GAZETA VVlelkiegop O Z N A N S K I E G O. Nakładem Drukarni Kadwornćj W Dekera i Spółki. - Redaktor: A. Wannowski. JWIH9. We Wtorek dnia 15. Sierpnia. 1843. Wiadomości kraj owe. Z B e rlina, dnia 11. Sierpnia. J. K. M. Książę Albrecht powróci! tu z Pesztu, a A J. K. M. Książę Adalbert z Miihlberga* Z p o z n a n i a, dnia 1. Sierpnia. Powszechna Gazeta Pruska zawiera pod tą datą następujące doniesienie tyczące się Teatru Polskiego w Poznaniu: »Od niejakiego czasu bawiło tu towarzystwo polskich aktorów, z którem dyrektor teatru tutejszego zawarł był kontrakt, a to w tym celu, aby części publiczności, pragnącej polskich, reprezentacyi, zadosyć uczynić. Wszakże towarzystwo to reprezentacye swoje zakończyć musiało, gdyż takowe zaledwie dzienne koszta pokrywały.« Prostując podanie to o tyle, o ile dyrektor teatru niemieckiego nie z towarzystwem żadne m zawarł był kontrakt, ale raczej aktorów, każdego z osobna, wezwał, o ile przeto towarzystwo to tu nie bawiło (sich aufgehallen), ale raczej stałe zajęło miejsce pobytu, wyznać należy, że gorzko, ale pożytecznie jest czytać takowe słowa prawdy o naszej niestałości. Wiadomości zagraniczne. Polska. z Wa rs z a wy , dnia 9. Sierpnia. Jan Tadeusz Wołowski, Mecenas, Obrońca przy Warszawskich Departamentach Rządzącego Senatu, Plenipotent prawny do interesów Xicztwa Łowickiego, Adwokat Konsystorza, dnia wczorajszego w południe po kilko miesięcznej chorobie oddał ducha Bogu. Wyszedł poszyt 6ty Jutrzenki i zawie'ra: Miasto bez nazwy, przez Xdza W. Odajewskiego, przekł. z ross. M. Szymanowskiego. Poezya polska: Mindows J. J. Kraszewskiego (Treść i wyjątki z tej pieśni w przekładzie ross.). Poezya polska: Słowiny w Friulu, przez Srezniewskiego. Nieskończona miłość (Narodowa pieśń dolno-łużyckich Serbów). - Krytyka: Uwagi nad rozprawą A. Bielowskiego: Począttkowe dzieje Polski (ciąg dalszy). Bibliografia: Literatura rossjjska, polska i czeska. Theoretisch - Practische Anleitung zur Erlernung der czechisch slawischen Sprache (dokończ.), przez M. Lyszkowskiego. Pisma peryodyczne słowiańskie, polskie, serbskie i czeskie). Rozmaitości: List p. Popowicza z Serbii, z Belgradu; list Czecha . . . .ze Lwowa. (N owości literatury polskiej, czeskiej i kraińskiej); list p. Purkinjego z Wrocławia. Różne wiadomości. Pytania. Rossya Z Petersburga, dnia 28. Lipca. Manifestem Cesarskim z dnia 10. b. m. rozkazano: »Przypadający w tym roku 4ty szczegółowy kolejny pobór z gubernii wschodniej strefy Cesarstwa, uskutecznić stosownie do hiekompletu, licząc z 1000 dusz po 5ciu rekrutów, i z guberuii: Kałuzkiej, Tulskiej, Riazańskiej i Tambowskiej, które z powodu zdarzonego tam nieurodzaju, wyjęte były od stawienia w i840. roku rekrutów, a stosownie do Manifestu z dn. 12. Lipca 1841. r., dostawiły już ich połowę niezależnie od przypadających na nie w obecnym poborze po 5ciu ludzi z 1000 dusz, zebrać teraz jeszcze i pozostałych, którzy się kwalifIkowali do poboru w r. 1840, po 3ch rekrutów z 10 O O, co wyniesie ogółem Z każdej wyżej wymienionych gubernii po 8 ludzi z 1000 dusz. Jednocześnie z tern, przez Ukazy Najwyższe, rozkazano: Pobór rozpocząć od 1, Listop. r. b. i ukończyć ge nieodzownie do 1. S tycz. 1844« roku; zaciąg rekrutów od włościan dóbr Państwa gubernii: Orłowskiej, Moskiewskiej, J arosławskiej, Koslromskiej, Włodzimierskiej, Niżegorodzkiej, Penzyńskiej i AstrachańskiejA uskutecznić podług szczególnych prawideł, N aj wyżej przepisanych Ministerstwu dóbr Państwa; i zebrać po 10 ludzi z 1000 dusz od jednodworcow i obywateli gubernii: Witebskiej, Me-hilewskiej, Kijowskiej, Podolskiej, Wołyńskiej, Mińskiej, Grodzieńskiej, Wileńskiej i Kowieńskiej. Z dnia 4. Sierpnia. Na dniu 5. Lipca ogłoszono następny ukaz N ąj. Cesarza dany Rządzącemu Senatowi 18. Maja b. r.: «Ukazem Naszym, danym Rządzącemu Senatowi 4. Stycznia 1840 r., uznaliśmy za stosowne bieg spraw poleconych Kommission! Piewizyjnym w guberniach Kijowskiej, Podolskiej i W T ołyńskiej, poddać pod bliższy dozór Generał-Gubernatora, i w skutek tego rozkazaliśmy Koinmissye te połączyć w jedne centralną w Kijowie. Kominissye zaś rewizyjne przy Deputacyach Szlacheckich w guberniach Wileńskiej, Mińskiej, Grodzieńskiej i w obwodzie Białostockim zostawione były podówczas w dawnym bycie, pókiby doświadczenie nie okazało przydatności środka, użytego co do 3ch pierwszych gubernii. Działania Centralnej Kommissyi w Kijowie, w ciągu trzech lat ubiegłych, odpowiedziały zupełnie Naszemu oczekiwaniu, i dla lego uznając teraz za pożyteczne w tym celu (po ukończeniu przez Grodzieńską Rewizyjną Kommissyą danego jej polecenia) skupić działania pozostałych rewizyjnych Kommissyi w guberniach: Wileńskiej, Mińskiej i obwodzie Białostockim w mieście Wilnie, pod bliższym dozorem General-Gubernatora, i mając na względzie, iii£ I . stosownie do ukazu. 