far
.. .
Ul
UJ
VVielkiego  'A V
)I(
TM
)J(
Xiestirap O Z N A N 8 K I E G O.
Nakładem Drukarni Nadwornej W IIeKeJIK Spółki. - Redaktor: lI. Wannowstłh
J\H A G4U
W Poniedziałek dnia 11. Listopada.

1839.

Wiadomości zagraniczne.

Polska.
z War s z a w y, dnia 5. Listopada. Przez postanowienie z dnia i\. (23.) Paźdz.
r. b. Rada Administracyjna udzieliła P. Ludwikowi S z los s er, majstrowi ślusarskiemu, w Warszawie zamieszkałemu, list przyznania wynalazku na odkrytą przez niego kuchnię Angielską nowego kształtu, ze wszelkiemi dogodnościami do gotowania i wypiekania, jak równie i ogrzewania mieszkań. List takowy rozciągać się będzie na całe Królestwo i służyć raa na lat pięć. Rossya.
z Petersburga, dn. 28. Października. Przez rozkaz Cesarski z d. 5. b. m. Naczelnik 1. dyw. floty Vice-admirał Suszczow* mianowany Członkiem Rady Admiralicyi a dowodzca 3 bryg. tejże dyw. Kontr-admirał Lazarów 2. mianowany Dowodzącym 1« dywizyą floty. Przez Ukaz Cesarski do Kapifufy orderów, Z dnia 35. Sierpnia mianowani, w łiczbie innych, kawalerami orderu S. Stanisława 2ej klassy z koroną, Prezes Podolskiej J zby Sądu Kryminalnego, RadcaKolłegialny Borszewskijtegoż orderu i klassy bez korony, Prokurolr obwodowy Białostocki Rad. Kolleg. Sławecki, Prezes Mohylewskiej Jzby Sądu Cywilnego, Radzca Dworu Szebeka, Prezes Grodzieńskiej Jzby Sądu Cywilnego Radzca Honorowy Radowicki, i Prezes Witebskiej Jzby Sądu Kryminalnego Kapitan gwardyi Milkiewiez; tego* orderu 3. klassy, Towarzysz Prezesa Grodzieńskiej Jzby Sądu Kryminalnego Assesor Kollege Gortyński, Sędzia powiatowy Kobryński Ostromecki i Geometra gubernijalny Grodzieński Paniutin.
Dnia 25. Lipca b. r. N. Cesarz na przełożenie Ministra Skarbu, po przejrzeniu jego w Komilocie Ministrów, dozwolił obywatelom gubernii Witebskiej, gej klassy Tadeuszowi Szymańskiemu i Kajetanowi Rutowiczowi zawiązać Białoruskie towarzystwo r kodzielnego przemysłu lnem i pienką, przy czem raczył firmie towarzystwa, do prowadzenia handlu jego wyrobami, na lat dziesięć nadać prawa kupców lej gildyi, bez opłaty handlowego świadectwa, i potwierdzić projekt ustawy towarzystwa.
* F r a n c y a.
z Paryża, dnia 1. Listopada. Policya już nikogo więcej nie aresztowała, 1 liczba oa.ób sprowadzonych na Prefekturę;
'v.
policyi nie przechodzi 11. Trzy z nich po względem ciekawych. Donoszą tylko, źe pierwszem zaraz wysłuchaniu wolno puszczo- gdy Król onegdaj wieczorem z Pontainebleau no. Cała ta rzecz nie jest, jak się zdaje, tak do St. Cloud powracał, w bliskości Sevres ważna, jak początkowo mniemano. koło u pojazdu jego się złamało. Przypadek O zaszłych w Doi rozruchach powiada ten nie miał jednak dalszych skutków. Król M o n i t o r co następuje: «Dnia 24. z. m. oko- wsiadł natychmiast do pojazdu, który zawsze ło 7mej godziny wieczorem utworzyła się na zdarzenia podobne za ekipażem królewdość liczna banda, złożona po większej części skim jedzie. z kobiet i dzieci w Dołu (w departamencie Generał Bernard, Adjutant Króla i niegdyś Ule i Yillajne) dla wstrzymania transportu Minister wojny, śmiertelnie chory.
