GAZE

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1825.10.19 Nr84

Wielkiego

Xiestwa

P OZNANSKIEGO

Nakłademi DrukarniN adworney. W. De ke rai spółki, -- Redaktor: Assessor Ra ab!> kx.

**£ 84.

W Srodę dnia 13. Października 1825.

Wiadomości kraiowe.

Z B e r l i n a d. 15. Października.

Gazety tuteysze zawieraią nastqpuiace wiadomości z Paryża dnia 5. Października: N. Król Pruski, w ciągu obecnego w tey stolicy pobytu, oglądał królewskie museum, ogród botaniczny, naycelnieysze kościoły i niektóre publiczne zakłady. - Dnia 29. z. m. w rocznicę urodzin Xiąźęcia Bordeaux, kazał mu N. Pan wynurzyć swe życzenia przez Jego Królewiczoską Mość Xiecia Albrechta i iadł tegoi dnia z całą Królewską rodziną w SL Cloud. Dnia ago m. b. udał się znowu N.

Król do SL Cloud, obiadował z rodziną Królewską, był na widowisku w tamecznym przydwornym teatrze i potem pożegnał się nayczuley z Królem Francuskim i J ego rodziną. Nie podobno opisać ze wszech miar grzecznego i unrzeymego przyjęcia, którego Ń. Pan

doznał z strony Swoiego Dostoynego Sprzymierzeńca i J ego rodziny. Istnieiący oddawna ku błogosławieństwu Ich Ludów, na prawdziwym, szacunku opieraiący się związek przyiaźtii, został przezto nanowo wzmocniony. Rocznica urodzin N. Karola X. w dniu 9. m. b. wstrzymała odiazd N. Króla, pragnącego w tym duiu osobiście wynurzyć swe życzenia Swoiemu Dostoynemu Sprzymierzeńcowi. - N, Król, któremu ciągle naylepsze sprzyia zdrowie, opuści Paryż dnia U. m. b. i stanie w Poczdamie dnia 18.

Wiadomości zagraniczne.

Francjo, Z Paryża dnia 8- Października.

Wyrok Królewski z dnia 2, m. b. ustanawia złożona z 5 członków Kommissyą, któręy ie»i «yą instytutu inwalidów marynarki. Członkami tey kornmissyi mianowani są: Parowie Łaine i Portal, Minister Stanu Martignac, Wixe-Admirał de Burgues-Missiessy i Radzca admiralicyi Jurien. Hrabia Lacepede, Par Francyi, Djgnitarz legii lionocowey, członek instytutu, Professor historyi naturalney, członek akadomii Londyńskiey i wszystkich uczonych towarzystw w Europie, umarł w swoiey posadzie wieyskiey Epiney (przy S1. Denis) dnia 6. m. b. na o s p ę, i będzie tamże dziś pochowany. Dnia 4. m. b. wieczorem przybył Generał Lafayette na fregacie Brandywine do Havre, a dnia 5. wysiadł na ląd. Pokazawszy się pomieniona fregata na przy6tani Havre, dała zwyćzayną salwę, na którą takąż liczbą strzałów z twierdzy odpowiedziano. Mnóstwo mieszkańców miasta Havre wyszło na powitanie Lafayetta; na wieczór wyprawiono mu serenady, a gdy naz3iutrz ztamtąd odieżdźał, towarzyszyła mu liczna młodzież na koniach. Pan Lafayette iest zdrów i udał sią prosto do wsi swoiey Lagrange. Wartość tegorocznego medoku podaią na 30 roillionów Franków. Dnia 28. z. m. umarł Generał Porucznik Kadet w Varennes. Jest to trzeci Generał z armii Napoleona, który w ostatnim tygodniu Września zawarł powieki.

