KRĄG RODZINNY BISKUPA JANA LUBRAŃSKIEGO
JAN PAKULSKI
Z nakomity ordynariusz diecezji poznańskiej, humanista, mecenas i dyplomata Jan Lubrański nie doczekał się osobnej monografii lub szerszego opracowania, jak choćby jego współrodowiec biskup Andrzej Łaskarz l . Obszernego studium nie mogą zastąpić biogramy publikowane w Polskim słowniku biograficznym, Wielkopolskim słowniku biograficznym czy też rozważania J. Nowackiego w Dziejach archidiecezji poznańsk iej 2. O wiele więcej dotychczas napisano o kręgu rodzinnym i rodowym Lubrańskiego. Należy tu przypomnieć przede wszystkim ustalenia A. Bonieckiego i S. Uruskiego 3 , nieco uwag poświęcił Lubrańskim S. Muznerowski 4 , obszerny materiał o dziedzicach Lubrańca w wiekach XV i XVI zebrał W. Dworzaczek 5 . Niektórzy Lubrańscy, tj. Grzegorz, Mikołaj i Tomasz, obok biskupa Jana, doczekali się osobnych biogramów w PSB 6 , w końcu wspominano o nich, śledząc dzieje Lubrańca, a tymi interesowano się od dawna 7 . Początkami rodu zająłem się pokrótce w 1983 roku 8 . Biskup Jan urodził się w 1456 roku, był synem Ruperta (Lamberta) z Lubrańca herbu Godziemba. Jego godło rodowe, sosnę o trzech wiechach i pięciu korzeniach z insygniami godności biskupiej, spotykamy na różnych, zachowanych zabytkach 9 . Matką biskupa była Barbara Boleścicówna z Kosowa k. Kutna. Jej herb, krzyż w podkowie (herb Jastrzębców), umieszczono w górnym, lewym rogu na płycie nagrobnej brata biskupa, Bernarda 10. Należy przypuszczać, że Jan spędził dzieciństwo na Kujawach. W 1472 roku, śladem ojca, podjął studia na uniwersytecie krakowskim, gdzie w 1478 roku otrzymał tytuł magistra sztuk wyzwolonych. Następnie kształcił się zapewne w Bolonii i Rzymie, uzyskując przed 1484 rokiem doktorat dekretów. Po powrocie do kraju Lubrański za sprawą stryja Grzegorza rozpoczął działalność kościelną i polityczną. W dniu 2 maja 1485 r. objął kanonię gnieźnieńską, w 1487 roku został kanonikiem krakowskim, a następnie kanonikiem poznańskim (1489) 
Ryc. 1. Nadproże portalu w kościele pobernardyńskim w Kazimierzu Biskupim z herbem Godziemba. Fot. ze zbiorów Woj. Konserwatora Zabytków w Poznaniu.
i wrocławskim (1490), posiadając już wcześniej kilka mniejszych beneficjów, m.in. kapelanie wielicką (1484), rektorat kościoła w Kazimierzu Biskupim i kanonię kolegiacką skalbmierską. W 1493 roku zrezygnował z kanonii poznańskiej na rzecz brata Bernarda i objął prepozyturę w kapitule katedralnej poznańskiej. Zdolności, wykształcenie, ale i protekcja stryja sprawiły, że w 1489 roku został notariuszem w kancelarii królewskiej i pracował w niej u boku królów Kazimierza Jagiellończyka i Jana Olbrachta ll . W literaturze już podniesiono, że praca w kancelarii otwierała drogę do awansu społecznego i ekonomicznego. Jesienią 1497 roku Lubrański opuścił dwór królewski, gdyż 6 listopada, dzięki poparciu Jana Olbrachta i kardynała Fryderyka Jagiellończyka, został wybrany na biskupa płockiego (5 marca 1498 r. papież Aleksander VI zatwierdził jego kandydaturę). Diecezji płockiej chyba na dobre nie objął, nie ma wzmianek o jego urzędowaniu w zachowanych aktach biskupich i kapitulnych płockich 12, bowiem po śmierci Uriela Górki kapituła poznańska wybrała Lubrańskiego (21IV 1498 r.) na biskupa. Wcześniej daremną prośbę do króla o zgodę na swobodny wybór wsparto upominkiem w postaci złotej czary wartości 50 dukatów, którą wręczył monarsze kanonik Władysław Głębocki. List królewski z zaleceniem kandydatury Lubrańskiego przedstawił na posiedzeniu kapituły jego brat Bernard, kanonik poznański. Po jednomyślnym głosowaniu dziekan Jan Łukowski ogłosił ludowi i duchowieństwu wybór w katedrze przed wielkim ołtarzem, następnie zaintonował Te Deum laudamus i polecił uderzyć w dzwony. Do elekta, przebywającego wówczas na dworze królewskim, delegowano Bernarda i kilku prałatów oraz 
Jan Pakulski
kanoników z zawiadomieniem o wyborze i prośbą o przyjęcie godności 13. Lubrański objął rządy w diecezji 7 stycznia, a uroczysty ingres odbył się 24 stycznia 1499 r. 14 Pierwsze lata po przyjęciu sakry biskupiej zajęła Lubrańskiemu służba państwowa. Po śmierci Olbrachta stanął przy boku króla Aleksandra. Uczestniczył w jego elekcji w Piotrkowie (3 X 1500 r.), z ramienia senatu zapraszał go do objęcia tronu i odebrał od niego przysięgę na akt piotrkowski (23 X). W latach 1502-03 przebywał we Włoszech z misją polityczno-kościelną. Był zwolennikiem przeprowadzenia reRyc. 2. Herb Godziemba form skarbowych. Jednocześnie dyskretnie zabiegał o godność prymasowską po zmarłym w 1510 roku prymasie, arcybiskupie gnieźnieńskim Andrzeju Boryszewskim. Po śmierci Aleksandra opowiedział się jednoznacznie za kandydaturą Zygmunta Starego, któremu pomógł w objęciu tronu. Nic więc dziwnego, że cieszył się zaufaniem nowego monarchy, który zasięgał wielokrotnie jego rad. W służbie Zygmunta odbył w latach 1507-18 szereg misji dyplomatycznych, między innymi towarzyszył monarsze w 1515 roku na kongres wiedeński. Karierę dyplomatyczną zakończył w 1518 roku, wyjeżdżając do Ołomuńca po Bonę Sforzę i towarzysząc jej w drodze do Krakowa 15. Po usunięciu się z życia politycznego Lubrański zaczął prowadzić ożywioną działalność kulturalną i organizacyjną w diecezji. Jego kuria poznańska stała się wtedy głośnym ośrodkiem życia renesansowego, znane sąjego zabiegi o stan katedry, pałacu biskupiego i kurii kanoniczych oraz liczne fundacje w Wielkopolsce. Warto w tym miejscu wspomnieć o jego przedsięwzięciach na rodzinnych Kujawach. 