GAZETA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1825.09.03 Nr71

Wielkiego

Xiestwap O Z N A N S K I E G O.

Nakładem Drukarni N adworney W. D e k e ra i spółki« - Redaktor: Assessor Raa b ski.

JI* 74.

W Sobotę dnia 3. Września

1825.

Wiadomości kraiowe.

Z Berlina dnia 30. Sierpnia.

N. Król raczył dnia 25. tn. b. o godzinie 10 rannćy, dać posłuchanie Kawalerowi de Brenne, nadzwyczajnemu Posłowi i pełnorno«necnu Ministrowi Króla Sardyńskiego przy dworze tuteyszym, i odebrać z Ia_k iego listy werzytelue. Jego Królewiczoska Mość Xiązę Wilhelm Prueki (syn Króla Jmci) wyiechał do Frank, fortu n. O. Jego Królewiczoska Mość Xiaię August Pruski przybył tu z Pyritz.

Tuteyszostronny nadzwyczayny Poseł i pełnomocny Minister przy Król. Duńskim dworze, Hrabia Dohna, przybył tu z Kwidzyny. JW. Generał Porucznik, Inspektor pierwszego oddziału artylleryi i Szef wszystkich 'kompanii rzemieślniczych artylleryi, Braun, przybył tu z Szczecina, a Król. Bawarski rze

czywisty Tayny Radzca, nadzwyczayny Poseł i pełnomocny Minister przy dworze C. Rossyiskim, Baron Giese, z Monachium.

C. Rossyiscy Strzelcy polowi Treumann i J oussew, przebiegli tędy gońcami z Peters* burga do Paryża.

Wiadomości' zagraniczne.

F 2 a n c y a.

Z P a ry ż a dnia 23. Sierpnia.

Król prezydował onegday w Radzie Ministrów. Listy z Port au Prince z dnia 8. Lipca zawieraią co następuie: "Dnia 3. Lipca popołudniu przywinęła tu francuzka dywizya morska; Kapitan okrętowy Baron Mackau, dowódzca tey dywizyi, wysiadł o godzinie 4tey na Ią,d i został bardzo dobrze od wszystkich władz przyięty, niebawem rozpoczęły się układy lu, były ukończone. Ustawa Królewska została o godzinie g. ranney ogłoszoną. Prezydent Rzeczypospołitśy i Baron Mackau uścisnęli się, a całi ludność wykrzykiwała: "Niech iyie Haytil Niech żyie Francya! Niech iy5e Król! Niech źyie niepodległość! · " Donoszą z Madrytu pod dniem 12. m-, b., iz rozkaz Królewski, znoszący komrtjissye woyskowe, przesłany został do wszystkich Generalnych Kapitanów. Nigdy opinia publiczna niebyła tak głośna przeciw Panu Villele, iak teraz. Dla Hayti mianowany iest Generalny KOIItul i Wice- Konsul. Gdy w tych dniach Minister spraw duchownych powracał z rocznego rozdawania nagród uczniom koliegiów tuteyszych, które iako W. Mistrz uniwersytetu przedsięwziął, jechał za iego powozem oddział źandarmeryi z dobytemi szablami. W Perpignan przy podobnym akcie rozdawania nagród, czytał Prefekt, Margrabia Aubergeon, ułożoną przez siebie na piśmie mowę o skutkach wychowania, iakiem toż być powinno. Wyprowadzał ort rzecz od tey zasady, iż każdy powinien w tym samym pozostać stanie, w którym się urodził, ie się strzedz trzeba «nfołtney edukacyi, i niewynosić się nad stopień, który nam Opatrzność wskazała, ie cywilizacya oznaczyła każdego człowieka posadę, i źe"nmieiętności nigdy na przyszłość nie będą mogły przestępować przerwy, która ie od urodzenia przedziela. " Wiele rodziców katolickich we Francyi każe teraz wychowywać swe dzieci w religii protestanckiey. Z Rzymu dnia 28 Lipca: "Proces przeciw obżałowanym członkom Jakiegoś taiemnego towarzystwa iest bliskim ukończenia. To pewną, ie rozpusta więcey niż polityczne cele, Skoiarzyły związek owych młodzików, którzy bez obyczaiów, bez planu i bez wszelkich zasiłków, niczego dokazać niemogli. Lecz zręczni rewolucyoniści mogli ich byli użycza ślepe narzędzia." W Nizza iak naylepiey skutkowały napomnienia Xiedza Desrnazures przeciw złym łsiąźkom; wielka ich łiczba została na rynku ręką oprawcy spalona.

