GA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1832.11.28 Nr279

Wielkiego Ę

J\

Xiestwaoz NAŃ SKI EGO

Nakładem Drukami Nadwornej JDehtra i Spółki. - Redaktor: A. Wannomki.

J l f 2 7 9 . - W S r O d ę d n i a 28. L i s t o p a d a 1832.

Wiadolllości zagraniczne.

R o s s y a, Z Petersburga, dnia 3. Listopada, (st. et.) Dnia 20. Września b. r. po przybyciu N.

Cesarza 'mci do Moskwy, Najprzew. Metropolio Moskiewski Filaret powitał Jego Cesarską Mość, przed wejściem do Soboru Wniebowzi cia, w następujących wyrazach: "Najprawowierniejszy Panie! "Każdego roku zjawia się wiosna, każdego dnia słońce wschodzi; a przecież ukazanie »ię icb zawsze nowe, zawsze radosne dla j.iemi, która czuje w nich własne swe życie. Takie to i dla nas wesele z,oglądania oblicza Twojego, ukoronowana Swiatłości nasza! wesele, z daru łaskawości Twojej ku nam, już nie rzadkie, a i teraz jak gdyby pierwszykroć, nowe, zupełne: albowiem serca nasze czują w Tobie duszę narodowego życia. - Oby więc nasza z Ciebie radeść, i dla Ciebie radosną była; gdyż okrom tego, niemasz Tobie na ziemi, dostojnej ra naB nagrody. - Oby Pan Panów nieprzestawai zachowywać Ciebie jak w calem Twem państwie, tak i w Twej błogosławionej rodzinie, Ojcem, weselącym się w dzieciach swoich." Zawczoraj, 1. b. 10., lód zupełnie na Newie sunął, przjczem zamarzła na środku

rzeki w przeprawianiu się wielka łódź napełniona ludźmi, którzy szczęśliwie po lodzie na brzeg wyszli. Mińsk, d. 6. Października. - Obywatele gubernii Mińskiej przy końcu wyborów umyślili uczcić teraźniejszego Gubernatora swojego JW. von Drebusch, dając w tym celu świetny składkowy bal, który obecnością jego został zaszczycony. Pozostała od składki're* szta rozdana została pomiędzy ubogich. Gospodarzami balu byli, prócz Marszałka gubernii, PP. Alexander Skirmunt, Piński, i Tyszkiewicz, Borysowski, Marszałkowie,

Belgia.

Z Antwerpii, dnia 19. Listopada., Dzisiaj zrana przybył tu francuzki pułk ułanów do przedmieścia Berghem,- skąd go óo Mercbem zaprowadzą, gdzie kwatery swoje otrzyma. - W kilka godzin potem przechodził jeszcze pułk strzelców konnych, baterya lekkiej artyleryi i 20. pułk piechoty przez wspomnione przedmieście; na czele tych oddziałów znajdywali się Kiąźęta Orleański i Nemurski. Dzisiaj ze świtem usłyszano 3 wystrzały w kierunku od Burcht. Dowiedziano się wkrótce potem, że to było pozdrowieniem bandery francuzkiej. Mieszkańcom w Tete de Flandre rozkazał rząd holenderski, aby domy swoje stawili pod dziny i własność swoje wyprowadzić na miejsca ubezpieczone. F 2 a JI c y a.

Z P a ryż a, dnia 19. Listopada.