14IV 1509 r. Zygmunt Stary dał mu przywilej na lokację w Lubrańcu miasta na prawie magdeburskim, a 5 III 1512 r. następny, tym razem wójtowski 16 (w literaturze niesłusznie przyjmuje się, że drugi przywilej był ponowieniem pierwszego, bo pierwsza lokacja nie udała się). Biskup Jan partycypował też prawdopodobnie w kosztach wyposażenia kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela w Lubrańcu, wzniesionego przez stryja, podkanclerzego koronnego Grzegorza 17 . Przypomina o tym inskrypcja na zachowanej płycie erekcyjnej ze wspomnianego kościoła, z ok. 1498 roku, przyozdobiona płaskorzeźbami biskupa i podkanclerzego oraz herbem Godziemba 18 . W latach 1510-11 za konsensem królewskim Lubrański wykupił wieś Kunkową Wolę (dziś Kąkowa Wola) z folwarkiem Starczewo w pow. brzeskim z rąk Wojciecha Redzyńskiego i Jana, Przecława i Andrzeja Brzęczków 19 . W 1512 roku biskup Jan, chcąc podnieść uposażenie kanoników lubranieckich, doprowadził do tego, że kantor włocławski zrzekłsię praw prezenty i patronatu nad kościołem w pobliskiej Zgłowiączce i przelał je na klasztor Kanoników Regularnych w Lubrańcu, w zamian za co otrzymał od biskupa Jana prawo patronatu i prezenty na nowo erygowaną kantorię przy katedrze poznańskiej oraz na stanowisko altarysty przy mającym być erygowanym w katedrze poznańskiej ołtarzu. Lubrański nie poprzestał na obdarzeniu klasztoru Zgłowiączką i wcieleniu tej parani jako filii do Lubrańca. W 1513 roku wyjednał u króla zrzeczenie się przez tegoż praw prezenty i patronatu na rzecz kanoników lubranieckich nad kościołem w Bytoniu 20 . W 1519 roku biskup i jego brat Mikołaj otrzymali od Zygmunta Starego prawa dziedziczne do wspomnianej wsi Kunkowa Wola (dotychczas trzymali ją jako zastaw sumy 1600 grzywien)21. W 1513 roku biskup dał wspomnianemu bratu Mikołajowi połowę Lubrańca i wsie: Kunkowa Wola, Redecz Kalny, Kazanie, Żydowo i Wrzosowo w pow. brzeskim oraz Bycz w pow. radziejowskim 22 . Pięć lat później obaj założyli ordynację, potwierdzoną przez Zygmunta Starego 5 maja tego roku. Objęła ona miasto Lubraniec i wsie: Lubrańczyk, Redecz Kalny, Kunkowa Wola, Krowice, Kazomy (dziś Kazanie), połowę Wielkiego Redcza, Siemnowo, Kwilino, Janiszewo, Żydowo, Wrzosowo, Przyborowice, połowę Biernatek, Bycz, Biskupice, część Wiewierza, część Psar, Chodowa i Szczecina, położone w ówczesnych powiatach brzeskim, radziejowskim, łęczyckim i przedeckim. Jej celem było utrzymanie dominium rodzinnego w stanie niepodzielnym, przy czym dziedziczenie tego majątku miało następować w myśl zasad primogenitury. Tak więc kolejnymi dziedzicami miało być potomstwo męskie: l) Mikołaja wojewody poznańskiego (córki wojewody miały otrzymać tylko po 500 zł węg. posagu, a wstępując do klasztoru 200 zł), 2) Tomasza starosty piotrkowskiego, 3) Bernarda z Biernacie (dziś Biernatki) kasztelana brzeskiego (ojca starosty Tomasza ), 4) Laskarego z Biernacie, 5) Adama Świerczyńskiego, wywodzącego się z Lubrańca, 6) Jana Feliksa z Paniewa 23 . Warto tu podkreślić, że była to druga ordynacja w ówczesnej Rzeczypospolitej, pierwszą założyli w 1470 roku Spytek i Rafał Jarosławscy na Jarosławiu, po nich przejęli ją Tarnowscy, niestety, w 1519 roku została ona rozwiązana przez Zygmunta Starego.
Biskup Jan zmarł nagle w nocy z 22 na 23 maja 1520 r. w wielkopolskim Buku, 3 czerwca, tj. w niedzielę Świętej Trójcy, pochowano go w katedrze poznańskiej w nawie głównej. Na nabożeństwie żałobnym odprawionym 4 czerwca przez biskupa sufragana Wojciecha z Sochaczewa kazanie wygłosił profesor Akademii Lubrańskiego Tomasz Bederman. W uroczystości wzięli udział, obok duchowieństwa diecezjalnego, "quamplures generosi et nobiles persona", a wśród nich brat Mikołaj, wojewoda poznański, oraz Łukasz Górka, kasztelan poznański i starosta wielkopolski 24 . Następca Lubrańskiego Piotr Tomicki wzniósł w 1525 roku w katedrze skromny nagrobek z piaskowca, a kapituła poznańska w 1530 roku postanowiła uczcić pamięć biskupa Jana poprzez wyrycie na dachu katedry jego herbu 25 . Młodszymi braćmi biskupa byli wspomniani już Bernard i Mikołaj. Bernard urodził się ok. 1460 roku i, wzorem brata, kształcił się na uniwersytecie krakowskim. W 1474 roku "Bernardus Lamperti de Lubraniecz" wpłacił czesne w wysokości 4 gr. 26 Stryj Grzegorz wprowadził go do kancelarii królewskiej (1484) i ana
Jan Pakulski
Ryc. 3. Płyta nagrobna kanonika Bernarda Lubrańskiego w Katedrze poznańskiejlogicznie jak Janowi pomógł w karierze kościelnej. Tak więc Bernard zyskał kanonię krakowską (1490), archidiakonat lubelski (1493), prepozyturę kolegiacką u Św. Floriana w Krakowie i w Środzie (1497) oraz kanonię poznańską (1494)27 jyU a } p ° n a d t O kapelanie w Słomnikach i Tłokini, które scedował w 1484 roku, za zgodą Kazimierza Jagiellończyka, na Piotra z Kozłowa i Bodzętę z Komornik 28 . Bernard pozostawał w bliskich kontaktach z bratem, biskupem Janem, stąd nic dziwnego, że ostatnie dni życia, już ciężko chory, spędzał na dworze biskupa. W dniu 12 II 1499 r. przedstawiciele kapituły katedralnej odwiedzili go w sprawie wsi prestymonialnych Górki i Tworzykowa, pozostających pod zarządem Bernarda 29 . Kanonik zmarł 26111499 r., tj. miesiąc po uroczystym ingresie brata Jana do katedry. Pochowano go w nawie głównej katedry poznańskiej, a biskup Jan sprawił mu wspaniały nagrobek 30 . Równie błyskotliwą karierę, ale świecką, zrobił najmłodszy brat biskupa Mikołajzw. Gardziną. On również za sprawą stryja znalazł się na dworze królewskim Kazimierza Jagiellończyka. Służbę swą rozpoczął od chorążego nadwornego w 1486 roku, później awansował na wojskiego łęczyckiego (1489-1504). W latach 1490-91 towarzyszył królewiczowi Janowi Olbrachtowi w wyprawie węgierskiej.
