A
'Vlelklel;O
P" _..,.." I .'.
,1r,' ..
XięstWRp o Z N A Ń s K I E G -O.
Nakladem Drukarni Nadworluj 1r. Deckerll i Spółki. - Redaktor: .tl. ..ra....o"'.I.:,.

JW S:.

.s....
W Piątek dnia 2. Grudnia.

Wiadomo ści zag raniczne.
P o l s' k a.
z Warszawy, dnia 27. Listopada. . N Cesrz.i .Król Jmć, wynagradzając gorIrwość, Jaku1 dal do'\-Vód Dyrektor policyi gdańkiej Klauscvitz, przy odkryciu i uic;ciu trzech osób, mających zamiar robienia fałszy'Wych biletów nanku Polskiego, racz)"' ozdo.
bić go orderem św. Włodzimierza kl. IV. Francya.
Z Pary:la, dnia 22. I...isłopada.
Marszałek S o u l t zarządzil w całf:j armii zbieranie składek na pomnik dla Xhicia Orleans, kt9IY ma być wystawiony na publicznym placu w Algierze. Nowy Posel belgijski, Xiąfę de Ligne, spodziewany tu jest przy końcu tego tygodnia. lvJ ówią, źe opatrzony będzie w instruL::cye na przypadek, gdyby gabinet francuzki sklonnym .i.; okazał do zawiązania na nowO układ6w handlowych z Belgią. Panna Fanny Elller zavnzeć miała nowy kontrakt z adnlinistrac)"ą tutejszej wielkiej opery, i wkrótce jest tu Ipodziewana. Od kilku dni pracują W głównym Szłabie !lad nowym planem strategicznym dja słuiby W Tuiler,)'acb j Zilrazew każdemu pulkoyYi D'5i!zie w ty planie wyznaczona ulica lub plac w Paryiu, kt6rą winien zająć (la przypadek rozruchu. Pulki, kl6rym poruczona blidzie obrona Tuilery6w, ratusza, prefektury pol!cyi i minister:;tw, b-.di) mialy na pomoc po kilka cział. ' Na Wersalskiej kolei żelazne;, gdzie dnia 8.
Maja r. b. nieszcz«tśliwa zaszła katastrofa, wysławiona jest kaplica, kt6ra wczoraj przez Biskupa Wersalskiago p05wic;coną została. Przy rzesach pod Honlle'ur zajmują się teraz wydobyciem rozbitego okrętu J) Telemaque," który blizko 53 lat lezy pod wodą przy ujściu Sekw:my. Okn,;t ten naladowany był majqłkami wielkie; liczby emigrant6w, tak, te gdy zatonął. strata obliczona była prze6zło na .s0.000.000 franków. - W ostatnim numerze dziennika II o n fi e ur' czytamy: ..Kr6tko przed wydrukowaniem naszego dziennika dowiadujemy się, że IJ Telemaque" wydobyły zosłal; huk dzial daje się słyszyć; popieszamy z udzieleniem tej wiadomości." O bogatym la. ounku nic jeszcze nie oonoszą. Znany pisarz polityczny Michel Chcvalier Qmicścil w Revue des deux mondes swój &p.