18. Cru Aia 1842 r. gubernie te i Obwód po zamknięciu Białostockiego obwodu i po otwarciu gubernii Kowenskiej nową wezmą postać, rozkazujemy: 1) Zamknąć rewizyjne Kommissye Wileńską, Mińska i Białostocką. 2) W Wilnie otworzyć centralną rewizyjną Kommissyą, złożoną, nim się otworzy gubernia Kowieńska, z Prezydenta, towarzysza jego i Radzcy wyznaczonych przez Ministra Sprawiedliwości i z Członków od szlachty wybranych, po jednemu z każdej gubernii: Wileńskiej, Mińskiej i Crodzienskie 'j, do której składu wszedł obwód Białostocki, z potrzebną podług dołączonego etatu liczbą urzędników kancelaryjnych, mianowanych za potwierdzeniem Generał - Gubernatorą. 3) N a złożenie summy dziewięciu tysięcy dwóchset dwódziestu pięciu rubli srebrem, przeznaczonej podług etatu dla Wileńskiej centralnej rewizyjnej Kommissyi, obrócić idące teraz na utrzymanie Kommissyi: Wileńskiej, Mińskiej i Białostockiej z ziemskiego poboru 5 097 I. 1 41 kop. SI., a pozostałe 4127 I. 85* kop, sr. i przeznaczające się jednoraZowie na kupno nieodbitych rzeczy dla Kommissyi trzysta rubli srebrem, obrócić na rachunek ziemskiego poboru z majątków szlacheckich nowo przekształconych gubernii: Wileńskiej, Kowieńskiej i Grodzieńskiej, w stosunku do ludności każdego powiatu, wyjąwszy jednak od tego poboru, po po zamknięciu byłej Grodzieńskiej rewizyjnej Kommissyi, wszystkie powiaty dawnego składu Grodzieńskiej gubernii, które weszły do nowego składu, tak tej jako i Wileńskiej i Mińskiej gubernii i podciągając pod ten pobór te tylko nowe powiaty Grodzieńskiej guberuii, które należały do Białostockiego obwodu.« 4) Po otwarciu gubernii Kowieńskiej, miejscowa Zwierzchność ma w swoim czasie przedstawić osobno, o wyznaczenie z niej członka do nowo urzadzone'j centralnej Kommissyi i o opatrzenie go gazą, stosownie do zakreślonej teraz w etacie dla Członków innych gubernii. 5) Wileńska centralna rewizyjna Kommissyą powinna ukończyć powierzone jej sprawy do 1. Stycznia 1846. r. 6) Kommissyą ta, przesyłając do heroldyi, po upływie każdego roku, zalecone w potwierdzonem przez Nas 20. Kwietnia 1843. r. Zdaniu Rady Państwa - doniesienia, niezależnie od tego ma co miesiąc zdawać ze swoich czynności sprawę Generał-Gubernatorowi, który po otrzymaniu takich doniesień winien będzie szczegółowo rozpatrywać wszelkie przypadki, łaniu Kommissyi i uprzątać je nadaną mu władzą na mocy ogólnych ustaw; w takich zaś przedmiotach, które przewyższając władzę jego, wymagać będą rozstrzyguienia wyższych władz Rządowych, ma się porozumiewać z Ministerstwem Sprawiedliwości dla wniesienia do heroldyi lub do Rządzącego Senatu. Dozwala się też jemu dla lepszego biegu rewizii, żądać od depulacyi szlacheckich miesięcznych wiadomości o spełnianiu przez nie zaleceń centralnej rewizyjnej Kommissyi z objaśnieniem, w razie zwłoki, przyczyn dla których zaszła. 7) Wileńska centralna rewizyjna Kommissya w czynnościach swoich ma się trzymać następnych prawideł: a) Sprawy o zaliczonych na mocy ukazu 11. Października 1832. r. do pierwszego szeregu byłej Polskiej szlachty, t. j. o takich osobach, które same, lub których rodzeni dziadowie przy wydaniu ukazu 19. Października 18 3 1 r. posiadali dobra osiadłe, lecz które nie są zatwierdzone przez heroldyą, jeżeli sprawy te nie są zatwierdzone przez Kommissye rewizyjne, - zostawują się bezpośredniemu rozpatrzeniu heroldyi; centralnej Zaś Kommissyi poleca się wyłącznie sprawdzenie sprawo osobach zaliczonych do drugiego szeregu, uznanych za szlachtę przez deputacye szlacheckie, tak przed 1829 rokiem, jak i później, lecz takich co nie były w posiadaniu dóbr osiadłych przy nastaniu ukazu 19. Października 1831. r. Dla tego deputacye szlacheckie, Wileńska, Mińska i była Białostocka, obowiązane są oddać do Kommissyi wszelkie papiery, księgi i protokoły o szlachcie drugiego szeregu, niezwłocznie i w każdym razie przed upłynieniein sześciu miesięcy od ogłoszenia tego ukazu; sprawy zaś, do których potrzebne dokumenta zostały już stronom zwrócone, wnosić w miarę jak na powrót będą składane do zakreślonego w ukazie 5. Listop. 