GAZE TA Wielkiego mmmf Xi e s twa 4, NANb "o. KlE -. . . . ...- . *_n..............««IitMnIitSlaKAAIitWr m»! lit m-«i---.. -- Nakładem Drukarni Nadwornej JJekera i Spółki. - Redaktor: A. Wannow&hL JW IL- W Srodę dnia 17. Stycznia 1838. Wiadolllości krajowe. Z Berlina, dnia 4. Stycznia. (Dalszy ciąg pisma Minietra , łjarona Altenstein, do N aczelnego Prezesa prowincyi nAduńe U ćj.) - Leiz równie -raalo rnoina było urztczy wisinit nie środka lego odkładać, ażeby pod kaidyrn warunkiem wiadomość o postanowieniu krolfcwskiem jeszcze przed wykonaniem tegoż do Rzymu naderzla, ile że po wypadkach, wynikłych w skutek mojej poufnej korrespondencyi z Arcybiskupem nie było chwili J o stracenia, Skoro zaś Poseł królewski rrtriymal depeszę z dn. 15. Listopada i nadeszła do Rz>tnu 30. t. m. nic omieszkał aawiailomić o tern 'qIOrM pspiezkiego. J eżdi jui d. 4 Grudnia listy prywatne i pisma publiczne ogłaszały w Rzymie uskutecznienie lego ś.todka, przez Posła zapowiedzianego, przeto tenże nie potrafił jeszcze podówczas wysławić rzeczy lej w jej właściwem świetle i zbijać rozsiane baśnie, jak np. ze Arcybiskupa zbrojną ?ęfcą z sifdliska jego wypędzono. lnstrukcve bowiem odebrane z Berlina musiały koniecznie wyprzedzić prywatne wiadomości z nad Renu, tloszłe przez Alpy. W pewnem przecież 0rzekiwaniu urzędowego wyjaśnienia wynurzył Pegel królewski dworowi rzymskiemu swojje IIIMIle życzenie, aby tenże aż do nadejścia uwiadomienia z strony .kapituły koiońskiej oużytym przeciw Arcybiskupowi źrodku zdanie swoje zawiesił i nic w te) mierze publicznie nie ogłaszał. N ie mniej usprawiedliwione»! bywa zadziwienie nasze przez uwagi o tern postępowaniu, umieszczone w allokucyi. Środek ten przypisują w tejże j e d y n i e oporowi Art) biskupa prjeciw ustawie względem mieszanych małżeństw. Dwór rzymski wiejednak z wielu innych zażaleń przeciw Arcybiskupowi, a mianowicie przy sposobności wydania 18 tiz i postępowania z professoraux bońskiemi, że ogólne, na żadne przyjacielskie przedstawienia nic zważające przywłaszczanie władzy duchownej, niezgodne z zasadami monarchii" które e'll.{ przy zastosowaniu prawa o małżeństwach mieszanych tern jawniej okazało i złamania danej obietnicy dowio dło, jest przyczyną zawieszenia urzędowania Arcybiskupa. Co zasil w allokucyi o powstaniu zwyczaju pud względem małżeństw mieszanych w zachodnich prowineyach powiedziano, musi zadziwienie nasze w najwyższym oburzyć stopniu. Jakaż porywczość, jakaż zuchwałość nie znajduje się w zarzucie, że zwyczaj ten jedynie sztussnie ułożonym zabiegom, albo, jak na innem wyrażono miejscu, przemocy władzy świeckiej powstanie swoje zawdzięcza? Czyliż (3K mało po za Alpami znają rząd Króla, będącego od lat 40 wyrazem szczerej prawdy, delikatnego umiarkowania i sumienne) bierni obsypują pochwałami i wieniec cnot wszystkich na skronie jego wsadzają, który, nie dotykając bynajmniej jego osobistości, w zakresie działań swoich gorzkie wyrzekania na niedostępność, .nieuprzepność, popędiiwość i podejrzenie wzniecał, kiory się nie wzdrygał zawieść danego Królowi przyrzeczenia i bez ogródki wbrew prawom i porządkowi kraju postępował, nie myślano zapewne o tern, ie szlachetni Biskupi sądzący, że nie nadwe ręią interessu kościoła swego, jeżeli pobożni i mądrzy związji z państwem utrzymać się starali, zarzutem tym bezpośiednio za takowych poczytani zostali, co się dali władzy świeckiej usiedlić, albo podło dobro kościoła tejże poświęcili? Czylź to me była potrzeba wynikająca z natury stosunków mieszanej -ludności, dla której Biskupi Zachodnich prowincyi udali eię z życzeniami do stolicy apostolskie), gdy przez Breve z dnia 25, Marca 1830. roku zna gleni byli porozumiewać eię z władzą świecką pod względem praktycznego zastosowania tegoż do praw krajowych? Czy liż to połącz» me, objęte w instrukcyi wydanej 1834» r« "'o Generalnyh VVikaryus'ow, ma inną podsiawę niż to, co już od wieku przeszło w wszystkich innych państwach niemieckich pod względem iriatZeństw mieszanych za złagodzoną karność uważano? Czyhź wydanie tej instrukcyi mogło dać dworowi papiezkiemu powód do zażalenia przez to, że tworzy część układu, za» wartego dnia 14. Czerwca 1834. z Arcybiskupem Hrabią Spiegel, do którego potem i inni Biskupi zachodnich prowincyi przystąpili? N a leżało przecież interes państwa połączyć z interessem kościoła. L u b czyliż (o było nadwerę ż e ni e m, że instrukcyi tej zaraz Rzymowi nie udzielono? Arcybiskup Hrabia Spiegel chciał pierw przez rok jeden przekonać eię, o ile się zaprowadzenie instrukcyi tej st6<;ownem i dogodnem okaże, aby potem Wraz'z' Sułra ganami zdać sprawę stolicy apostolskiej. Tein bardziej więc żałować przychodni, że śmierć zamiary jego przerwała, gdy jnstrukeya ta na stępnie nie dostała sę cło Papieża na drodze urzędowej 2 objaśnieniami wpływających do niej Biskupów, tylko na dro-dze prywatnej Z wielu opuszczeniami, dodatkami 1 zmianami. Prawda, że dwór papiezki nie zataił w nocie poufnej z Marca ig36. r. do Posła królewskiego swego n.eukonttntowania z powodu doznanego nieprzyjemnego wrażenia« Ale w nocie odpowiedniej, o której w allokucyi powiedziano, że zażalenia jej byiy bezzasadne, wykrył Posei kroleweki, że dokuificnt, na którym się zażalenie opiera, jest zfalszowany i odwoływał się do raportów wpływających do tego Riskupów, zdawanych stol'cy apostolskiej, jako tych, których rzecz la najbardziej obchodziła. U aporta takowe przesłali także w Wrześn u i Październiku nie tylko Biskupi iniinsierski, paderbornski itrewirski, ale także i Baron Droste Vischering, wyniesiony tymczasem na godność Arcybiskupa kolońskiego. Raporta te miał dwór papiezki przed sobą, a przecież zawiadomiony o sposobie myślenia i postępowania wszystkich Prałatów, których sprawa u obchodź ła, nie chciał na notę Posła, dołączoną do tych ważnych dokumentów, odpowiedzieć i dawniejszego swego zażalenia cofnąć, O e m u i o raportach tych i dołączonej do nich nocie przemilczano w allokucyi z d 10. Grudnia? Dopiero w siutek drugiego raportu zmarłego Biskupa trewirskie go, który eię nie prawem przepisaną drogą do Rzymu dostał, a który tenże w 6 tygodni po odesłaniu pierwszego swego raportu w chwili śmierci podpisał, wznowił dwór rzymski zażalenia swoje względem tylekroć wzmiankowanej instrukcyi. Jeżeli zmarły Biskup tfewireki zmienił w kilka tygodni pozo ej poprzednie zdanie ewoje, objawione przy zdrowych zupełnie myślach i nieograniczonej wolności, mógł przeciei Poseł królewski, gdy go Kardynał Sekretaiz państwa o tym drugim raporcie zawiadomił, aby go N. Panu przełożył, korzystać z tej sposobności w celu zwrócenia w ni» cie swoje) z d. 14. ljutrgo 1837« uwagi dworu papiezkiego na to, że i ten drugi dokument potwierdza zawiadomienie jego o powstaniu instrukcyi i przyjęciu tejże przez Biskupów. Przesłano więc drugi ten raport N. Królowi. Lecz N. Pan nie mógł się z powodu tego drugiego raportu wdawać w dalsze rozbierania ustawy względem małżeństw mieszanych w sprzeczności z ewojem dawniejszem postanowieniem, gdy już w Styczniu 1837. roku o takowero rząd papiezki zawiadomił, a milczęme Posła królewskiego w dalszym czasie źa dnej wątpliwości o obstawaniu przy tern nie zostawiało, dla czegotenże rząd także nie miał prawa do wynurzenia wallokucyi zd. 10. Grudnia nadziei, że nową w tej mierze odpowiedź odbierze. Cóż ma nareszcie znaczyć objęte w allokucyi oświadczenie, że każde postępowanie pod względem małżeństw mieszanych, sprzeciwiające się treści Breve Piusa V i i i . z d. 15. Marca 1830- r. unieważnione zostaje? WI)ływający do tego B"'kupi w czasie wydania wiadomej instrukcyi do Generalnych V\'ikaryuszów o zastosowaniu Bieve tego, dalekimi byli od wykroczenia przeciw Breve: starali eię je tylko z względu na prawa krajowe zastosować ile możności do starożytnych i ustalonych zasad w tej niieize w innych prowiri uczynić, źe s>ę za daleko posunęli, gdy nawet wallokucyi zapewniają, że Breve rozc ągnęło przyzwolenia aź do o s t a t n i e g o krańca, za który się juź pobłażanie zapuszczać nie może, i że właśnie Pius V I I I. dla lego z trudnością, się tylko do niego przychylił? Podług tego powinno Breve obejmować przyzwolenie czego ś t a k i e g o, czego jeszcze me przyzwolono, powinnoby w ię c ej obejmować, aniżeli uchwały Benedyktyńskie z dnia 4. Listopada 1741. i 29. Czerwca 1748- dla Holandyi i Polski. Agdzieźby było to w i ę c ej, gdziebybyło nawet 10 tylko, co już od dawna w innych częściaefi monarchii pruskie) i innych państwach niemieckich istniało, gdyby tylokrotnie wspominana inetrukcya dla Generalnych Wikaryu ezów nje zgadzała się z prawdziwą, myślą, BriVi ? (Dokończenie nastąpi.) Wiadomości zagranIczne. F 2 a II c y a. Z P a ryż a, dnia 7'. Stycznia. Piszą z Gen» wy pod dn. 26. Grudnia: Listy przywiezione do Liworno dn. 24. Grudnia na »talku przewozowym francuzkiui, przybywającym ze Stambułu, zawierają smuioą wiadomość rozbicia się bhzko trzydzies u okrętów, przepływających Bosfor w czasie okropnej bu sis, w d. ao. Listopada, Wysłano natychmiast Z«. Stambułu rożne statki na raiuin» rozbitkom. Mówią, że osada jednego okrętu piocz same go kapitana ocalała. 'T ł a same listy wzmiankują, źe 60 okrętów schroniło się do rozmai, tych portów, A ngli a. Z L o n d y n u, dnia 4. Stycznia. Statek przewozowy »Siai« przybył tu w ciągu 15, dni z Halifaxu, Nadesłane nam wiadomości z Kanady sięgają do dnia 4 Grudnia. Przecie! zawierają niektóre nowe szczegóły i brzmią pomyślniej niż równoczesne wiadomości doszle nas z Stanów Zjednoczonych. Z (Juebiku donoszą, źe oddziały ochotników ć-Hczą się codziennie w robieniu bronią i źe w roinych częściach" miasta koszary dla nich urządzają. Sądzono, źe i dom zgromadzeń na ten cel przeznaczą. Milicya narodowa % wyższej Kanady oświadczyła gotowość swoje służenia w niższej Kanadzie, Wiadomości urzędowe nadesłane statkiem "S tarli o utarczkach pod S1. Charles i S1. Denis potwierdzają w-zystkie pomyślne doniesienia gazet amerykańskich, a zbijają niepomyślne. Zapal w proAwmevach niezaraźonych jeszcze rokoszem ma być niezmierny. Mieszkańcy Annapoiieu w N owej Szkocyi sądząc, źe statek parowy "Windsor" w 1bI laxie nie będzie gotów do przewiezienia wojska, ofiarowali na ten cel 40 sanek. Całe WOJSKO Z wyłączeniem 34 pułku, którego poboczne kompanie udały się «Wind» sorem" do Fredenktonu, wyruszyio z Hali. faxu. Sądzono lamie, źe Indyanie podnieśli swój okrzyk wojenny przeciw Kanadyjczykom, W Haiifaxie odbyło się d. 15 Grudnia wielkie zgromadzenie publiczne, na którem uchwalono witle rzeczy dowodzących przywiązania do rządu angielskiego,. Pomiędzy wpływ mającemi osobami, będącemi na lem zgromadzeniu, znajdował się także Pan Howe, członek Izby zgromadzeń, kiory na ostatniem posiedzeniu wniósł adres do korony; który obrońcy kanadyjskiej rewolucyi awaiali za podobny do nowych wypadków w niższej Kanadzie. Lecz Pan Howe wynurzył szczerze przed zgromadzeniem zdanie swoje o tych wypadkach 1 przy. chylił się do poczynionych uchwał. Później wręczono Gubernatorowi i dowódzcy wojska w Halifaxie adressa, zupełnie zgodne z owemi uchwałami. Gubernator N owej Szkocyi udzielił radzie tej prowincyi depeszy Lorda G lenelga, w której tenże rozdzielenie rady na dwie części zaleca i zarazem Gubernatora upoważnia do mianowania mężów, jakich zdatnymi być sądzi. Lord Glenelg podziękował radzie imieniem Królowej za jej dawniejsze usługi i oświadczył, źe odtąd istnieć przestała. Zgromadzenie prawodawcze w Nowej Szkocyi zwołane zostało na dzień 25. Stycznia. Listy przepełnione są donieś cnami o zgromadzeniach oficerów milicyi i mieszkańców N owego Biunezwiku, N owej Szkocyi i N eufoundlandu * które jak największe przy wiązanie do korony angielskiej okazywały, i które usługi swoje Gubernatorom Królowej ofiarowały. Lord Gosford wydał jedne jeszcze proklamacyą, w której Agenta Papineaugo o zbrodnią stanu obwinia 1 4000 funt. szterl. za wydanie jego obiecuje. Wiadomości z wyższej Kanady są bardzo pomyślne. Milicya wszędzie się gorliwie ćwiczeniami wojennemi zajmuje. - Po. dług wiarogodnych wiadomości bezzasadne są pogłoski o nie ukontentowaniu na wyspie Ś. Tomasza. W <;juebeku odbyło się dnia 5. zgromadzenie, na któiem 8'ę wielu znakorni tych mieszkańców rodu francuzkiego znajdo wato. Postanowiono na niern jednomyślnie starać się o utwierdzenie związków z krajem macierzystym i etósowne do tego wydano uchwały. Milicya Quebeku juź uzupełniona i przysięgę wykonała. Ma ona służyć pod te« mi sarnemi warunkami jak wojsko regularne, tylko od chłosty cielesnej jeet wolna. Loid Gosford podziękował obywatelom Si, Rochskim, obywateli wynurzający ich przychylność do tronu. Wedle wiadomości nadeszłych z Bahia z d. Ii. Listopada, wybuchnąć miało 7. t. 111. powstanie w tamecznej zolodze, złożonej z 3400 ludzi, skutkiem K 101 ego Bahia ogłosiła 8wo ją niezależność. Kiedy Gubernator, za pomocą dowodionyrh przez siebie 600 żołnierzy, zamierzając przytłumić powstanie, kazał