«8*

Monitor a za nim Gwiazda, (ostatnia w całoarkuszowym dodatku) zawieraią obszerne requidtoriale Generalnego Prokuratora przeciw Konstylucyoniśch i Gońcowi Francuskiemu, w którern są posądzeni o zamiar podkopywania religii a przezto pośrednio i królewskiey dynasty i. Pomiędzy artykułami, które napiętnowano cechą zbrodni, znayduią się następuiące: Z Gońca Francuskiego: "Prośba Protestantów z N erac, których wypędzono z ich kościoła, została wczoray przez czcigodnego Generała Foy do biura Izby Deputowanych złożona.** Z Konstytucyonisty: "J ezeii szkoły braci nieuków utrzymywane są tylko z danin, pozwólcież, aieby szkoły wzaiemnego uczenia utrzymywały się z ofiar dobroczynnych. *' Monitor donosi, iż wyidzie pisemko Pana Salvandi o wyzwoleniu St. Domingo.

W Departamencie Meurthe ubito w przeszłym roku su wilczyc, 37 wilków i 225 wilcząt, a od d 1. Stycznia r. b. ubito iuż 21 wilczyc, 30 wilków i 260 wilcząt. Podqbno lekkie półki piechoty, których iest 20Scia, maią być od d. 1. Października r. b. powiększone trzecim batalionem. KrolewsŁa akademia pięknych umiejętności mianowała zagranicznemi członkami Barona Wilhelma Humboldta, Ministra Stanu N.

Króla Pruskiego, i Professora Creuzer w Heidelberg. Listy z Wenecyi donoszą o nowem zwycięstwie, które odniósł Generał Gouras nad Baszą Negropontu, przezco te nie przymuszony został cofnąć się do Fuboea. Gwiazda toczy otwartą woynę z Dostrzegaczem Austryackim co się tyczy interessów greckich i doniesień z Morei. Na dowód umieszczamy z niey następuiący artykuł: "Od nieiakiego czasu rozpływał się Doslrzegncz Austryachi w czułem opowiadaniu cnot i pięIcnych przymiotów Ibrahima Baszy. Malował go raz iato "wzdychaiącego nad swoićm zwycięstwem, iafco płaczącego nad swemi wawrzynami, ponieważ krwią ludzką są zmazane. " Drugi raz pokazuie nam dziennik ten wziętych w niewolę chrześcian, iak ich zwycięzca do domów odsyła, i podarunkami obsypuje. - Lecz nagie zmienia się teatr! Bo. hatyr znika! Moiemyż własnym zawierzyć ackim czytamy, iź zacny Egipcyanin, zaszczyt i.chwała półxięźyca, "z zimną krwią kazał pościnać karki wszystkim cbrześcianom, którzy mu w potyczce pod Mont- Mainaki w ręce wpadli,- źe spaliłTripolizzai Argos, źe droga iego iest okryta potokiem krwi, ogniem, dymem i popiołem; źe, aby niepozbawić chrześcian iadnego błogosławieństwa Proroka, powietrzem morowem ich obdarzył. Przyznaie bowiem dziennikarz naddunayski, if się pokazało morowe powietrze w Modon, i źe Ibrahim Basza rozkazał, ażeby szczątki tameczney iego załogi wyszły z miasta i obozowały pod gołem niebem." Z Irun donoszą, iź Trapista posłany iest do klasztoru Trapistów Moella wAragonii, Łtóryodebrał rozkaz, ażeby go ztamtąd niewypuszczał. Od d. 6 zapadały role szarańczy na Madryt w takiey ilości, iź w niektórych ulicach przechodzić nie było można. Szczęściem żniwa tui były sprzątnione.

Biszpani a.

Z Madrytu dnia 12. Sierpnia, Król cierpi wciąż ieszcze nagabywania podagry, W tych dniach udał się był do Segowii dia odebrania w klasztorze franciszkańskim odpustu świętego roku. Przed przybyciem iego do tego miasta, gdzie tylko pół godziny zabawił, musiało ie opuścić 700 ludzi o liberalizm podeyrzanyeh. Wydany przeciw Generałowi Empecinado wyrok śmierci, zamieniony został od Króla w 4letnie więzienie warowne w Santona; dodaią do tego, iż Empecinado utrzyma się przy iwym żołdzie i stopniu Generała. Stoiące (zamknięte?) w Ferrol woysko otrzymało do swey kassy woienney 50,000 Piastrów, które dom Riera w Madrycie zaliczył Rządowi na wyprawę do Hawanny.