Podług donieBienia Gwiazdy, zamknięto nr Niderlandach wszystkie pomnieysze seminaria biskupie. Arcybiskup Mechliński, Biskup N amurski, W. Wikaryusz Gandawski, Dornicki iLeodyiski, Wikaryusz apostolski Hercogenbuszski i Bredaski, Przeor missyy wHollandyi, i siedmiu Prałatów północnych prowincyy, mieli podać Królowi z tego powodu przełożenia. Gwiazda nieprzestaie bronić gorliwie Ministrów przeciw wycieczkom pism oppozycyinych. W ostatnim numerze wystąpiła na raz przeciw siedmiu przeciwnikom. Pod tytułem: "De la France et de VEsfagmen 1825" pewien Oficer sztabowy, który odbył woynę w Hiszpanii z starą armią, wydał w Paryżu u D a n tu krótkie lecz treściwe dzieło o wypadkach na półwyspie od r. 1814. Autos siam, się nasamprzód dowieśdź, iź reł048wolucya roku 1820 zawiązała się Z publiczney Hiszpanówopinii. "Rewolucya ta - mówi on - bezpośrednim była skutkiem zgwałcenia danych roku 1814. podczas pierwszey restauracyi przyrzeczeń, powstanie na wyspie de Leon nie zrządziło iey, lecz tylko postręczyło iey sposobność do wybuchnienia, i niebylaby nigdy przyszła do skutku, gdyby zasady iey nie były miały za sobą zapału narodowego. N ie wchodząc w to, czy stany Cortes z roku 1820. przestąpiły swe granice, mniema iednakźe autor mieć przyczynę uważania za rzecz pewną, iż naród hiszpański życzył sobie rządu konstytucyjnego, systematu reprezentacyinego, i że temu życzeniu ta się tyJko opierała klassa, która pod panowaniem samowolności dobrze wychodzi, i niechciała wolności, ktorąby ofiarami okupić musiała. Fakcya ta starała się zarazem przekonać Ministeryum francuskie, iź stany Cortes miały zbyt repu. blikancką dążność, i nie szanowały dosyć woli Króla, W oyna została uchwaloną, była krótką, lekką i zaszczytną; lecz że Naczelny Wódz armii francuskiey nie miał tćy myśli, ażeby przez obalenie rządu Kortezów przynieść uszczerbek wolności kraiu, dowodzą te» go postanowienia w Andujar i Puerto Santa Maria wydane. Wszakże to nie było w planie stronnictwa mnichów; to potrafiło przez swych tłómaczów w Francyi nakłonić Ministeryum francuskie do przyięcia systematu nieczynności, które mu otworzyło wolne pole, uczyniło gabinet Madrytski przystępnym zamachom obcych, odebrało broń wszystkim klassom obywateli, oddało ią żołnierzom fakcyi i rozkiełznało wszystkie namiętności, gdy tymczasem Ferdynand pod zwodniczym tytułem "Króla absolutnego" posiada tylko na 0« ko władzę, i iest nawet ofiarązagórników. Ten jest owoc zwycięztw Francuzów i nakładu 300 millionów Franków. Armia francuska, która rozumiała, iż przywróciła Króla, przywróciła tylko anarchią, i lała krew, aby przenieść władzę w ręce stronnictwa, które Francyą gardzi i nienawidzi, chociaż z niey tylko iedyną ma podporę. Pytanie: iaki tego wszystkiego nieładu będzie koniec?" rozwięzuie autor uwagą: iź zgwałcenie przysiąg, uciskanie obywateli i anarchiczne zabiegi stronnictwa mnichów sprowadziły rewolucya na wy ły sie. od roku 1823 i te same zradzać musiały skutki, źe zatern,na nowa, w Hiszpanii zanosi się rewolucyą. Średnia klassa, naysilnieysza i nayoświecfcńsza w Hiszpanii życzy sobie rządu reprezentacyinego, konstytucyi, rękoymi; tego samego, z niektóremi odmianami, źyczysobietakźe wysoka szlachta; -życzenia, które muszą, być spełnione; wymaga tego przemoc okoliczności; i chociażby ie Hiszpania tylko przez nowe klęski osiągnąć zdołała, to wszelako oneź osiągnie. Gdyby żadna inna przyczyna niesprowadziła tego nieuchronnego rozwiązania węzła, dokaże tego niedostatek pieniędzy. Inne Ministeryum we Fraqcyi potrafiłoby może zapobiedz tym ostatecznościom, gdyby umiało ziednać w H iszpanii wziętość rozumnym wnioskom. Autor podaie trzy następuiące: N ałożyć podatek na dobra duchowieństwa, które przeszło trzecią część płaszczyzny państwa posiada, a będzie można zakryć roczny niedobór - zostawić mu piątą część onychże, co będzie więcey niż dostatecznym funduszem do zabezpieczenia mu zaszczytnego bytu, - i przedać resztę, końcem zaspokoienia długów państwa i utworzenia kassy zasobney; Kroi Ferdynand nakoniec niechay powoła do swoiey rady bezprzesądnych i światłych mężów, i dopełni przyrzeczeń odezwy swoiey z dnia 15. Maja 1814- Wówczas uyrzy Król Hiszpański przenoszący się do państw iego obcy przemysł i obce kapitały, wzrastającą ich pomyślność i zatnykaiącą się otchłań rewolucyi pod iego tronem, a Francya nagrodę usiłowań i ofiar swoich odniesie."