M o «i Króla od (ronu miana przy zagajeniu Izb: "MPanowie Parowie i Deputowani! Winszuję (obie, że po długiem odłączeniu od WPanow, znowu korzystać mogę z ich rozumnych rad i pomocy. W przestrzeni czaili iego ciężkie doświadczenia nawiedzały rządy moje; przetrwały one je wszelako przez własną swoje siłę i odniosły zwycięstwo nad Stronnictwami, W ślepern zaufaniu ku wspaniałomyślności inetytucyi na3ry* li, wiedząc oraz, jak wysoko szanujemy rękojmie wolności publicznej, niepoinały się te fakeye na - nacieniu prawnej i umiarkowanej polityki; w Paryżu powstawali oni w imieniu rzeczypospolitej, na zacbodzie pod imieniem Kontrerewolucyi, c orężem w ręku przeciw prawneenu porządkowi. Rzeczpospolita tę i Kontr-Rewolucyą pokonano. - Uni 5. i 6ty Czerwca były świadkami bezbożności i niedołęźności popieraczów nierządu, i dowiodły O D «, jak niebezpiecznąby była polityka, pobłażająca namiętnościom niepowściągli - wym, zamiast coby je uśmierzać miała. Monarchia konstytucyjna ma swoich prawdziwych przyjaciół i szczerych obrońców w owej wspaniałomyślnej ludności Paryża, w owej walecznej gwardyi narodowej, w mężnej i wiernej armii, które te zamachy odparty. - Miałem to szczęście, prze» obecność moje zachęcać dobrych obywateli i koniec powstania przyspieszyć. - Widzieliśmy więc, jaką siłę pomoc narodu konstytucyjnemu Królowi nadaje, kiedy go okoliczności zniewalają, jąć -ię oręża, aby bronić korony, do której go wezwano, i inetytucyi, które utrzymać zaprzysiągł. 1- Opiakiwamy zawistne wykroczenia i bunty na zachodzie. Ogół ludności niemiał jednak w tern udziału i wszędzie, gdziekolwiek rokosz wybuchł, utiumiono go sprężysto, Niech 8'(: więc i ohydni sprawcy wojny domowej, która tylokrotnie owe okolice pualoezyła, wyrzekają nadziei swojej, że wznieca, Kontr- Re wolucyą, która w moich oczach równie jak w oczach W Panów jest niepodobną; uczyniłaby nas zgodnymi do pokonywania onej, wiernymi naszym przysięgom i gotowymi w każdej chwili, aby nasz los połączyć z losem ojoyzny. - - Wypadek, który się w ostatnich czasach wydarzył, jest stanowczym dla potoju powszechnego i zniweczy ostatnie ułuuzenia tego stronnictwa. - MPanowie, w Paryżu równie jak na zachodzie rząd mój