tykuł pod tytułem: Sur łes IJouvernemen. de l'AllemaQne (o absolutnych rzqdach niemie. ckich) , , gdzie takie obhtc jest zdanie o pań,lyyie aU5tryackielD, wi"dz)' iDnemi zdanie o  austryackiego pod względem duchownego i ma.. teryalneg.o postępu, uwagi o reformie ukół, o zasadzie monarchicznej i o austryackim patryotyzmie. Gazeta wiedeńska porownując dwa tlumaczenia niemieckie tego art.rkułu, pisze naw stc;pie, co następuje: "Dotąd (jało się tylko kilka głos6w zagranicy słyszpć o Austryi j jej stanie polityc:wym. Albo przybierano poważną minę, że AłJstrya nie zasługuje nawet na bliższą uwagę, albo teŻ utrzymywano, te to państw p taką tajemniczą okryte zasłoną, jak kraj nieLieski c;ł;yli chiński. Dopiero za nowszych czas6w odezwało się kilku pisarzy. Ale jakież były ich zdania 1 Nie zastrzegaj1jc bynajmniej dla naszych instytucyj be;lwarunkowych pochwał, można śmia. ło twierdzić, fe wic;ksza cz.ęU art)'kułów temQ. przcdmiotowi poświęconych, me ma gruntu pod sobą, grzeszy płytkością, i że zdanie W' tej mierze skrzywione przesądem. Nieustają. t)e pociski na nasze bałwochwalcze wieJbic. nie Lannera i traussa przenoszą .ię z jednego do drugiego dzićnnika turysty, i shmpwią ;edyną miarc; do ocenicnia f)aszych towarlEYlkich stosunków i naszego narodowgo chara.kteru. Jeszcze gorzej obchodzą się z nami nsi ziomkowie.. kt6rzy zbieołszy z swojej ojczyzny nie rumieni,! si", kalać swoje własne gnizdo. i pr)'Skać . jadem ;ł;łości w oblicze matki. która Ich swoi') piersią wykarmiła a swojem ataralJiem wychowała. . mogo nam usłyszeć raz zdanie, W kt6rm zachowana godność i bezstronność. Chcemy tu m6wić o Panu Chcvalier. Tłumaczonyar_ tykuł jego ulI.ieszczono w sierpniowym zesz)'de peryodycznego pisma Wa8nera wycbodzi)cego w Wiedniu.l< Wyjmuiemy z pism zafiranicznycJ1 statysty.
kę process6w. Sądy cywilne i handlowe we Francyi dzielą się na pięć gałc;zi: kr61ewskie aądy sprawiedliwości, sądy pierwsze; instancyi, sądy handlo",.e i polubowne, j sądy pokoju. W tym roku nade szlo t)'lko 1140 pr ośb o kassacyę wyroków c}wilnych; liczba ta wypadała dla tego tak marą, poniważ odobne czynności sądowe wymagają wiele koszt6w. Kr61ewskio sądy sprawiedliwości miały do roztrząsaia 17929 przedrui.otow prawnych; Z tych należało 741 spraw do zakresu ich dzi,ałania, a 17188 wprowadzono przed tene sQd drogą apelacyi. 'z te60 'W6zYllkieso ukońc;ll)no 11539 spraw. Sijd,y pierwszej inatancyi miały do rozstrzygniema 182940 proc:ess6w, z tych ukończono 125110. Jak długo te procesa trwały, JDozna oznaczył W llastCCPU)ący spos6b ba sto process6w moi na polie:ayl3S, któroł73ł
A...,
trzy miesięcy r mniej trwały;: na inne 100 procesów przypada 18 trwających przez trzy do sześciu miellil,;cy; na trzecią kategoryę wypada 25 na 100, Które cały rok zajęły; dwa lata trwało 13 procesów licz'Jc tę ilość na każde ato; na koniec ciągnl,;ło się dłużej jak przez dwa lata sześć spraw. kt6rato liczba objęta jPst w ka:ldyrn tysi;jcu. \'\'ytoczono dwadzieścia jeden proces6w o nicuznanie dzieci za swoje własnc. Z tych 12 przyięto a dziewięć odrzucono; dalel wytoczono 17 proces6w .0 nieuważnienie malieństwa, 946 o separacyą. z tych ostatnich przypada liczba 882 na kobiety :lądające rozwodu, a 58 na męży. Osiemdiesic;cioro i siedmioro dzieci przysposobiono (adoptowano); tlpraw G bankructwo wytoczono przed sądem 3700, w tych wypadkach przechodi stan bierny o 246 milijon6w stan t:zynny. Nie naleiy przepomnieć, że najwięJuza liczba ,bankrutów niebywa pozwaną do sądu, albowiem dla uniknienia kosztów rzecz £ała ułetwia 6ię JDiędzy dłużnikiem a wierzy_ cielami w drodze kOJl)planacyi. \V Korsyce ikt nie zbankrutował w roku 1840. a w der.artamencie de la Lozere jedno tyłko wydarzylo się ballkructwo. 06ółowa summa 'WVszysłkich proce/.lsóW W roku 1840. wynosił.