Olbracht, zostawszy królem, mianował go kasztelanem spicymierskim (21 XII 1492 r.), dwa lata później przeniósł na kasztelanię lędzką (1494), skąd przed 21 V 1501 r. przeszedł na kasztelanię gnieźnieńską. Musiał być dobrze znany następcy Olbrachta Aleksandrowi, który kilka tygodni po wyborze na króla awansował Gardzinę do godności wojewody kaliskiego (3 X 1501-1511), a Zygmunt Stary powierzył mu urząd wojewody poznańskiego (1511-24). Ponadto był Mikołaj sta
rostą brzeskim (1501-02), łęczyckim (1507-24) i przedeckim (1507-24)31. Dwa ostatnie starostwa po rezygnacji Mikołaja król przekazał jego zięciowi Russockiemu 32 . Mikołaj Lubrański należał niewątpliwie do osób wpływowych, związanych z dworem. Jego podpis widnieje na akcie statutów piotrkowskich z 1496 r., brał udział w kampanii mołdawskiej, w czasie której dostał się do niewoli, ale wrócił z niej przed upływem roku. W czasie bezkrólewia po śmierci Olbrachta należał do ścisłej rady skupionej przy interreksie kardynale Fryderyku Jagiellończyku. Darzył go zaufaniem król Aleksander, Mikołaj świadczył często na jego dokumentach. Po śmierci Aleksandra Gardzina stanął wiernie u boku nowego monarchy Zygmunta Starego. Przyniosło mu to w 1511 roku nominację na wojewodę poznańskiego. W ten sposób dwie najwyższe godności wielkopolskie (biskupa i wojewody) znalazły się w rękach braci Lubrańskich. Mikołaj często przebywał w otoczeniu króla, pełniąc ważne misje państwowe i różne czynności urzędowe. O zażyłości Lubrańskiego z królem Zygmuntem może świadczyć fakt, że trzymał on wraz z żoną do chrztu w 1513 roku naj starszą córkę króla Jadwigę, a w czasie uroczystości weselnych Zygmunta z Boną w 1518 roku siedział najbliżej monarchy spośród świeckich senatorów Korony33. Gardzina był nie tylko wpływowym politykiem, ale i zapobiegliwym gospodarzem. Rezydował w rodzinnym Lubrańcu, skwapliwie jednak pomnażał majątek, nabywając liczne dobra ziemskie. W 1516 roku zawarł z muratorem Bartłomiejem z Czerska umowę na budowę kamienicy (zamku) w Lubrańcu, którą 23 III 1517 r. wpisano do akt kapituły poznańskiej34. L. Kajzer sądzi, że prace rozpoczęto w 1517 i trwały do 1521 roku. Wzniesiono ceglany, prawdopodobnie trzykondygnacyjny budynek, długości 42 i szerokości 14 łokci (czyli ok. 24,57 x 8,19 m). Okalały go zapewne pomocnicze budynki drewniane, stąd całość miała walory rezydencjalne, ale także obronne. Dotrwał on do początków XIX w., kiedy to częściowo go rozebrano, a częściowo wykorzystano przy wznoszeniu przez A. Słubickiego pałacu istniejącego do dziś 35 . Mikołaj otrzymał od Jagiellonów wiele królewszczyzn niegrodowych i różnego rodzaju zapisów. W 1494 roku dostał konsens na wykupienie z rąk tenutariuszy wsi: Kamionna w pow. kaliskim, Glinna w pow. sieradzkim, Brzegu iLuboli i na tych dwóch wsiach zabezpieczono 220 grze i 200 zł Węg.36 W 1498 roku Jan Olbracht zapisał mu dożywotnio stacje z miasta Stawiszyna i sąsiednich wsi, a w 1499 roku ponownie zezwolił na wykup Glinna i Winiar w pow. sieradzkim 37 . Dzierżawienie stacji przedłużył Aleksander w 1504 roku 38 . W 1501 roku monarcha zapisał Gardzinie po 110 grze i 10 zł węg. na Luboli i Brzegu za zasługi położone w walkach z Tatarami i udział w wyprawie Olbrachta po koronę węgiersk ą 39. Dwanaście lat później Mikołaj nabył od Swarackich wieś Osmolin, ale odstąpił ją zaraz Boruchowskiemu 40 . W 1515 roku kupił młyn słodowy w Gnieźnie i 1/4 przemiału w młynie słodowym łęczyckim, a w 1519 roku dostał 1/3 młyna konnego w Łęczycy i na 1/4 tegoż młyna zapis 200 kop groszy i 20 grz. 41 W1521 roku Zygmunt Stary zezwolił mu, aby na połowie czwartej części tegoż młyna zapisał 316 zł dla fundowanego przez siebie ołtarza w kaplicy fortaUcium lubranieckiego 42 . Miał prawo do dochodów ze wsi: Zegrze, Rataje, Wielkie i Małe Łęgi koło Poznania, daniny zbożowej i pieniężnej od klasztoru owińskiego cy
Jan Pakulski
sterek i komandorii św. Jana za murami Poznania 43 . Zapisy te nie są przypadkowe, wskazują dobitnie na bliskie kontakty Gardziny z dworem królewskim. Znamy wiele transakcji Lubrańskiego dotyczących dóbr dziedzicznych.
W 1504 roku kupił od Łukasza Górki działy we wsi Uniątki (dziś Humiętki) w pow. kościańskim, dalej od biskupa lubuskiego Teodoryka von Biilowa należące do biskupstwa miasto Kazimierz wraz z kluczem okolicznych wsi. Transakcję tę potwierdził król Aleksander w 1505 roku, jednocześnie Mikołaj uzyskał odnowienie prawa magdeburskiego dla Kazimierza. W pow. kaliskim posiadał miasto i wieś Kwiatowo, które w 1505 roku sprzedał Janowi Piątkowskiemu. W 1511 roku kupił od Jana Siedleckiego oba Bodzewa w pow. kościańskim, rok później nabył wójtostwo w Gadowie w pow. konińskim od Mikołaja, dziedzica i plebana w Dzierzbinie, w 1513 roku kupił od chorążego sieradzkiego Macieja Głowackiego Siemianowo i Kwilino z folwarkiem Siedliska w pow. kruszwickim oraz od Tomasza z Lubrańca połowę miasta Lubrańca z okolicznymi wsiami: Janiszewo, Krowice, Toporzyszczewo, Przedborowice, połowę Biernacie i Lubrańczyka. Tegoż roku sprzedał wieś Przybysław w pow. pyzdrskim Jakubowi Boturzyńskiemu. W 1516 roku przejął w dziedziczne władanie połowę wsi Gawronki w pow. brzeskim i Stanomino w pow. inowrocławskim, które później prawem kaduka przejął Zygmunt Stary. Dwa lata później kupił od kasztelana kaliskiego Stanisława Ostroroga połowę wsi Czerniec i dział w Nowejwsi w pow. konińskim 44 . Jak widać, Gardzina zgromadził olbrzymi majątek. Składały się nań nie tylko wsie dziedziczne, dzierżawy królewszczyzn, młyny i wójtostwa, ale i dwory. Dwór taki miał w Piotrkowie, który w 1523 roku, na wypadekjego śmierci lub cesji, Zygmunt Stary obiecał Krzysztofowi Szydłowieckiemu 45 . Lubrański pamiętał o potrzebach kościołów w rodzinnych dobrach. Ufundował ołtarze w kościołach parafialnych w Lubrańcu i Kazimierzu, a w katedrze poznańskiej kanonię i prebendę pw. św. Stanisława biskupa krakowskiego i męczennika, którą 23 XII 1504 r. erygował biskup Jan i przekazał klejnotnikowi Piotrowi Sosnkowskiemu, dziekanowi warszawskiemu 46 . W 1499 roku biskup Jan za zgodą kapituły wydzierżawił mu zamek i klucz krobski 47 .
