p ZNANSKIEGO Nakładem Drukarni Nadwornej Dekera i Spółki. - Redaktor: A. Wanno .)1( 29. - W Sobotę dnia 3. Lutego 1838. Wiadolllości zagranIcznep ols k a. Z War s z a w y, dnia 2.6. Stycznia. Rada Administracyjna, przez postanowienie na dniu 7, (19.) b. m. wydane, mianowała: JX. Antoniego Krolewickiego , Kanonika katedralnego Płockiego, Prałata, Archidiakonem przy Kollegiacie Pułtuskiej, z prawem zasiadania w kapitule katedralnei Płockiej; a P. Alexandra Morycza, dotychczasowego Assestora Ekonomicznego przy [{żądz e Guhernii Krakowskiej, p. o. Kotnmissarza Obwodu Olkuskiego. Onegdaj rozstał się z tynt światem ś. p, JW. Antoni Oarewski, b. Generał brygady b. wojsk polskich, później Członek Kommissyi Emerytalne) i Kommissyi Umorzenia Długu Krajowego, przeżywszy lat 64. Fabryka machin Piotra Steinkellera w Żarkach, zajęta jest w tej chwili budową nowowydosknnalonego w Anglii rod/aju sieczkarń o jednym nożu, które, pod względem usytnplyfikowanego ich składu i użyteczności, wszelkie dotychczas znane sieczkarnie przewyższają. O patent ewnbody na wyłączny ich wyiob w kraju, jui właściciel fabryki rzeczonej po. trzebne poczynił kroki. Cena ich stara w Żarkach jest zł, 300, w Warszawie zł, 360, Gotowych takich eierzkarń nabyć już można w składzie Domu Handlowego przy ulicy Trębackie) Nr. 768. Z nad granicy polskiej, dn. 12. Stycznia. Podczas gdy w Anglii 1 Niemczech ciągle jeszcze ulega wątpliwości, czyby starozakonnym wszystkich praw ohywatelakich udzielić wypadało, pytanie to w Rossyi już jaknajkor«ystnićj rozstrzygnięto. Regulamin dla żydów z dn. 15. Kwietnia IS35 r. już zaczyna wydawać pożądany skutek. Minister oświecenia, Hr. Uwaroff, dokazał tego, że źydy wolny mają przystęp do wszystkich zakładów naukowycti, a na uniwersytetach odznaczający się przez zdolności swoje żydowscy studenci kosztem rządu kształceni bywają, kiedy J na» rodu żydowskiego, t. j. 1,070,000dusz, w Boa* syi osiadłych. Każdy żyd, który jako kandydat z uniwersytetu odchodzi, otrzymuje tytuł obywatela poczesnego, a kto z nich godności doktora dostąpi, prawo to i dla potomstwa swego zyskuje. Takowi doktorowie filozofii rnogą też do służby publicznej być przyjęty mi. Oprócz istniejących w Rossyi 3523 szkół talmudowych, założono W Odessie szkołę wyższą dla żydów, gdzie teraz przeszło 400 młodych żydów naukę pobiera, a manowicie w języku rossyjekitn, francuzkim , rachunkach, geografii, fizyce i hisiorvi. Drugą szkołę fundowano w r, 1835. w Uwanowie, gubern. Kijowskiej, która już przeszło ioo wychowańców liczy. F r a n c y a. Z Paryża, dma 24 Stycznia. Jeden tutejszy dziennik powiada: Margrabia Espeja jest w Paryżu reprezentantem zdania Panów Toreny i Ofaln, tak iak Pan Lam puzano reprezeniowat zdanie Panów Mendizaballa i Arguellesa. Ale uwaga jedna, jaka się w ostatnich dniach w D z i e n n i ku sporów zabłąkała, ob. znała nas dokładnie z właściwym zamiarem ostainie) zmiany minister} alnej w Madryc.it. Nie wahano się bynajmniej oświadczyć głośno, ze trzeba przystąpić do p r z y j a c i e l s k i e g o u kła d u, aby wojnę d o mową w Hiszpanii ukończyć. Szkoda, źe wyznania tego nie uczyniono przed uchwaleniem adressu; moźeby się, ono było przyczyniło do kilku uwag z strony Pana Thiersa, i z pewnością byłby lenźe znalazł dobitne dowody przeciw Minisleryum, które p r z y z n a, je, ie nigdy przeciw Don C.arlosowi mieszać się nie chce, a jednak jednemu z swoich dzienników pozwala wnoś ć o przyjacielską ugodę. Pytamy się nadaremno samych siebie, co rozumują pod taką przyjacielską ugodą? Jeżeli tylko idzie o poniesienie ofiar, aby osobę Don Carlosa na wiec?ne czasy z Hiszpanii oddalić, Hiszpania, aczkolwiek tak wycieńczona, jeszczeby się na nie zdobyła. Lecz idzie