1841. r. terminu, to jest do 1. Stycznia 1843 r., a iżby nikt pote'm nie mógł wymawiać się niewiadomością tego terminu, każdego co odebrał swoje dokumenta obwieszczać przez policyą, i zawsze ogłaszać o te'm w gubernialnych gazetach, b) Jeśli w jednej i tejże decyzyi deputacyi szlacheckiej okażą się z zaliczonemi do drugiego szeregu, osoby zaliczone do pierwszego szeregu, to jest takie, co albo same, albo ich ojcowie i rodzeni dziadowie posiadali dobra osiadłe przy nastaniu ukazu 19. Paźdż. 1831 r., kommissya centralna powinna, rozpoznawszy prawa jednych i drugich, przedstawiać heroldie ogólne o flieh wnioski, poświadczając mianowIcIe rzeczywistość posiadłości. Ćo do osób zaliczonych do Iszego szeregu. 3) Wileńska centralna Kommissya rewizyjna ma przejrzeć i sprawdzić wszystkie dotąd nie przedstawione heroldyi decyzye, zapadłe w zamykających się teraz rewizyjnych kommissyach: "Wileńskiej, Mińskiej i Białostockiej, tak, iżby w razie odkrycia w tych decyzyach uchybień, przedstawiając je do heroldyi, dołączała i swoje o te'm zdanie. Rządzący Senat ma wydać potrzebne ku wykonaniu tego rozrządzenia. - (Potwierdzony wraz z tym ukazem etat Kommissyi centralnej i jej Kancelaryi wynosi 9225 r. sr. Gaża Prezydenta 12,000 r., towarzysza Prezydenta 790 r.. Radży 600 r., Członków wybieranych przez Szlachtę 400 r. i t. d.) (Tyg. Petersb.) Z Odessy, dnia 18. Lipca. Podług doniesień ze Stambułu, zamówiony w Anglii dla nowej kompanii Tureckiej parowystatek, o sile 190 koni, płynący onegdaj morzem Marmora do Stambułu, potrącił o godzinie 3. z rana, mając biegu 11*- węzłów (mil) na godzinę, o bryg kupiecki Joński, i skutkiem nadzwyczaj silnego uderzenia, zupełnie r o z - ciął go na pół, tak, że obie części brygń, (tylna i przednia,) natychmiast poszły na dno. Z osady brygu zginęła w tyin wypadku żona szypra z dwojgiem swych dzieci; innych zaś wyratować zdołano na parowystatek turecki. Ze Stambułu także donoszą, że kilku dniami wprzódy; porowystatek rządowy francuski Sezostris, wpędził na morzu Sródziemnem, jak się zdaje, niedaleko Malty, na jakiś statek kupiecki, i zatopił go; przyczem z sześciu osób znajdujących się na tym statku, uratowała się tylko j e dna. .? lr rancya. Z Paryża, dnia 3. Sierpnia. Dziennik Sporów widzi w zamęściu Księcia J oiuville z Księżniczką brazylijską nietylko dla Królewskiej rodziny nową, niewyczerpaną pociechę za ciężką przeszłoroczną stratę, lecz uważa jeszcze że, «to małżeństwo jest dla Francyi rękojmią ściślejszego związku z naczelnikiem jedynego amerykańskiego narodu, który system niomirchiczny zachował, znajdując w nim pokój i szczęście, którego używa. Cesarstwo brazylijskie jest co do znaczenia i stosunkowej ludności trzeciem wielkie m państwem kato lickiem na świecie, a Francya, która u siebie wolność wyznań wprowadziła i na wszystkich punktach swej obszernej ziemi jak najszlachetniejszą tolerancyą praktytuje, nie ustąpiła przecież nikomu jeszcze dawnego swego opiekuństwa, którem zawsze aa zewnątrz katolicyzm Zamęście Księcia J oinville zwiększy siłę, przestrzeń i działalność tego szlachetnego izbawiennego patronatu.« Dale'j mimochodem dziennik zwraca uwagę na korzyści, jakie z tego związku dla handlu i przemysłu francuskiego wyniknąć mogą, wreszcie mówi nieco obszerniej o samej Księżniczce. "Będąc córką Don Pedra L, siostrą Cesarza brazylijskiego i Królowej portugalskiej, siostrzenicą Cesarza austryackiego, siostrą zony Króla neapolitańskiego, a prócz tego węzłami krwi połączona z wszystkie mi prawie dynastyami, które panują na świecie, mogła juz na mocy tytułów szlacheckich i przywileju swego urodzenia, stać się członkiem świetnej rodziny, która ją na łono swoje przyjęła. Weszła do tej familii z wolnej woli i prawdziwego przywiązania do Księcia, którego sama wybrała. Pochodzenie z domu Braganzów dało jej serce szlachetne i czułe; jako