','288,999.
Anglia.
Z L o n d y n u, ania 22. Listopada.
:Niedawno stary Xiąię Wellinston dał do.
wód swi rzcskości. D"dąc już od godz. Uj z rana w ciągłym ruchu. spotkał jadąc konno powóz Kr6lowej, a gdy ła prosiła go, aby wsiadł do pojzdu, odmówił pod pozorem, :l.e zrobiłby tern niedogodnośt i jej i siedz,!cemu obok niej Xięciu Albrecłltowi. Poczem puścił się galopem do zamku i przybył doń leszcze nailka minut przoed parą kr6lewską, tak. ie dostojnych gości swoich mógł przyjąć. - W og61e Xiię len od rana do wieczora 'W ciągiem jest zaw.&ze zatrudnieniu.
Dn. 13,. Listopada umarł pod Dublincm Lord Gort, znany ja'w Pulkowr,ik Vercker. "r r.
ł798 zmusilon do poddania si.. maI" oddział wojska francuzkiego , który był wylijdo\Vał rod Coloon)., w hrapsLyvi Sligo. Austrya.
Z Wiednia. dnia 17. Listopada.
N. Celarz udzielił Rzezywibtemu Tajnemu Jtadcy. lnternunyuszowi i pełnomocnemu r\JiniLrowi przy Porcie O.UorPańskiej, Uaro. ow SUirmer, tYłułHrablego. . W ł () c h V.
Z Palermo, dnia 10. Listopada.
Dawno przez Sy.cylij£zyk6w powzir;ta nadaieja osIądania swego Monarchy, spelniona  wtowarystwle 8\'veSO brała Xl,;cia LudWika, i wysiadł na ląd przy hku dI w pOijd. nin zdrowiu. Wielu nleszczęshwych I UCInionych"liczyło ot! dawnego ezasu na przy" bycie Monarchy dla zaspokojenia ih .zazaleń. Zdaje się jednak, e Król me długo tu zabawi, gdyż prócz zwyczajnego glównego sztabu iaden z wyiszych urzł.dników przy nim się nie znajduje. 'I Królowa tą razć} nie przyb)'ła. (Jj Kr. l'tlość już pi<)ty miesiąc jest przy na.
c]ziei,) Jutro ogłoszone bt;dzie postanowienie królewskie, kt6rem zniźonę zostanie cło wywozowe od surowej siarki z 8 na 2 tari od centnara. Zdaje si<:. ie Król Jmć uznał za c]obre sam osobiście przywieźć to rozporzdzenie tak waine dla Sycylii i jej żeglugi. Turcya.
Z nad ranicy Tureckiej, dnia 8. I...istop.
Listy z Konstanłynopola głoszą, ze rząd tu.
recki ma zamiar otoczyć tę stołicc; forty fikacyami na wzór Paryskich. Nad cia5niną Dardanelski! urządzony bc;dzie lazaret przeciw morowej zarazie. Indye \V schodnie.
Z n o m h a j u, dnia 15. Października.
Dzienniki tutejsze umieściły nastpuiące szczegóły o posuwaniu sic; Generala Pol. locka przez wąwozy przeciw Kabulowi: "Donosiliśmy d. 1. Października, e się Ge.
nerał Pollock z swoją armią dnia 3. Września w Cundamucku, o 26 mil z tamtej strony Dschellalabadu znajduje i przez wLJwozy ku Kabulowi wyruszyć zam)"śla. Ogólne :oEasady porządku po('hodu były te same, co owe których sili z łak porn)"ślIym kułkiem przy zd<;>. byciu wąwozów KeJbersloch trzymano. Sir l\obert ::'ale przewodniczył przedniej słrazy, złoionej z 3go pułku dragonów, szwadronu lekkiEj jazdy i 20u ludzi nieregularoej jazdy. Artylerya konna. działa na górach. uiywanł', saperowie i minerowie, 13., 25. I .35. pułk krajowej piechoty, posh;pował}' w trzech kolumnach, z których jedna trzYll'Iał. ,ic; 'Wzdłuż wąwozu, drugie zaś skrzydła jej zasłaniały. Główna ,iła pod Generałem Pollockiem tworz}'ła tylko jednę kotumnę; skarb, amunicya i łużka dla chorych i rannych znajdowaly sit; 'W środku. Dnia 7. o wicie opuścili obóz i 81anł,:li w Surkabie, 'uszedłszy 8} mili, o godzioie 10., straź, tylna przybyła o godzinie 3. Droga byla niegodziwa, jednak na opór nie lIatrafio no . Dnia B. maszerowali znowu dO' godziny 4. lub 5; pO'poludniiJ.cr' .Za zbliieniem się do wąwoz6w, ujrzano 3-4000 WOjskB niE'przy;acielskicgo pod oso.
bnymi dO'Vfódzcami z r6zoymi chorijgwiami
.......
2735"w bardzO' mocnem i niemal nleprzysłępnm .tanowi$ku. Gdy nie podobną było rzecz, wojsko nasze tall\ie doprówadzic!, zatrzymano sii,: i działa zatoczono; grały one wybO'rnie,! al nieprzyjaciel taJ.: 6ałece nieporuszony byt.. się "Zdawał, .ii, fłP naęt pc;anie bomb wpośród szeregów )'eso i:1ó odwrotu ni zm!lsl.ło. Ogień nieprz.jjacielski był straszliwy I nieustanny. Dla'tego wzgórza wzić 8zturmem postanowi!)no. Kapitan flradfoot otrzymał I'ozkaz wyparowania lewego skrzydła nipzyjciół z s.tanowiska, J,,>odczas, gdy saperowIe I UlIDerOWIe w tym kierunku na g6ry się c]rapali. Kapilan Taylor uderzył na czele 9 anc;ielskiego i 3 kompanii 35 pułku krajowców na g6rę z prawego .boku, podczas, gdy Kapitan Wilkir.son z częściiJ :13 pułku i 130 luc]źmi z 25 pułku posuwał sic; ku kłuczowi stanowiska. Całe wojsko niemal równocześnie na szczycie wzg6rza stanc;ło 'i zaczęło narit'rał wśród powszechnego okrży1cu hura, a Afgha_ nie rozpierzchnęli się na wszystkie strony, na c]oł się spuszcajc. Częśt 3 pułku drago.ndw W pogoń za mm, wysłano, ale ta dla zleJ po.
zyc)"i niczego nie dokazała At Tymcza,sem wielka część rozpierzcbłycb, zebrała sit; przy wysokiej c6rze, gdzie zn6w osadzić się zamyślali; lecz nieba-n em i tu zostali przez oddziały, l..tóre jut w of!;niu był)' pod dow6dztwem Kapitanów WiJkinson i łJradfoort' :zaalakowani , i nim do starcia sif; przyszło, rozpędzeni. Dowiedł:iano się, ie dw6nasłu naczelników :i pokolenia Girdszów, miało czynny udział w tym boju, i ze poko. !ena te. ajzacięłszY!lli naszJ:mi były nieprzy.
Ja('lołml J główneml uczestmkaml w ułarcż-' karh, które flam w przeszłym rOkU tak do. tkliwe sIraty przyniosły. Wojsko kontvnuo_' wało marsz swój bez wielkiej przeszkody aż.3. mile pod Kabul, i dozwolono mu spo: kOlnIe przebyć wąwozy, w których Sir Robert Sale w Październiku przeszłego roku o każdą topę iemi walt"zyć musiał, i gdzie w SIYCZnlU armia nasza, bez oporu zniszczo, nil została. ZLliży'Wszy się wojslt:o -łasze do (;hur- Kabul dnia 13.. znalazło AlbarCłlan8 na czele 1b,OOO Afghanów, gotowyrh "jak sif2 zdało, do'WieJkiego'osłatecznego oporu. Nieprzyjaciel miał dobril poz)'cyą i walczył rnę;inie, i ilJ:.10 sprawio?)'ch w jego szeregach prł:ez ogIeń strat, JUuslal bagnet nie raz sprawę rO;ł;strzYonąć. , . . W końcu ;zosłali 'WTeszcle Afghanowie zu.pdnie pobici. i na wszystkie j;trony rozpęd&eni, ;zostawiwszyl pole bitwy okrytem mass. trupów i rannydi. Trzy chorągwie, dwa .dziala. aJDunicya i potrzeby dosłały się w nasze rf&ce. Mieliśmy, 32 zabitych i 130 ran.  zginął. rannymi zostali Kapitanowie Lushigton i GeUs i porucznicy Norton i Montgomery. Dnia 14. posun.:jl się Generał PolI()k, :bez za,,: dnego oporu. aż do 8udchak. i rozłoiył się dnia następnego na mieJscu wyścig konnych pod Kabulem. Dnia 16. opanował BaUa Hissar i zatknął chorągiew na murach tel cytadeli. Pani Trekor z 8 dziet!mi, Kapitan 1'roup i Dr.
Campbell otrzymali pozwolenie, udania sir; wraz do obozu. - Kobieły były chore, - -af8hańscy okrutnic):« woleli je zostawić pod dozorem lekarza, ,ak wystawić na niebezpie. cze'Jstwa, - zaiste jest to czyn łudzkości, któregoby może, w cywilizowan}'ch narodach Europy nie popłniono! Inni wi"źniowie zaprowadzeni zostałi do Haman; spodiewaji} lię tu jednak w krótce ich powrotu, Lo Sir Robert ShakesĘ'eare z 700 Kusabaszis tamie się udał. "by Ich wydania zażądać. AkbarChan tylko Kapitana Hargrave zabrał ze sobą.
- Niewiadorno. czyli Kabul równie jak Gi.
eni będzie zburzony. . (;enerała N o t t a spodzicwają się tu codziennie, a jak 'Się to obydwie armie z sobą polączą, będą zaraz przepraw," przez ,vąwozy forsować. Spodiewa;ą si..: na Boże Narodzenie PO"f'rOt. ich do Indyi, lecz my bc;dżicmy zadowolnieni. jeieli szcz,"śliwie odprawią drogę 200milow ą przez kraj górzysty, kt6ra sic; pod Peschauer wąwozami kończy, a W których iuz wielu śmiert! swą znalazło. , Brazylia.
Z Rio-Janeiro, dnia 13. Września.
Przybyły t. dnia 6. Xiąię pruski Adalbert, przywi6d Cesarzowi ozdobę orderu Orła Czarnego. D. 7. odwidził Cesarza, wręczył rpu powyższe ozdoby i przedstawiony był przez Cesarza Xic;iniczkom; poczem znajdo wał się na uroczystości połoienia kamienia węgielnego pod założony przez Cesarza instylut wychowania dla c6rek zmarłych Uf'zł;dni ków, następnie na paradzie gwardyi narodowe;, uroczystości całowania r"ki, na obiedzie i wieczorem w teatrze. (Była to właśnie 1'0c:znica ogło.szenia nif'podległości ,c.esarstwa Brazylijskiego). - Nazajutrz Cesarz odwidził Xięcia, maj'lc na sobie ozdoby orderu Ocia Czarnego.