Hiszpan ia, Z Madrytu dnia 26. Września.

Król i rodzina królewska mieszkaią teraz W zamku w Eskurialu.

Minister sprawiedliwości (Calornarde) wydał dwa okólniki, które pewnie przyłożą się niemało do ustalenia spokoyności. W pierwszym do Arcybiskupów i Biskupów wyrażono: "iż serce N. Pana zasmucone zostało wiadomością, źe w niektórych kościołach nadużyto ambony do podżegania nienawiści i zemsty; N. Król wzywa przeto Prałatów, aby "e, starali o to, iżby w przybytkach Pańł049skich tylko słowa poboiu wychodziły z ust kaznodzieiów; w własności swey, iako urodzony obrońca religii katolickiey, zagrażaKról surowem ukaraniem każdemu xiedzu, któryby odtąd świętości powołania swoiego nadużywał i>a rozszerzanie nienawiści i niezgody." Drugi okólnik rozkazuie władzom sądowym prowincyalnym, ażeby zaprzestały wszelkiey procedury, tyczącey się przewinień politycznych i wypuściły oskarżonych na wolność; iakoź liczba uwięzionych bardzo się iuź zmnieyszyła. Onegday o godzinie Tltey installował Pan Zea Juntę doradzczą, która zaraz dwugodzinne posiedzenie odbyła. Wyznaczyła ona Kommissyą, która ma zdać sprawę względem wniosków zaciągnienia pożyczki. Jest znowu mowa o uznaniu i przywiedzeniu do skutku umów, przed dwoma laty między Generałami konstytucyjnymi a francuskimi zawartych. Oczekuią na dzień 13. przyszło m. ogłoszenia powszechney amnestyi, z iednem tylko wyłączeniem 34dl imiennie wyszczególnionych osób. Od utworzenia nowey Junty, posiedzenia Rady Kastyliyskiey bardzo są burzliwe. Mocno się teraz zaymuiąubieraniem iuzbraianiem piechoty, W Walencyi miano odkryć spisek podobny zupełnie do spisku Bessiera. - W Kadyxie poluie policya na szpinki kapeluszowe mężczyzn, i na grzebienie D a m; pierwsze maią. kształt szubienicy, a ostatnie wskazywać mai$ pewną postacią, iż właścicielki należą do stronnictwa karo listów . Począwszy od dnia 22. m. b. muszą w Barcelonie zamykać braroy o 7mey godzinie wieczorney, a otwierać o 5tey rauney. Stracenie wolnych mularzy w Granadzie, złe sprawiło wrażenie w tćmźe mieście, gdzie los ich mocno wszystkich mieszkańców o bchodził,

A n g l i a, Z L o n d y n u dnia 8« Października.

Pan Stratford - Canning wyieżdźa dziś na fregacie Glasgow z Portsmourii. Dnia 3. m. b. zawiną,ł do Portsmauth brig grecki i oddany został pod kwaraatanę. Gaaety nasz« wspominaią r przynależna Ł złowi t-iC j>aftykularny, Pan Townshend Wąsy ngton, użył w piśmie swoiern do rządu gre ckiego, rzucaiąc cień na sposób myślenia rządu angielskiego. Konsul Sycyliyski w Gibraltarze odebrał doniesienie, iź Cesarz Marokański chce wydać woynę wszystkim braiorn, które niemaią Konsulów w iego państwie. Sycylia, Toskana, Austrya i t. d., są wymienione, tylko Rossya nie. Lecz Jego Cesarska Mość posiada w porę tylko ieden okręt woienny i ieden szoner. Cook, iak wiadomo, nie dostał się po za 71 0 ro' połnoeney szerokości, ponieważ gruba mgła i potężne góry lodowe podroży iego kres położyły. Tein waźnieyszą iest wiadomość od Kapitana WeddeI. Donosi on, iź przebył 74ty stopień i po przeprawieniu się przez wiele pól lodowych, dostał się na morze od lodów uwolnione. Pora była łagodna, i gdyby był na taką. podróż przygotowany, byłby iescze daley na północ dosięgną/. Spodziewać się należy, iżadmiralicya korzystaiąc ztey sposobności, sprostuie nasze wiadomości o połnoeney płaszczyźnie. Nie Generał Mina, lecz Generał M i l a n s , przedsięwziął podróż do Jersey.

11 a s s y a.

Z Petersburga dnia 4. Paźdz.

Dawnieysza ustawa, podług którey niewolno żadnemu urzędnikowi należeć do taiemnego towarzystwa lub zakonu wolnomularskiego, została teraz rozciągniętą do wszystkich osób, ubiegaiących się w naszych uniwersytetach o dostoyności uczone. Także nowo przyimowani studenci wystawiać muszą rewers, iź do tych towarzystw nienaleźą.