Francuska może szczycić się związkiem stawiającym ją na stopniach lipcowego tronu, obok Księcia, który jest jedną z naj silniej szych podpór; jako kobieta posiada wszelkie zalety swej płci, wszelkie powaby, będące udziałem młodości i piękności. Niedziw, ze będąc żywą i rozsądną, pełną szczerości, wylania i dobroci, zjednała sobie serce Księcia, który wszystkie te zalety tak świetnie w sobie połączył. Księżniczka J oinville ma kibić okazałą, czoło wzniosłe i oczy dziwnej piękności, jej twarz zwykle szlachetnej pełna godności często najszczerszą wesołością jaśnieje. Krótko mówiąc, Księżniczka J oinville ma uderzające podobieństwo do Księżnej Maryi Wirtemberskiej, a nowa jej rodzina znalazła w uiej tez same czyste i łagodne rysy, tęż samą postać, tylko rozweseloną i odmłodniałą.« - Na samym końcu wreszcie wymieniony jest posag; 1) milion w gotówce; 2) 15,000 fr. w brazylijskich 6 procentach; 3) 25 mil fJ w prowincji Sta Catharina, gdzie się znajdują pyszne lasy i bogate kopalnie węgla; 4) prywatny majątek dający rocznego dochodu 25,000 fr.; 5) diamenty wartujące 200,000 fI.; 6) wyprawa kosztująca 300,000 fr. zprywatne'j szkatuły Cesarza. Pan Guizot otrzymał za szczęśliwą negocyacyą wielką wstęgę cesarskiego orderu krzyża południowego. Z dnia 5. Sierpnia. Pan Guizot udał się dziś przed obiadem do pałacu Królowej Krystyny, aby jej udzielić telegraficznych wiadomości, które dopiero co przyszły i nader ważne być mają. Część wojska, która jeszcze towarzyszyła Rcgionlowi po zniesieniu oblężenia Sewilli, opuściła go, jakmowIą, i złączyła się z korpusem Generała Concha. W Kadyxie powstał rozruch. Za kilka dni będzie podobno w M o u i t o r z e rozkaz królewski, mianujący Generała Bugeaud Marszałkiem Fraucyi. Generał dowiedział się o tem już przed dwoma miesiącami i udzielił tej wiadomości swym przyjaciołom Mówią, że Pan Liadieres, przyboczni oficer królewski, wyjedzie jutro do Afryki, aby Panu Bugeaud wręczyć buławę marszałkowską. G i e ł d a . Francuskie renty dzisiaj ciągle szły w górę, a wymiana ich była bardzo znaczną. Biegała wieść, że Espartero przybywszy do Kadyxu, popłynął na angielskim statku do Hawauny. Potwierdza się zupełnie owo doniesienie, że Królowa Krystyna postanowiła jak najmocniej nie wracać do Hiszpanii w żadnym innym celu, tylko dla objęcia opieki nad córkami swemi. Dnia 28. odbyła się w hotelu na ulicy de Courcelles narada, na ktore'j całą tę sprawę z różnych stron rozważono i powyższe postanowienie uchwalono. Wysłano natychmiast potem nadzwyczajnego gońca do Madrytu z własnoręcznym listem Królowej Maryi Krystyny do Królowej Izabelli II. i do Generała N arvaez, który jest w Madrycie właściwym obrońcą interessów Królowej matki. Królowa życzy sobie tylko wrócić do córek swoich będąc o tein jak najmocniej przekonaną, że przybywszy do Madrytu zawsze wpływ pewien na sprawy krajowe mieć będzie. Niemieckie dzienniki pisały niedawno, że dwór tutejszy w ważnej sprawie zamęścia Królowej Izabelli, wszedł w negocyacye z dworem Lukki, aby jednego z tamecznych Książąt z Królową połączyć. Teraz zaręczają powszechnie, że te kroki żadnego skutku nie miały, wrócono zatem do pierwszego projektu, to jest do zaślubienia młodego Księcia Kadyxu, syna Infanta Francisco de Paula, który będąc także z rodziny Burbonów, ma jeszcze to po sobie, że jest Hiszpanem z urodzenia. Plan zamęścia Królowej Izabelli z Księciem Asturyi, synem Infanta Don Knrlosa, uważają tu za niepodobny do wykonania, chociażby pod niejednym względem mógł być korzystnym i z w ielu stron wspieranym, lecz przekonali się wszyscy o tern, że ani Kortezy, ani większość hiszpańskiego nar o - du nigdyby na to przystać nie chciała. Liczba Hiszpanów bawiących jeszcze tutaj jest nader małą; prawie wszyscy wychodźcy z stronnictwa Krystyuosów, tak wojskowi, jako i cywilni, wrócili do oj czyzny, a znaczniejsi ludzie, którzy pozostali tu jako doradzcy Kró Iowej Krystyny, oczekują tylko ustalenia się wszystkich stosunków w Madrycie, aby także powrócić. Hiszpania. Z Madrytu, dnia 30. Lipca. Gazeta zawiera następujący manifest ministerstwa Lopeza do narodu hiszpańskiego: »Skoro tylko rząd pierwsze i najnieodzowniejsze poczynił kroki do zabezpieczenia i ustalenia dzieła przez lud rozpoczętego, zdaje mu