zboża z St. Mało. Wstrzymano wóz i odpro- Czytamy w Reparateur, dzienniku Lugwadzono do przysionku. Jnne rozruchy wy- duńskim, że Rada Municypalna wyznaczyła P darzyły się jeszcze tego samego wieczora; 25,000 franków na przyjęcie Księcia Orleańdandarmerya i gwardya narodowa zostały po- skiego, w czasie jego przejazdu przez to miawitane rzucanemi kamieniami i rokoszanie przetrząsali gwałtownie domy kilkunastu mie- sto. szkańców, podejrzanych o przechowywanie L'Ami des lois, dziennik ministerkalny zboża w domach swoich. Wysłano zaraz w Mans, donosi pod dniem 22. z. m, źe odwojsko z St. Mało i Rennes do Dołu. Pre- były się wybory municypalne w tem mieście, fekt departamentu udał się osobiście z Gene- i wypadły z korzyścią dla oppozycyi. ralnym Adwokatem Królewskiego Trybunału Dn, 26. Października miała wystąpić po raz z Rennes na miejsce rozruchów. Królewski pierwszy w teatrze fsancuzkim, Panna Dozę, Prokurator z St. Mało także się tam udał. uczennica Panny Mars. Wielką ciekawość Dnia 25. i 26. okadzono pod strażą 45 osóbAzbudziła wiadomość tego wystąpienia, gdyż i odprowadzono je do St. Mało. Dnia 25. TMPnna Mars nigdy się jeszcze nie zajmowała zrana spokojność zupełnie przywrócono i Wo- kształceniem jakiego młodego talentu. zy ze zbożem tego samego dnia wyruszyły na miejsce przeznaczenia swego. Postanowienie Prefekta zawiesiło działanie gwardyi narodowej w Dołu. Tylko 18 gwardzistów narodowych i 17 oficerów zastosowało się do wydanego w wieczór, w który rozruch powstał, Wezwania.<* Dziennik la Presse donosi z zupełną pewnością, źe rząd na ostatnićm posiedzeniu gabinetowem postanowił uznać niepodległ ość N o w ej S e elandy i. O to już tylko chodzi, czy Poseł, mający być wyprawiony do N owej Seelandyi, ma być zawierzytelniony przy Królu Karolu I. (Baronie Thierrym), albo tez przy Związku Naczelników, na czele którego osławinny Pamari stoi. J eden dziennik donosi, źe Pan Pasquier, Kanclerz Izby Parów, zniechęcony sposobem, jakim członków Izby tej pomnożono, urząd, swój złoży. Pan Anatole Demidow onegdaj wieczorem tu przybył. P. Demidow, kiedy w Prancyi rezyduje, rocznie przeszło 3 miliony wydaje. C o m m e r c e donosi z Petersburga, że Xiąźę Bagration z Imeretii w funkcyi Posła rossyjskiego do Persyi się uda. Chan Chiwy 851 jeńców rossyjskich od Turkumanów wykupił i odesłał ich darmo do Orenburga. % Z dnia 2, Listopada. v Gazety dzisiejsje żadnych zgoła nie zawierą/ą nowhi politycznych, albo pod innym
Anglia.
Z L o n d y n u, dnia 30. Października.
W skutek zdobycia Kabulu wojnę-w Aighani stanie poczytują tu za skończoną. Sir John Keane, wódz naczelny armii indusowej , w depeszy swojej do Generalnego Gubernatora Indyów, Lorda Aucklanda, tak się wyraża: «Tuszę więc sobie, źe cel wyprawy naszej zupełnie osiągnięty i źe armia rozkazom moim poruczona powinności swej całkiem dopełniła. " Kur y e r uważa w tym względzie: «Powodzenie walecznej armii naszej w Afghanistanie i przywrócenie Królestwa Kabulu panowanie Anglików w Indyach na długie lata od napadów obcychmocarstw, którebyz Pers y; wtargnąć zamierzały, zabezpieczyły. J eżeli Rossya istotnie ma zamiary jakie przeciw Indyom - czemu my przynajmniej nie wierżymy - jedyną drogą, którąby do naszych wschodnich posiadłości zbliżyć się mogła, byłby trakt prawie nieprzebyty przez Buchare, przez pustynie na Wschód od morza Kaspijskiego i przez wąwozy Himalaya. Wszałcże tak dziwacznego pomysłu nie poweźmie źaden polityk rossyjski, umiejący należycie ocenić zasoby i korzyści kraju swego.« Ostatnie wiadomości z Chin mniej pomyślne od indyjskich. Wszelkie zapasy opium zniszczone, a trudno będzie wyro bić sobie wynagrodzenie za poniesione 6zkody. Kupcy  do Makao. Zaś domy handlowe amerykańskie jeszcze handel swój w Cantonie prowadzili i mieli znaczny zysk z przewożenia towarów angielskich na okrętach amerykańskich. Dwie amerykańskie fregaty były w Chinach, ale ani jednego okrętu wojennego angielskiego, chociai życie i własność Anglików w groźnem niebezpieczeństwie. Sir F. Maitland, stosownie dij ostatnich wiadomości, z okrętem "Wellesiey" znajdował się w Trincomali i rozumiano, źe się do Chin puści, kiedy nie jest podobnem do prawdy, żeby usługi jego W Indy ach miały być potrzebne.
Wynalazek P. Daguerre oceniany tu jest podług swojej rzeczywistej wartości. P. Ste Croix wystawił tu rysunki Dagerotvpowe w galeryi N auk i te stale ściągają licz.ią publiczność. Celniejsze gmachy i pomniki Londynu są w nich wystawione z wiernością, która nie pozwala wątpić o poźytecznośei tego wynalazku. Dług narodowy Anglii wynosił w dniu 1.