niezawodnie o zamęście między Królową Izabellą a synem Don Carlosa. Nie pojmujemy, jak gabinet tuilleryjski może choć na chwilę sądzić, źe związek takowy pokój w Hiszpanii ustali. Kury er francuzki powiada przeciwnie: Wiadomość, jakoby rząd nasz zamyślał posiłkować pieniędzmi Hiszpanią, zdaje nam się być bardzo przesadzoną. Mówiono wprawdzie na radzie ministeryalnej o zapomoźce pieniężnej, jakiej Pan Mole rządowi hiszpańskiemu chciał udzielić. Nie przeczymy nawet temu, źe Prezes rady ministeryalnej wyprawił gońca do Pana Latour- Maubourga z rozkazem dowiedzenia się pod jaką postacią zapomoźka ta byłaby dla gabinetu madiyckiego najprzyjemniejszą i najpożyteczniejszą. Ale wszystko to jest tylko tymczasowym krokiem. Bez zezwolenia Izb i Króla nie mogą Ministrowie dać rządowi hiszpańskiemu ani jednego grosza. Wola Izb wątpliwa jest, a co się Króla dotyczy, od dawna już na radzie ministeryalnej przeciwnym się i wysianiu pieniędzy i wojska okazał. Sądzimy, źe istotną myślą rządu jest, aby nic nie dać, a jednak wmówić, źe się Hiszpania od Francyi czegoś spodziewać może. .Podsycają nadzieje Hiszpanii z obawy, aby się na nowo w objęcia stronnictwa zagorzałego nie rzuciła, i aby sobie wpływ polityczny w kraju tym zapewnić. Pan Ton-no pst w H szpanii ag.ntem tej intrygi, i me można było Itpezego nad ni. go wybrać, Pan Toreno jest najzwmnit je/y m mówcą i dyplomatykiem półwyspu; a od c/asu zmiany długu hiszpańskiego, t. I. bankructwa ukrytego pod płaszczykiem prawnego nazwiska, nie ma w H szpanii l Europie bard/, ej okrzyczanego męża od Pana Toreny. Pod względem politycznego znacz.na i sławy nic już nie ma do strać nia l na nić względu mieć nie potizebuje. Na wzór ostrożnych samolubów, uno zących się ciągle wśiod burzy politycznej nad wodą, nie omieszkał Pan l' oreno spieniężyć swego majątku i zabezpieczyć go zagranicą. Byłfgo Ministra skarbu nic już do Hiszpanii me wiąże; jest on cudzoziemcem dla wlanej olczyzny. Takowe dwuznaczne stanowisko Pana Toreny okazuje się dość jasno Z mowy mianej przez niego na posiedzeniu Kortezów, chociaż to nader sztucznie pokryć usiłował. Mowa jego nie była mową deputowanego rewolucyi hiszpańskie), al« owszem pośrednika między tą rewolucyą a Don Carlost m. Opiekował on się Ministrami, jakby był Posłem gabinetu tuilleryjsfc ego. Oczywiście jest teraz Pan Toreno pośrednikiem między owdowiałą Królową a rządem francuskim. Polecono mu uśpić rewolucyą; dal Boże, aby także l niebezpieczeństwo uśpić zdołał. Pan Severini, kióry w czasie pożaru teatru wiotkiego życie utracił, zostawił 2,300,000 ir. majątku. Z tych złożył 2,000,000 w banku tutejszym, a 300,000 u bankierów. Dowiadujemy się także t.raz, źe Pan S. verini zamyślał się żenić, i narzeczona jego dostanie podług (ego ostatecznego rozporządzenia znaczną część tego majątku. W mennicy mają teraz wybijać monetę zło. tą wartości dziesięciu franków. Tremezeńscy Kuligli którzy oskarżyli marszałka Clauzel, o rozmaite nadużycia, o przebor kontrybucyi, wzięcie klejnoiów i t. d., w liście do marszałka cofnęli swoje skargę, i przyznali się do kłamstwa, do którego namówił ich żyd Ben Durapd. Na skutek tego marszalek umorzył wytoczony przeciw nim w Algerze proces o kalumniją. A ng li a. Z Londynu, dnia 19. Stycznia. T i m e s opisuje w ten sposób wczorajsze obrady w Izbie wyższej nad ministeryalną polityką w Kanadzie. Lord Brougham wylał cały strumień pocisków na Lorda Glenelga i pozostałych jego dawniejszych kolegów; Lord Melbourne odpowiedział w bardzo umiarkowanym tonie; Xiaz Wellington tłumaczył mówił s<ę skromnie i p o m y ku; 1 ord Glenelg odrzekł oa zarzuty Lorda Broughama z dumą j nam ętnością, a Lord Fuzwilbain zakończył obrady z zwykłą sobie nierozwagą, kiora nieraz przy acioł jego kłopotu nabawia a przeciwników rozwesela Krotka przemowa Lorda Durhama do Izby bardziej pocieszy przyjaciół konstyiucvi angieiskiei niż moiłoch angielskich i kanadyl skich buniownikow, kióryby rad Kon. stytucyątę zwalił. Co sit; jednak planu Mini Strow wzglądem tymczasowej admmistracyi Kanady dotyczy, zdaje on sę jeszcze Gazecie T i m e 6 być bardzo cierrnym.