Niderlandy.

Z B r u x e II i dnia 9. Października» Xiężniczka Fryderyka Niderlandzka zayinuie się pilnie uczeniem ięzyka hollenderskiego, który z łatwością poymuie.

Niemcy.

Z B r e m y dnia 9. Października, Nasza gareta zawiera z gazety Amerykanekiey następuiąc'" odpowiedź rządu angielskiego na podanie (notę) Ministeryum hi pańskiego, tyczące się uznania niepodleg ści Stanów południowcy Ameryki:

"N iźśy podpisany, pierwszy Sekretarz pan 'Stwa J. K. Mci spraw zagranicznych, odeb: zlecenie od swego Monarchy, na urzędoWnti podanie, które JW. Zea pod dniem 2z. Stvcznia 1825 wręczył Sprawuiącetnu intere, .. · J. K. Mości w Madrycie, następuiącą dać odpowiedź Kawalerowi de los Rios, dla pr słania iey swemu dworowi. "T ak wielka część urzędowego pisma 'Pan Zea poświęcona itst zaprzeczaniu wypadki które rządowi angielskiemu o stanie różn) :h kraiów Ameryki hiszpanskiey doniesiono, i rokowaniu zdarzeń, które, podług oczeki' nia dworu hiszpańskiego spełnić się tam m i wykazać fałszywość uczynionych rządo ri angielskiemu doniesień, iź uznano za nay ,psze czekać raczey, iak się rzeczy wAmerj hiszp, zakończą, niź oczewistość naprzeć oczewistości stawiać, i rozprawiać nad pod:, bieństwem do prawdy i nad domysłami. "Względem tego wypadku, który tak wic cznie i ostatecznie stawia się oczom, ma pc ,pisany zlecenie nic więcey nie mówić, i' źe mocno to cieszy rząd angielski, iź wprzód spełnił, nim zamiary rządu angi»;' skiego wyiawione zostały innym kraiom hi pańsko - amerykańskim. Niepodobna wi aby te zamiary miały iakikolwiek mieć wpł na woynę w Peru. " Tą iedną uwagą ma podpisany sobie z cone zbyć tę część podania Pana Z e a, w k::s rey się stara wykazać niedokładność dor sień, na których się wspiera decyzya rządu angielskiego. Pozosfaią więc ieszcze do rc.r wiązania pytania: Czyli Anglia, traktu z ustanowionemi deJacta rządami, nie wy wionemi na niebezpieczeństwo zewnętrzne napadu, zgwałciła iaką zasadę prawa na udów, lub wyraźny iaki punkt zawartego tf» ktatu P "Zaczniemy od ostatniego, iako szczegół go oskarżenia, mianowicie zarzuca nam r Zea kilkakrotnie zgwałcenie traktatów w ogó ności; ale gdy dwa tylko przytacza, to traktat z roku 1809 i 1814, przypuścić v trzeba, źe tylko na-tych dwóch się opi naprzód o traktacie z r. 1809. " T e n traktat zawarty został z początkiem woyny hiszpańskiey przeciw Francuzom, i w wyrazach iasnych, niępodpadaiących żadnemu fałszywemu wykładowi, wymierzony był przeciw ówczesnemu położeniu rzeczy. Byłto traktat pokoiu, który położył koniec woynie, trwaiącey od roku 1804 między Anglią a Hiszpanią. Zaraz w pierwszym artykule oznaczony iest imieniem traktatu przymierza na czas woyny, w którą wspólnie z Hiszpanią wplątani byliśmy. Wszystkie szczegółowe punkta traktatu, tyczyły się widocznie przedsięwzięcia ówczesnego rządcy Francyi, utrzymania na tronie hiszpańskim i w obydwóch · Indyach członka swoiey familii, i bez wątpienia wkładały na nas obowiązek, nie wprzód broń złożyć, aźby ten zamiar względem H iszpanii zniweczonym, i przywłaszczenie Ameryki się tyczące, zniweczonem zostało; którey to powinności, iak tego nikt nie może zaprzeczyć, sumiennie Anglia dopełniła. Z osiągnieniem zaś tych zamiarów traktatu, dopełnione zostały iego warunki; a powinności z niego wypływające musiały naturalnie B samą rzeczą zniknąć, którey się tyczyły.