Stycznia 1831 roku, jakoto: konsolidowany 757,486,997 funtów ster!. ulotny 17,752,656 funtów. - 1. Stycznia bieżącego roku dług konsolidowany był 763,803,562 funt. ulotny 39,957 , 321 f. w o g ó l e 793 , 760,88 3 fu n t ów, a zatem w przeciągu ośmiu ostatnich lat dług ten pomnożył się o 8,521,235 funtów. "W Gazecie R o t h e r t h a m I n d e p e n d e n t donoszą co następuj e: W przeszły poniedziałek kobieta, przystojnie ubrana, przepasana powrozem, była wystawiona na sprzedaż na rynku w Rothertham; kobieta ta była ładna, niebrakło więc kupujących. Już targ był podniósł cenę do 4 szyllingów 10 denarów, kiedy ujrzano przybywających konstablów. Kobieta uciekła i schroniła się do bliskiego dom u, tak iż licytującemu nie zostawało jak przysądzić ją temu kto dawał tę ostatnią summc. Ten przybył umyślnie z Shefield w celu kupienia kobiety. Dowiedziawszy się, że policjanci przybyli na rynek jedynie dla utrzymania porządku, kobieta udała się do tego co ją kupił i oboje odjechali do Shefield po żelaznej drodze. Do Londynu przybył temi czasy z Ameriki Północnej z menażeryą P. Carter, który może się nazwać" godnym spółzawodnikiem Pana van Amburgh w sztuce oswajania srogich ewierząt. Daje reprezentacye w teatrze, puszczając wolno na scenę swoich czworonożnych aktorów; scena jednak dla większego bezpieczeństwa odgrodzona jest od pateru siecią żelazną, nieprzeszkadzajneą widzieć wszystyo co się dzieje. Między innemi sztu
karni jest ciekawy pojedynek P- C a r t e r z Ogromnym Brezylskim tygrysem na b o x y . - Zwierz staje na tylne łapy, a przedniemi boxuje się z największą zręcznością i gracyą. Dowiadujemy się teraz że drogi żelazne i oświecanie gazem oddawna w Anglii były znane ale potem zarzucone. W Northum« berland była żelazna droga już w 1635 roku; Lord Keeber N orth mówi o niej w pisaniu podróży swojej po tern hrabstwie w roku 4671P. Spedding, agient lorda Lonsdale w Whitehaven do kopalni węgla ziemnego, w 1765, sprowadzał sobie z tych kopalni węgiel w beczkach, dla oświecenia gazem swego biura. Tenże podawał projekt urzędnikom miasta Whitehaven oświecania ulic gazem przenośnym, ale to przełożenie nie było przyjęte.
Hiszpania.
Z Madrytu, d. 24. Października.
Od wielu dni rozszerzali źle myślący pogłoski o rozruchach, jakie tu się wydarzyć miały, i -władze dla tego swoje środki ostrożności podwoiły; wojsko w koszarach konsygnowano, straże wzmocniono i urzędnicy policyjni strzegli wszystkich przystępów do pałacu Kortezów. Generał Kapitan znajdował się z licznym orszakiem na jednej z galeryów, a na galeryi dyplomatów widziano Posła Stanów Zjednoczonych i francuzkiego, jako też Pana Drouyn de l'Lhais. Oprócz wielu innych pogłosek głoszono także, że jeden z nąj<popędliwszych deputowanych opozycyi wniesie, ażeby się Izba za nieustającą ogłosiła i W adressie podanym Królowej zmiany Ministrów zażądała. Ale się nic szczególnego nie wydarzyło. Sądzą jednak powszechnie, ie Izbę rozwiążą zaraz po uchwaleniu i potwierdzeniu budżetu, a zwykle dobrze zawiadamiane osoby twierdzą, źe Generał Alais przyrzekł Królowej, iż się rozwiązaniu Izby opierać nie będzie i sprawy swejej od sprawy swoich kollegów nie odłączy.
Z dnia 25. Października, Donoszą z Valencyi: «Poczynione prze» Cabrerę przygotowania, fortyfikacye, którerni Morellę opasał, bezprawia, których się wojsko karo list owski e dopuszcza, stracenie Generalnego Intendenta armii karolistowskiej, który niby to na stronę krystynistów przejść chciał, ciągłe zwożenie żywności przez karołistów - wszystkie te okoliczności razem wziąwszy dowodzą, iż nie ma nadziei przyjaznego załatwienia. Nieporozumienia, między różnemi władzami w Katalonii powstałe, sprawy tujejsze bardziej jeszcze zamąciły i 0iywiły nadzieję karoJistów. Słychać, źe Ge ujścia Ebry utworzyć chcą, w którym to celu dywizya Generała Aspiroza otrzymała rozkaz udania się z Murviedro do Vinarozu. Z S a r a g o s s y, d. 26. Października.
"Wojsko Xiecia Vitoryi dalej postępuje i zdaje się, iż ma zamiar otoczyć zewsząd karoli - Sfów. Hrabia Belascoain według ostatnich wiadomości z pierwszą dywizya. swoją stanął w Monroyo a druga dywizya przybyła zapewne wczoraj do Horcayo, o dwa leguas od Morelli. Mieszkańcy, którzy ze strachu z miesekań swoich się nie ruszyli, byli bardzo uradowani przez dobre postępowanie' wojska. Generał O'Donnell z większą częścią armii swojej usadowił się w San Mateo, nad sarną granicą Valenoyi. Na odbytej pod przewodnictwem Espartery radzie wojennej postanowiono uderzyć na karolistów , skoro się sposobność do tego nastręczy. Listy z Aragonii donoszą, że Kabrera własną ręką zastrzelił pewnego Brygadyera, którego Książę Witoryi przysłał do niego z propozycyą poddania się. Niderlandy.
Z H ag i, dn. 26. Października.