się, że nadeszła chwila, w której początek swój usprawiedliwić, prawdziwy swój charakter oznaczyć i drogę, jaką postępować myśli, wytkuąć jest winien. Jest rzeczą konieczną, wielkie wypadki, które zaszły, jasno wystawić, aby snąć kiedyś ani podstęp natury tychże wykrzywić, ani złośliwość z pod ich skulków usunąć się nie ważyły. Ponieważ daleko większa część prowincyi monarchii przeciw istniejącej władzy była powstała, przeto Junty Barcelony i Walencyi wezwały tych, którzy tworzyli gabinet z dnia 9. Maja, aby przyjęli zarząd spraw narodu, a wszelkie inne Junty, dowiedziawszy się o te'm, uchwały tej zatwierdzić nie omieszkały. Powszechne to przyzwolenie najwyrazniejsze'm jest prawem, jakie rząd jakiś za sobą mieć może, i nie miałoby to w tej chwili żadnego znaczenia, gdyby ktoś powiedzieć chciał, że ministcryum teraźniejszej władzy swojej nie olrzjmalo z rąk Exregienta, ponieważ takowe jest wynikiem powszechnej woli, będącej głównym żywiołem, na którym w krajach wolnych wszelka powaga i wszelkie polega posłuszeństwo. »Stanowisko gabinetu mogłoby się tym sposobem zdawać nie normalnem, albowiem ministeryum to, nie miało charakteru tego wtedy, kiedy Kegiencya zawakowala, w którym to razie byłoby takową, stosownie do ustawy, tymczasowo znów obsadziło; ale wykonywa ono władzę poruczoną mu przez naród, a posłannictwo jego jest najwyższein, gdyż naród jest początkiem i źródłem każdej władzy ukonstytuowanej. Prowincye tak szlachetnej oddane walce, chciały czynności swojej nadać punkt środkowy; one rzekły, rząd ich usłuchał, a nikt im się oprzeć nie może, inaczej, byłby buntownikiem. Rzetelny ten stan rzeczy, wykazujący prawność ministerstwa kierującego teraz swrawami narodu, przepisuje mu zarazem sposób postępowania, którego się trzymać winno, od którego zboczyć ani mu houór jego , ani jego zasady nie dozwalają. Utworzone w Jach wzburzenia i niebezbicczeństwa, we, do zajęcia obecnego stanowiska, obroncflegpżstanowiska, instytucyi i tronu za wyłączną ma powinnosc; wszystkie jego kroki ku ważnemu temu zdążać będą celowi. «Polityczne zasady teraźniejszych ministrów wyłożono obszernie, kiedy utworzyli gabinet z dnia 9. Maja. Program ten wykonają oni sumiennie, starając go się ile możności pogodzić z naturalnym owym popędem, który był hasłem powstania narodu. Sprawiedliwość i zgoda pomiędzy wszystkimi dobrymi Hiszpanami zabespieczą zaufanie, a węzeł, który nas tak szczęśliwie łączy, tym mocniej zawiążą. l\ząd poczyni rozporządzenia, i wsparty na władzy poruczonej mu z woli powszechnej, takowe z nieugiętą wykonać każe energią. Członkowie ministerstwa czuć się będą uspokojeni w sumieniu swojem, jeżli w obec Kortezów, których Zwołanie w jak naj krótszym czasie nastąpić ma, z czynności swoich rachunek zdać będą mogi w następujących słowach: »«Otrzymaliśmy nader trudne zlecenie; ale wszystkie trudności są usunięte, wola narodowa spełniona, Konstytucya i Królowa ocalone są z niebespieczeństw, które nam się o te tak drogie rzeczy bać kazały, a Hiszpania szlachetna m tym postępkiem uowe sobie zjednała prawa do szacunku narodów ucywilizowanych. M a d r y t, dnia 3 O. Lipca 1843. ( Podpisy).« W podobnym duchu wydał P. Frias, tymczasowy Minister spraw zagranicznych, okólnik do ezłonków ciała dyplomatycznego. Pierwsza jego połowa zawiera ten sam wywód i usprawiedliwienie ostatnich wypadków; druga połowa ściągająca się wprost do stosunków z mocarstwami zagrauicznemi, brzmi jak następUJe: «W takowe'in rzeczy położeniu, rząd Królowej, mocne mający postanowienie utrzymać wewnątrz powagę prawa, uważał za rzecz potrzebną, zwrócić swą baczność na stosunki, jakie Królowa J. M. z przyjaznemi jej i sprzymierzonemi mocarstwami zachować gorąco pragnie. Rząd zatem starać się będzie przywrócić znów wszelkie polityczne i handlowe związki, jakie się z dobrem i interessem Hiszpanii i mieszkańców hiszpańskich jakkolwiek pogodzić dadzą; nie omieszka on udzielić cudzoziemcom opieki i względów, jakie im już charakterem narodowym są zaręczone, jako też zachować im gwaraneye należne im na mocy traktatów i praw szczegółowych.