zasięgał energii prawnej od praw istniejących i uświęconych. Kara powinna była iść równym ze zbrodnią torem; trzeba było tak* że, aby w owych dniach krytycznych obrońcy porządku i wolności znajdowali pomoc w działalności rządu. Powinniście się WPanowie zastanowić, czyby ustawy nasze w tym względzie nitpotrzebowały rewizyi i uzupełnienia, i za pomocą jakich środków równocześnie bezpieczeństwo państwa i swobody wszystkich mogą b>ć utwierdzone. Idąc stale tą drogą umiarkowania i sprawiedliwości, pokazujemy się być godnymi świetnej rewolucyi naszej. Ten to jest systernar, przez współdziałanie Panów umocowany, którego Minister, nad śmiercią za wczesną ktogo ubolewamy, z taką stałością przed W Panami bronił. - Już się dają czuć szczęśliwsi skutki lej polityki. Wewnątrz kraju ożywia się zaufanie. Handel i zarobkowość odzyskały dawniejszą wziętość; Opatrzność polom naszym pobłogosławiła; pomór, który tek okropne wywierał skutki, znikł zupełnie i wszystko rokuje nam ukojenie bliskie klęsk, na które narzekaliśmy. -- Zewnątrz rękojmie swobód narodowych równie są zabezpieczone. - Słuszne mara pobudki, spuszczać się na przyjazne chęci obcych mocarstw i przy» rzeczenia, które codziennie od nich odbieram. - Ścisła zgoda między Francyą i Wielką Hrytanią, skojarzona tero mocniej w osia* (nich czasach, stanie się dla obydwóch narodów obfitern źródłem dobrego mienia i siły, a dla całej Europy nową poręką p .. oju. - Jedno pytanie mogło w Europie wzbudzić obawę. Mimo usiłowania rządu mego traktat z dn. 15. Listopada r. 1831., mający dokończyć podziału belgu i Holandyi, niebyt dotąd do skutku przywiedziony. Wyczerpano wszelkie środki zaradźcie i ugodliw«, a niedoetąpiono celu. - Sądziłem, że takowe położenie rzeczy dłużej irwać nitmogło, bez uszczerbku honoru i korzyści Franryi, N adeszła więc chwila, aby się starać o uskutecznienie traktatu i dopełnienie przyrzeczeń Belgii danych. - Król W. Brytanii zdanie to z nami dzielił. Nasze obustronne bandery powiewają nad ujściem Skaidy. Armia nasza, której duch dobry i karność równie zaszczytne jak męstwo, w tej chwili przybywa pod mury Antwerpii. Synowie moi są w jej szeregach. - Zaślubiwszy ukochaną córkę raoję Królowi Belgijczyków, utwierdziłem nowym węzłem zgodę między dwoma narodami. Akt, uświęcający ten uroczysty związek, zostanie Panom przełożony. - Po- - dobnie rozkazałem Ministrom moim, aby Paliom udzielili traktatu zawartego dn. 4, Lipc« cfnoczonerai Ameryki północnej. Traktat left położył wzajemnym reklamacyom kres ostateczny. - Przełożą też Panom traktat, który X' cia Qitona Bawarskiego zwołuje na (ron greiki. Zażądam od WFjnow należytych środków, aby wespół z sprzymierzonymi Memi gwarantować pożyczkę niezbędnie po trzeb ną dla nowego za inojem współdziałaniem utworzomgo państwa. - Pragnę prędkiego uzupełnienia sądownictwa ziemiańskiego. Prawa w artykule 69- Karty wymienione, mąją być Panom podczas posiedzeń zakomunikowane. Będzie powinnością Ich pod ścisły wziąść rozbiór odpowiedzialność Ministrów, usuwy departamentowe i municypalne, organizaeyą oświaty publicznej i stan spraw zewnętrznych. - Mąją być takie Panom przełożone inne prawa mniejszego wprawdzie znaczenia polityczneg9, ale jednak dla krąju nader ważne. - Załoję, ie dotąd niemogę wniosku uczynić o zmniejszenie poborów. N»sze powinności ku Francyi i okoliczności czasowe ciężkich jeszcze po nas wyciągają ofiar. Wszakże bliskie załatwienie spraw ogólnych Europy pozwala nam przewidywać ich koniec. Przyszłość ukazuje się nam pod sprzyjają«ćrn godłem. Kredyt utrzymuję i ustala się, i pewne znaki zwiastują nafit postępy bogactwa narodowego. - Mało jeszcze usiłowań, i ostatnie znikną ślady obi wy nie rozłącznej od wielkiej rewolucji. Uczucie trwałości tego, co istnie, przejmie nanowo umysły wszystkich; Francy« nie ograniczone poweźmie zaufanie ku przyszłości swojej, a dla Mnie ziści się najmilsze iyczenie, t. j. ujrzeć ojczyznę Moje na tym szczeblu'pomyślności, którego słusznie dosięgnąć może - ujrzeć to i samemu sobie powiedzieć, że usiłowania moje ku uszczęśliwieniu narodu niebyły bezkorzyetne."

"Mowa ta, powiada gazeta pewna, miana łonem stałym i spokojnym, głębokie uczyniła wrażenie na zgromadzonych; przerywano ją rzęsistemi okrzyki zadowolenia, które sie po skończeniu mowy ponowiły." Wielki Zachowawca pieczęci oznajmił potem nowomianowanym Parom i Deputowanym, aby przysięgę przepisaną złożyli. Minister wojny wezwał w tym względzie każdego po imieniu. Po odbyciu @brz.ą«łku tego, oświadczył Wielki Zachowawca pieczęci, że eessye na r. 1832. rozpoczęte, poczera się zgronudzenie rozeszło śród okrzyków: "Niech iyje Króli Niech żyje rodzina Królewska!" Hiszpania.

Z Madrytu, dnia 6. Listopada.