Na wczorajszem posiedzeniu Izby niższej podał Minister Skarbu prawo do budżetu na rok 1840. Podług tego podania, konieczna summa wydatków, wynosi 56,378,600 złotycłi; a z tego wychodzi na utrzymanie dworu Królewskiego 1,425,000, sekretaryatu stanu 534,100 wydziału spraw zagranicznych 831,600, sprawiedliwości 1,468,000, spraw wewnętrznych 3,222,900, wyznania reformowanego 1,391,200, wyznania katolickiego 400,000, marynarki 5;250,000, skarbu 27,570,000, władz w kraju 14,195,500, w koloniach 94,300 zł.; procenta od długu krajowego wynoszą 21,458,205, a pensye 6,111,795. Z tego podania Ministra fekarbu i z mowy, którą miał Król przy otwarciu Stanów pokazuje się, źe Rząd Hollenderski będzie przymuszony zaciągnąć nową pożyczkę, aby pokryć potrzeby krajowe i wydatki rządu.
N i e ni c y.
Magistrat i przełożony obywateli stołecznego miasta Hanoweru podali JKMości pod dniem 17. Października petycyę o rozwiązanie teraźniejszego odroczonego Zgromadzenia Stanów, a o zwołanie nowego. Petycya ta kończy się następującemi wyrazy: j»Dołączamy do tej riajuniźeńszej prośby naszej ,to uroczyste zapewnienie, że my po najłaskawszem one )że wysłuchaniu, nie będziemy dłużej wymawiali się od wyboru sejmowego i deputowanych do takiego Zgromadzenia
Stanów, lecz i owszem postaramy się o uczynienie takiego wyboru, który licbę tych pomnoży, co, prawa korony z prawami Stanów pod równie gorliwą biorącArozwagę, gotowi są z chętnym zapałem przyczynić się do dzieła pokoju.« Z nad Menu, dnia 18. Października, Przedsiębrane na dworze \ Vie!koxiąźęcym w Darmstadzie przysposobienia na zapowiedziane odwiedziny W. Xiecia Następcy' tronu Rossylskiego - przynajmniej aź do odejścia ostatnich wiadomości - nie były cofnięte. Mianowicie starała się Intendentura teatru nadwornego dostojnego gościa w tej mierze jak najwyborniej zabawić, zamówiwszy już kilka słynnych artystów z innych miast stołecznych na przedstawienia gościnne. Rozumieją więc, że podróż W. Xiecia Następcy tronu do Niemiec, chociaż z powodu słabości J. C. W, odwłoki doznała, jednak w ciągu zimy tej nastąpi. A li S t r y a.
Z W i e d n i a, dn. 25. Października.
Odbyły się wielkie jesienne manewra czcs'ci Cesarskiego wojska stojącego we Włoszech, pod osobistym przywództwem Feldmarszałka Hrabiego Radetzkiego. Zaczęły się one 9. t.
rn. na równinie między Chiso i Mintio położonej; a ukończyły się na równinie Prabiano, znajdującej się w prowincyi Werońskiej, między Vallegio a Yillatranca, Czytamy w Dostrzegaczu Austryackim, że na dniu 2. Października założony został w Lwowie kamień węgielny konwiktu oddanego pod zarząd bezpośredni zakonu O O . Jezuitów.
Z dnia 31. Października.
Wczoraj na kolei północne; Ferdynanda pod Leopoldsau nieszczęśliwy się wydarzył przypadek, który jedne osobę zapewne życia pozbawi a inne mniej więcej uszkodził. I tą rażą przyczyną tego nieszczęścia było zejście się dwóch cugów wozów, z których pierwszy dla uszkodzenia lokomoty wów się opóźnił. Szwajcaria.
Dziennik E r z a h l e r donosi jako niezawodny wypadek, że Górna Walia, nie tylko do Sardynii ale także do posła francuzkiego udawała się, dla wyjednania sobie odłączenia od Związku Szwajcarskiego. Jeśli tak jest W istocie, to widoczna, jaka przytćm myśl czyha · w ukryciu, i jak od jednego odłączenia do drugiego przejść można, skoro raz udowodni się niemoc Związku Szwajcarskiego zapobieżenia jakiemu-bądź odłączeniu się. Mamy przed sobą listy z zachodniej Szwajcaryi, gdzie smutna przyszłość okazuje się w zamierzonem  niemieckiej. Włochy.
Z T u r y n a, dnia 22. Października.
Dzisiejsza Gazeta donosi, źe J. C. MośćCe· arzowa Rossyi przesłała, za pośrednictwem Eossyjskiego Posła Kakoszkina, Królowej Sardynii order św. Katarzyny. Z R z y m u, dn. 17. Października.
.. Papież odbywa ciągle przejażdżki po kraju.
Onegdaj był w Fimincino, na prawym brzegu ujścia Tybru, gdzie zarazem był obecnym przy wielkim połow e ryb morskich, który dla uczczenia Jego Swiątobliwości tameczni rybacy -wyprawili. Król Obojga Sycylii mianował Xiecia Serra Capriola, dotychczasowego Generalnego Intendenta Królewskich teatrów, Posłem do Pały źa. Koramodor C ar elfa teraźniejszy Poseł Neapolitański przy Dworze francuzkim, uda się jako Poseł do Wiednia. T li r C y a.
Z Konstantynopola, dn. 16. Października.