- Ne pnjmuie ona, lab tak nazwany przez Lorda J. Russella komiiei doradzczv, m 'łacy być przydany Lor dowi Durhaoiowi, będzie właściwie utworzo Dy. Pytanie bowiem, czyli członków tegoż wybierać będą, z pojedynczych okrtgow prowincyi podług «pi«u wyborowego przez Generalnego Uuhernaiora zaizą!łzooego, w którym to razie ob orcy ci ganiłby byli, którzy Izbę zgromadzeń w niższej Kanadzie obrali, a takby ow komitet można nazwać w pewnym względzie Ciałem reprężenia« yinem; albo czyli też z członków, którzy, jak Parowie angielscy przez samej koronę lub jej zastępców obierani być powi n n i, a w takim razie śfinesznąby było rzecz-4 nazywać ich reprezentantami prowincyi. Który zaś zamiar z dwóch dopiero wymitnio nycli Mimsirowie m eć mogą, nie wykrywa się dość wyrażn e c mowy mianej w środę przez Lorda J. Russella w izbie niższej. Jeżeliby zaś pierwsze sprawdź ć się m i a i o, t. I. gdyby doradzcow Gubernatora miało obierać Ciało obiorcze, zostające w I awnym buncie przeciw koronie angielskie), i ciby' mieli pomagać Hrabiemu Duihamowi w układaniu nowej konstyiucyi dla Kanady, trudnoby było wystawić sobie niednrzecznie I sze postępowanie. Gdyby zaś Lord Durham imał sarn sobie doradzcow wybierać i icb jednak repiezentantami ludu nazwać, trzebaby się każdego przyjaciela prawdy zapytać, czy słyszał kiedy o podlejszem i nikczernniejszein oszustostwie. Co się n a n . szcie upoważnienia danego Lordowi Durhamowi do ogłoszenia ogólnej amne-Iyi dotyczy, lud angielski niezawodnie nie bidzie nic miat do nadmienienia przeciw łagodnemu i ludzkości pełnemu użyciu włidzy najwyższe); lecz jeżeli amneetya ma pomyślny wydać skuiek, tousi przed wszystkiem być sprawiedliwą, a chcąc być sprawiedliwą, musi koniecznie sta nowić różnicę. Sir R Peel słusznie się zatem zapytał, czy morderstwa w Kanadzie baidziej na amoestyą zasługują niż w Anglii. Podo bnieź należałoby się zapytać, czyli z'nsliwy, podstępny i zimny zdrajca i buiiti.wni«, jaku»jest Mackenzie, który haniebnie uciekł ł czy nił co mógł, aby republikanów Nowego-Yorku do walki przeciw prawym poddanym angielskim podburzyć, czyli taki człowiek jeszcze na litość zasługuje. Wojna domowa, tak Gazeta ta kończy swe uwag i, może )uź teraz I est przytłumiona, ale ten się bardzo zawiedzie, kto się po Ministrach czego innego, jak jeszcze większego zawikłania sprawy tej spodziewa. Zostają oni tymczasem w pozorne m bezpe« czeństwie i myślą: JtEtli w naszem dążeniu do nieprawnej popularności wystąpimy z pianami zachęcającemi nieprzyjaciół państwa i kościoła, wtedy ultra radykaliści i papiści będą naszymi sprzymierzeńcami. Jeżeli nas zaś okoliczności znaglą do chwycenia się środków zmierzaiących do utrzymania monarchii, wtedy o i i wam i knfit-erwattści posiłkować nas nie omieszkaj). n zat ni równie dobre jak złe środki, przez nas przt dsięwzięte, dopomegą nam do utrzymania się pizy eterze rządu. Dzienniki tutejsze umieściły teraz w całej ohs-erności bil dotycą \ s>ę stosunków kanadyjskich i przełożony Parlamentowi przez Mi menów. Wykazuje się z niego, że konstytuęzywato. Na każdy przypadek samemu Gubernatorowi tylko służyć ma miryaiywa, a prawa nadawane, nie mogą być prawami konetyiucyjnemi; mewoino im takie nowych podatków nakładać. Co się zaś samej zmiany konst» lucyi kanadyjskiej dotyczy, nie oznaczono stanowczo, czyli ta ma się jedyn e do