ZAPISKI

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1931 R.9 Nr2

gdzie staroście generalnemu podlegały dwie dzielnice: poznailska i gnieźnie1'1sko-kaliska, t. j, od kOllca średniowiecza 10 dawnych powiatów (pozna1'1ski, kościarlski, wschowski, wałecki, kaliski, gnieźnierlski, kcyilski, nakielski, koni1'1ski, Jlyzdrski). Śmiało można powiedzieć, że nie było żadnej dziedziny ówczesnej działalnmki państwa, któraby nie była podporzę,dkowaną władz)- starostów generalnych wielkopolskich; podlega im całe sądownictwo w obrębie tej olbrzymiej dzielnicy, oni spełniają zal'ząd kraju, mają możność powołania szlachty pod bro1'1 i prawo dowództwa, o ile nic było króla.") Zarówno Łokietek, jak Kazimierz Wielki, nie chcąc dopuścić do rozrostu wielkopolskiego separatyzmu, starali się utrzyma(' ten tak ważn urząd w ścisłej od siebie zależności. \V tym celu obsadzali generalat wielkopolski albo oddanymi sohie l\lałopolanami, albo też posługiwali się mniej wybitnymi \Vielkopolanami, których jako ludzi nowych łatwiej mogli utrzymać w karJmch posłuszeilstwa. Ten system nie zdołał się j!)dnak utrzymać. Za rządów Kazimierza Wielkiego doszło w połowie XIV-go wieku do znanego buntu Maćka Borko\\'ica, gd)- generałem wielkopolskim był "homo novus", vVierzhięta Niesohia z Paniewie (ten sam, którego widzim)' w roli klęczącego fundatora na słynnem malowidle ściennem w kapli(')" św. Aleksego w Lądzie). Bunt i konfederacja Maćka Borkowica nie spowodowały nagłej zmiany polit) ki królewskiej. Dopiero około polowy XV w. zastosO\'\'ano żądania opozycji wielkopolskiej i odtąd, aż po sam konipc Rzeczypospolitej. sp 0t)-kam)' na stanowisku genf'rałów wielkopolskich samyeh człolłkó\\- tak par excellence wielkopolskich rodów, jak !\ałęczp, Łodziowie, Zarembowie, Ostrorugowie, Górkowie, Czarnkowse)-, OpaliilSe)', Leszczy1'1scy, Szołdrscy, Raezyiu.:cy i in.

Nic więc dziwnego, że tak ważny czynnik pallstwO\\T. jakim był starosta generalny wielkopolski, rezydujący w dodatku

") Szczegółowo przedstawił genezę j rozwój instytucji starostów prof. Kutrzeba St., Starostowie, ich początki i rozwój do kOlica XłV \\", HAl'. sprja II, tom XX. (1903), str. 231 nm.,t.; pOl'ÓWIl. tegoż autora: .

Sądy ziemskie i grodzkie w wiekach średnicl\ IL\U. <;erja II, tom X\'II, stł'. 3 nast.