Według wiadomości z Syryi nieukontentowanie tamże wzmaga się w sposób, mocno niepokojący Mehmeda Alego. Druzowie oburzeni chorobami i nieszczęściami, jako też nadużyciami poprłniancmi przy naboru do .wqjska przez Egipcyan, uciekają pomiędzy góry i czynią tamże przygotowania do stawie nia silnego oporu Wicekrólowi egipskiemu. Istotny niedostatek pieniędzy jeszcze bardziej niepokoi Mehmeda Alego. W ostatnich czasach musiał on się uciekać do pożyczek przymusowych, ponieważ o dobrowolnych, przez kupców zawieranych, już wtedy ani myśleć nie było można. Powrotu Mehmeda Alego w Alexandryi oczekują w połowie Paździer nika. Wicekról miał także wydać rozkaz do Yemenu, aby się ztamtąd większa część wojska egipskiego cofnęła.
Egipt.
Boghos- Bej odłożył wyprzedania zboża; sądzą, źe lepszych cen oczekuje. Odkupywanie zboia z drugich rąk przyniosło już 10 do 15 pCt. W zysku.

Rozmaite wiadomości.

* (Gazeta Por.) N o w e dzieła. Krótka informacya w praktycznćm plantowaniu buraków białych cukrowych i domowa najłatwiejsza Fabrykacya z nich Cukru, wedle sposobu wykonywanego tu w kraju w Droadowie , przez każdego gospodarza, a nayyetdrzez każdą gospodynią wiejską w pierwszej podręcznej kuchni w dowolnej ilości wyra biać się na domowych naczyniach mogącej, z opisem zaradczych środków, na wypadek uchybień i nieudarzenia się w początkowej cukru robocie, szczegółowo w przypisowćj części wyjaśnionych, przez Karola Maxymiliana N owakowskiego, dziedzica dóbr Drozdowo w Gub. Płockiej, Radcę Dyrekcyi generalnej Tow. Ogn. Król. Pol., część II. J4akładem wydawcy, w Warszawie, w drukarni XX. Pijaró.w 18J9 r. Część ta jako całkowicie fabryczna z częścią I wszą całkowicie gospodarską stanowić będzie komplet dziełka i obejmuje głównie pożądaną przez gospodarzy nie tylko sarnę praktyczną iabrykacyę cukru domowego, ale nadto, jeszcze to, co dotąd przez żadne pisma krajowe ani zagraniczne nam objawione nie zosta J o, to jest środki naprawiania nadpsutych i nieudarzonych, osobliwie w początkowych fabrykacyach, robót cukru, jakie przez fabrykantów szczególniej zagranicznych chętnie objawianemi nie są, jak sam Autor na wstępie do tejże części wyraża się w następnych słowach: »Przedewszystkiem wyłożę im ogólne w rozdziale 1. krótkie historyczne i gospodarsko techniczne obznajmienie się z całym przedmiotem w tym sposobie, aby każdy mój kolega wieśniak bez odbywania obszernych kursów wyższych nauk chemii, techniki, fizyki i innych z temiź stycznych, w samym czystym prostym gospodarskim sposobie, nie tylko mechaniczną robotę cukru sobie jak najłatwiej odtąd wykonywał, ale obok tego zarazem i umysłowo zasadę rzeczy pojawszy i zrozumiawszy w takim też prostym sposobie z tychże nauk czerpanym w każdym wypadku sam sobie o ile tylko można zaradzać umiał; to jest, aby każdy posiadacz kawałka ziemi czyli polski wieśniak, jeżeli nie istotnie tak do razu dobrym jak jest- Francuzki, Niemiecki, Czeski, to przynajmniej jak Węgierski a choćby tez, jak już nie jeden teraz Litewski, mógł być Cukrownikiem. Kto zatem kupił część pierwszą odbierze drugą teraz wyszlą bezpłatnie. N owokupujący do każdej części dopłacą po gr. 15 czyli za obiedwie zip. 6, gr. 20; exemplarze welfnowe po gr. 10 drożej płacą się. - Skład zaś głdwny dziełka dla księĘarni większą liczbę biorących jest przy ulicy Zelaznej Nr. 1125 JP. Pfau, tamże zamieszkałego gdzie i dziełka; Bliższe 'W y jaś n i e n i e tajemnic do tak zwanych najwyższych dziś wydatków w Gorzelnictwie naszem krajowem, po złp. 2, gr. 15 dostać można. Cena dziełka tego jak ogłoszono jest złp. 2, gr. 25, za część każdą czyli za obie<łwie złp. 5, gr. 20,  po kolei żelaznej, grożąca zupełną zmianą dotychczasowemu sposobowi. (Wiener Zeitschrift z d. 1. Październ. 