« Z Paryża, dnia 5. Sierpnia, zienniki barcelońskie z dni -29. i 30. Lipca wspominają wcale, o cytadeli Monjuich, 28go za pewne uchodziło. Według dzienników francuzkich oświadczył podobno Pułkownik Echalecu rządowi madryckiemu, że nie wzbrania się juz wprawdzie uznać nowego politycznego rzeczy porządku, ale mocne ma postanowienie dowództwo swoje złożyć tylko w ręce wojskowego, regularnym trybem mianowanego następcy. Z dnia 6. Sierpnia. T elegraficzne doniesienia z Hiszpanii. Z Perpiguanu, d. 5. Sierpnia. - Dnia 30. Lipca o godzinie 4. z rana wsiadł Regient w Kadyxie na liniowy okręt angielski «Malabar«. Generał Concha ścigał go z 5 O O jeźdźcami aż do Porlo- SantaMaria , gdzie Espartero dostał się na statek. Hiszpańska fregata »Constitution« i kilka statków kanonierskich blokują Kadyx. Okręty »Malabar« «miasto Marsellia« i »Assas« były ua przystani w Kadyxie. Belgia. Dziennik 1 'Emancip a tion twierdzi, iż wydano wyraźne rozkazy, aby ukończyć jak najprędzej odnogę kolei zelazne'j, wiodącą z Verviers do granicy pruskiej. Niemcy. Z Hanau (w Elekt, heskiem), d. 4. Sierpnia. Zaręczyny Księcia Fryderyka heskiego, - syna Jego Książęcej Mości Landgrafa Wilhelma heskiego, - z Wielką Księżną rossyjską Alexandra, najmłodszą córką Cesarza, napełniły najżywszą radością familią landgrafoską, bawiącą obecnia w Rumpenheim. Wkrótce odbędzie się w Petersbrgu uroczysty obrządek zaręczyu, skoro tylko rodzice zezwolenie swe dadzą. Austrya. Z P r e s z b u r g a , dnia 1. Sierpnia. Stany rozpoczną znów dnia 3. b. m. swoje posiedzenia. Zgromadzenia odbyte w komitatach Kroacyi i Sławonii końcem zmienienia instrukcyi, nakazujących Deputowanym trzymać się w obradach języka łacińskiego, oświadczyły się znaczną większością głosów przeciw narzuconemu im językowi węgierskiemu. Polecono zatem powtórnie Deputowanym, aby od instrukcyi dawnych bynajmniej nie odstępowali. Słychać, że Deputowany Jozepowicz, odznaczający się swoją Madziaromanią, odwołanym, a w miejsce jego inny wybranym będzie. T u r c y a. Z nad granicy Bośnii, d. 28. Lipca. Tureccy mieszkańcy Priedowa i okolicy zrobili powstanie i z bronią w ręku idą przeciw Wezyrowi Bośuii, rezydującemu obecnie w Banialuce. Buntownicy utrzymują, że Basza w ściąganiu podatków przepisaną przekroczył miarę, i żądają, aby t o , co niesłusznie wybrano, było im zwrócone. Domagają się zarazem oddalenia Albańczyków z Paszaliku; jest to żądanie, któremu Wezyr pomimo najlepszej chęci nie byłby wstanie żadosyć uczynić, gdyż milicyi tej dłużny jest żołd za kilka miesięcy, a środków do zaspokojenia nie ma żadnych. Zresztą zaburzenie to nie ma żadnego politycznego znaczenia, i zapewne wkrótce spokojność przywróconą zostanie. Indye Wschodnie. Telegraficzne depesze francuzkie Monitora donoszą z Marsylii: Poczta Iudyjska nadeszła w tćj chwili, wiadomości jej sięgają ai do dnia 15. Czerwca. W Siudzie panuje dosyć spokojność, powstańcy rozproszyli się byli, ale nowej spodziewano się zaczepki jeszcze okropniejszej. Dost Mohammed dostał się bez przeszkody do Kabulu i objął znów rządy. i Ameryka. Z Mexyku. - Gazety z Nowego Orleanu z dnia 3. Lipca donoszą urzędownie, że na wezwanie Prezydenta rzeczypospolite'j mexykaiiskie 'j, zawarte zostało zawieszenie broni między Mexykiem i Texas, które trwać ma aż do zupełnego ukończenia trwających między temi krajami układów o pokój. Przypisują usiłowaniom posła angielskiego w Mexyku, że Generał Santana, Prezydent mexykanski, dał się skłonić do wezwania Generała Houston, Prezydenta texanskiego, do zawarcia tego zawieszenia broni. Rozmaite wiadomości. Ze Lwowa. - Wiadomości handlowe i przemysłowe. - O tegorocznych kontraktach Lwowskich: Z bardzo licznego w tym roku zjazdu obywateli, można się było najlepszych spodziewać kontraktów; atoli pokazało się, iż tak mało porobiono interesów, że tegoroczne kontrakty były najlichszemi, jakie kto zapamięta. W przeszłym roku zaczęły się one dość późno, jednak przed jarmarkiem na wełnę, zawarto jeszcze kilka, a nawet znacznych interesów okupno i sprzedaż dóbr ziemskich. W tym zaś roku kontrakty nie miały właściwie ani początku, ani końca. Owo zgoła, tylko z nazwiska mamy jeszcze kontrakty. Majętności ziemskich było mnidj niż w każdym innym roku do przedania. Właściciele przy naznaczaniu wartości z swej strony, mieli na względzie dzisiejsze niskie ceny prqdiiktow, i nie najlepsze widoki w gospodarstwie wiejskiein, jeźliby dotychczasowe stosunki miały dłużej potrwać. Z reszta, nie jeden z właścicieli ziemskich, przystąpiwszy z swojemi dobrami do towarzystwa kredytowego, albo też mając widoki korzystania z tej instytucyi, nie by{ vt tym roku tak bardzo pochopnym do puszczania majętności z ręki. A gdy przytem kapitaliści stali się o swe pieniądze troskliwsi, małoc? p robiono interesów, i to najczęściej na prOWInCYI; we Lwowie zaś ostateczne tylko w tej mierze formalności załatwiono. 