Mikołaj Gardzina zmarł w 1524 roku (między 22 II a 30 IV). Jego żoną była Jadwiga z Zagórzyna Zychlińska herbu Szeliga, córka starosty konińskiego Jana. Do małżeństwa doszło ok. 1509 roku, skoro tegoż roku Mikołaj oprawił jej 400 zł węg. posagu na Gadowie. W 1520 roku powierzył jej opiece - obok podkanclerzego Tomickiego, kasztelana poznańskiego Łukasza Górki, kasztelana kruszwickiego Wojciecha Kaczkowskiego i Stanisława ze Strzelc, kanonika poznańskiego i płockiego - dzieci z nią zrodzone, najwyraźniej jeszcze nieletnie 48. Pozostawił syna Grzegorza Gardzinę oraz pięć córek: Dorotę (żonę kasztelana gnieźnieńskiego Wincentego Szamotuiskiego), Barbarę (żonę Jana Opalińskiego), Annę (żonę kasztelana biechowskiego Mikołaja Russockiego), Zofię (żonę Mikołaja Swienickiego-Niewierskiego) i Jadwigę (żonę Macieja Opalińskiego).
Grzegorz Gardzina po śmierci ojca stał się sukcesorem ordynacji lubranieckiej.
Był nieletni, stąd dano mu opiekunów w osobach Wojciecha z Raczkowa i Adama z Biernatek. Przejął też po ojcu niektóre królewszczyzny. W dniu 30 IV 1524 r. Zygmunt Stary zezwolił mu na trzymanie wsi Zegrze i Rataje przez następne 
Ryc. 4. Fragment portalu drewnianego w klasztorze Bernardynów w Kazimierzu Biskupim z zapisem fundacyjnym biskupa Lubrańskiegopięć lat 49 . Matka w 1526 roku zapisała mu wsie: Zagórzyn, Pamięcin, Żegocin, Prószków Wielki i Mały, Kliszewo, Podlesie, Dojutrów i Gadów w pow. kaliskim, a na opiekunów wyznaczyła podkomorzego dobrzyńskiego Mikołaja Działyńskiego i dworzanina królewskiego Kaspra Kaczkowskiego 50 . Żoną Grzegorza była Anna, córka wojewody brzeskiego Jana Oporowskiego, której w dniu ślubu (29IX1532 r.) zapisał oprawę wienną na połowie swych dóbr oraz na całym dworze w Kazimierzu i folwarkach kazimierskim i nieświastowskim 51 . Grzegorz Gardzina zmarł przed 15 VI 1533 r., tego dnia bowiem wdowa Anna zyskała potwierdzenie królewskie dla wspomnianej oprawy wiennej52. Ordynacja według ustawy z 1518 roku przeszła teraz na Tomasza Lubrańskiego, ale dobra nią nie objęte przejęły siostry względnie ich potomstwo. Niewiele wiemy o ojcu wspomnianych Lubrańskich Rupercie (Lambercie).
Rupertus Bernardi de Lubrancz wpisał się w 1437 roku na uniwersytet krakowski 53 . Myślał o karierze duchownej (kleryk diecezji włocławskiej), przez kilka lat był pisarzem publicznym i konsystorza krakowskiego (1444 r.), zrzucił jednak suknię duchowną i ożenił się z Boleścicówną. Zdaniem S. Muznerowskiego pozostawił on obok wymienionych już Jana, Bernarda i Mikołaja także córkę Annę, która wyszła za mąż za Chebdę Górskiego, wnosząc mu w posagu wieś Żyd owo z przyległościami i jakiś dział w Lubrańcu 54 .
Niewątpliwie Lubrańscy zawdzięczali błyskotliwą karierę stryjowi, podkanclerzemu koronnemu Grzegorzowi, zwanemu Deitarus. To on wprowadził ich na dwór królewski. W Krakowie zjawił się w 1445 roku, zapisując się wraz z bratem Mikołajem na uniwersytet krakowski. Karierę publiczną rozpoczął od służby w świcie przybocznej (rycerz) Kazimierza Jagiellończyka, skąd awansował na 
Jan Pakulski
żupnika wielicko-bocheńskiego (1453-77). Król Kazimierz Jagiellończyk wykorzystywał go często do misji dyplomatycznych, przed 1466 rokiem Grzegorz czterokrotnie posłował do króla czeskiego Jerzego z Podiebradu. W1472 roku był już pisarzem kancelarii królewskiej, a w latach 1479-89 wielkorządcą krakowskim. Przyjmuje się, że na życzenie króla i jego doradców rozpoczął karierę duchowną, piastując różne godności kościelne (niektóre kumulując): kanonika sandomierskiego (1476), archidiakona krakowskiego (1479-89), proboszcza skalbmierskiego, prepozyta w kolegiacie Św. Floriana w Krakowie (1480), kanonika gnieźnieńskiego (1480-90), prepozyta poznańskiego (1492) oraz referendarza i protonotariusza apostolskiego (od 1488). Był też przez pewien czas proboszczem w Lubrańcu. Nie wykluczone, że w karierze pomógł mu krewny, znany dobrze na dworze węgierskim i polskim Feliks z Paniewa (f 1488). Po jego śmierci Grzegorz był od 1489 roku opiekunem jego dzieci 55 . W dniu 17 111484 r. Grzegorz został podkanclerzym koronnym i stał się najbardziej zaufanym doradcą Kazimierza Jagiellończyka. Był rzecznikiem rządów silnej ręki wobec Prus Królewskich, lansował m.in. obsadzanie urzędów w Prusach Polakami, posłował w imieniu króla na Litwę w 1486 roku w sprawie planów wojny z Turcją, której Litwini byli niechętni, świadkował na dokumencie dotyczącym zaręczyn i posagu królewny Anny z księciem słupskim Bogusławem X (Grodno 1490). Nie zgadzając się z nową polityką pruską Jana Olbrachta, złożył w 1495 roku podkanclerstwo, mimo to jednak jeszcze do 1497 roku podpisywał dokumenty56. U schyłku życia Grzegorz zajął się bliżej rodzinnym Lubrańcem. Postanowił wznieść nowy kościół. W dniu 12 VI1490 r. współdziedzice i kolatorzy, Jan, Bernard, Maciej i Anna, żona Chebdy Górskiego, przelali swoje prawa patronackie do kościoła św. Jana na rzecz podkanclerzego Grzegorza. Stosowny dokument wystawił we Włocławku kanonik i oficjał włocławski Łaskarz z Sarnowa 57 (dokument znany jest z kopii, kopista może pomylił Macieja z Mikołajem, bratem Jana i Bernarda). Prace trwały kilka lat. Grzegorz postanowił osadzić przy kościele kanoników lateraneńskich. W dniu 20 II 1497 r. biskup włocławski Krzesław Kurozwęcki potwierdził zrzeczenie się przez podkanclerzego Grzegorza