1839.) W sposobie poruszania powozów po kolejach żelaznych zanosi się na zupełną zmianę. N owy pomysł niejakiego Pana CI egg, który przed 5 miesiącami odbywał w Anglii pierwsze praktyczne próby swojego wynalazku, wprawił wszystkich znawców w najwyższe zadziwienie. Podajemy tu następujący ogólny rys owego wynalazku: biły poruszaiącćj dostarczają przy tym wynalazku pompy powietrzne, za pomocą machin parowych w ruch wprawiane. - 1 tak: po jednej stronie kolei żelaznej powystawiane są male budowle w odległości dwóch do pięciu mil angielskich, a w każdej z tych budowli umieszczona jest machina parowa z należącą do niej pompą powietrzną. Środkiem, pomiędzy dwoma pasami szyn żelaznych kolej stanowiących, ciągnie się wzdłuż drogi rura główna, którą ze wspomnionemi pompami powietrznemi jest w związku, dla tego, aby z niej powietrze -wyciągały czyli właściwie rozrzedzały. T łok (stempel) pewnej długości, szczelnie w tej rurze (o d powietrza uwolnionej) chodzący, ciśniony z jednego końca parciem powietrza atmosferycznego, posuwa się ku drugiemu końcowi rury, przebiegając ze znaczną szybkością całą przestrzeń próżną, a połączony będąc w pewien sposób z szeregiem powozów na kolei stojących, ciągnie za sobą tez powozy. - N atężenie siły, a więc i wynikający skutek, zależ-od wielkości machiny, która znowu w miarę tego ak grunt jest na pewnej przestrzeni mniej lub więcej pochyły mniejszą lub większą być musi. Bardzo dowcipny sposób, który Pan CI I egg wymyślił, aby połączyć tłok w rurze chodzący z szeregiem powozów, stanowi właściwą -wartość tego wynalazku; nie daje się jednak dostatecznie samym opisem słownym unaocznić *) . Istotna różnica tego nowego wynalazku od metody do dziś dnia używanej i wynikające ztąd korzyści, dadzą, się zawrzeć w następujących czterech punktach: 1) Lokomotywy stają się zupełnie niepotrzebne; a z niemi i wielkie koszta sprowadzenia ich i trudność naprawy; ustaje także niebezpieczeństwo z rozsadzenia kotła, nareszcie i -wielkie niedogodności od dymu i pryskania iskier. 2) Naj*) Ab A powziąć niejakie wyobrażenie, jakim sposobem łlempel moie za sobą ciągnąć szereg powozów, dodaJ emy ta, ii rura główna ma z wierzchu przez całą «woje ługość otwór czyli szpaltę tl cała szerokości, a szpalta ta właściwym sobre wentylem czyli klapką jest preykryta. Dowcipna konstrukcya i gra tej klapy nie dadzą się bes tysaaku i modela opisać.
większa przy dotychczasowych kolejach żelaznych przeszkoda, to jest, niemożność jechania pod górę, jest przez ten nowy wynalazek usunięta. 3) Użyta w ten sposób siła machiny, prowadzi za sobą naturalnie, nieporównanie większą niż dotąd szybkość transportu, od miejscowości gruntu bynajmniej niezawisłą. 4) Założenie i utrzymanie takiej kolei nie będzie kosztowało jak tylko · - część tego, co dzisiejszych kolei, najgłówniejsze bowiem dzisiai wydatki, jakoto : znoszenie gór, wysypywanie wałów ziemnych, budowanie wijaduktów , przebijanie tunelów, wszystko to staje się przy tym nowym sposobie niepotrzebnem. Skutki jakich się po tym nowym wynalazku spodziewać można, przechodzą wszelki zwyczajny rachunek! Przykład Anglii, a mianowicie kolei »Hirmingham - BristolThames-Junction-Line« zwanej, którą w tym kraju właśnie teraz -według tego systemu zakładają i która ma być jeszcze w roku bież. w Grudniu ukończoną i otwartą, usunie zapewnie wszelką jakaby być mogła wątpliwość i ustali wartość dzieła, przy którego pierwszej już próbie na dniu 19. Kwietnia r, 183,9 odby tej, cała Anglija A według jednozgodnego świadectwa wszystkich dzienników okrzykiem radości i podziwiania zabrzmiała. Przedsiębierca tego -wielkiego dzieła, zarazem uprzywilejowany właściciel swego wynalazku, przybył właśnie teraz do Wiednia, w zamiarze wchodzenia w układy o zaprowadzenie swego nowego systematu w państwach austryackieh. Kogdajby jak najprędzej odpowiedziano u nas jego chęciom, bo właśnie dla naszego kraju, w którym położenia gruntu są bardzo nierówne , system ten prowadzenia kolei żelaznych będzie nieocenione; wartości i pociągnie za sobą skutki prawie nie do obliczenia, (z G. L.) Pan Daguerre robił publiczny popis w salach Ministeryum spraw wewnętrznych ze swoim wynalazkiem VV ostatnich bowiem czasach, wielu niecierpliwie ciekawych, rzuciźo wątpliwość na to wielkie odkrycie, z tego zapewne powodu, że przez pospiech lub niedokładne zadosyć uczynienie wszystkim warunkom, »kulek ich prac nie odpowiedział oczekiwaniom. Ostatnie doświadczenie usunęło w zupełności te podejrzenia. Wszystko teraz tak już jest urządzone, śe przy niewielkie] nawet zręczności pomyślne otrzymywać można wypatki. Materyały do podobnych robót służące znajdują się w ozdobnych skrzynkach wartości 250 franków między innemi zaś tablice miedziane, obciągnięte srebrem, oliwa