Odkrycie spisku onegdaj w nocy, stało »ie.

powodem do uWięzienia Salomona Pfrez AI« monnes, bibliotekarza Infanta Don Carlo's*, i byłego Prezesa kommiesyi militarnej, da Chaperon. O godz. 2. w nocy przyaresztowani w; pol godziny później jui byli w drodze, jederi do warowni St. Sebastian w Kadyxie, drugi do cytadeli St. Antoine do Corunna, Markiza, Zanrbrona, Generalnego Kapitana Kastylii, bądź że miał udział w uknutym spisku, bada! że go o niedostatek gorliwości obwiniono, złożono z urzędu, a w miejsce jego posłano Ge-» nerała Castnnnos; Generalny Kapitan Caterac został mianowany Generałem en chefpiechoty gwardyi w miejsce He, Espagna. Wielki spisek gwardyi przybocznej (Garde du corps) miał wybuchnąć ku końcowi onegdajszej walki byków; zniweczono jednak te zbrodnicze zamiary a gwardyą wspomnioną zamknięto w jej kwaterach. Ministrowie zgromadzili się na radę; jutro dowiemy się o nader ważnych rzeczach. Nową uchwalono puryfikacya urzędników. - Pana Calomarde zaprowadzono, jak wiemy, do Motion, gdzie mu proces zrobią. - Wszystkie akta, zawierające wyroki Mady Ministrów podczas choroby Króla, ukradziono. W radzie państwa także zaszły wielkie odmiany; Elizeldo, Erro i "dwóch innych członków/ usunięto, - Zdaje się podobnie, że P. O'Don* nel w Valladolid iv skutek nadzwyczajnego rozkazu przyaresztowanym został. - W Bilbao amnesty! dekret niemógł być dotąd wykonanym, ponieważ się Corregidor ternu sprzeciwia; dla tego też i tego zrzucą a na jego miejsce poślą innego. - Pan Casa Irujo mianowany sekretarzem państwa i Rady Ministrów; jest on synem sławnego dyplomata tegoż imienia, który w r, 1824- umarł jako Prezes Rady. Minister wojny Monet rozkazał, aby pensyo* nowanego Kapitana Suarez, w dpmu którego w Barcelonie dn. 25. m. z. podczas iłluminacyi jakiejś, buntownicze się odprawiło zgromadzenie, i gdzie znalezionej egzemplarz konstytucyi Bajońskiej i pochwalę na sektę antikatolicfcą Sr.

SymonianóW, stosownie do wyroku Królowej stawiono przed sąd wojenny, innych zaś spiskowych przed ich resp, sądy.

Rozmaite wiadomości.

Jeden bogaty bankier Frankfurtski zakupił terni czasy znaczne dobra ziemskie, należące do posiadłości tego miasta, lecz odmówiono mu w przyznaniu ich właścicielstwa, gdy je we własnym imieniu chciał objąć, z powodu, iii, jest wiary żydowskiej. Według istniejących albowiem ustaw, żydzi frankfurtscy mogąc na wiejskie podle rogatek, niemają piawa kupować czegokolwiek zewnątrz i we wsiach okolicznych, Aloli starozakonny bankier założył przeciwko temu appellacyą, głosząc, iż niepoźyczy żadnemu z niemieckich rządów ani krajcara, dopóki sprawy niewygra. (Tyg. Petersb.) Oarna bardzo próżna chciała się przekonać, jak we śnie wygląda, siadła więc przed lustrem, zamknąwszy oczy.

Nowy statek podwodny.