praw patronackich na rzecz prepozytury w Kłodawie i zapis dla nich 500 fi. węg., podnosząc jednocześnie świątynię lubrańską do rangi kolegiaty. Ponieważ dwóch członków kapituły włocławskiej miało w kościele "ab antiquo tempore curam animarum" i dochody, przeniósł prawa kapituły gdzie indziej, zaś dochody i przywileje miejscowego plebana (zostały dokładnie wyliczone) przekazał powstającej kolegiacie 58 . Datę postawienia kościoła (1497) potwierdza zachowana tablica erekcyjna 59 . Grzegorz nie tylko wzniósł kościół, ale i zaopatrzył go w niezbędne aparaty i utensylia 60 , natomiast ceglany budynek klasztoru pobudowano, zdaniem L. Kajzera, ok. 1500 roku 61 . Dla pomnożenia dochodów kolegiaty Lubrański kupił w 1498 roku za 700 zł dożywotni czynsz ze starostwa radziejowskiego, wynoszący 35 zł rocznie 62 . Grzegorz zmarł w Krakowie 23 IV 1500 r., jego pamięć sławiło - nie zachowane do dziś - epitafium z inskrypcj ą 63. Podkanclerzy nie był jedynym stryjem Rupertowiców. Braćmi ojca, obok Grzegorza, byli: Mikołaj, Jan, Łazarz i Wacław. Nie odegrali oni większej roli nanIWIe publicznej. Mikołaj studiował W Krakowie (1445), zmarł bezdzietnie W 1456 roku. Jan zmarł również W młodym wieku, krótko po 1448 roku. Łazarz piastował urząd podsędka brzeskiego (1481). Córce Dorocie, żonie Wojciecha Tolibowskiego, zapisał w 1473 roku 166 grzywien posagu 64 . Zmarł zapewne przed 26 XI1484 r., bo jego miejsce na urzędzie podsędka zajął Mikołaj Janiszewski herbu Rola 65 . Najmłodszy ze stryjów biskupa Jana Wacław studiował w Krakowie (1443), a następnie osiadł w Redczu Kalnym (1464). Pozostawił synów Uriela z Redcza (studenta uniwersytetu krakowskiego) i Bernarda 66. Tenże Bernard pisał się z Biernacie i Lubrańca. Jako synowiec podkanclerzego Grzegorza świadczył wraz z innym jego bratankiem, tj. kasztelanem lędzkim Mikołajem Gardziną, na wspomnianym już dokumencie fundacyjnym dla kanoników regularnych w Lubrańcu z 20111497 r. Tegoż roku dostał dział w Lubrańcu, skonfiskowany Mikołajowi Sieroszewskiemu, dobra skonfiskowane Piotrowi z Kalinowca w pow. brzeskim, a rok później dobra zajęte Janowi Radeckiemu (Redecz Krukowy) oraz działy: Annie Chebdównie z Lubrańca, Skierce z Brzezia i Zabłocie Ustrońskiemu, wszystkie leżące również w pow. brzeskim 67 . A. Boniecki identyfikuje tego Bernarda z Bernardem miecznikiem brzeskim (1496-97), podkomorzym brzeskim (1499) i kasztelanem brzeskim (od 1501 r.)68. Zmarł po 8 XII 1506 r., a przed 19111507, kiedy to na kasztelanii brzeskiej pojawił się Sulimczyk Andrzej Oporowski 69 . Pierwszą żoną Bernarda była Katarzyna, a drugą Barbara, córka znanego dygnitarza, wojewody brzeskiego Andrzeja Kretkowskiego, właściciela licznych dóbr na Kujawach i w ziemi dobrzyńskiej, który wielokrotnie udzielał pożyczek pieniężnych Kazimierzowi Jagiellończykowfo. Małżeństwo Barbary Kretkowskiej i Bernarda Lubrańskiego nie było chyba przypadkowe - Kretkowscy i Lubrańscy stanowili w tym czasie czołówkę elity politycznej Kujaw. Zastanawia, że wdowa Barbara układa się ze swoim bratem Mikołajem, wojewodą inowrocławskim, o posag w wysokości 1000 zł dopiero w 1509 roku. Kwotę tę otrzymała w 1512 roku łącznie ze zobowiązaniem, że w 1513 roku dostanie jeszcze 400 zł 71 . Tak późne rozliczenia posagowe, zdaniem W. Dworzaczka, mogą świadczyć o tym, że do małżeństwa Bernarda z Barbarą doszło krótko przed jego śmiercią. Stąd znane córki Bernarda, Małgorzata (żona Wacława Tolibowskiego w 1511 r.) i Anna (żona Wincentego Malskiego w 1512 r.), oraz syn Tomasz mogą być dziećmi z pierwszej żony Katarzyny. Miał chyba jeszcze jakichś synów, skoro w statucie ordynacji na trzecim miejscu umieszczono jego potomków jako uprawnionych do dziedziczenia po Tomaszu 72 . Może byli to nieletni synowie z drugiego małżeństwa, dlatego w statucie mówi się bezimiennie o potomstwie Bernarda. W grę mogą wchodzić wymienieni przez S. Uruskiego: Bernard, Jan-Łaskarz i Adam. Warto zająć się losami Tomasza, którego wysłano na studia do Lipska (immatrykulowany w 1509 roku), a następnie prawdopodobnie do Włoch. Był za granicą jeszcze w 1511 roku. Po powrocie wojewoda Mikołaj wprowadził go na dwór królewski, na którym w 1518 roku dosłużył się urzędu cześnika królowej B ony 73. W 1515 roku Zygmunt Stary zezwolił mu na trzymanie w ciągu czterech lat miast Tuszyna i połowy Piotrkowa, a w 1518 roku przekazał mu je w dożywocie 74 . W 1520 roku uwolnił go od udziału w wyprawie pruskiej75. Tegoż roku 
Jan Pakulskiza protekcją biskupa Jana monarcha pozwolił mu wykupić z rąk podkomorzego poznańskiego Stanisława Lasockiego miasto Śrem z przyległymi wsiami, choć wydaje się, że wykupu tego nie zrealizował 76 . Dzięki protekcji królowej Bony 15 IV 1534 r. został podkomorzym poznańskim, po czym 25 XI1535 r. mianowano go kasztelanem brzeskim 77 . W 1533 roku Tomasz po śmierci Grzegorza Gardziny przejął ordynację lubraniecką, mało tego - po ożenku z wdową po Grzegorzu Anną z Oporowa dostał dobra kazimierskie, do których rościł pretensje zięć założyciela ordynacji Mikołaj Russocki, szwagier Grzegorza. O spadek po wojewodzicu Grzegorzu występowały też inne córki wojewody Mikołaja. Spór o klucz kazimierski doprowadził do tragedii rodzinnej. W dniu 16 V1537 r. ludzie Russockiego napadli w lesie pod Koninem na Tomasza, podążającego na sejmik do Brześcia, i zamordowali go.