Na północnet» wybrzeżu pokazała się Kołumbiyska dywizya morska. Mówiono o zamierzanem do Galicyi lądowaniu. Do Kartyxu zawinął niedawno brig handlowy Te mis toki es, maiący za tarcz dobrze otrafione popiersie Napoleona, nad któret» unosi się orzeł cesarski z. napisem poniźćy: "Bohaty rwie W 6

(J(JJ

Zapewniała, Iż Król pokazał InfanfowIDoit Carlos kilka sztuk pieniędzy z iego wizerunkiem. Generał - Porucznik O'Donnel liczy Królewskich ochotników w Starey-Kastylii 50,000 a na eałyrn półwyspie 300,000 ludzi. Wkroczenie nowego oyska francuskiego do Hiszpanii - pisze Oziennik Rozpraw - przestaie być czczą pogłoską. Nasze domy handlowe zostały wezwane z Baionny, aby się podięły dostawy dla korpusu francuskiego» Powiadaią, iż woysko francuskie przychodzi iedynie tylko dla trzymania zapaleńców na wodzy. Inni mniemaią, źe właściwą tego przyczyną iest postawa, iaką Anglia nad Tagiem przybiera. Są to iednak same niepewne wieści. Wnioski względem przywrócenia Inkwizycyi odesłał t"'raz Król do kornmissyi publicznego bezpieczeństwa; spodziewać się iednak można z pewnością, źe większość iey oświadczy się przeciw przywróceniu tego świętego urzędu. Zaraz po rozwiązaniu Komrolssyi woysko, wey w Madrycie, wielu uwięzionych otrzymało wolność; 6& Oficerom, którzy]należeli do tey Kornmissyi, rozkazał Minister woyny, ażeby oiebawnie opuścili Madryt. Gdy Trapistę prowadzono przez Saragosec, wyszli naprzeciw niego ochotnicy królewscy, i przyięli go okrzykiem: "Wolność Trappiściel 44 Tymczasem prowadzący go oddział woyska zamknął gęby wichrzycielom spokoyności.

A ngli a.

Z L o n d y n u dnia 20. Sierpnia, Bawiący tu mieszkaniec Hayti podał do wh>.

dorności publiczney co następuie: "Przed kilku miesiącami odebrałem od Prezydenta; wyspy Hayti zlecenie, ażebym się zapytał Ministrów N. Króla W. Brytanii.- 1) czyli W.

Brytaniazeehce przysłać do Hayti agenta handlowego w celu zasłaniania handlu swego; 2) czyli W. Brytania zechce z swey strony przyiąć agenta Haytyckiego; 3) czyli W. Bry. tania dozwolić zechce, ażeby statek pocztowy Jamaikski oddawał listy w Jacquemel, a natomiast Rząd Haytycki odsyłał napowrot listy własnym kosztem do Crooked Island, celem skim do Anglii; 4) czyli W. Brytania, w przypadku odnowienia przez Francya układów · względem niepodległości H ayti, przyłoży się do tego, opierać się temu będzie, lub neutralną pozostanie. Prosiłem znaiomego Pana Canning, aby się dowiedział, w iakirn sposol)ie mani się zgłosić z temi pytaniami. P 0wiedziano roi, ażebym to na piśmie uczynił, co się stało, a źem nieodebrał spiesznie odpowiedzi, ponowiłem moią prośbę, i zostałem zawiadomiony od Podsekretarza Stanu (Pana Planta) , iź Pan Canning otrzymał notę, lecz rozkazał mi oświadczyć: iź go zadziwiaią te pytania i odmówił odpowiedzi. Odpowiedź tę posłałem do Hayti, która tam doszła w czasie posiedzeń ciała prawodawczego, które wydało niezwłocznie prawo względem zrównania opłat celuyih. Podług tego musi W. Brytania opłacać teraz 12 od sta, zamiast 5 od sta nad wartość 1 milliona Fun t. Ster!. rocznie. Ostatnie depesze które otrzymałem, donoszą: iź prawo to nie zostanie odmienionern, dopóki albo Anglia lub Francya nieuzna niepodległości. Pisałem na nowo (dopiero temu parę dni) do Pana Canning, gdyż mu się udać mogło, uzyskać przychylną odpowiedzią zmianę prawa. Wzbraniał się odpisać. Teraz zniżone zostały opłaty dla Francyi, i niewątpię bynaymniey, iź dla Anglii ieszcze zostaną podwyższone nad 12, od sta, które inne narody opłacać muszą. Chcę przezto powiedzieć, że, gdy dla Francy: zostały zniżone z 12 na 5, dla Anglików będą podwyższone z J2 na T));. W przyszłości Francya naywiększą część płodów z St. Domingo wywozić będzie."*