i do polerowania tablic przeznaczona wełna. Tablicę czyści się naprzód  lekko w mieszaninie kwasu saletrzanego i dystylowanej wody (1 część kwAsu na 16. wody) i pociąga się tern tablicę. · To zrobiwszy, pokazuje się na powierzchni metalowej tablicy lekki połysk. Tę powierzchnią posypuie się potem bardzo delikatnie utartym proszkiem pomexu, i rozciera się nieużywaną jeszcze zupełnie czystą wełną. Kładsie się potem tablicę na ruchomy t rój n ó g, gdzie ogrzewa się za pomocą płomienia spirytusowego dopóty, dopóki srebro nie okryje się białawą powłoką. Ostudza się potem tablicę nagle, kładąc ją na zimnym marmurze i na nowo poleruje pomexem. Działanie to ponawia się trzykroć. Potem wystawia sie tablicę na działanie pary jodu. Oddziesna skrzyneczka mieści potrzebne do tego przyrządzenia. J ód, lezący na dnie skrzyneczki, pod nosi swoje parę aż do tablicy, przytwierdzonej do wierzchu tejże skrzyneczki. Skoro tylko powierzchnia srebrna powlecze się piękną złotawą źółtością, zdejmuje się natychmiast tablicę. Działanie ro odbywa się w ciemności, i tyle tylko dopuszcza się światł a, ażeby otrzymać dostateczne zażółcenie tablicy. Tak przyrządzoną tablicę wkłada się w ramki i wsuwa do kamery ciemnej, a po kilku minutach, do epparatu zawierającego w sobie żywe srebro. W tym apparacie wszystko do" działania jest przygotowane. T ablica spoczywa na powierzchni stanowiącej kąt aż do 45 stopni - lampa spirytusowa ogrzewa skrzyneczkę z źywem srebrem, a termometr widzialny Zewnątrz, jednym końcem w skrzyneczce zanurzony, ostrzega gdy gorąco dojdzie do 60 stopn. Wtedy całe działanie już jest ukończone. Gasi się płomień spirytusowy, a obraz coraz widoczniej wychodzi na powierzchnią. Ostatnie doświadczenie Pana Daguerre udało się jak najpomyślniej . Pomimo słot)' i ustawicznie moc światła zmieniających obłoków, obraz doszedł najwyższej doskonałości i niepodobna opisać radości widzów, gdy jakby cudem ujrzeli jawiący się sam z siebie rysunek. Czytamy w Leeds Mercury: »Do wielu nadzwyczajnych i prawdziwie cudownych naszego wielcu wynalasków, liczyć się słusznie powinna machina, za pomocą której przyrządza się szerokie lub wązkie sukno, bez przędzenia. Zdaje się, ze z postępem czasu sposób ten zwalczy zupełnie dotychczasową E zedzialn ą metodę, gdyż sukno tym sposom otrzymane pod żadnym względem nie' ustępuje suknom tkanym, a nawet przewyższa te ostatnie co do zabezpieczenia ciała od zimna i słot przez s/\oję zbitość. Otrzymywane dotąd sukna muszą być koniecznie dziurkowate, pilśniowe zaś takiemi wcale nie będą. - Machina kosztująca około 600 funt, szter. wyrabia w przeciągu 12 godzin 600 yardów sukna na jeden yard szerokiego.« Donoszą z Baden dnia 6 z. m. "Doszła tu niespodzianie wiadomość, że w Rothenfele odkryto nowe mineralne źródło, przechodzące siłą i skutkami znane źródło w Baden, Rothenlels odległe jest od Kaden tylko na l t . i pół mili i leży w zachwycającej okolicy Murgthal. - Odkrycie to nastąpiło w skutku poszukiwania świdrem ziemnym kamiennego węgla. Z głębokości 355 stóp wyskoczył nagle artezyjski zdrój na 16 stóp wysoko, wydając mocną parę. Doświadczenia czynione przekonały, że zdrój ten przymiotami mineralnemi bardzo przewyższa źródło w Baden.«
Doniesleiuie literackie.
W wszystkich księgarniach jest do nabycia zeszyt pierwszy dzieła: rAMIETSTIIŁIdo panowania Augusta III. i Stanisława Augusta wydane z rękopisom przez %. XOonkovozkitQo.
Pan W oykowski, dla ułatwienia i mniej zamożnym nabycia dzieł, które pod ogólną nazwą «P a m i ę t n i k i i m a t e r y a ł y d o n o wsej historyi Polski« drukiem ogłaszać zamyśla, postanowił wydawać je zeszytami.Tom pierwszy dzieła te£o, zawierający wyżej wymienione pamiętniki, ukończony zostanie w końcu przyszłego miesiąca; wyjdzie W czterech zeszytach i obejmować będzie najmniej 16 arkuszy in gr. 8vo, które 4 Złt. pols. kosztować będą. Cena więc każdego zeszytu j est 1 Złt. pols . OBWIESZCZENIE.
Podaje się niniejszem do publicznej wiadomości, iż pozostałość Wincentego Turskiego, byłego Majora wojsk polskich z Poznania, nad którą proces skródzonego kredytowego postępowania otworzonym został, w 4ch tygodniach rozdzieloną zostanie. Poznań, dnia 4. Listopada 1839.
Królewski Sad Ziemsko-mi eis ki.
OBWIESZCZENIE.