niższej Kanady, czyli leź do obydwoih prowincyi lego nazwiska zastosować. Względem Jego m uą się naradzać Generalny Gubernator północno amerykańskich osad 1 pełuomocn cy 1 iższej 1 wyższej Kanady, których jednak, jak się zda e, w części tylko korona obierać będzie, w c ę ś n zaś mieszkańcy, 1 to jeszcze w dotyrh żarowy sposób. O-t imego tygodn a X ę/niczie Zofii ciotce Kro i iwe, , robiono opeiacyą oczną. Xi ążę b u s - z , przez podi-bną o p e a i y a * odzyskał uniawit/ie uziok, ar K II lak jest jeszcze słaby, że X ążę potrzebuje przewodnika. - Obraiiy parlamentów* znowu lozpoczęły się w dniu 16. b m. Mówią <,«>wsze( hme, że jeżeli 1 1.I>a Niższa w tym dniu się zgromadziła, lo przed b. Lutego nie będzie rozirząsanem żadne ważne pytauie, przy rozwiązaniu które* głyby próbować eił swoich. VUielu członków parlamentu, korzysiaiąc z tego, pragnie przedłużyć sobie czas odpoczynku. Pomiędzy członkami zlrlandyi, którzy lubo z przeciwnych stronnictw będąc, są jednak w pewnych pyianiach jednakowego zdania, i zniósłszy się z sobą, opuszczają na niejaki czas parlament, znaj dują się Panowie Litton, Bali, J. Marlin i Jackson. Z Lizbony nie donoszą nic wainego. Projekts finansowe ministerstwa ciągle są roztrzą lane przez kortezów; Ucz mało z nich obiecują sobie pożytku. Niedola większej części ludu doszła do najwyższego stopnia. Korpusy Guerylasów, co przez tak długi czas niepokoiły kraj, a zwłaszcza oddział dowodzony przez Montejo, zastały zupełnie zniesione. Kluby lą ciągle czynne i niweczą wszelkie usiłowania Rządu. Dnia 2 b.m Lizbońscy kupcy z znaczną liczbą cudzoziemców i deputowanych odbyli naradę, która jednak była prawie bez korzyści. W Gazecie Dworskiej z dnia 16. b. ni. wezwano do czynnej ełuiby S Podpułkowników, 9 Majorów i 3 Kapitanów, zostających na po łowię żołdu; mają oni być przeznaczeni do urządzenia milicyi kanadyjskiej. D. l? Stycznia umaił w Londynie, przeżywszy lat 87, Hr, Eliten. Był on za ministerstwa torysów ciągle przeszło 23 lat LordemKanclerzem Angl i, a do samei śmierci Nadkuratorem uniwersytetu Oxfordskiego. 33 pierwszy urząd pobierał ze skarbu 4000 f. szc. rocznej pensyi. W prawnictwje miał pierwszą powagę; jako politylrnależałdo naj gorliwszych torysów. Rodzinne nazwisko jego było John Scott. W tych dniach znaczna liczba pięknych i ailnych koni, zakupionych w Anglii przez Kapitana Forbes dla Don Karlosa, przechodziła przez miasto Halifax do Southampton, zkąd odpłynąć mają do Hiszpanii. Hiszpania. M o rnin g C h ro n i c i e zawiera następujące doniesienie z San Sebastyanu zd. 11. Siycznia: Siła zbrojna karolistowska, o której tyle rozprawiano, wyruszyła nareszcie, jak sychać W kierunku ku Bałmasedzie, a to podobno w celu zdobycia miasta (ego, skąd łatwo do Asturyi wyprawę przedsięwziąść będzie można, Stalek parowy "Salamander" wyprawiono zatem wczoraj do Bilbay, aby się dokładnie dowiedzieć, którą się drogą powstańcy puszczą. Co chwila wyglądają tu jego powrotu. Pierwszy batalion pułku jaeńskiego, który do tego czasu pełnił służbę w San Seba etyanie, ma być w pogotowiu odpłynieniaw każdym czasie do Bilbay» a miejsce jego ZajmIe gwardya narodowa. Oddział jeden króle wek ej artylleryi ma w razie potrzeby towarzyszyć wo'iku wysłanemu do Bilbay. Głozą, ,t iiiiuti.l.4. y myślą iiderevc na Portugaleite l i .,>4t<>. 1 ecz jeie . ''>n < arIos zamyślał .s.ninie l ««dsięw / w y pianę do K aBtylii I U-e AsHjr i, nic w it I i d Y mu się te dus iiii«.i»ra , f\ dać u .'»!