Goniec Z dnia 13. Sierpnia zawiera następuiące uwagi nad teraźnieyszemi stosunkami Francyi względnie Hayti: "Układy między Francya a iey niegd)ś osadą St. .Domingo zostały' szczęśliwie ukończone. Przewidzieliśmy 10. Summa 150 millionów, które Hayti ma zapłacić, wyrażona iest w Królewskiey ustawie pod nazwiskiem przyznanego dawnym osadnikom wynagrodzenia; lecz w rzeczywistości summa ta została (?) wyliczona za wyraźne uznanie niepodległości, albowiem gdyby Francya nie była uznała niepodległości ludu Haytjckiego, ten bez wątpienia niebyłby iednego

Franka zapłacił Rządowi Francuskiemu. Akt ten uważany z strony prostey operacyi finansowey, iest dosyć ważny, zwłaszcza w obecney chwili, i czas, w którym nastąpił, bardzo dobrze utrafiony. Lecz daleko iest ważnieyszym wypadek ten we względzie politycznym. Sądzono dosyć powszechnie, iż Rząd Francuski opiera się statecznie zasadzie uznania zbuntowanych osad. Mniemanie lo zupełnie teraz upadło. Francya »rzekła się tey zasady i - co zaledwie warto dodać-bardzo dobrze uczyniła, gdyż w istocie puściła tylko marę, którą zdawało iey się, że w ręku trzyma. Krok ten Rządu Francuskiego iest nadto dobrą wróżbą dla przyszłości. Uprząta on przeszkodę, która bez wątpienia wiązała Francyi ręce w układach iey z Hiszpanią względem interessów Południowcy Ameryki. Kwestya ta przybrała teraz dla Francyi tę samą cechę, którą miała dla Anglii, to iest cechę kwesty i, którey rozwiązanie zależy od czasu i okoliczności. Nicchcemy przezto powiedzieć, iżby Francya, nawet przy wszystkich tych korzyściach, iakie iey pustręczy uznanie niepodległości Hayti przy rozbieraniu kiedyś tego przedmiotu, była równie tak wolną i niezwiązaną, iak była Anglia; lecz na każdy przypadek trzeba iey tylko teraz będzie ieszcze zważać korzyści, iakie sobie zapewnić może z sprzyiania lub z niesprzyiauia polityce hiszpańskiey. Nam się tymczasem zdaie, iż dalsze iey postępowanie nie może być wątpliwóm J akiiby też mogła odnieść zysk z przywiązania się do boiaźliwey polityki dworu hiszpańskiego, w porównaniu z korzyściami, iakie ią niezawodnie czekaią z naśladowania danego przez Anglią przykładu, z nawiązania politycznych i handlowych stosunków z nowerni południowo-amerykańskiemi państwami? Nikt tego lepiey nieczuie, iak Pan Villele, i zapewne żadna czynnośćnie podniosłaby tak wysoko iego wziętości, iak podobne przedsięwzięcie. " Gazeta Globe wynurza się w tey materyi iak następnie: "Uznanie niepodległości St. Domingo przyszło do skutku, a to - iakeśmy przewidzieli - na wniosek Francyi. Przekonali się Ministrowie Francuscy, że, 'przy dzielnem wzięciu się Deputowanych Haytyckich i niewielkiey skłonności Boyera, aby czne postępowanie lub połowiczne uznanie nie wyda dobrych skutków; i dla tego posłali oni tam królewską ustawę, przez którą uznanie niepodległości pod wiadomemi warunkami ogłoszone zostało. Ten otwarty i szczery sposób postępowania udał się szczęśliwie. Warunki zostały przyięte, i popełniony błąd pr/y układaniu się z Deputowanymi Haytyckirm został w tym iedynym sposobie powetowany. Środek ten iest dla Francyi waźnieyszytn i poźytecznieyszym niż dla Hayti; albowiem niepomyślny wypadek ostatniey wyprawy wysławia aż nadio czczość wszelkiego kroku nieprzyjacielskiego. Alić uznanie to pod innym ieszcze względem iest ważne; iest ono pierwszym przykładem uznania kraiu, którego obywatele szczególnićy iako udarowani wolnością niewolnicy czarni istnieią. Kiedy St. Domingo mimo wszelkie zawady, które dotąd wzrost iego tamowały, iest w stanie wyliczyć 150 millionów Franków-iakiegoź pomyślności szczebla doydzie, gdy mieszkańcy tameczni, od wszelkiey obawy wolni, całą swą siię poświęcą ulepszeniu rolnictwa, i to źródło bogactwa zupełnie rozwinąć będą mogli? Trudno będzie wskazać osadę, gdzie niewola panuie, któraby tak zaspokaiaiąey stawiała widok, iak osada St. Domingo, od wolnych czarnych zamieszkała. Przyiaeiele czarnych niewolników znayduią w tern na zaspokoienie siebie nowy przykład, iź negrowi e także innym sposobem, a nie samym batogiem rządzonytni być powinni, i źe ich charakter bardzu dobrze się zgadza z publicznym porządkiem i powszechną pomyślnością, temi celami każdego państwa."