Od dawna juź człowiek rozciągnął swepanowanie nad morzem, lecz i tam, jak na lądzie, władza jego obejmuje tylko powierzchnią. Nieprzestając na teru chciałby zapuszczać się dowolnie w głębinie wody, i, bez wątpienia, chęć ta niejest malej wagi. Machina, za pomocą kióiej można byłoby pogrążać się do znacznej głębokości w morzu, przebywać tam czas długi i swobodnie używać rąk, byłaby zapewne nader użyteczną, tak dla połowu koralow, 0etrzyg i pereł, jako też dla różnych robót w portach i dla działań wojennych. Nieraz juź kuszono się o ten wynalazek, lecz dotąd doświadczenie jeszcze nieuwieńczylo usiłowań. N owa machina, wynaleziona przez Villeroy w N antes, zdaje się obiecywać więcej niżeli wszystkie poprzednie w tym rodzaju- Wynalazca nazywa ją s t a t K i em p o d m o r s k i m (bateau sousmarin); ksziałt jej podobny do delftna; zbudowana jest z blachy żelazne), długości ma stóp 9 i 7! cali, szerokości r stopy 6 cali, wysokości 3 «ropy 4 cale. Oświecana jfst przez okna, przyzwoitej grubości; powietrza zawiera tyle, że dwóch łudzi mogą niern przez godzinę oddychać: dla odnowienia powietrza należy tylko podjąć się na powierzchnią wody Ruch nadają jej rudel zbudowany naksztalt ogona i dwa wiosła nakształt płetw rybich. Ludzie zawarci w machinie mogą, za pomocą rękawów z pęcherzy, na końcu których są rękawice, zbierać w wodzie lub na dnie napotykane przedmioty. Za pomocą zaś dwóch długich worków skórzanych, przyprawionych do obu boków statku i ballastu przytwierdzonego do dna tak, że podług woli sternika może być wyrzucany, tudzież przez udzielny mechanizm, dotąd utrzymywany w tajemnicy, siatek może być podług upodobania pogrążany w głębinie, lub podnoszony na powierzchnią. - Dzienniki francuzkie opisują następnym sposobem pierwsze doświadczenie, wykonane z tym statkiem publicznie 12. Sierpnia b. r. w N ojrmoutiers, u wyspy tegoż imienia, przy brzegach Wandtjskich. - Mnósfwoludzi róźnegostanu zgromadziło się na brzegu. O czwartej, podczas najwyższego pjzylewy. morza, P. Villeroy na swojej machinie puściłsię na wodę, w towarzystwie szalupy, na której się znajdował Mer rniasia, kuteru napełnionego daniami, okrętu straży celnej i wielu innych elatkow. Zrazu statek podwodny płynął około półgodziny pod samą powierzchnią morza, potem pogrążywszy się do 15 - i» stóp głębokości zebrał na dnie różne kamienie i konchy. Nakomec P. Villeroy znowu płynął pod samą powierzchnią w rożnych kierunkach i po pięciu kwadransach wynurzył się z wody, spotkany z najźywszern uniesieniem od towarzyszących statków. Do prowadzenia machiny putrze.ha było trzech ludzi, a ponieważ jeden z nich zasłabł, przeto P. Villeroy niemogł używać rudła i samemi tylko wiosłami kierował, co, jak wiadomo żeglarzom, dosyć jest trudna. Pomimo tego jednak doświadczenie to przekonało, ie machina ta może pływać pod wodą we wszy. stkich kierunkach, podług woli sternika, i" podług upewnienia wynalazcy, również prędko jak zwyczajny siatek. - P. Villeroy twierdzi, że może podług upodobania pogrążać się do 500 i Ocostóp w głębinę; lecz w tym razie, zapewne z przyczyny zupełnego niedostatku, a przynajmniej przy znacznem umniejszeniu się światła, należałoby zbierać przedmioty omaekiem. W głębokości 15 do 20 stop P. Villeroy mógł wyraźnie widzieć minuty na zegarku. Ponieważ statek był żelazny, niemoina byłq robić postrzeżeń nad magnetyzmem: w tym celu należałoby mieć statek miedziany. -? "Płynąc pod samą powierzchnią wody, pawia, da wynalazca, wyraźnie słyszeliśmy szum bałwanów i widzieliśmy światło wahające się równo z ruchem powierzchni; czasami postrzegaliśmy niezwyczajne błyski. Lecz kiedyśmy się pogrążali, światło zmniejszało się stopniowie i w głębokości 20 stóp otoczeni byliśmy zmrokiem, niekiedy w zupełną ciemność przechodzącym, jak można wnosić z przyczyny pływających nad nami ryb lub roślin morskich. Głębiej niemogliśmy się ponurzyć w zatoce, ale już w tej głębokości panowała zupełna cisza; niemożerny wyrazić uczucia, które rrae opanowało w tym żywiole, przeznaczonym dla innych stworzeń. Nieczuliśmy gorąca, chociaż nas było trzech w ciasnym statku: owszem, w miarę pogrążania się w głębie, temperatura wyraźnie 6ię zmniejszała, i otwierając rękawy pęcherzowe czuliśmy chłód przyjemny."

Wyborne holenderskie śledzie Matjes zwane, w tej chwili otrzymał i przedaje takowe po 2 sgr. Ft. Bie U ie1d.