«> C. \ iztą potizebou Aiuy HI. zawodnie l su v j zbrojnej do zdobycia warowtxgo C-iauo. iic/. Balmaeedy zaś zadnejby ziąd nie odniósł korzyści. Obsadzi nie Portugalety przecięłoby naturalnie związki na morzu z Bilbaą; lecz na zapewnienie sobie posiadania punktu tego i obronienia go od napaści z strony morza i Santanderu potrzebowałby Don Carlos nierównie więcej wojska, niż go od armii expedycyjnej oderwać potrafi. - Gdy się Generał O'Donnell dowiedział, że niedawno temu starały się nie kiore osoby skłonić artyllerzystów legionu do złożenia broni, przesłał pismo urzędowe do Pułkownika Clarke, dawniejszego Generalnego kwatermistrza legionu, i pros ł go, aby wszystkim osobom, których usług już nie potrzebują, publicznie oznajmił, że on, jako Ge nerał komenderujący w prowincyi, każdego, któryby się takiego postępowania, szkodliwego dla karności podległej mu armii dopuścił, do Francyi wywieść rozkaże, i, jeżeliby okoli czności wymagały, aby osób; takową przed sąd wojenny stawiono, bez względu na stopień i naród, do którego należy, z całą surowością prawa postąpić i wyrok spełnić rozkaże. Nieszczęśliwy kraj nasz zagrożony jest niebezpieczeństwem uiraty najpiękniejszej posiadłości. Wiadomo, że Anglicy ustawili w porcie Hawanny okręt pontonowy, który osadzony jest wolnymi i w karności utrzymywanymi Murzynami a na którym zgromadzają niewolników murzyńskich, zabieranych z okrętów hiszpańskich. Wiadomo także, iż ci wolni Murzyni wysiadają codziennie na ląd, w celu podżegania tamecznych niewolników do powstania. Teraz zaś otrzymano w Madrycie przez Kadyx wiadomości z Hawanny, sięgające dn, 3. Lisiopada r. z" które nowego każą się obawiać zawikłania. Niedaleko północnego brzegu wyspy Kuby znajduje się mała wyspa, nazwiskiem Cayo Sal, która niekiedy tatku m pod wodą «.01. Pod ministerstwem Pana Martinez d«, Ja Rosi utrzymywał Rząd angielski, że wyspa ta służy rozbójnikom morskim za schronienie l przez położenie swole staje się nitbt zpiecną dla żeglugi nanbrzeźnej, ic Hiszpania pi» ma żadnego udowodnionego prawa do tej «>*PV i powinna zezwolić, aźtby ją Anglia posiadała i latarnię morską na niei wystawiła; Martinez de la Rosa oświadczy) na t o, źe wyspa ta jest własnością Hiszpanii i źe Rząd hiszpański eam każe tam wystawić latarnię. To atoli ne zaStało dopelnionem, a gdy Calatiava zoetai Ministrem, powtórzyła Anglia swoje propozycye; polityk ten tak dalece zapominał o swoim oho« wiązko, ii zezwolił, żeby pytanie wzglądem własności pozostało nierozstrzygniętem, An. glia zaś miała prawo wystawienia latarni. Teraz dowiadujemy się, źe Generalny Kapitan Kuby, niezadowolony takowem rozstrzygnieniem, pos'al na tę wyspę wojsko i kazał zatknąć banderę hiszpańską; lecz Anglicy odpę. dzili przemocą wojsko i banderę zdarli, Amerykanie północni, których uwaga oddawna na Kubę była zwróconą, postanowili wystać na tameczne wody eskadrę, w celu uważania dalszych poruszeń Anglikuw. Będzieź Gabmet hiszpański miał dosyć siły do zażądania od Anglii zadosyć uczynienia? Z Madrytu, dnia 7. Stycznia. Armia kryetymstowska w Walencyi l Niższej Aragonii nie może nic innego uczynić, lak opanować linią na północ od Walencyi, to jest «d pobrzeźa aż do gór zachodnich, a tym spo. eobem zasłoni przynajmniej stolicę i Xucar. Przeciwnie słychać, źe partyzanckie odd/.ialy karlietowskie powekezaja się znacznie na potudoiu aź do Kartageny. Lecz przytem wszyełkiem coż robi nowy Minister wojny, przywróciciel karności, bohater Espariero? Jak niegdyś Mina, tak i on posiada sztukę chorowania, kiedy mu tylko potrzeba; i dla tego łtź potrafił odwlec wyjazd ewoj z Logrono, który miał nastąpić dna 19. lub 20. z. m, i w miejsce swe polecić na Minis'ra wojny swego drugiego dowódzcę, Generała Latre, który leż takowe otrzyma'. Widać, źe Eepartero nie śpieszy się bynajmniej złożyć naczelnego dowództwa nad armią, bo wie doskonale, źe wzniósłszy się tak wysoko, upaść może w ciemność, dla słabych zdolności swoich stosowną, i stać się ofiarą