Woźny koniński, który dokonał oględzin ciała zamordowanego w Koninie 18 maja, zarzucił mord Russockiemu 78 . Zabójstwo ulubieńca królowej Bony i członka senatorskiej rodziny wstrząsnęło ówczesną opinią publiczną. Sprawę mordu rozpatrywano na sejmie piotrkowskim w 1538 roku. Zabójcę skazano na infamię i utratę dóbr, jednak 2 111539 r., za wstawiennictwem Jana i Izabeli Zapolyów, ułaskawiono go79. Wdowa ok. 1539 roku wyszła ponownie za mąż za podkomorzego łęczyckiego Jana Woźnickiego. Tomasz Lubrański pozostawił dwójkę dzieci, tj. córkę Zofię, która wyszła za Jakuba Chlewickiego, i syna Wawrzyńca. Wawrzyniec przejął ordynację lubraniecką, ale wraz z nią procesy ze spadkobiercami wojewodzica Grzegorza. Do sporów włączył się król Zygmunt Stary, który 15 III 1540 r. nałożył sekwestr na majątki ordynacji i oddał je w administrację kasztelanowi krakowskiemu Janowi Tarnowskiemu, wojewodzie poznańskiemu Januszowi Lataiskiemu i kasztelanowi poznańskiemu Andrzejowi Górce 80 . W 1543 roku Lataiski i Górka, jako opiekunowie dzieci Tomasza, zdeponowali w klasztorze w Kazimierzu dwie skrzynie z przywilejami i dokumentami dotyczącymi Lubrańca oraz wsi: Psary, Strzeszyno i Pyszków w ziemi sieradzkiej81. Nadal trwały procesy o spadek po wojewodzie Mikołaju. W 1546 roku Wawrzyniec zarzucił Russockim zajęcie siłą dóbr lubranieckich, natomiast w 1550 roku złożył w Kazimierzu pozew przeciwko Janowi i Jadwidze Opalińskim, wnukom wojewod y 82. Z dóbr lubranieckich w 1556 roku pobierał jedynie roczną pensję w wysokości 400 zł na swe utrzymanie i miała być ona płacona, dopóki król nie rozstrzygnie sporu o te dobra między nim a panami Lubrańca 83. Sekwestratorem tych dóbr był wówczas kasztelan gnieźnieński Erazm Kretkowski. Od niego to wziął Wawrzyniec w 1557 roku, wówczas dworzanin pokojowy królewski, 300 zł, udając się wraz z Zygmuntem Augustem na wyprawę inflanck ą 84. Dalszym zatargom i sporom rodzinnym położył kres król, nakazując w 1559 roku spadkobiercom (stronom) zawrzeć ugodę. Wawrzyniec miał zaspokoić ich pretensje. Rzeczywiście, Lubrański wykupił prawa wszystkich potomków i spadkobierców wojewody Mikołaja Gardziny. Tegoż roku Andrzej Opaliński skwitował go z 3 tys. zł na poczet należnych sobie 15 tys. zł za dobra lubranieckie, Janowi Świdwie z Szamotuł z kolei wypłacił 400 zł na poczet takiej samej sumy, zapisanej niegdyś przez wojewodę Mikołaja. W 1561 roku skwitowała go Anna, wdowa po kasztelanie biechowskim Mikołaju Russockim. Rok później Wawrzyniec pozwał starostę inowrocławskiego Stanisława Lataiskiego, syna i spadkobiercę wojewody poznańskiego Janusza Lataiskiego, sekwestratora i administratora dóbr lubranieckich, o złożenie rachunków z okresu zarządzania tymi dobrami, to jest za lata 1540-45 85 . Żoną Wawrzyńca była Katarzyna Sierakowska, córka kasztelana lędzkiego Jana. Wawrzyniec zginął w tajemniczych okolicznościach w 29. roku życia, nie żył już w 1564 roku, nie pozostawiając potomstwa 86 . W 1564 roku jako jedyna spadkobierczyni Wawrzyńca występowała siostra Zofia Chlewicka. Na Wawrzyńcu Lubrańskim kończy się dom Lubrańskich biskupa Jana.

Warto zastanowić się jeszcze nad przodkami biskupa Jana. A. Boniecki trafnie przyjmuje, że jego dziadkiem był Bernard z Wielkiego Lubrańca, którego synami byli Stanisław z Wielkiego Lubrańca i Bogusław z Ossowa. W 1443 roku dzieci Bogusława, skarbnika brzeskiego, dokonały podziału dóbr ojczystych wobec wspomnianych stryjów Bernarda i Stanisława 87 . O tym, że było to rodzeństwo, świadczy dodatkowo nie znana Bonieckiemu zapiska z nie publikowanych ksiąg ziemskich brzeskich, pochodząca z 18 X1425 r. Informuje ona o podziale dóbr po zmarłym Mikołaju z Lubrańca. Wdowa Elżbieta z córką Anną dostały pół Lubrańca i pół Janiszewa. Po śmierci Elżbiety Janiszewo miało wrócić do synów Stanisława, Bogusława i Bernarda, natomiast pół Lubrańca Anna miała trzymać do zgonu lub zamążpójścia, ale wówczas bracia mieli wypłacić jej 100 grze odszkodowania, jak innym zamężnym już siostrom. Ponadto bracia podzielili się Chodowem, Olganowem i Ossowem 88 , przy tym dział w Ossowie i Chodowie otrzymał Bogusław. Tenże Bogusław przywiesił pieczęć z Godziembą do aktu sejmiku brzeskiego z 14 IV 1433 r. 89 Stanisław dziedziczył ponadto jakiś dział w Świerczynie. W dniu 14 XI1424 r. na roczkach ziemskich brzeskich stanęła sprawa jego sporu z Mościcem z Dąbia o granice między Świerczynem i Janiszewem 9o . Jego pierwszą żoną była Stanisława (1440), a drugą Otka (1458). Pozostawił synów Jana i Mikołaja, a wnuk (najprawdopodobniej) Adam Świerczyński był wyznaczony na piątego agnata ordynacji Lubrańskich 91 . Bernard z Wielkiego Lubrańca, którego identyfikuję z Bernardem z Ossowa, występuje wielokrotnie na roczkach brzeskich. Zmarł przed 1448 rokiem. Jego żoną była Anna, córka Bolesty z Łątkowa herbu Ogończyk, jej brat Mikołaj chorąży brzeski przywiesił bowiem jako dziesiąty pieczęć rodową do aktu sejmiku brzeskiego. Nie dziwi więc, że na nie istniejącym nagrobku podkanclerzego Grzegorza na zamku krakowskim były herby Godziembą (ojca) i Ogończyk (matki) oraz Sulima i Nałęcz. Pisze o tym B. Paprocki i należy mu wierzyć 92 . Sulima to herb Elżbiety z Oporowa, żony Mikołaja z Lubrańca, rodziców wspomnianych już Stanisława, Bogusława i Bernarda z Wielkiego Lubrańca. Elżbieta była córką Bogusława z Chodowa i Oporowa (f 1391/1398) i Jachny (f po 26 II 1398) - jak wynika z nagrobka podkanclerzego - N ałęczówny93. Zastanawia, że na płycie nagrobnej kanonika Bernarda, brata biskupa Jana, zamiast Ogończyka jest godło bardziej podobne do Odrowąża. To jednak niewątpliwy błąd twórcy nagrobka Piotra Vischera. Godła Ogończyków i Odrowążów były podobne i stąd czasami je mylono. 