ira dać ognia do tłumów wzburzonego ludu, żołnierze ci nietylko źe odmówili mu posłuszeństwa, ale nadto przeszli na stronę powstańców. Rządca prowincyi, jak również główny dowódzca wojska, schronili się na pokład korwety, stojącej na ów czas w porcie, która wraz ze stojącym tamże okrętem wojennym przez ogień z twierdzy zmuszoną została wypłynąć za port. Dnia 8 ustanowiono rząd nowy, na którego czele stanął Senhor Galvao, zostający w Stanach Zjednoczonych na wygnaniu; prezesostwo tymczasowo objął Senhor Carneira da Silva Rego. Przez wydane proklamacye zapewniono życie i własność; mimo to jednak Portugalczycy, którzy eię tamże w znacznej znajdują liczbie, pozamykali swoje sklepy i kraj opuścili. Główną sprężyną powstania tego jest niejaki Dr. Labina, który dawniej już z powodu rozruchów skazany był na dwunastoletnie więzienie. Prowincya Bahia ogłoszoną zosiała jako niepodległa Rzeczpospolita; wszakże utrzymują;, iż pewna cząść powstańców zgadza się na ten stan rzeczy tylko przez czas maloletności Cesarza. Utrzymują, iż stronnictwo powstańców jest bardzo słabe; w muoicypalności, zlożonei z dwunastu członków, liczy tylko trzech stronników. Jednakowoż obawiano się, ażeby powstańcy nie zdołali przeciągnąć na swą stronę licznej klassy Murzynów, zamieszkujących Babią, którzy by im Jupiez'wem i morderstwem do osiągnienia ce lu riopomodz mogli. Dla tego jednak Rząd w Rio Janeiro, zajęty jeszcze powstaniem w Rio Grande i Para, znajduje się w krytycznem położeniu, tern więcej, iż dochody, jakich dostarczała Bahia, były najznakomitszem źródłem j*go ptzycbodu, gdy tymczasem prowincye wewnątrz kralu położone żadnych prawie nie przynoszą mu korzyści. B 2 a Z y l i a. Wedle twierdzenia konespondenla dziennika Morning Chronicie, powstanie w Bahia zrobione zostało przez samo pospólstwo, które eię połączyło z Murzynami i wolnymi Mulatami. Dnia 7, Listopada zniesiono dawne w minecie władze. Wielu mieszkańców chciało opuścić miasto. Do emigracyi skłaniała nie mało wiadomość, źe mieszkańcy w Caxolisa«ao-Amaso, jak równie i w innych okolicach,uzbrajają eię w obronie Rządu brazylijskiego Senhor Carneiro, który podpisał proklamacyą, mianowany został Vice · prezesem, a Senhor da Rocha Galvao, Prezesem. Brazylijski okręt wojenny, na którym się znajduje ExprereB, narażony był na mocny ogień z twierdzy; przebywa wszelako dutąd w porcie; czyli dla blokowania go, jeszcze nie wiadomo. OBWIESZCZENIE. Grunt na przedmieściu Sw. Wojciecha pod N r. roi. który był niegdyś' własnością zniesionego klasztoru Panien Benedykty nek, a teraz należy do administracyi domanialnej. Zaliczający w ogół 11 morgów 155 [Hereto*» powierzchni, ma być w 6 oddzielnych częściach najwięcej ofiarującym pod warunkiem dornt. nialnego czynszu przedanym, Tym końcem wyznaczyliśmy termin licytacyi Y» naszej wydziałowej izbie eessyonalnćj na dzień 23. Styczni a,,18?, 8z południa o godzinie 3. przed Panem Bitter radzcą regencyjnym na który interessentów wzywamy. Warunki przedaży i wyciągi przejrzeć można w regi»traturze ( konoroicznej w godzinach służbowych, każdy ubiegający eię złoży 50 T al. kaucyi. Poznań, dnia li. Grudnia 1837. Królewsko Pruska Reg*- n c va. III. Księgarnia Braci sclituuw przy t>i