Goniec zawiera, co następuie: "Pewną iest rzeczą, iż osoby tego kraiu (Anglii), które się szczerze sprawą Grecyi zaymuią, starały się nakłonić Lorda Cochrane, ażeby Greków całą swą siłą wspierał. U dzielono nam w tey mierze wiadomości, które iednak niesą zupełnie doyrzałe, aby ie Publiczności przełożyć można. N ie są ieszcze rzeczy ostateC7nie uregulowane, lecz mamy powód sądzić, iź przyidą do skutku, a to na podstawach, które nieskończone wyświadczaią Grecyi posługi. Cóżkolwiek myśleć i sądzić możemy o politycznem Lorda Cochrane postępowaniu,żadnym sposobem niemoźemy mu odmówić znakomitych zasług, które ma iako marynarz. N ad iedną okolicznością zastanowić się należy: Lord Cochrane niewda się w to przedsięwzięcie, ieżeli go nieopatrzą w środki, które mu wypadek zapewnią. Z drugiey strony nie iest rzeczą niepodobną, iź z kwestyi greckiey wyniknąć mogą nieiakie trudności względem przykładania się w tym sposobie do popierania sprawy Greków." Ażeby Sir R. Wilson należeć miał, iak pogłoska niesie, do tey wyprawy, niechce Goniec ieszcze ze wszystkiem wierzyć. Komitet grecki kupić iuź miał dla tey wyprawy dwa liniowe/okręty od 74 dział, i dwa parowe okręty. Szypkie podnoszenie się pożyczki greckiey nadaie przedsięwzięciu Lorda Cochrane i S. Roberta Wilson wielkie podobieństwo do prawdy. Twierdzą, iż układ względem wyprawy greckiey stanął u S. F. Burdett, i fe summa 300,000 funtów Stcrlingów oddaną została do dyspozycyi S. Roberta Wilson, który korpusem z 3500 ludzi dowodzić będzie. - Wyprawa ta nabawia wielkiey obawy kupców, maiąrych do czynienia z Turkami; troezcza oni się bowiem, ażeby Tircy nieuważali tey krucyaty za nieprzyjacielski krok rządu angielskiego. N owe katolickie towarzystwo wlrlandyi odroczyło się do d. 8> Listopada. Między Petersburgiem, Stokhnlmem i Londynem ustawicznie od nieiakiego czasu biegała gońce. Piszą z Lima d. 28- Kwietnia, iź Generał Boli war poiechał do Arequipa i Cuzes, a Generałowie Salon i Valero popieraią oblężenie Calłao. Osioł, na którym iezdziła zmarła prorokini Joaona Southcote, przedany został za 135 gwinei.

Włochy.

Z Rzymu dnia II. Sierpnia.

Odebrany tu list z Korfu dnia 22. Lipca zawiera co następuie: "Grekom bardzo się źle wiedzie. Ośrn tysięcy ludzi woyska tureckiego wysiadło na ląd pod Nawarynem i Modon. Między greckimi Kapitanami morskimi powstały niezgody; twierdzą nawet, ie Coletti, Maurocordato i czterech innych członków turecko-egipska, 58 żagli mocna, płynęła koło Zante i zmierzała ku odnodze Lepanto i Missolonghi. Eskadra egipska, wysadziwezy woyskonaląd, powróciła niebawnie do Ałexandryi, dla eskortowania 45 statków przewozowych, płynących z jiowern woyskiem i świeźemi zapasami. Missofonga pewnie wczoray kapitulowała; zamknięta iest z strony lądu i morza. Oblężeni, nie wiedzie z iakiey przyczyny, powiesili dwóch Anglików, a innych osadzili w więzieniu." Dwa szwadrony od C Kr. półku huzarów* Barona Frimonta, powracaiące do państw cesarskich, przybyły dnia 1. m. h. z Palermo do Rzymu; nazaiutrz udały się do kościoła Watykańskiego dla dostąpienia odpustu jubileuszowego, poezem na przyległym dziedzińcu otrzymały błogosławieństwo Papiezkie, 3 dnia 3. ruszyły w dalszy pochód.

JI u s t 2 Y a.

