przyszłych rajców i burmistrzów; w hezpośrednim związku ze społeczeilstwem miejskiem jest tylko kolegjum dwudziestu mężów, bo przy każdorazowym ustąpieniu czy też śmierci któregokolwiek z rajców, ławników łub dwudziestumężów musi ono kooptować wprost z pośród obywatelstwa miejskiego nowego członka; ława uzupełnia swe grono tylko w razie ustępienia łub śmierci któregoś z rajców łub ławników, przyczem bierze sobie nowego członka z pomiędzy dwudziestumężów; rada wreszcie wyłJiera nowych członków tylko w razie wakansu w swe1l1 własnell1 gronie, przyczem bierze nowego członka z kolegjum ławniczego. Przywilej Jana Sohiesldego pozostał podstawą ustrojową dla organizacji miasta Poznania aż pod sam schyłek dawnej Rzeczpospolitej. Dopiero Komisja Dobrego Porządku wydała w r. 1779 nowe przepisy; nie zmieniła ona zasady dożywotności, lecz tylIw zmniejszyła liczbę radnych do pięciu, a w miejsce burmistrzów wprowadziła urząd prezydenta i wiceprezydenta 13) zmieniła również termin wyborów.

"itatem nos/ram Posnaniensem ad meliorem statum reducendo mutationesque, quae ad hoc usque tempus nocivae civitati fuerunt to 1lendo et abrogando, pl'ivilegia cliversa eiusdem civitatis superius de data et actibus mis expressa explicando, intel'pretando et conciliando, magistratum perpetuum una cum orclinibus tribus dedarandum esse duximus, prout ex suprema potestate nos tra l'egia (sola ratione conservationis eiusdem civitatis habita) declaramus. aC tres ordines perpetuos seu advitales more alial'um civitatum Regni hene ordinatarum instituimus et creamus". 13) Postanowienia Komis.ii Dobrego Porządku w sprawie wyborów i organizacji władz mie.iskich wpisane są w księdze tejże Komisji, przechowane.i jako depozyt miejski w Arch. Państw. w Pozn. pod sygnatUl'ą: Varia 3a, str. 63 nast. 'V sprawie rozwoju organizacji wIadz miejskich pOł'ówn. także Łukaszewicz Józef, Obl'az historyczno-s taty

Prawo zatwierdzania prezydenta i wiceprezydenta pozostało i nadal przy wielkopolskim staroście generalnym. Już z następnego roku po reformie miejskiej, przeprowadzonej przez Komisję Dobrego Porządku, zachował się oryginalny list ostatniego wielkopolskiego starosty generalnego i przewo.dniczącego I{omisji Dobrego Porządku, Kazimierza Raczyilskiego, w którym zatwierdza z pośród przedstawionych czterech kandydatów jednego prezydenta i wiceprezydenta. List ten z dn. 15. sierpnia 1780 r., włożony do zaadresowanej i opieczętowanej koperty, wklejony w księgę poznalIskich akt radzieckich z lat 1780-1782 (między fol. 76-77), przechowaną w Archiwmn Pailstwowem w Poznaniu, tak brzmi w zmodernizowanej pisowni;

Kabilibus et spectabilibus praecansuli et cansulibus tatique magistratui civitatis Pasnaniensis daminis amicis hanaranclis.

Nabi!es et :spectabilcs pracan:sul et cansules, domini amici hanorandi! Odebrawszy przez zacnie sławetnych pp. delegatów danicsieni o SZCzl;śliwie zakO'ilczanej szłachetnych panów Prezydcnta i Vice-Pre, zydenta CIEkcji, nie umiem utaić majegO' ukantcntawania, które mam z wyboru osób W kandydacją włażonych, a z tych luba wszystkich równie zdatnych i zacnych uznaję, gdy jednakaważ dwóch tylkO' na tc urzędy patwicrdzić mi nalcży, czynię więc zadasyć abawiązkowi mojemu i szlachctnych pana Kunawskiega na Prczydenta, a Natalego na Vice-Prezydenta wyznaczam. A że na dniu jutrzcjszym wedlug przcświctnej Kamisji J)ob,"cga Parz[\dku clckcia wujta (!) i administratara, jako i inszych uficjalistów następuje, należy mi z prawdziwej da dobra agólnego przychylnaści zalecić szlachetnym 'V.\'ICI Panam, żebyścic o1:iaby zdatne, cnatą i znajamaścią ubawi,!zku łJ rzędów zaszczyCiJne, wybrać raczyli, przpz co sO'bie sławę zjednacie i użytrk pamnażycie. Jestem szlachrtnych 'V;\ICI. Panów ad afficia panttus (-) K Baczyński, G( enemł) \V(ielkapalski).

AnnO' 1780, d. 15 A ugust1

!:-\tyczny miasta Paznania, Paznałl 1838. talii L str. 14H nast., or11Z \Vajciechowska :\r., Jak PO'znałl strzegł praw :-wej demakracji, "IurjelPaznański" z 22. XII. 1928.

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1931 R.9 Nr2 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry