GAZETA VVielkiego Xicit a p O Z N A N S K I E G O. Nakładem Drukarni Nadwornej W Dekera i Spółki. - Redaktor: A. WannowsM JW9&. W Piątek dnia 21. Kwietnia. 1843. Wiadomości krajowe. Z B e r l i n a , dnia 1 7 . Kwietnia. N. Pan mianowanemu w miejsce Kiamila Baszy przy dworze tutejszym nadzwyczajnym posłem i pełnomocnym ministrem Porty Oltonieńskiej Talatowi Efendiemu na zamku tutejszym wczoraj w południe prywatne posłuchanie dać i pisma jego wierzytelne przyjąć raczyłz P o z n a n i a, dnia 2 O. K wielnia. ** Po upłynionej już teraz dziewięćdziesięciodniowćj koscielne'j żałobie po zmarłym Arcybiskupie Duninie i w chwili nowych wyborów, aby obsadzić opróżnioną przez śmierć jego katedrę, nie odrzeczy będzie bliżej cokolwiek o tym przedmiocie pomówić. Biskupstwo poznańskie najdawniejsze w Polsce, począwszy od Jordana najpierwszego biskupa, aż do zmarłego teraz Marcina Dunina, liczy 81 mężów, którzy tę godność piastowali. W liczbie tej historycy polscy nie mieszczą jeszcze Ungera, drugiego po Jordanie biskupa, który przyjmował w Gnieźnie Ottona III. Cesarza r. 1000., jako się wyraźnie pokazuje ze spółczesnego Ditmara. Z tych biskupów, dziewięciu było Włochów, jeden czy dwóch z familii pruskiej, reszta zaś urodzeni w Polsce lub Litwie. P 0między ostatnimi znów trzech było xiążąt, to jest: syn Króla Zygmunta I., urodzony w ubocznych związkach z Katarzyną Teinie, znany pod nazwiskiem Jana z xiążąt litewskich i dwóch Czartoryjskich Flory an i Teodor. O jednym zaś tylko Wawrzyńcu pierwszym Polaku, który posadzony zosta! na katedrze poznańskiej r. 1106. mówi Długosz, iż był nie szlachcicem. *) Co istotnie zadziwiać nas powinno, skoro rozważymy, ilu uczonych i zasłużonych w ojczyźnie mężów nie szlachty, jak n. p. Kromer, Hozyusz i inni do godności biskupiej w innych polskich dyecezyach wyniesionych było; a osobliwie, gdy nam wskazują dzieje i statuta, ii tylko w miarę rozprzężenia się sił moralnych narodu i zbliżania się kraju polskiego do upadku, obostrzano prawa wynikające z klejnotu szlacheckiego, z godności tytułów i innych podobnych niedorzeczności. Teraz po upływie kilku wieków zacznie się pewnie na dobre, iż nie szlachta na biskupstwie osiadać będzie. > DP huniili stirpo agrestium procreatus. Długosz T. L 360. poznańskie'] jednego tylko już mamy Kanonika Przyłuskiego, który się klejnotem szlacheckim zaszczyca. Jest on już od roku 1813. i ztąd też najdawniejszym Kanonikiem w obudwu kapitułach. W ostalnich jednak nieporozumieniach kościelnych, podczas uwięzienia X. Ar cybiskupa Dunina, zniechęcił podobno nieco ku sobie umysły Członkó'.v tychże kapituł, i - - - - Nie słychać także, aby X. Sufragan Brodzi szewski, znany ze swej nauki i świątobliwego życia, który w ostatnich czasach tyle się odznaczył swą gorliwością ku religii, miał być umieszczony na liście Kandydatów. Powiedziano już dawniej w pismach publicznych, że samo nawet duchowieństwo rygoryzmu jego się lęka. Tymczasem rzecz ma się całkiem inaczej. Duchowni dziś jeszcze mile sobie wspominają łagodne jego rządy, gdy był Ofiicyałcm w dyecezyi gnieźnieńskiej. Umiał on rozróżniać słabość ludzką, od zakorzenionych złych chęci i jeźli karząc ostatnie, był czasem nieubłaganym, tak znów z drugiej strony, łatwo przebaczał najcięższe winy, jeżeli le tylko z chwilowej słabości pochodziły. Rygoru jego raczej z tej strony bardzie) obawiaćby się trzeba, iżby mole wznowił niektóre przepisy, które wprawdzie w wyznaniu katolickiem ciągle istnieją, ale jako mniej odpowiadające czasowi, nie są przestrzegane, a wznowienie ich teraz, nie jednoby Zapewne obudziło nieprzyjemne zajście, jak n. p., gdyby duchowni po parafiach obowiązani byli używać kar kościelnych przeciw wszystkim, którzy o spowiedzi wielkanocnej zapominają. - Jakkolwiek bądź połączone kapituły gnieźnieńska i poznańska wielu liczą mężów, którzy godni są zasieść na stolicy Arcybiskupiej. Niemając myśli ubliżyć nikomu, niech mi wolno będzie wspomnieć tu tylko Kanonika Dąbrowskiego. Obok zalet mędrca, łączy on skromność i prostotę prawdziwego sługi Chrystusa, świątobliwy i miły w pożyciu, spodobał się zapewne tyle Bogu, ile go ludzie szanują. Przy lem nie małe on liczy w duchowieństwie zasługi, jako Professor w dyecezyach poznańskiej i chełmińskiej, a nakoniec jako Regens seminaryum w Gnieźnie. Stósownąby rzeczą -było, aby on przewodniczył teraz tym, których do stanu duchownego kształcił i przy V Jl spasabiał. - Ktokolwiek zaś Tczyński Jan, h. Rawicz; Topolski Kryst. Ant. Wilh., li. Nałęcz; Valentin d'Hauterive Piotr, h. Valentin; Warszewski Ign., h. Rawicz; Wieruski z Wieruszyc Roman, h. Srzeniawa; Wieruski z Wieruszyc Karol, t. h.; Wilczkowski Jan z Dukli Beued., Pro kop , h. Jelita; Wiszniewski Aug., h. Trzaska; Wodziński Rafał, h. Jastrzębiec; Wołłowicz Wiktr., h. Bogorya; Wołowski Teofil; Wojtkiewicz Bonaw., h. Wolff; Wyrzykowski Franc, h. Slepowron; Wyszyński Serwacy, h. Trzywdar; Załęski Ign., h. Pruss 1; Załęski J ó z., t h. Zawadzki Ant. Barnaba, h. Korzbog; Zawadzki Ant., h. Rogala; Zawadzki Felix, t. h.; Zieliński Edw., Ii. Doliwa; Zieliński Fortunat, t. li.; Żebrowski Andrzej, hi J asieńczyk. Kra n c y a. Z Paryża, dnia 6. Kwietnia. Odstąpienie Xiccia Mirskiego od wiary katolickiej i przejście tegoż od zasad emigracyi polskiej do rossyjskiej Wszechsłowiańszczyzny jest wypadkiem, który nietylko na kościół, ale i na polityków wielkie zrobił wrażenie. Xiążę ten, wyznając się w względzie tak duchownym jako te'ż świeckim za poddanego J. C Mości Cesarza Wszech Rossyi i otrzymawszy za to przebaczenie, przyjął .zarazem na siebie obowiązek, innych także wychodźców swojego narodu, do przyjęcia amneslyi namawiać, i tym końcem udzielił kilkom z nich w kopii lilografowauej listu pisanego do jednego z swych synów w Polsce pozostałych. List ten, datowany z dnia 4. Marca i zawierający powody do tych kroków, następującej jest osnowy:*) »Do Jaśnie oświeconego Xicria Dymitra-Świa- - topełka Piasta na Mirze Mirskiego w Warszawie. Xiąźc Dymitry! Od kilku miesięcy *) Przetoczone tu dokumciita nie są oryginalne, tjlko tłumaczone z niemieckiego. Przjp. R. moja i mój powrót do kościoła schizmatyckiego wywołały z początku krzyki i przekleństwa. Potem przypomniano sobie, ze nie jestem lekkomyślny, ze nie jestem nierozsądny i niestały. Przypomniano sobie, źe wszystkie wielkie kwestye epoki znam dokładnie. Zapytano się zatem, azali ważnych nie miałem powodów do uczynienia tego, com uczynił. Cała znamienita część emigracyi wiedziała bardzo dobrze, źe niczyim nie jestem agentem. Wiedziano, ze wszystkie moje postępki były zawsze skutkiem mej głębokie') rozwagi, mego najszczerszego i najsumienniejszego przekonania. Dla tego ci, co się sami szanują, raczej moją wolną, otwartą i bitą drogą iść postanowili, aniżeli puszczać się na bezdroża. Wiesz Xiążę Dymitry, ze pod względem nauki emigracya polska naród przynajmniej o dwa wieki wyprzedziła. Wiesz, że nawet w religijno-moralnym względzie emigracya bez porównania wyższe ma wykształcenie aniżeli naród. Przyznasz mi więc słuszność, źe nie mogłem się temu oprzeć, abym błagał łaski cesarskiej dla tych wszyskich, którzy krajowi wielkie wyrządzić mogą przysługi. Miałbym się za nader szczęśliwego, gdybym się mógł stać użytecznym nieszczęsnej tej emigracyi, będące'j niewinną ofiarą kilku ambitnych i przewrotnych wichrzycieli. Wszystkie moje środki i całą moje exystencya poświęciłem interessowi religijnej, politycznej i obywatelskiej spólności wszystkich Słowian, bo w tej spólności spoczywa żywotni warunek zupełnego odrodzenia, wielkości i potęgi starożytnej familii Słowiańskiej. J eźli będę tak szczęśliwym, ie choć w części do wielkiej przyszłości narodu Slawiańskiego przyczynić się zdołam, wtedy Opatrzność niechaj raczy i na Was, moi trzej Synowie, zlać błogosławieństwo, na które zasłużę. Wasz przywiązany ojciec, Książę Swiatopełk Piast na Mirze Mirski.« W skutek tego zebrała się polska rada narodowa, która w języku polskim i francuzkim następujące ogłosiła zeznanie: »My niżej podpisani, dowiedziawszy się, że niedawno temu pomiędzy emigrantami polskiemi rozpowszechniono listy z podpisem Księcia Swiatopełka Piasta na Mirze Mirskiego, w których tenże oznajmia, że otrzymał dla siebie amnestya Cesarza Rossyjskiego, że przeszedł z kościoła katolickiego doi schizmy greckie'j, i ze się spodziewa widzieć rodaków Ha jego idących przykładem, po rozważeniu, źe Mirski na zapytanie rodaków naszych Goszczyńskiego, Benduskiego i Karkowskiego, w tym celu do niego wysłanych, autorem owych listów być się wyznał, byliśmy tego zdania, że obowiązkiem naszym jest się zebrać, abyśmy w imię Boga, w duszy naszej i nasZem sumieniu wyrzekli sąd o tymże postępku Mirskiego. Tym końcem zebraliśmy się w f. 1843. dn. 27. Marca, osądziliśmy w duszy naszej i uaszem sumieniu ten postępek Mirskiego i potępiliśmy go: jako zdradę względem narodu polskiego, który w pokorze serca wiernym pozostał myśli boskiej, jaką reprezentuje i której symbol w wierze swej i swych nadziejach przechowuje, jako czyn oszczerstwa przeciw emigracyi polskiej, która narodowemu swemu posłannictwu wierną pozostanie, jako obrazę przeciw całemu słowiańskiemu szczepowi, który z instynktu wszelkim rodzajem zdrady się brzydzi, jako czyn niewdzięczności ku Francyi, naszej siostrzennćj oj czyźnie, która Mirskiego pod iinieuiem obrońcy narodowości polskiej w dom swój przyjęta, i której chleb w ten sam dzień pozywał, kiedy o zbrodni swojej przeciw narodowości polskiej przemyśliwał. Podpisani postanowi1iśmy wyrok ten, jako wyraz spólnego naszego uczucia, podać ku wiadomości Polski, Francyi i narodów Słowiańskich, dokument zaś o rygi - nalny zachować, aby go kiedyś dostawić rządowi, któremu Opatrzność poruc.Zy czynne wykonywanie na ziemi sprawiedliwości, jakąśmy dzisiaj w wewnętrzem naszem przekonaniu moralnie wykonali przed Bogiem.« Adam Mickiewicz,l który należy do 29 podpisanych, zbił tym sposobem stanowczo czyniony mu zarzut, jakoby się sam nakłaniał do zasad wszechsłowiańskich. Z dnia 12. Kwietnia. Król postanowieniem z d. 9. Kwietnia Generała Drouet, Hr. Erlon, naj starszego Generała - porucznika armii, marszałkiem Francyi mianował. Innem postanowieniem z tegoż dnia Król Generała Bugeaud, Gubernatora Algieru, Kawalerem W. krzyża legii honorowe'j mianować raczył. P r e s s e wyraża: »Gazeta pewna legitymi - styczua pylą się nas, azali po obradach w Izbie Parów odbytych, jeszcze o lem wątpiemy, że zostanie. Odpowiadamy tej gazecie, ze w istocie nasza wątpliwość w tej mierze znikła i ze formalne oświadczenia Prezesa Rady nam dowiodły, ze owego Xiecia nie trzymają więzionego, ze wprawdzie nad osobą jego baczniej czuwają, jak nad innem! wychodźcami, ie nie ma wprawdzie pozwolenia opuszczania polubownie miejsca na pobyt mu wskazanego, lecz ze to jednak całkiem od Woli jego zależy przyjąć warunki, które z powodu położenia swego i stosunków swoich z Hiszpanią Francya mu podawać winna. Niewolno wprawdzie t)ou Carlosowi udawać się do Lugdunu, Marsylii albo Baj onne; ale zagranica nie jest dlań zamkniętą, nie jest on więźniem stanu. W tej mierze chcieliśmy być wyświeceni a teraz to nastąpiło.« - Inna z gazet tutejszych uważa: «Wolno wprawdzie Dou Carlosowi opuścić Francyą, ale pod tym tylko warunkiem, żeby podpisał zobowiązanie, które gabinet Tuileryjski nań wkłada. Możemy nawet zaręczyć, że Don Carlos podczas pobytu swego w Bourges 5 albo 6 razy napróżno paszportów do Niemiec zażądał.« Rząd odebrał podobno wiadomości z Hajti, stosownie do których Prezes Boyer powstańcom już się nadal opierać nie zdoła i że w Port au Prince o kapilulacyi przemyśhwa. Wojsko jego całemi kompanijami do powstańców przechodziło. P. LarocbejaCquelin w biórze Izby Deputowanych złożył wniosek treści następującej: Zanim Izba odtąd do głosowania nad prawem jakiem przystąpi, Uchwalającem wielkie publiczne budowle, w których osoby prywatne albo towarzystwa w finansowym względzie ndział inają, Prezes Izby następującą, do regulaminu przyjętą być mającą formułę odczyta: Stosownie do regulaminu przypominam, ze każdy Deputowany, który w korzyściach, ż przedłożonego prawa wyniknąć mogących, w finansowym względzie wprost albo pośrednio uczestniczy, w głosowaniu udziału mieć nie może.« Z Afryki donoszą, że General Bugeaud do Mostagauem przybył i wielka wyprawa wiosenna już wyruszyła. Pytanie, azali Biskup Bellayski z przyczyny listu pasterskiego, w którym na uniwersytet cierpko powstaje, przed Radę Stauu pozwanym być ma, onegdaj w gabinecie rozbie rano. Konstytucyonista głosi, że Rada ministrów dotychczas nic pewnego nie postanowiła, że wszelako minister oświecenia podczas obrad gorliwym by\ obrońcą kofporacyi, na czele której stoi i opieki prawa przeciw systematycznym spotwarzaniom duchowieństwa się domagał. Kolej żelazna z Paryża do Rouen już całkiem wykończona, dnia 3. Maja uroczyście zostanie otworzoną. Xiążę Sasko - Koburg- Konary przybył do Paryża. Anglia. Z Londynu, dnia 1 i. Kwietnia. P o s i e d z e n i e I z b y N iż sz ej . P o wręczeniu znacznej ilości petycyi przeciw bilowi tyczącemu się zatrudnienia dzieci w fabrykach i nauki ludu, odroczono dyskussyą względem sądów duchownych aż do dnia 28. Kwietnia, i uprzątnięto kilka innych spraw li krajowego inreressu. Podniósł się potem Dr. B o wring, chcąc podać swój wniosek o przełożenie dyplomatycznej korrespondencyi z Porta względem biskupa Jerozolimskiego. Żądać od Porty, jest jego zdaniem, aby przyzwoliła na wystawienie kościoła protestanckiego w Jerozolimie, byłoby to samo, co żądać od Anglii" aby na wniosek Porty Parlament zezwolił na wystawienie Meczetu w Wielkiej Brytanii. W obecnem położeniu ziemi świętej należy przypuścić, że założenie nowego biskupstwa protestanckiego posłużyć tylko ma do podsycania przesądów i zagorzałości. Sir R. H. I u gl i s dowodził przeciwnie na mocy listu pisanego przez samego biskupa Alexandra, że większa część rozsianych po [gazetach zdań o przyjęciu jego pomiędzy Turkami na samych polega baśniach. S i r R o - bert Peel uważał wycieczki Dra Bowringa przeciw biskupowi za skutek osobistej jego niechęci ku temuż i tem bardziej wzbraniał się przełożyć korrespondenćyą, którejby z resztą i z innych powodów był odmówił. Utrzymywał nadto, że biskupa z wielką przyjęto serdecznością, że tenże od księży tak greckich jak katolickich częste odbierał dowody szacunku. Ze zaś osadzenie biskupa w Jerozolimie ważnem jest, wynika już z tego, co także Dr. Bowrhig przyznał był, że wielu Chrześcian w Syryi z bojaźni na pozór do Muhamedanizmu się wy skupie podporę. Zresztą przesadzono we wszystkimi), co tylko o tej sprawie donoszono; rząd angielski nic niesłusznego od Porty się nie do - magał, a gdyby ta prawem wzajemności meczet w Anglii wystawić chciała, nicby przeciw temu prawnie powiedzieć nie można, ba nawet sam Dr. Bowring pozorną swą przychylność ku re - ligii machomedanskie'j polwierdzićby mógł każąc w meczecie. Po kilku słowach PanaHume oświadczył się także Lord PaImerston za wystawieniem biskupstwa protestanckiego w Jerozolimie, o co już za Melbournejskiego Ministeryum było wniesiono, i widział w tern środek poskromnienia zagorzałości na wschodzie. Zarzut uczyniony biskupowi Alexandrowi, że jest żonaty, odparł Lord Palinerston przypomnieniem księży greckich na wschodzie, którzy także mają żony. Był całkiem za te'm, aby korrespondencyi nie przekładać. Dr. Bowring oświadczył pote'm, ze bynajmniej osobistej niechęci powodować się nie daje w wniosku swoim, że go przecież w obecnem położeniu rzeczy cofa. Indye Wschodnie. Times wychodząca w Bombaj donosi o Bundelkund co następuje: Powstanie szerzy się coraz bardziej pomimo wysłanych przez nas wzmocnień. Scindiach Roco z Gwolior umarł w 27 roku życia niepozostawiwszy męskiego potomka. Państwo jego co do wartości i rozległości najznaczniejsze w Hindostanie po territorium kompanii, przypadło podług praw mahometauskich prawem spadku rządowi angielskiemu, jako reprezentantowi Króla Delhi. Generaluy Gubernator pozwolił dwunastoletniej wdowie po zmarłym księciu adoptować sobie syna, do czego ona 9letniego chłopca wybrała. Jaki rząd może być pod takie m dzieckiem, można sobie wystawić. Zresztą powstańców naczelnicy wiece'j o mordach i rabunkach myślą jak o wybiciu się na wolność. - Ilekroć wojska nasze do nich się zbliżą, uciekają w niedostępne miejsca. Donieśliśmy już dawniej, że pogłoska jakoby Akhbar Chan kraj Peschauer, który od Afghauistanu został oderwany a do Peudschabu przylączouy, zbrojną miał chcieć najechać ręką, jest zupełnie zmyśloną, - równie jak i t o, że Dost Mahammed miał być od Schire Singha w Lahorze z największą okazałością podejmowany;- co przecie z pierwszem podaniem zupełnie jest sprzeczne'm. To jednak zdaje się być pewną, że Akhbar Chan, znów na władzcę Kabulu się wyniósł. - Jeden z Kussilbaszów, który go chciał zastrzelić, miał być pojmanym i słoniom pod nogi do zdeptania podrzucony. Czyli Akhbar Chan będzie chciał powracającemu ojcu swemu oddać rządy państwa niewiadomo, zdaje się jednak, że nie ma ochoty. Z Kandaharu dochodzą wiadomości, że Saftur Dschung, ostatni z dynastyi Suddizye na wschód od Heratu, musiał uciekać. Schronił się do Kelat, gdzie w roku 1834. i jego ojciec znalazł przytułek pod opieką angielską, którą jednak 1839. zabraniem kraju wynagrodził. Zachodni Afghanistan zdaje się być w zupelne'j anarchii pogrążonym, - N ad wiadomą bramą z sandałowego drzewa jakaś dziwna nieszczęśliwa panuje gwiazda. Lord Ellenborough kazał powrót jej po 800letniej niebytności solennie przez prokłamacyę ogłosić, a teraz dochodzą wieści, że mieszkance w prowiucyi Gudscherat (powiększej części machomedanie ) nie chcą jej do siebie przyjąć. Corpus Delicti jest w Delhi złożony. Rozmaite wiadomości. * * Głównym przedmiotem rozmowy wokolicy Szamotulskiejjest ciągle jeszcze wiadome juz podburzanie wieśniaków do tak nazwanej wolności. Niemożua przypuścić, aby głębsza jakaś myśl tutaj połączona być miała, i owszem pisarek przy adwokacie A., użył tego fortelu, aby poratował wypróżnioną swą kieszeń. Kazał on sobie płacić każdemu zgłaszającemu się doniego wieśniakowi po 4 sgr., a za tę opłatę obiecał odzyskać słuszne ich prawa, które panowie przez przekupstwo starają się utaić i całkiem przytłumić. O ile pomysł ten mógł być dla niego korzystnym, łatwo obrachować, skoro rozważymy, że w całej okolicy niema prawie ani jednej wsi, którejby mieszkance do niego zgłaszać się nie mieli. Opieszałość Adwokata A.., który nie wchodził w powody chociaż do domu swego przecisnąć się nie mógł, i władz miejscowych, które ciągle oczekiwały piśmiennej denuncyacyj, opatrzonej dostateczną liczbą świadków i dopieio wtenczas wkroczyły, gdy się przyczyniła do dokonania niecnych zamysłów owego pisarka. A. lubo on teraz jak słychać, ze swą pieniężną zdobyczą na granicy Szląskiej miał być schwytany i sądowi oddany, jednakże pomimo wszelkich okólników władz po powiecie się krzyżujących, nie zaraz będzie można uchylić wzburzenie i skutki z tego zdarzenia wynikłe. Gdyż dziś jeszcze zgromadzają się wieśniacy do Szamotuł w celu naradzenia się nad środkami, których użyć mają, aby własność gruntową pozyskaćo d p o w i e d ź n a a r t y kuł P a n aJ. A. 18. S . : Kilka stówo teatrze« w numerze 89. gazety W. X. Poznańskiego umieszczony. Uwagi nad mojemi recenzj ami przedstawień teatr« polskiego, w powyżej wzmiankowanym artykule uczynione, zmuszają niuie do odpowiedzi Szanow nemu Panu lub Panom J. JI. H. S., którą uważać proszę, raczej za usprawiedliwienie się, aniżeli za rozpoczęcie polemiki, w przedmiocie który nieledwie x tychże samych stanowisk uważamy. W numerze 67. gazety W. X. Pozn. starałem się zrobić wyznanie wiary według której zamyślam pisać receuzye o tutejszej scenie i przyznaj ę, że starałem się w tychże iść torem pierwszego feuiletonisty Paryskiego Jules J a n i n a, który zwyczajnie zaczyna takowe od krótkiej treści samego dzieła, puczem dopiero następują uwagi o grze artystów, i o mniej lub więcej stósownćm rozdaniu ról. - - Dziwno mi więc, ie obecnie Pan. J. A. B. S. robi mi nloled