6 dzierżawy dóbr bardzo się dopytywano, lecz właściciele trzymali się za wysoko z czynszami arendownemi: dla tego też nie wydzierżawiono jak tylko kilka, i to nie bardzo znacznych majętności. Największa część dawnych dzierżawców utrzymała się. Kapitałów s2ukauo, w celu strącenia ciężarów z dóbr, aby z niemi do towarzystwa kredytowego módz przystąpić. Kapitaliści mieli «a względzie nie tyle realną hypotekę, jak Osobisty kredyt; kio ten ostatni posiada, temu łatwiej przyszła zaciągnąć pożyczkę, jednak rzadko mniej jak na 6 procentu. Co się zaś tyczy realne'j hypoteki, to interesa szły tak twardo, iż kapitaliści najczęściej nie inaczej w nie wchodzić chcieli, jak tylko pod firmą (to jest pod zasłoną) kupna, 1 zastrzeżeniem sobie prawa wykupna. Jakoż W samej rzeczy kilka podobnych interessów przyszło do skutku. Sprzedaży realności miejskich jakby nie były w tym roku. O ile nam wiadomo, tylko jedne kamienicę we Lwowie (Krysztolowiczów zwaną) kupił Hrabia Michał Baworowski. Co się tyczy iistów zastawnych galicyjskich, lubo uznanie błogich skutków tej zbawiennej dla naszego kraju instytucyi, coraz bardziej się upowszechnia, jednakże nasi kapitaliści do wyższej stopy procentowej dotąd przyzwyczajeni, nie mogą się po największej części zdecydować do lokowania swoich kapitałów w tych listach. Wielu z nich obstaje jeszcze przy wypożyczaniu pieniędzy na wexle, nie Zważając na to, że gdy dłużnik dobrowolnie pożyczki nie Zwróci, sąd wexlowy przysądza tylko 4 procentu, a przytem procedura sądowa prowadzi za sobą niektóre niepowrotne wydatki. Lecz rozum praktyczny nabywa się najczęściej tylko przez własne doświadczenie: Przyjdzie czas - a czas ten podobno już niedaleki, - że wszyscy mali kapitaliści w naszym kraju (do których też i największą część dzierżawców policzyć możemy) przestaną na pewnym 4tym procencie od swoich kapitałów, i nie zechcą narażać sie na straty przez wypożyczanie pieniędzy prywatnym, lub przez branie dzierżaw na wysokie czynsze. Kto śmielszy, rzuci się do handlu i * tych to kapitalistów (wyznania katolickiego) utworzyć się z czasem może stan handlowy od dawna już u nas bardzo pożądany. D z Aj" to jeszcze pi a des id er i a, ale czas i okoliczności mogą nas przecie do tego doprowadzić Co do działań pierwszej austryackiej kassy oszczędności i połąezonego z nią powszechnego zakładu zaopatrzenia, od czasu naszego przyszłorocznego sprawozdania (w Gazecie Lwówskiej Nr 81 z r. 1842.) okazuje się, i Ż p r z e z komandytę lwowską (J. L. Singera i spółk»: Od 1. Lrpca 1842. do ostatniego Czerwca 1 843, przystąpiono z wkładkami do tei ki« v za 224,345 zrO kro m. k. Strony w A o w l ! Ł J\:F Y w k ł 3 d e k p T r * * buiandytę za 45 605 zr. 29 kro Przeto summa "owjch wkładek przewyższa summ c Prr e r s l r o n leż gmętą O 78,729 zr. 40 kI. m. k. Prócz tego inne jeszcze domy handlowe lwowskie eskontowały udającym się do nich stronom książeczki kassy oszczędności, posłały też książeczki do Wiednia i ściągnęły należące sie za me kwoty. Atoli summa ogólna w ten SpOA 1843. odebrana, nie jest nam wiadoma Summa wkładek i dokładek do powszechnego zakładu zaopatrzenia (w Wiedniu; p r z e 2 pOśrednictwo komandyty lwowskiej za rok 1842 wniesiona, wynosi 9,994 zr. m. K Kapitałów przez pierwszą austryacką kassę oszczędność, a połączony z "ią powszechny zakład zaopatrzenia, udzielonych tytułem pożyczki na hypotekę dóbr ziemskich w Galicyi od płacono i wyextabulowano od 1. Lipca 1849 do ostatniego Czerwca 1843. w summie ogólne; 277,724 zr. 15. kro m. k., w której to summie jest za 198,399 zI. 48 kro owych kapitałów które tejże kassie zapłacono, w celu przystąpienia z pożyczką do galicyjskiego stanowe o instytutu kredytowego. Pierwsza austryacką kassa oszczędności i powszechny zakład zaopatrzenia wypożyczyły