Z W i e d n i a dnia 3r. Sierpnia.

Spodziewany tu iest Cesarzewicz Arcy-XIązęPalatyn, który tu przed otwarciem Seymu Węgierskiego czas nieiaki zabawi.

Kanclerz państwa XiążęMe U ernich przybył tu dnia 19. z IscIiL Przepis z dnia 13-. Lipca I S' &1 podług którego niewolno żadnemu poddanemu bez poprzedniczego Władzy cenzuralnćy zezwolenia drukować za granicą dzieła przez siebie lub prztz kogoś trzeciego II3-pisanego, rozciągać się ma i do aktów proetssowych, do kaidego długiego lub krótkiego artykułu, listu lub innego pisma, któreby w obcycb dziennikach lub pismach peryodycznych umieszczać chciano. Wyrok Cesarski rozkazał druk kamienny uwaźac za iedno z przedrukiwaniem czcionkami, i równie iak zakazane przedrukiwanie traktować i karać. Z T r y e s t u d. 1(fI Sierpnia.

Kapitan, który w 18*u dniach z Cefal'onil wczoray tu stanął, powiada, że Uurey dnia lfr. Lipca yderzyli wstępnym boiem na M essołung c, lecz że zostali odparci, ze flotta Kapudana Baszy zawinęła na odnogę Patras i że Ibrahim Basza w Tripolizza iest zamknięty. Drugi Kapitan, który wczoray w 10 dniach r Kor

fu przyby? , potwierdza wiadomość o korzyściach Greków pod Messolungą, lecz powiada olbrahimie Baszy, źe aipod mury Napoił di Romania posunął sie. Trzeci Kapitan, który wczoraj? wio dniach zDurazzo przybył, słyszał tam od płynącego z Messolungi okrętu, iż Grecy w dniach 22. i 23. Lipca kilka domów twierdzy spalili, ponieważ Turcy coraz bardziey podstępowali.

Królestwo Polskie, Z Warszawy dnia 26. Sierpnia.

Siedmioletni Krogulski, w podróży swoley za granicę, iechać będzie przez Kalisz i P 0znań, gdzie ma zamiar dać koncert. Mieszkańcy miast tych, znani oddawna z ducha obywatelskiego i przywiązania do narodowości, przyimą zapewne młodego Artystę z ten» przywiązaniem rodackiem, z iakiern Warszawianie, przez cały ciąg pobytu iego w stolicy Polski przyimowali; i zechcą przyczynić się do pomnożenia zasobów, które go postawią w możności dalszego doskonalenia za granicą, szczęśliwego swego talentu. Pewien obywatel Królestwa Polskiego, znany iuż z wtelu użytecznych przedsięwzięć przemysłowych i handlowych, ma zamiar zaprowadzić na Wiśle nieznane u nas dotąd statki parowe, któremi płody kraiowe za granice? wysyłać będzie. O nowym Kanale łączącym Wisłę Z Nie mntm, Połączenie to nastąpi za pomocą rzek: Narwi, Biebrzy, Netty i crarIIey Hańczy. Kierunek kanału lest następuiący. Statki póydą powyżey miasteczka Wizny (gdzie Biebrza do Narwi wpada) w górę tą pierwsza rzeką, która, iuż teraz-dla tratew spławna, wyczyszczoną zostanie. Daley z Biebrzy od punktu gdzie do niey Netta wpada, w górę ostatnią rzeką do ieziora Augustowskiego, z tejr strony Augustowa iest szluza, która ma Nettę, żywić wodami ieziora Sayno, leżącego w prawo od rzeki. Z ieziora Augustowskiego kanał obraca się wprawo przez sziuzę do białego Jeziora, za którem iest punkt naywyższy, wzniesiona równina rozdzielaiąca wody w lewo do Wisły, w prawo do Niemna;. tę równinę przerżnie kanał 13. stay długi, sześcią ezluzami opatrzony, i połączy się daley z ieziorkami, któro wody swoie da czamey Hańczy prowa iey Suwałk w Jeziorku Hańcza, przechodzi przez iezioro wigierskie, przyimuie wody jezior i błot okolicy i płynie, spławna dla tratew, do Niemna.) Czarna Hańczą, która będzie wyczyszczona i opatrzona iedną szluzą, póydą statki na dół, aź do punktu, gdzie ta rzeka czyni znaczny zakręt na lewo; r:o;a przekop idący wprost koło wsi Sanice, długości 5 stay, o iedney szluzie, wpadnie znowu do koryta Hańczy, która zaraz poniżey z Niemnem się łączy- W ogóle będzie szluz 13, a cała kominunikacya od miasteczka Wizny nad N arwią iż do uyścia czarney Hańczy w Niemen wynosi mil ar- Dwa są tylko miaeteczka na całey linii: Goniądz nad Biebrzą i Augustów nad N etta. Roboty mogą potrwać blisko łat pięciu; iuź ie rozpoczęto; przeszło 4,000 ludzi pracuie ciągle. Kopalnie Piaskowca odkryte koło Graiewa, dostarczą ciosów do budowy potrzebnych. (M.) Wyszło z druku w Warszawie pismo pod tytułem: Księdza Stanisława Zaborowskiego Ortografia polska (z IJ. wieku) z łacińskiego na polski ięzyk przełożona, z przydaniem uwag tłumacza, tudziei Ortografii Sekiucyana * spisu bibliograficznego gramatyk i słowni, fców polskich przez Prof. Kucharskiego.