podnieconej przez siebie zemsty. W końcu atoli musi ustąpić, jeżU nie okaże lepszych dowodów znajomości sztuki wojowania. Opinia publiczna daje mu już za następcę Generała Kordowe; opinia publiczna, która w Hiszpanii podobna jest teraz do młodej zalotnej kobiety, co zależąc od humoru i wpływu dziennych wypadków, nie ma wcale na względzie serra człowieka. Tak zwani za. gorzalcy (Exaltowarii) wyprawiają teraz uezty dla Kordowy, którego poprzednie życie starają się usprawiedliwić, l uważają go nawet za jedyny jernusz, mogący ocalić Hszpauią; mówią o mm, źe kiedy tylko chce, wszystko wykonać może, a źe teraz właśnie chce, tegonajlepszym dowodVm jest ta okoliczność, Je ze stronnictwami staiutu zupełnie stosunki zerwał. Ci ostatni naiwiększą pokładaią nadzieję we współdziałaniu Francy i, i rzecz szczególna, mendizabahści usiłują uwoloć się od zaizu tu, jakoby oni byli winą przectwnych z« strony Francyi środków. Belgia. Z B r u x e II i, dnia 26 Stycznia. N ajstars'y Gem rał arrmi angielskiej. Lord Lynedoch, «najdował się niedawno u Króla Belgów na obiedzie. Generał len, kiory w r. 1814 na cAele korpusu angielskiego pierwszy zajął napowrót Antwerpią, wys«czt golnił się pod nazwiskiem S ir Graham w kampanii hiszpańskiej pod Wellingtonem i teraz liczy lat 92. VI M WW "W*« W ROZlllaite wiadolllości. Donoszą nam s Kwidzyn?, z d. 6 S 'ycznia: Przy skończunem obecnie budowaniu fortecy w Modlinie, w ciągu zeszłego lala około 7000 osób z Pruss Wschodnich i Zachodnich, i 3000 Sziązakow miało utrzymanie swoje. W Nr. ig l 19 nemieckieg» pisma praskiego: Ost und West, w artykule J. P. Kaubka: " U dzielenia o polskiej literaturze," jest wspomnienie: o Naukowym Pamiętniku krakowskim; 2) oSławianinie; 3) o Pieśniach ludu galicyjskiego; 4) o Zbiorze pieśni polskich i ruskich K. W. Wójcickiego i o drukującym się obecnie w Przemyślu takunźe zbiorze ź£egoty Patilego; 5) o pięknem i «ałkowitem przetłumaczeniu Wailensztajna (raczej Waldsteina) Szylera, przez J. N. Karmńskiego i l. d. - - Recenzent gdzie niegdzie przesadzonych i zbyt szydnych nie szczędząc uwag, wspomina pochwalnie jako znanych z gładkiego piorą: Hr. Alexandra i Jozefa Duninów Borkowskich (0Slatniego z dokładnej znajomości suro i nowogreckiego lęzyka), Hr. L. Jabłonowskiego, D. Magnuszewskego, K. W. Wójcickiego, J. N. Kemmśkiego i innych. Jest tam także wspo. minene o piśmie Adama Kasperowskiego: "Tygodnik rolniczo przemysłowy.« Hrabia Ufalia, Prezes Rady Ministrów Hiszpańskich. Wiadomo, ie w roku 182j, gdy w skutek interwencyi francuzkiei Ferdynand VII. władzę swą odzyskał, pod Ministrem Oon Wiktor S i e z, Biskupem z Tortozy , nastał nieograniczony system reakcyjny. Skoro się przekonano o okropnych tego systemam skutkach, właśnie Hr. Ofalia dn. 2. Grudnia 1823 mianowany został Ministrem sprawiedliwości; ponieważ wiedziano, źe on zaprowadzi środki umiarkowania l poiednania. Jakoż nie omylono się, ale Ofalia umiarkowa reakcyi, że ci, przez podstawienie Pana Ca lomarda, zdołali go usunąć, a Król skazał go nawet na wygnan e < (lutnicy królewscy przyjęli go, jako liberalistę, wy strzałami z ręcznej bioni. - Kiedy Poseł hiszpański w Londynie, X ążę V liahermnsa, dai tie, skłon ć, do zawarcia z Kjąd. m angielskim układu, mocą którego przyjnał su minę 300 milionów realnw, kiore) się Anglia od H «jpanu dopominała; wówczas Król Ferdynand po stanowił wysłać tam zręcznego dyplomatyka, któryby błąd Posła naprawi. Wybftr kroiew. ski padł na Hr. Ofaita, i je m M udało się w no wyin traktacie, na dniu 3$. Października roku 1828 zawartym, zmniejszyć ię somme do 70 milionów. Następnie dnia 30. Grudnia /8*8 zawarł układ z Francyą, w którym wynagrodzenie, (akie Hiszpania winna byia temu ino carstwu za