od 1. Lipca roku 1842. na "owo w Galicyfll za _ intabulowały) na dobra ziemskie 317,250 zr m. k. na kamienice we Lwowie 99 000 zr Czyli ogółem wzięto na nowo z tej kassy 416,250 ZI. m. k. "-,,. ,.,j Okazuje się tedy, iż pierwsza austryacką kassa oszczędności, niemniej i powszechny za uiaudyt co do wkładek ustać z końcem roku 1833., a co do opłat z końcem roku 1844., iz mówię nie przestają kraj nasz wspierać silnie kapitałami, tak bardzo potrzebnemi do ułatwienia rozmaitych przedsiębierstw w gospodarstwie wiejskiem, do zakładania nowych budowli, do spłacania się wzajemnego i t. p. LudnośćLwowa zpoczątkiein roku 1843. - Lwów miał na początku roku bieżącego 1843. całkowitej ludności (prócz załogi wojskowej) 67,044 mieszkańców, a mianowicie 33,008 płci męzkiej, a 34,063 płci żeńskiej. "W tej liczbie jest osób z innych prowincyi Monarchii Austryackiej przebywających i cudzoziemców ogółem 8160. Właściwa tedy ludność miejscowa nie wynosi jak 58,884 głów. - Żydów liczy Lwów 20,935, czyli więcej niż trzecią część właściwej ludności. "We względzie stanu i sposobu życia jest we Lwowie: Duchownych 596; szlachty 900; urzędników i honoraryów 1423; professyonistów, artystów i akademików 7 1 8; włościan 52. Porównywając ten stan, z owym, jaki był w roku 1840., pokazuje się, iz ludność Lwowa wzmogła się w przeciągu ostatnich trzech lat w ogóle o 3143 głów. Sławny pisarz francuski de Balzac przybył do Petersburga dnia 17. Lipca na statku parowym z L o n d y n u . Jedna z gazet stolicy powtarza wieść, że Pan Balzac ma tam zabawić do zimy. O sławnym Bosco, który teraz bawi publiczność warszawską, czytamy w »Kuryerze warszawskim:« Bosco znajdując się za żelazną bramą, przystąpił do przekupki, celem kupienia jajek. Przekupka, jak to zwykle bywa, zachwalała świeżość, taniość towaru i t. d. »Muszę te'ż przekonać się, czy jaja istotnie świeże«, rzekł sztukmistrz i dla próby rozbił jedno, przekupka stała jak wryta, z jaja bowiem wypadł dukat. »Aha!« zawołał Bosco, »patrz ten dukat ma datę rok 1841., zate'in chciałaś stare jaja przedawać za świeże, obaczmy dalej.« Rozbija drugie i trzecie jajko, z każdego wypada po jednym dukacie. Przekupka zapomina o targu i sama zaczyna tłuc jaja, aby wydobyć żółto-brzuszka, lecz naturalnie pod jej ręką rozlał się tylko żółtek, ale ani odrobina złota. Korale. Ozdoby wyrabiane z korali mają znowu wielki pokup, teraz glównem targowiskiem na nie, nie jest już ziemia włoska, ale Marsylia. Około dwuch tysięcy ludzi trudni się połowem korali. Dawniej obrabiali korale najpiękniej we Włoszech, mianowicie w Neapolu, dziś prześcigają marsylijscy mieszkańcy włoskich, a Marsylia zaopatruje koralowemi ozdobami Lahorę, Brazylią, ziemię nad Senegalem Guineę, Nowy Jork, Nowy Orlean, MexYK, Cayenne, Levante, a po wiąkszej części i Niemcy. Na ostatniej wystawie sztuk pięknych w Paryżu, ściągały powszechne podziwieuie marsylijskie roboty z korali, szczególniej figury szachowe wyobrażające wojska Krzyżowców i Saracenów w wartości 10,000 fr. W zeszłym roku sprzedano w Marsylii korali za 6 milion. Kurs giełdy Berlińskiej. Dnia 12. Sierpnia. 1843. Obligi długu skarbowego. . Pr. ang. obligacje 1830. . . Obligi premiów handlu morek. Obligi Kurmarchii . . . . Berlińskie oblig. miejskie ., Zachodnio-Pr. listy zastawne Listy zast. W, X. Poznańskiego dito dito dito Wschodnio - Pr. listy zast. . Kur- iNowoniarch. dito , . Szlaskie dito. Inue monety złote po 5 tal. Oiscouto. A IŁ e j e Berlińsko - Poczdamskiej dito akcje a prioris . Magdebursko - Lipskiej dito akcje a prioris . Berlińsko - Anhaltskićj dito akcje a prioris . Diisseldorf. -Elberfcld. dito akcje a prioris . Kolei dito Kolei dito Kolei dito Kolei ditodito dito akcje a prioris . Kolei Berlińsko - Frankfurt. dito ilito akcje a prioris . Stopa orf. Kapr, kurant papie- otowirami, zną. 103 103* 48 W21 IOlf 3' , 4 a M -.Aio31 103 A 13A lI{ 4 5 4 5 4 5 4 4 83i m 79} 96} 1m 115 Kolei Beri. -Szcz.E. LU. A. dito dito Lit. li. . dito dito odstęp]. , J H8j Ceny targowe w mieście POZNANIU. Pszenicy szefel 103A 1024 9 1034 1034 Dnia 11. Sierpnia. 1843. r. od I do Tli. igi. fen. I Tli. »gr. len 1 1B - 1 11 - I :1 - 1 1 6 I 1 6 1 8 6 - K) 6- 11 - Siana cetnar. I - - 1 2 6 5 20 - 6 -Masła garniec. 111 *i\- 1 1« 6