"Po ukończeniu woyny na półwyspie i przywróceniu na tron .przodków Krok hiszpańskiego za pomocą angielską został wprawdzie traktat 1809 zamieniony na traktat 1814- Lecz ten cóź zawiera? Oto naprzód ze strony Jego Król. Mci wyraz naygorętszego życzenia, aby Ameryka hiszpańska znowu z monarchią hiszpańską połączona być mogła; a potem przyrzeczenie, źe poddani angielscy będą mieć sobie zakazane opatrywanie mieszkańców hiszp. Ameryki w potrzeby woienne. To przyrzeczenie natychmiast wykonane zostało rozkazem gabinetowym z roku 18:Q; owszem nawet więcćy uczyniono nad przyrzeczenie; bo w roku 1819 ukaz parlamentowy wydany został, zakazuiący poddanym angielskim służyć w woysku powstałych osad. "Dowód, źe życzenia w tey ugodzie zawarte szczeremi były, daią nietylko pomienione rozporządzenia, ale i kilkakrotnie ofiarowane ze Strony Anglii pośrednictwo między Hiszpanią a iey osadami; które pośrednictwo bynaymniey nie gruntowało się na żądaniu, aby Hiszpaniai05r

uznała niepodległość osad, iak P. Zea powiada. Odtąd wiele lat upłynęło, i wiele sposobności traktowania pod Jepszemi warunkami przez Hiszpanią wzgardzonych było, nim. .owa podstawa iako iedyna podaną została, na którey ze skutkiem możnaby się układać. "Niebyło o tern mowy w roku f812, kiedy Kortezom pośrednictwo nasze było ofiarowa.netn. Niebyło mowy w roku 1815, gdy Hiszpania żądała naszego pośrednictwa, ale wzbraniała się ułożyć warunków, które przytiąć była gotowa. Niebyło mowy o tem na posiedzeniach w Akwisgranie w roku 1818» na których po raz pierwszy i oslrtni pomiędzy wieikiemi mocarstwami Eirropeyskiemi wspomniano o pogodzeniu się Hiszpanii z osadami swemi.

(Dalszy ciqg późniey.)

· Państwo Ot tomańskie.

Dostr-zegacz Austryacki z dnia 39. z. m. umieścił o wiadomem bezskutecznem przedsięwzięciu branderów greckich co następuie: "Dostrzegacz Tryestski donosi z Alexandryi: W dniu 10. Sierpnia około 3 godzin, z południa postrzeiono na stanowisku sterników znany znak, iż okręty zblizaią się do portu, naprzeciw których zwykli sternicy płynąć, by ie wprowadzić do portu. W istocie widziano .trzy brygantyny, które płynąc TareT, zbliżały się do portu; koło godziny 5. iedna z tych zatknęła Rossyiską, druga J oriską, a trzecia, iak się zdawało, Austryacką banderę. Pierwsza brygantyna wziąwszy na pokład sternika zawinęła poł godziną do portu przed obiema drugiemi, co razem pozostały i starała się zarzucić kotwicę pod wiatrem, blisko kilku tureckich okrętów, między temi dwóch fregat. Inne dwie brygantyny płynęły za niąWnieiakiern oddaleniu. Trzy te okręty byłytobrandery Greckie. Pierwszy był wnet poznany, a gdy dowódzcy onegoź to postrzegli, zapalili po za wiatrem wśród portu, gdzie stało więcćy, iak sto Europeyskich okrętów kupieckich i ieden Francuski brygwoienny. Gdy się to Stało, rzucili się do swoich szalup, by uciec, zostawiwszy brander i na nim biednego sternika, który wierząc, źe okręt ten iest Mocarstwa sprzyiaźnionego, udał eię nań, dla zaprowadzenia go do portu, Brander zapalił cznych palnych materyałów, by sprawił explozyą, bez skutku, i został wpędzony na mieliznę przez środek okrętów, żadnego nie uszkodziwszy. Tylko nieszczęśliwy sternik spalił się. Dwie owe brygantyny czyli brandery, widząc, że się pierwszemu nie powiodło , obróciły i uciekły. Francuski bryg woienny strzelił za nimi dwa razy, lecz bez 6kutku, Właśnie pod ten czas obecny w Alexandryi Wice - Król ieszcze tegoż samego wieczora rozkazał Billal Adze (Wice-Gubernatorowi), ścigać brandery Greckie, i dnia następującego (ir.) wypłynął Wice-Gubernator i Administrator marynarki z kilkoma okrętami na polowanie Greków. Całą noc na 12. słyszano mocną kanonadę, pochodzącą z spotkania się Łorsarzów Greckich z konwoiern małych tureckich okrętów kupieckich, płynących pod zasłoną z Adelia. Dnia następuiącego (12.) rozeszła eię wieść, źe Billal Aga miasto udania się ku stronie, gdzie słychać było wystrzały działowe, wziął przeciwny kierunek i obrócił się ku Zachodowi. Wice-Król wpadł z tego powodu w gniew i postanowił sam ścigać brandery. Tak eię w istocie stało, i Mahomed AlI wsiadł tegoż samego dnia rano na korwetę niedawno w Genui zbudowaną, w towarzystwie Patrona Beia i innych swoich poufnych. Wodze Rządu podczas swej nieobe«mości poruczył Bak Adze, Sulimanowi Adze £ Dias Adze, poddawszy ich iednakźe wszystkich pod zwierzchni zarząd znanego Boghos Jussufa. W dniu 13. za\vinął Kapudan Basza do portu Alexandryiskiego ze swoią flofą, złożoną z 10 fregat, tyleż korwet i prawie 20 brygów i galiot. Nieobecność Wice-Króla i nieprzewidziane ziawienie się Kapudana Baszy sprawiło nieiakie wrażenie pomiędzy iudem» W dniu 14. wypłynęło 20 okrętów, a w dniu 26. ieszcze dwa z floty Egipskiey dla Itrąienia po buskiem morzu. Już w dniu 14.