Jan Pakulski
Bratem Mikołaja był Jan z Lubrańca, występujący w źródłach w latach 1394-1406. Jego to synem był Andrzej, sędzia brzeski, który wraz z klejnotnikiem Andrzejem Łaskarzem, prepozytem włocławskim, późniejszym biskupem poznańskim, przywiesili pieczęcie rodowe do aktu unii horodelskiej w 1413 roku. Ojcem zaś Mikołaja i Jana był najprawdopodobniej Marcin z Lubrańca, występujący w źródłach w 1335 roku, syn z kolei znanego wojewody brzeskiego (1306-08) Stanisława z Kruszyna, a bratanek Żyry, który zginął od pocisku krzyżackiego w 1330 roku przy obronie biskupiego Raciążka na Kujawach. Ojcem tych był niewątpliwie podkoni kujawski z 1275 roku Dymitr 94 . Niestety, nie znamy dalszych bezpośrednich przodków biskupa Jana. Nie znaczy to, że nie znamy wcześniejszych przedstawicieli rodu. Protoplasty Godziembów trafnie każe szukać S. Kozierowski wśród możnowładztwa wczesnopiastowskiego w ziemi zbarskiej i konińskiej, skąd mieli przejść w okolice Gopła i Lubrańca 95 . Przybyli chyba na Kujawy w okresie przynależności do tej dzielnicy ziemi lędzkiej. Dostał ją książę kujawski Kazimierz w 1239 roku jako posag żony Konstancji 96 . Bezsprzecznie z Godziembów w XV w. największą karierę zrobili obok Licheńskich Lubrańscy. O świetności Lubrańskich pamiętano w rodzie, dlatego po ich wymarciu z Lubrańca zaczęli pisać się klejnotnicy Dąmb scy 97. Krótką i dosadną charakterystykę rodu dał J. Długosz, pisząc, że byli to "viri sensati sed ad avariciam proclivi"98. Sam biskup uchodził w opinii współczesnych za człowieka bardzo pobożnego i szczodrego dla ubogich, dawał im bowiem "wielkie jałmuż,,99 ny .
PRZYPISY:l Por. M. Frontczyk, Andrzej Łaskarz Z Gosławic herbu Godziemba biskup poznański, "Nasza Przeszłość", T, XXX, 1969, s. 125-170 (tam też wcześniejsza literatura); j. Łojko, Idea fundacji kościoła w Gosławicach a dyplomacja polska na początku XV wieku, "Rocznik Koniński", T. VI, 1978, s. 9-24.
2 L. Hajdukiewicz, Lubrański Jan, Polski słownik biograficzny, T. XVIII, Wrocław- Warszawa 1973, s. 81-84; A. Gąsiorowski, Lubrański Jan, "Wielkopolski słownik biograficzny, oprać, zbiór., Warszawa-Poznań 1981, s. 428-429; J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznańskiej, T. I - II, Poznań 1959-1964, passim.
3 A. Boniecki, Herbarz Polski, T. XV, Warszawa 1912, s. 98-103; S. Uruski, A. Włodarski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, T. IX, Warszawa 1912, s. 193-204.
4 S. Muznerowski, Lubraniec, Włocławek 1910, passim.
5 Teki Dworzaczka v. 1.0.0. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej, PAN Biblioteka Kórnicka, oprać. A. Bieniaszewski i R. T. Prinke (dalej cyt. BK-CD), Iv. 100 (Monografie) Lubrańscy.
6 Por. K. Pieradzka, Lubrański Grzegorz, PSB, T. XV, 1970, s. 80-81; 1. Bieniak, Lubrański Mikołaj, PSB, T. XVIII, 1973, s. 84-85; L. Hajdukiewicz, Lubrański Tomasz, tamże, s. 85-86.
7 Por. L. Kajzer, Szesnastowieczne ,jortalicium" wojewody poznańskiego Mikołaja Lubrańskiego w Lubrańcu na Kujawach, "Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza", T. XVIII, 1991, z. 2, s. 47 (tam wcześniejsza literatura).
8 J. Pakulski, Godziembowie w monarchiijagiellońskiej. Desygnaty i skład rodu, (w:) Genealogia - studia nad wspólnotami krewniaczymi i terytorialnymi w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, pod red. 1. Hertlai1. Wroniszewskiego, Toruń 1987, s. 47-74. 9 Ibidem, s. 54.

10 J. Nowacki, Dzieje..., T. I, s. 604, niesłusznie przypisuje matce biskupa herb Lubrza, a za nim J. Łojko, Średniowieczne herby polskie, Poznań 1985, s. 98-99. S. Uruski, Rodzina, T. IX, s. 199, uważa go błędnie za syna Wacława z Kainego Redcza. Nagrobek Barbary zachował się w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Chodowie, zob. P. Mrozowski, Polskie nagrobki gotyckie, Warszawa 1994, s. 164. 11 Por. L. Hajdukiewicz, Lubrański Jan, s. 80.
12 Wiadomo tylko, że jako elekt płocki potwierdził fundację klasztoru Bernardynów w Skępem przez biskupa chełmińskiego Mikołaja Kościełecldego (głos dyskusyjny na sympozjum ks. dra Tadeusza Zebrowskiego). 13 Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu (dalej cyt. AAP), ACP, 32, k. 156-157v.
14 L. Hajdukiewicz, Lubrański Jan, s. 80, datuje błędnie ingres na 7 I, por. J. Nowacki, Zapiski historyczne Z lat 1410-1530, "Studia Źródłoznawcze", T. III, 1958, s. 166, przyp. 69.
15 L. Hajdukiewicz, Lubrański Jan, s. 80 in.
16 Z. Guldon, Lokacje miast kujawskich i dobrzyńskich XIII-XVI w., "Ziemia Kujawska", T. II, 1968, tab!. 1. Bliżej o lokacji pisze W. Kubiak, Szkice z dziejów Lubrańca w XX wieku, "Zapiski Kujawsko- Dobrzyńskie", T. XII, 1998, s. 181-182.
17 S. Muznerowski, Lubraniec, s. 39.
18 Por. Corpus inscriptionum Poloniae, T. IV. Województwo włocławskie, z. 1. Kujawy brzeskie, oprać. A. Mietz iJ. Pakulski, Włocławek- Toruń 1985, s. 62-63. 19 Matricularum Regni Poloniae Summ aria, T. I-IV, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1905-7 (dalej cyt. MRPS); tu - T. IV, nr 9716, 9825.
20 Ibidem, nr 2001; S. Muznerowski, Lubraniec, s. 43-45.
21 MRPS, IV, nr 3167.
22 Ibidem, nr 10 419.
23 Por. bliżej S. Muznerowski, Lubraniec, s. 20; J. Rafacz, Ordynacja Lubranieckich według przywileju Z 1518 r., "Przegląd Historyczny", T. XXX, 1933, z. 2, s. 398-414. 24 Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, wyd. B. Ulanowski, T. II. Acta capitulorum Gneznensis, Poznaniensis et Vladislaviensis (1408-1530), Monumenta Medii Aevi Historica, T. XIII, Kraków 1894, nr 1087. 25 S. Muznerowski, Lubraniec, s. 17.
26 Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, T. I, Kraków 1887, s. 215. Niesłusznie S. Uruski, Rodzina, T. IX, s. 200, widzi w nim syna Wacława z Kainego Redcza.
27 BK-CD #lv. 100 (Monografie) Lubrańscy.
28 MRPS, I, nr 1645,1712.
29 AAP, ACP, 32, k. 171 v.
30 J. Nowacki, Dzieje..., T. I, s. 604.
31 Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII-XV wieku. Spisy, oprać. J. Bieniak i A.