Państwo Ottomańskie.

Z n a d g r a n i c y T u r e c k i e y dnia S' Sierpnia.

Dowiaduieroy .się z Tinę (dnia 6. Lipca), i na wodach Kandyi zaszła miedzy grecką 1 turecką flottą potyczka l w którey okręt turecki pierwszey kłassy został zapalony. Rząd jrecki niechce zdowódzcą kresy austryackiey, u którego mocno się uskarża, w żadnym zostawać związku. W Morfii wyśledzono kilkunastu tureckich ięzyków; schwytano iui iociu, tórzy wszystko wydali. Colocotroni nie wyównywa sile Ibraiiima, a Moreoci wciąż się wzbraniają brać się do broni. Ibrahim potępuie przeciw Koryntowi, i opanuie przemyli Derveni, aby Turkom z Rumili wey.cie do Peloponezu otworzyć. WMorei poinaźa się liczba wychodźców, mianowicie do Zante, Corfu i Cerigo; wielu mieszkańców Tripolizzy, których niechciano wpuścić do tfauplia, «chroniło »ic na wyspy» Ateny 9maią być w oblężeniu Turków. 2000 Greków przeprawią się z Hydry do Morei, aby dopomagać rządowi, który zdaie się być od Moreotów opuszczonym. Podobno dwa greckie okręty wyleciały w powietrze skutkiem zapalenia prochu przez ieńców tureckich. Kilka angielskich okrętów woiennych widziano w połowie Czerwca płynące koło Milos; kilka statków przewozowych utrzymuie iywe związki zNauplia. Dnia 17.Lipca przybył doSyphante Deputowany wysp Syphante, Milos i Argentiera. W kilka dni potem zebrali się tam Prymasowie wysp przyległych, zwołali mieszkańców wyspy i przeczytali im dwa listy rządu greckiego, w których opisana iest konieczna potrzeba, w iakiey się Grecya znayduie, żądania Xiąźęcia Europeyskiego, dla czego mieszkańcy wysp winni zastępcom swym dać potrzebne pełnomocnictwo. Pełnomocnictwo to, podpisane od niektórych, tak brzmi: "My, mieszkańcy wyspy Syphante, oświadczamy i upoważniamy członka rządu Greckiego, Mikołaia Ghrissogelmi, naszego Deputowanego, do żądania Xiążecia Europeyskiego, którego Hellas wymaga." -.

Z Stambułu donoszą pod dniem 26. Lipca, że Ibrahim dnia 9. Lipca znaydował się ieszcze na równinie Tripolizzy; 5 <lo 6000 ludzi, których Kapudan Basza na ląd wysadził, ruszyło dnia 7. z Nisi, w celu dostania się przez Leondari do armii Ibrahima. W Nawarynie i Modon wybuchła zaraza morowa. Dnia 11» Lipca wieczorem o godzinie 10 powstał w Salonice w pałacu Baszy ogień, który w przeciągu kilku godzin ogromny ten gmach ze wszystkie mi należącemi doń biurami, stayniami, mieszkaniami Kiaja-Beja, Kaenadera, i przeszło 3000 urzędników i służących, niemnićy harem w perzynę obrócił. Trzydzieści przyległych domów tego samego doznało losu. Turcy i Aibańczykowie zwalaią nawzaiem winę na siebie. Gdyby nie pomoc ludzi od sikawek Konsula Francuskiego, byłoby i mieszkanie Agi janczarów stało się pa« stwą płomieni.