koszia wojenne r r. ;&23, usianowiono na ijO milionów fr. W czasie zgonu Ferdynanda V II , H r, Ofalia był Ministrem Spraw wewnętrznych i t< «lamentem Króla lego mianowany zosiał Sekretarzem Bady regencyjnej Atoli odtąd usunął się zupełnie od spraw publicznych i wszystkich stronnictw, a wolny od trwogi, pozostał w Madrycie, chociaż Don Karlos tak jego, jak 1 tych wszy« Btkich, którzy przy śmierci Ferdynanda byli Ministrami, oddz elnym dekretem na śmierć skazał. Wszyscy ówcześni kobdzy lego opuścili Hiszpan ą, a Hrabia miałby stosowną porę udania się za nimi gdyż kdkakiotnie ofiaro wano mu posadę posła w Paryżu. - Teraz, ulegając usilnym prośbom Królowe), przyjął ster rządu, i w istocie czas już, ażeby wystąpił mąż*, któryby zagraniczne sprawy Hiszpanii należycie oceniać> bronić umiał. Piśmiennictwo w Węgrzech, od IX. wieku ery cbrześciańskiej aż do nas zyc h czasów. (Dokończ.) - Wic-k X V II . stanowił ważną epokę w piśmiennictwie wę gierskiem; w nim to rozwinęła się sztuka dram matyczna. Wznoszono teraz sceny tak w polach, jak i w miaeiach: pierwsze dla widowisk wojennych, drut>ie dla sztuk traićzno komicznych. Przedmioty tych dramatów po większe) części czerpano z myłologti pogańskie) lub w hisio ryi dawnych Krolnw węgierskich; autorowie i aktorzy zos ając pod opieką rządu i możnych, byli szanowani i lub eni od publiczności. Pod. ówczas to żył Zriny, poeta obdarzony ognistą wyobraźnią, wykształcony na Homerze Wirgijiiixzii i Tassie. Zriny, znajdując na zbyt szczupłym dła swego geniuszu zawód obrany przez poprzedników, napis.» pod tytułem" Zri nyady, n wielki poemat cpiczu A . Utwór ten*pod .względem całości, jest arcy - dziełem; lecz ubóstwo 1 niedosk nałość języka stano» wiła przeszkodę której talent Zr mego n e mógj zwalczyć. Zi in y miał licznych wurnl zawodników, jak MIton, Hory zapominany za Życia, dop ero po śmierci został należycie ocenionym. Nie mogą się równać z lego poematern płody tych wszystkich, którzy w tym rodzaju pracowali. Lestry, najszczęśliwszy a razem na I zazdrośme)szy z współzawodników jego, ułożył poemat pod tytułem "Bitwa pod Mohaczem; n jednakże me odpowiedział celowi, przyjmując etyl dydaktyczny. Utwory innych literatów, nieprzyjaciół Zrin-go, ograniczają się na niewolniczem naśladownictwie. Prócz owe) epopei, Zriny.pozostawił wole ułan.ków w lodzaju łirycznem, k.lka sonetów i sielanek, nacechowany, h szcztroią, (naiwnoŚ ią) wdziękiem 1 zapałem. Rozpiawy religijne owego wieku, rum się zamieniły w kiwawe walki, zwróciły uwagę Węgrów na historya. i na badania teologiczne. Protestanci, w zamiarze zjednania sobie przychylności ludu, wydali wiele dzieł w języku krajowym; katolicy zaś pisali po łacinie. W wymowie kazałnej ukazało się kilka dobrycti utworów, wy. szłych z pod piorą Paunany, Kaldy i Aloio»łiy. W roku 1653 i 1656, Teere napisał rozprawę o Loice 1 £ n c \ klopedyą wiadomości, dwa dzieła znamienite, wyższe nad wszystkie inne w tych pizediniotacb. Powiedzieliśmy jak zbytnia i źle zrozumiana gorliwość duchowieństwa zatamowała postęji piśmiennictwa. Dopiero po wygaśnieniu dynastyi Siedmiogrodzkiej, kiedy Monarchowie Ausiryaccy wprowadzili język łaciński, niemiecki i fraticuzki, Węgrzy poczęli się za mować utworzeniem własnego piśmiennictwa 1 przestali łupić obcych p sarzy. Amadus jest jednym z autorów, najsławniejszych owej epoki; on pierwszy ojmścił połę bitwy a zaiął się teatrem; lecz ponieważ ta nowość nie zgadzała eę z widokami jezuitów, zamknięto widow eka, a dramat znalazł schronienie tylko w szkołach, gdzie uczniowie grywali sztuki teatralne wobec swych nauczycieli, rodziców i krewnych. Jednakże dzięki woli Maryi Teresy i jej syna Józefa II . , zniweczono te przeszkody. Jozef II. całemi siłami