wypłynął RossAieki kuter kupiecki z listem tymczasowego Rządu do Wice-Króla, wzy,-waiący go, aby powrócił do Alexandryi. Atoli kuter ten powrócił dnia następuiącego, nie znalazłszy Mehmeda Alego, i znowu został wysłany, na szukanie onegoź. Dnia 17. przy. 'byl Siiichtar Aga z Kairu. N akoniec w dniu 9:>, ze świtem powrócił Wice - Król ze swoieyio5ażeglugi. Przepłynąwszy kanał, zwiedziwszy brzegi Cypru i Kanei, niespotkał nigdzie okrętu nieprzyiacielskiego, a oddawszy Kapudanowi Baszy należne honory, tenże wysiadł na ląd. Powrót Wice-Króla uspokoił i ucieszył lud. Przygotowania do posłania nowych woysk do Morei czynniej są popierane.

Z Smyrny dnia 1. Września.

Podług wiadomości z Kanei dnia 10. Sierpnia, zupełna w Creta panowała spokoyność; także zaraza morowa ustawała potrochu. Wice-Król Egipski ma zamiar wystawić w Creta korpus odwodowy, dla posełania, w potrzebie, posiłków do Morei. Moreoci wzbraniaią, się ciągle, chwytać broni. W Nauplia panuie zaraza morowa i anarchia. Towarzysz spółoręźny Odysseusza, Treconi, opuścił grottę Parnassu i powrócił do domu z swą młoda, ioną. Pan Guilleminot, syn Posła Francuskiego w Stambule, przybył do tuleyszego miasta.

ROZlllaite WiadolllOŚci.

Poznań dnia 1&. Paidzierniha.

Wczoraysze widowisko teatralne w połączeniu z koncertem małego Krogulskiego, tak zręcznie PanCouriol, Dyrektor towarzystwa dra» matycznego urządził, iź pewno całą zebraną publiczność zupełnie zaspokoił. Jakoż w rzeczy samey za zwyczayne ceny teatralne było dosyć do słyszenia i widzenia. Ale też widoczne popisuiącysh się artystów usiłowania, aby ten wieczór iak naybardziey uprzyiemnić, zostały ze strony publiczności sowicie nagrodzone, dom bowiem był napełniony, a oklaski od. zywaiąc się od początku zaraz c r e s c e n d o , posunęły się nareszcie w finale aź do for« t iss i me. Szczególniey wczorayszego wieczora widać było znaczną liczbę Szanownego Obywatelstwa z Prowincyi, których zapewne więcey Józio Krogulski niż obecny iarmark (który się wczoray skończył) przywa* bił. Młody artysta przewyższył wczoray samego siebie szczególniey zadziwiaiącćm ode« (cis moll), lubo podług indywidualnego zdania naszego w cokolwiek za nadto umiarkowane m t e m p o . Piękne granie naszego artysty znacznie wywyższył wyborny dźwięk fortepiana, którego mu na ten wieczór użyczył ieden z tuteyszych miłośników muzyki z zasługującą na wdzięczną wzmiankę gotowością. Odśpiewaną (w finale wczorayszey wieczorney zabawy) piosnkę na pożegnanie Publiczności, bylibyśmy woleli słyszeć deklamowaną z ust J ózia, gdyż nayprzód melodya iey iest zbyt żałosna, a my z radością się z nim rozstaiemy, w nadziei iź kiedyś za powrotem z obcych ziem upoważni nas do powitania go z tern większą radością; powtóre śpiew słabym, iego i niepotrzebnie natężanym głosikiem wykonany, zdolnym iest tylko nadwerężyć poniekąd nader przyiemne wrażenie, które wyborna gra iego w umyśle słuchacza sprawia. - Poiutrze opuści nas młody rodaczek udaiąc się tu ztąd do Wrocławia. Równie muzykalni iak gościnni Wrocławianie grzecznem przyjęciem go wpośród siebie, zachęcą go zapewne do rozpoczęcia z zaufaniem dalszey pielgrzymki po obszerney ziemi niemieckiey, w którey kwitnące tak pięknie kunszta zaistenaypomyślnieyszy Hiieć będą wpływ na dalsze rozwinięcie i wykształcenie rzadkich iego zdolności. T ak mały dziś Józio, prowadzony starowną ręką. Oyca twoiego , staray się być kiedyś w twym Zawodzie chlubą twoich ziomków, a przybrawszy sobie za nieodstępnego towarzysza skromność sławnego rodaka naszego Lip i ń s k i e g o : "I pedeJauslo quo tua te Jata trahun!'. "