Interessenci mający płacić półroczne procenta za termin Bożego Narodzenia 1839. do kassy prowincyalnej Ziem«twa, zastaną WW. Kuratorów kassy od godziny 8mej do godziny 12tej przed południem w kassie, wyjąwszy dni niedzielne i świąteczne.  kończy się z dniem 24. Grudnia r. b. Gdyby do dnia tego procenta zapłacone nie zostały, wtenczas od takowych półroczne prowizye za przewłokę zapłacone być muszą. Posiedzicie10m kuponów wypłacone będą prowizye od 2. do 16. Stycznia 1840. r. lecz tylko w zwyi w)mienionych godzinach; ci zaś, którzy na więcej jak na jeden kupon lub na kupony różnych dóbr wypłatę do zadania mają, wzywają się, aby dla ułatwienia czynności złożyli Rendantowi kupony z podpisanym przez nich wykazem z każdych dóbr w szczególności, obejmującym numer, kwotę i nazwisko dóbr. Przypominamy także obwieszczenie z dnia 16. Stycznia 1833. r., dotyczące się wydawania nowych kuponów. W Poznaniu, dnia G. Listopada 1839.
Dyrekcya Prowincyalna Ziemstwa.

"Wiadomość dla właścicieli wielkich maj ątków ziemskich. Obywatel szlachcic w Królestwie Polskićm mieszkający przez lat ośmnaście i do tej chwili na własnych gospodarstwach rolnych, fabrycznych i przemysłowych praktykujący, nabywszy w tychże tyle wiadomości za granicą i w kraju własnym, ile ich z prawdziwćm onych zamiłowaniem nabyć można, wychodząc z tej zasady: źe wiadomości te wtedy tylko nieść mogą owoce, kiedy do nich łączy się możność zastosowania i w) konania ich na skalę większa - czego Z miernym majątkiem uskutecznić niepodobna; zamierzył przyjąć administracyę dóbr wielkich. - Ktoby więc z właścicieli takowych pragnął znaleźć osobę, dobrem jego tyle, co własne m swojem zająć się zdolną i pełnomocnictwo przyjąć do prowadzenia jego interessów , nadewszystko zaś dać mu co do siebie zaspakajające pod każdym · względem objaśnienia, raczy niezwłocznie zgłosić się przez Warszawę do D o b r z y n i a nadWisłą »poste re stan te« doAlexandra Ewarysta Jeźmińskiego, z, wyrażeniem położenia, rozległości i ludności dóbr do administracyi proponowanych. Ogłaszający ma sobie za obowiązek uprzedzić interesowane osoby: źe lubo jako człowiek honoru, wysokie bardzo mający wyobrażenie o obowiązkach, które zdecydował się przyjąć, i o sposobie, w któren jako taki, raz przyj ęte, do ostatniej chwili dopełniaćby musiał, stosowne do oboAiAzków tych warunki układu, podać" ma zamiar; nie prz-yjąłby jednak i w dwójnasób korzystniejszych, gdyby niepochodziłj od osoby, która w wypływających z układu takowego stosunkach wzajemnych, niepatrafiłaby postępowaniem swoje'm w zbudzić w nim uczucia, jakiem koniecznie przejętym powinien być ten, któren jej dobro jak własne cenić jest w chęci. - Ktoby więc z właścicieli · wielkich maj ątków , zasadę tę oceniwszy, według niej postępować mógł i chciał, raczy z pełnem zaufaniem, źe nie napróźno to uczyni, wskazane wiadomości przesłać pod adresem powyższym.
Zręczny ogrodnik, znający się na inspekt a c h (Treiberei), żonaty lub nieżonaty, znajdzie od dnia 1. S tycznia roicu przyszłego pomieszczenie, zgłosiwszy się do D. G. Baartha w Poznaniu.
Rura papierów i pieniędzy giełdy Berlińskie] .

Dnia 7. Listopada 1839.

Sto- N. pr. kur mt pa prC. papie- goto - rami wizną 4 J03i 103* 4 JO% 102 - IIlJ. 70 IJ oaJ 1011 IJ 102* 10lł 4 1031 102J 4 - _J' 3ł 1001 474 -m.
31 102 1014 4 1041 34 102 .» IJ iOi TM 34 IOIJ 102J :u 1024 - 971 ---< - 215 214 184 - 134 13 - " - » III D n. 8. Listopada od do rPal. sgr.fen.JTal. sgr.fen. - I 211 A 3 I 1(27 6 17 fi
Obligi długu państwa . , Pr. ang. obligacye 1830. " Obligi premiow handlu raorsk.
Obligi Kurmarchii z bież. kup.
Obligi tymcz. N owej Marchii dL Berlińskie obligacye miejskie Królewieckie dita Elblągskie dito
Zachodnio - Pr. listy zastawne ŁistyzasL W. X. Poznańskiego Wschodnia - PI. listy zastawne Pomorskie dito Kur- i Nowomarch. dito Szląskie- dito Obi. zaległ, kap, iprC. Kur- i N owej - Marchii , Złoto ał marca , ,
, "
Inne monety złate pa 5 talarów
Cenytargowew mieście Poznaniu,
Pszenicy szefel 126 10 fi 20 6 4 10 - 2 514 - _>I#:
Jęczmienia dt. · Owsa dt.. Tatarki dt.
Grochu dt. .

Siana cetnar
- 10- 19 4 7 · I I *  20
Masła garniec Spirytusu beczka.