starał się przyspieszyć wyzwolenie towarzyskie i literackie W ę g i er; z a p row a d zo n o wykła d n au k p u b li - cznie; otworzono teatra. Dzienniki zaczęły obiegać między czytającemi, nagrody zachęcały piszących; utworzyły się trzy nowe szkoły. Pierwsza szkoła francuzka pod przewodnictwem Burochsi i Burackney; lecz jak kwiat delikatny, przeniesiony na obcą, ziemię, wkrótce zaczęła upadać i wkrótce zupełnie zginęli« zińskiego, również wkrótce upadła. Lecz trzecia szkoła nowoczesna wzniosła się i ustaliła zasady dla poezyi, Wsparcie ze strony rządu roialo nallepezy wpływ. Dziś język wę gierski nie tylko że wzbogacił się mnóstwem nowych wyrazów, ale nadio nabywa harmonii, czystości i wyrazistości. Popęd ten najwięcej j-n.ał wpływu na poezyą epiczną. "Bitwa pod AugAhnrgietn" i "Zgromadzenie sianów w Arad" przez Czuczora; "Podbicie Węgier przez Aroada dowódzcę Madziarów, w roku 907." "Pokonanie Kumanow przy Czer-Halons," "Oblężenie Erlau" i "Dolina zaczarowana" przez V orosmarty, są to pot mata, jakkolwiek niższe od tych, jakiemi się szczyciła Francva, Włochy l Anglia; jednakże pełne eą wd«<ęku poetycznego. Kisfaludy, bael i Maylath zebrali i wydali na widok publiczny dawne podania, żyjące tylko w pamięci starych żołnierzy i wieśniaków. Alexander Kisfaludy w poezyiliryczneiprzewyższyłswych poprzedników, Dayka, Szeniloby, Annyona iKsokonaj , wdziękiem, obfitość ą pomysłów ł czułością rożnych części poematu, noszącego tytuł "Miłość Nimfy." Po nim następują: Kaziński, wolny naśladowca Horacego; jego pieśni są pełne prostoty, oglądy i dobrego smaku; Szentmiloski, Berzmy i Horvat, sławni swemi płodami dydaktycznemi; Szaetz, Felcki, Karol Kisfaludy, Szeucer i BartTaye. Jednakże ten postęp piśmiennictwa węgierskiego n e odbił się jeszcze w dramatach l prozie. Sztukom dramatycznym, jakkolwiek bardzo licznym, nie ad Z · e m B K 0- M i eje ki. MfKZLDAŹ K U M b U N A , Sąd Zieineko. miejsKi w Wągrowcu. Szołectwo wolne w Bartodziejach pod .Nr. 1. sytuowane, w powiecie Wągrowieckim położone, oszacowane na 8,809 tal. 26 łośnicy muzyki dadzą w hotelu Saskim ranną, zabawę muzykalną, kiorei dochód przeznaczony jest dla ubogich. Biletów w cenie 3 Złołych dostać jeszcze będzie można przy wejściu do sali. Cel dobroczynny licznych zapewne sprowadzi słuchaczów. Początek o 121. koniec o 2Śiej gorlzinie. Ceny zboża w Berlinie. Dnia 29. Stycznia 1838. L ą d e m: Pszenica l tal. 22 sgr. 6 fen. 1 lal. ib sgr. n fen; żyto 1 tal. 5 sgr. i l tal. 3 sgr. 9 len.; jęczmień wielki 27 sgr. 6 fen,; jęczmnń mały 27 sgr, b fen.; owies 23 egr. 9 fen. i 20 sgr. Wo d ą: Pszenica (biała) I tal. [27 sgr. 6 fen. i I tal. 35 sgr. jako też l tal. 2 i sgr. 6 fen.; Żyto l lal. 8 sgr. 9 fen. i l tal. 7 sgr. 6 len.; jęczmień wielki 27 sgr. 6 fen. i r6 sgr. 3 fen.j owies 23 sgr. 9 fen. i 21 sgr. 3 fen. W Sobotę, dnia 27. Stycznia l b38« Kopa ełomv 7 lal. i 5 tal. 15 sgr.; cetnar siana l tal, 5 sgr. i iz egr. 6 fen. W niedzielę d. 4. Lutego 1838. roku l; W ciągu tygodnia od d. 26. Stycznia będą mieli kazanie "aż do 1. Lutego 1858. >-- Nazwy kościołów. przed południempo południuurodziło się chlo- l dziepcow. j wczatślub. wzięto parumarło płci pici męsko jpiisk. W kościele katedralnym X. M ultyszewski l 2 3 l W kościele farnym S. Ma ryi Magdaleny - Mans. Zejlandt 2 2 2 l 4 , S. Wojciecha - Mans. Koltusch l 3 3 l Bernardynów - Prob. Kamieński l 3 2 l (Parafia Sgo Marcina. ) Franciszkanów - G ward. Akoliński X. Mans, Grandke 2 l (Parafia Sgo Rocha. ) Dominikanów W klaszt. sióstr miłosierdzia W ewangelickim S. Krzyża W ewangelickim S. Piotr» W kościele garnizonowyn, - Pr Dyniewicz Superint. Fischer Pastor Friedrich Rad Kons. Diitschke Pastor dyw, Rojrer l >-- Ogółem II 15 11 I 8