W gazecie Berlińskićy Spenera czytamy następujący artykuł: Czyli podany Papieżowi w imieniu rządu greckiego adres iest autentyczny, czyli Pan ćhiefaia w samey rzec?y był od rządu do tego upełnomocnionym? zostawiamy te p) tania bez odpowiedzi. Lecz że Grecy ofiarowali się połączyć z kościołem Rzymskim i uznać Papieża za głowę swoią, to, zwłaszcza w czasie ucisku, często się iuż wydarzało; np.wroku 1439 przybył nawet sam Cesarz Jan Paleolog do Włoch, i podpisał na soborze Florenckim pifhkta zicdnoczcuia, w nadziei otrzymania pomocy przeciw zagrażającym iego stolicy Turkom; wszelakoź nie można było do tego nakłonić duchowieństwa i ludu. Stem wszystkiem poddała się, iak wiadomo, Papieżowi część kościoła greckiego, od katolików u n i t a m i nazwana. Papież natomiast nadał im nieiedne ewanielikorn odmówione prerogatywy, n. p. nawet małżeństwo xięźy i kommunią pod dwiema postaciami, niemniej utrzymanie własney (greckiey) liturgii. .Lecz ci w Węgrzech, Illiryi i Polszce dosyć liczni Grecy unici, są od swych starych Spółwyznawców, dysunitów, iako odszczepieńcy nienawidzeni, a często nawet, w Turczech mianowicie, prześladowani. Jak potrzebnym zresztą byłby dla przedsięwzięcia rewolucyinych Greków rządzc a o b c y, ile że ciężko by im było przywieśdź do skutku stały rząd domowy, widzieć można z następującego opisu, iaki uczynił bardzo bezstronny postrzegacz, Szwaycar Maier, podrużuiąc w Turcyi leszcze przed wyhuchnieniem rewolucyi. "Głównym rysem Greków - uważa on - iest duch stronnictwa i zazdrość iednego rodu przeciw drugiemu, a ia przekonany iestem, że gdyby od głosowania zależało, prędzeyby posadzono 10, Turków na tronie, aniżeli iednego Greka. Żadna familia, żadne pokolenie nie pokazałyby tyle wielkomyślńości, ażeby przynieść ofiarę mney familii, innemu pokoleniu. Z ducha starych Greków odziedziczyli ci nowi szczegolniey ducha niezgody i stronnictwa. Przysłowie: "Dziesięciu Greków, iedynaście zmytłów" ma być iedno z nayprawdziwszyeb,a zasada: że lepiey cudzoziemca widzieć nad sobą, aniżeli znienawidzonego rywala, przeszkadzać będzie Grekom do eądnego dnia" stać się indem samo dzielnym. " Jeżeli się godzi sądzić z obecnego ich postępowania, nawet w czesie naywiększego niebezpieczeństwa, zaiste bardzo trafne proroctwo. Pewien obcy Xiążę - tak opowiada Baron Stael w swoich niedawno wysxłych listach o Anglii, - przytomnym byłprzed Jcilku laty posiedzeniu parlamentu; słyszy on, iak ieden z członków oppozycyi trochę z zbyteczną poufałością docinał Ministrom. "Któż to iest ten mówca? pyta się swego sąsiada. - Pan Whitbread. - Whitbread piwowar? - Tak iest. - Jakt to! Piwowar pozwala sobie takich wyrazów przeciw Ministrowi spraw zagranicznych! - I dla czegóż nie? - Maszli ten piwowar przystęp do wielkich towarzystw? Cóż ma za żonę? - Siostrę Lorda Grey, damę, która pochodzi z kiwi Królów Angielskich._ -. Czy podobno? - Bardzo podobno, Mości Xiążę, i tak naturalnie, że VVaszaXiażęca Mość sam tylko iesteś w tóy sali, Ictory się temu dziwić możesz." Rozmowę tę mam z ust człowieka, który iey się sam przysłuchiwał. (Whi tbread zastrzelił sic_ późńiey.)

Promenada, iest rozrywką dla nóg, chlebodawczynią szewców, miejscem zbierania się amantów i aniantek, rayfurką rozkochanych głupców, pocieszycielką młodych wdówek, pielgrzymką kokietek, raiem gładyszek, czyszcem zazdrosnych mężów, waźnem zatrudnieniem próżniaków. Rozwesela oczy, bawi uszy, utrzymuie zdrowie i przyprawia potrawę lepiey niż naywybornieyszy kucharz. Zrana iest skromną, na wieczór wesołą, żartobliwą i swawolną; po powrocie lubi poręczne krzesło, a kanapa iest dla niey przedmiotem pokusy. Podczas lata obdarza swych wielbicieli kurzawą, a podczas zimy katarem; iey synem iest wieczerza, a wnukiem sen; iey orężem wachlarze, a główną ozdobą parasoliki. Jest zabawką dla młodzieży, a bólem serca dla podagryetów.

(Dodatek.)