Rozmait e wia domości.
z Berlina, dn. 17. Listop. - ,Pr6cz tego, że juź z pewnością uchwalono zaprowadzić w Prusicch wielką sieć kolei żelazoych, dla' pClparcia matervalnych korzy.lici tego krajv, zdaje się jeszcze drugi niemnie; ważny plan t dalece być przY6otowalłym, że o Wyko
1736'naniu jego juz ani wątpić nie molna., To je.ł, zaprowadzenie pru&kiej llIaryarki dla ułatwienia zamorskiego handlu. I\ad czem w cichości wpravr.dzie,. ale s wielki} gorlivvości pracują. Na poparcie tego domvs.u przyt._ cZ3my tylko ten fakt mający 5łycznośt!' & powyższym "lanem , fe u jednego z najbieglejszych mechanik6w naszych zam6wiono dla rZiJdu 1600 lextant6w źwierciadlanych po 80 talarów za sztukę. a u drugiego bOO chronometr6w, przyczem oznajmiono, że takowe do 800 ok.r..t.6w s, ,po'rzbnł: Zwaźywszy, że sprawleme salll}'cł. źWIerCladlanych seKlantów wymag 128,000 talarów, można zt'iJd wnoiić, iak wielką pieni"inil summę dla uskutccznienia tego narodowego przedsi'iwzięcia wynączo. no. Waźnoć tego zamysłu celem podniesienia naszego handlu i poparcia indusłryi krajowej, n!e podpada źadnej wątpliwości. Cały zbiór lnu w Belgii w dobrych łatach 'podają na 128 milijonów kilogramów, które niemal 13 milijonów frank6w wartości ma;il. Moczeniem i suszeniem zmhiejsza siC; waga lnu O połowę, ale wartość jego wznosi si.. przeto do piętnastu milijonów. Len zmiędlony, utraca na wadze 18 milijonów kilogramów, ale na wartości zyskuje 25 mil. .frank. - W tym stanie iui się len wyprowadza, z ośmnastu milijon6'\-V kilo8ram6w, wychodzi około 5 mil. kilogram. za granicc;. tJ milijonów pozosłałego lnu w kraju. zmniejsza siC;' przez czesanie na pół-dwunasta milijona, który ma 18 do 22 milijonów frank6w wartości przędzeniem wznosi się jego cena do 36 mil., 1,500.000 kilog. lnu przerobionego na nici a drugićh 10 miliijon6w na pł6tno, doliczywszy do tega kwotę za len wyprowadzony za granic.., niesie Belgii rokrocznie 63 mil. frankó\v docho'du. - Z tej sumy wyprowadzili Belgi;_ czykowie W niektórych latach, np. w r. 1838, wił;cej nii na 50 mil. .Helgi;a ma więcej pr,Zł;dzalni niż Francy ja, a mniej o 20tij czc;ść nii Anglija.
Dnia 30, r.istoIJac.l.a.
l"'l. r. ,od I do Tal. .r. fn. 1'.1. .tl'. fen. ._ .. 1 18 1 - 1 19 / - 1 5- 1 7 6 . . . . - 2i - - 28 6 . . - 20 I b - 2 ł I 6 . . 1 1,1 1 1- 1 12, 1 1'1 1 - 1 112 6 . - 1'5 - - 18 6 . 1! 7 ) 6 1 8 6 . . 6,20 - 6 ) 21 . . . . 2. 5 - 2 7 6
Ce..y targou'e W mieście p O 7. N A N I U.
Pszenicy szefel . .
Zyta . dl. .
Jltczmieniadt. .
Owsa. dt. .
Tatarki dt. . .
Grochu . at, . .
Zient.akó\v di.' : .  .
Siana cetnar .
Słomy JCopa; .
Masła garniec !