W Meserburgu rozpoczął się dnia 2. m. b.

Seym prowinr.yi Saskiey. - W Kolonii wydał Konsystorz pod dniem 7. rn. b. do Dyrekcyi tamecznego Kollegium Karmelitańskiego rozporządzenie, zamieniaiące toż Kollegium na gimnazyum ewanielickie z 6 klassami. Dla młodzieży katolickiey ustanowiony iest oddzielny nauczyciel religii. Prawie razem z nadeyściem do Poznania nowego wydania dzieł Franciszka Karpińskie- · go w Wrocławiu u Korna, zwiastuią nam piema Warszawskie, podług wiadomości z Litwy, śmierć tego słusznie "Poetą serca" naio53zwanego wieszcza, którego sława literacka przez to nowe dzieł iego wydanie tern bardziey rozkrzewiać się będzie w pamięci i sercach ziomków iego i przyiaciół literatury i ięzyka polskiego. Przeżywszy on lat I(o rozstał się z tym światem dnia 16. Września r. b. Pochowany iest na cmentarzu kościoła Łyskowskiego. Wolą było iego, aby na grobie położono taki napis: "O to iesttnoy dom ubogi." Ważny i rzetelny zaszczyt Autorowi i Polszce przynoszące dzieło J ędrzeia Śniadeckieg o , p o d t Y t u ł e m : T eorya iestestw organicznych, przełożone nakoniec zostało na ięzyk Francuski przez P P. Ballard i Dessaix, Doktorów przy woysku francuskićm i w tym roku wydane w Paryżu. Tak więc ta ważna praca ziora. ka naszego (pisze Korresp. Warszawski) iuf w trzecim europeyskim ięzyku znalazła tłómaczów; przed laty bowiem 10, Teoryą iestestw poprzedzoną naychlubnieyszem ocenieniem w N iemczech, przełożono na ięzyk niemiecki; późniey nieco Rossyanie przyswoili sobie w dokładnym przekładzie ten płód piorą sarmackiego. Teraz Francuzi poszli za ich przykładem, zapewne maiąc w pomocy przekład niemiecki. Posłuchayiny, co tłómacze francuzcy w preedmowie mówią o tein dziele i o nas: "Polska woiownicza znaną iest Francji; lecz Polska uczona iest bogatą kopalnią, obcą nam prawie, nie tyle z powodu odległości mieysca, iak raczey dla trudności nauczenia się ięzyka polskiego, a iednakźe i ui Polacy zbogacili swoią literaturę arcydziełami, gdy u innych ludów była ieszcze w kolebce. Imiona Kochanowskich, Krasickich, N aruszewiczów tak sławne są w Polszce, iak w naszym ięzyku ubogim, a iednakźe powszechnym słyną dzieła Paskala, Rasyna, Kornela. Marny sobie za obowiązek, odc'ac sprawiedliwość Polakom i sprostować błędne mniemanie tych naszych pisarzy, którzy w ich bibliografii znaleźli samych naśladowców i tłómaczów. Dzieło runieysze iest dowodem naszego twierdzenia. Do iego napisania potrzeba było uwag głębokich i godnych naszych naysławnieyezych fizyologistow; nadaie ono między nimi znakomite mieysce autorowi naszemu. Statysta, fizyk, chemik i doktor, Sniadecki, korzystał z tego ogromu wiadomości, dla przeyrżenia ws/y i postąpienia daley od swoich poprzedników, w rozważaniu człowieka fizycznego iw taieinnych widokach przyrodzenia. Filozof i chrześcianin, nieuciekał się do niepewnychi próżnych-przypuszczeń o pierwotnem stworzeniu rzeczy, B-oga uznał za sprawcę wszystkich przyczyn i t. d." Dziennik Petersburski umieścił wiadomość p odkrytych niedawno kopalniach, - iak następuie: "N a wschodniey spadzistości*gory Ural ciągle odkrywaią piasek złoty; w ciągu roku bieżącego odkryto kilka iego pokłaxlów» Z pośród kopalni znayduiących się na ziemi należącey do korony, dwie, iedna złota, druga platyny, są naygodnieysze uwagi: Pierwsza odkrytą była roku 1824. przez urzędnika Swindowa. Znayduie się w okręgu kopalni Zło« tousk, w gubernii Orenburgskiey, na lewym brzegu rzeki U ia 2 wiorst od kopalni między Poliaków. N a 100 pudach piasku złożonego z różnych szczątków wydaie ij% do 6 zołotni * ków, a niekiedy do 14 zoł. złota. Doświadczono tey kopalni na przestrzeni 250 sążni» Po założeniu grobli i budowli do mycia, rozpoczęto mycie dnia 2 Czerwca i w 2ch dniach Otrzymano funt i 87 zołotników złota. Z powodu iey obfitości nazwaną iest Błahodatny. Kopalnia platyny, zawieraiąca małą ilość złota znayduie się w okręgu Gorobłahodat w Guberni Permskiey o 60 wiorst na północ fryBzerki Kuszuińsk, a o 12 od rzeki Issa. O dkryto ią w Marcu r. b. Piasek kruszcowy znayduie się o półtora arszyna w ziemi, a grubość pokładu wynosi półtrzecia arszyna. Na 5 pudach piasku, otrzymano pół zoł. złota i 5 części platyny. Doświadczono tego pokładu na przestrzeni 300 sążni wzdłuż i wszerz. Próby dowodzą, że iest obfitą. Podobnież odkryto tego roku na gruntach prywatnych osób w obwodzie Ekaterynoburgskim i Werhoturskim, 35 pokładów piasku złotego. W ogólności piaski te zawieraią na 100 pudach ieden aołotuik. Nayznacznieysze są w Niuetahil sku w dobrach Demidowa, w Newiańsku, dobrach sukcessorów Piotra Jakowlewa i w Werch-Isecku, dobrach Jakowlewa officera gwardyi. Ostatnie wydaią do 5 zołotnikówna iocr pudach. Oprócz* tego odkryło ślady złota w dobrach: Miaśnikowa, kupca z Rostowa, położonych w obwodzie Kurgąńskim."