Szymczakowa, Wrocław-Warszawa 1985, nr A 384, B 339; Urzędnicy wielkopolscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprać. A. Bieniaszewski, Wrocław - Warszawa 1987, nr 571 i in.; Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprać. K. Mikulski i W. Stanek przy współudziale Z. Górskiego i R. Kabacińskiego, Kórnik 1990, nr 283; Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI-XV111 wieku. Spisy, oprać. E. Opaliński i A. Zerek-Kleszcz, Kórnik 1993, nr 646.
32 MRPS, N, nr 13 799.
33 J. Bieniak, Lubrański Mikołaj, s. 84-85, (tam wcześ. liter.).
34 Acta capitulorum..., T. II. Acta iudiciorum ecclesiasticorum dioecesum Gneznensis et Poznaniensis (1403-1530), "Monumenta Medii Aevi Historiea" , T. XVI, Kraków 1902, nr 1708. 35 Z o b. bliżej L. Kajzer, Szesnastowieczne ,,jortalicium' s. 57 - 7 5.
36 MRPS, II, nr 358, 447, 448, 455. Szczegółowo jego stan posiadania i transakcje dobrami własnymi i królewszczyznami omawia W. Dworzaczek, BK-CD #lv. 100 (Monografie) Lubrańscy. 37 MRPS, II, nr 1325,1347,1349.

Jan Pakulski
38 MRPS, III, nr 1384.
39 Ibidem, nr 1556,1557.
40 MRPS, IV, nr 2062, 2063.
41 Ibidem, nr 2501, 2883, 2973,10 528.
42 Ibidem, nr 13 072.
43 Ibidem, nr 2541, 2676.
44 BK-CD #lv. 100 (Monografie) Lubrańscy.
45 MRPS, IV, nr 4376.
46 AAP, ACP, 32, k. 118. S. Uruski, Rodzina, T. IX, s. 202.
47 Ibidem, k. 157v.
48 MRPS, IV, nr 3370.
49 Ibidem, nr 4448. O Grzegorzu zob. bliżej S. Uruski, Rodzina, T. IX, s. 202.
50 Ibidem, nr 14 503,14 504.
51 Regestry TD (Księgi) Pyzdry 1. X:6900; BK-CD # l v. 100 (Monografie) Lubrańscy.
52 MRPS, IV, nr 17 114. Oprawę tą uznali spadkobiercy, por. Regestry TD (Księgi) Konin X:2709. 53 Album studiosorum, I, s. 90.
54 A. Boniecki, Herbarz, T. XV, s. 100; Muznarowski, Lubraniec, s. 10.
55 Por. M. Michalewiczowa, Paniewski Feliks, PSB, T. XXV, 1980, s. 127-129.
56 Por. K. Pieradzka, Lubrański Grzegorz, s. 80-81; BK-CD #lv. 100 (Monografie) Lubrańscy. 57 Archiwum Książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, wyd. Z. L. Radzimiński i B. Gorczak, T. II, Lwów 1888, nr 194; S. Muznerowski, Lubraniec, s. 40. 58 Archiwum, II, nr 208; S. Muznerowski, Lubraniec, s. 40-41.
59 Corpus..., s. 62; Katalog Zabytków Sztuki, T. X. Dawne województwo bydgoskie, pod red.
T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego, z. 18. Włocławek i okolice, Warszawa 1988, s. 152-153.
60 S. Muznerowski, Lubraniec, s. 42"'43.
61 L. Kajzer, Szesnastowieczne ,Jortalicium' s. 61.
62 MRPS, II, nr 1244.
63 B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, wyd. J. K. Turowski, Kraków 1858, s. 363.
P. Mrozowski, Polskie nagrobki..., ss. 268-269, przypuszcza, że nagrobek Grzegorza powstał w pracowni norymberskiej Vischerow. 64 MRPS, I, nr 975,1777; A. Boniecki, Herbarz, T. XV, s. 99.
65 Urzędnicy kujawscy, s. 48.
66 A. Boniecki, Herbarz, T. XV, s. 102.
67 MRPS, II, nr 968,1148.
68 A. Boniecki, Herbarz, T. XV, s. 102.
69 Urzędnicy kujawscy, s. 34.
70 Por. A. Mietz, J. Pakulski, M. Pawlak, Wpisani w dzieje Chodcza, Chodecz- Włodawek 1989, s. 116-117.
71 MRPS, IV, nr 514,10 342.
72 BK-CD #lv. 100 (Monografie) Lubrańscy.
73 L. Hajdukiewicz, Lubrański Tomasz, s. 85-86 (tam wcześ. liter.).
74 MRPS, IV, nr 10 567,11 653.
75 Ibidem, nr 12 721.
76 Ibidem, nr 12 582.
77 Urzędnicy wielkopolscy, nr 862; Urzędnicy kujawscy, nr 59.
78 Regestry TD (Księgi) Konin X: 2870.
79 MRPS, N, nr 19 532.
80 MRPS, IV, nr 20 193; S. Uruski, Rodzina, T. IX, s. 204.
81 Regestry TD (Księgi) Konin X: 3112.
82 BK-CD #lv. 100 (Monografie) Lubrańscy.
83 MRPS, V, nr 7 603.

84 Regestry TD (Księgi) Pyzdry 1. X: 4888.
85 BK-CD #lv. 100 (Monografie) Lubrańscy.
86 L. Hajdukiewicz, Lubrański Tomasz, s. 86 (tam wcześniejsza literatura) 87 A. Boniecki, Herbarz, T. XV, s. 99.
88 AGAD, Brzeskie ziemskie, 4, k. 260-261 v.
89 Kodeks Dyplomatyczny Polski, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, T. 1112, Warszawa 1852, nr 576. 90 Księgi sądowe brzesko-kujawskie, wyd. J. K. Kochanowski, Warszawa 1905, nr 4002.
91 A. Boniecki, Herbarz, T. XV, s. 99. Wieś w XV w. miała kilka działów pozostających w rękach różnych rodów, por. J. Bieniak, Kościelna Wieś i jej dziedzice w średniowieczu, (w:) Kościelna Wieś na Kujawach. Studium osadnicze, pod red. L. Kajzera, Łódź 1994, s. 66-67.
92 B. Paprocki, Herby, s. 363; za nim A. Boniecki, Herbarz, T. XV, s. 99.
93 Elżbieta wniosła Mikołajowi część Chodowa, druga część pozostawała w rękach Oporowskich. W 1 poło XV w. z Chodowa (Bratoszewic) i Oporowa pisał się Stefan, podczaszy łęczycki (1419), stolnik łęczycki (1430), kasztelan brzeziński; por. Urzędnicy łęczycy, nr A 186 i in. 94 J. Pakulski, Godziembowie, s. 62.
95 S. Kozierowski, Pierwotne osiedlanie pojezierza Gopła, Poznań 1922, s. 48.
96 B. Śliwiński, Rozwój własności rycerskiej w południowej części Kujaw Inowrocławskich w XII i XIII wieku, "Ziemia Kujawska", T. IX, 1993, s. 67. 97 Por. J. Pakulski, Kilka uwag o hrabiowskim tytule Dąmbskich Z Lubrańca w dawnej RzeczYpospolitej, "Rocznik Muzealny", T. II, Włocławek 1988, s. 82 in. 98 Klejnoty Długoszowe, wyd. M. Friedberg, "Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego", T. X, 1930, s. 71. 99 B. Paprocki, Herby, s. 361.