4/"'> .

Sposób utrzymania chłodu w powozach podczas- lata y a ciepła podczas zimy <przez Pana Alaire.

Dla wprowadzenia świeżego powietrza wewnątrz pow-ozów, autor umieszcza pod kozłem wentylatora w ten sposób, że go poruszaią przednie koła powozu, tak iź za każdem obróceniem się koła, wchodzi do powozu ilość powietrza wyrówny waiąca obiętości wentylatora. Lecz ponieważ w lecie powietrze otaczaiące powozy iest zwyczaynie obciążone kurzawą., autor przeprowadza ie przez rezerwuar pełen wody. V¥ ten sposób powietrze będzie zawsze czyste i chłodne; można więc będzie nie pozbawiaiąc się świeżego powietrza zamknąć okna w poieździe i zabezpieczyć się'" od upału i kurzawy; iako też i od wszelkich niedogodności, które przytrafiaią się w mieyscu ciasnern i zamkniętem podczas upału. Dla wpuszczenia ciepłego powietrza do powozów prowadzi ie nad latarniami , które zwykle znayduią się przy powozach; i dla tego latarnie, pokryte są w wyźszey swoiey części dwiema c z a p e c z k a m i pół koł o - we m i umieszczonerni iedna w drugiey, tak że w całey rozciągłości iest między niemi przedział blisko na dwa cale; światło latarni zwrócone iest do części wklęsłey iedney z tych czapeczek, a przeciąg czasu między każdem uderzeniem wentylatora dostateczny iest do ogrzania powietrza 0330 stopni, ieżeli obiętość wentylatora zastosowano do ilości powietrza rozgrzanego między dwiema czapeczkami każdey latarni. Można przeszkodzić wchodzeniu powietrza ciepła do powozu obracając rurkę.

(Dodatek)