POZNAŃSKA GMINA ŻYDOWSKA ...
potrwa długo, a miasteczka wielkopolskie zaleje fala walącego od wschodu żydowstwa. Nie potrwa długo, a miasta nasze opanuje czerń żydowska - rozdziobią nas wrony i kruki. 57 Prowadzona w tak szerokiej skali agitacja i propaganda antysemicka wywierała określony wpływ na postawy i zachowania części mieszkańców miasta. Niechętny a nie rzadko wrogi stosunek do Żydów obserwować można było do końca omawianego okresu. Nadszedł dzień 1 września 1939 roku a z nim lata wojny i okupacji. Miejscowi Żydzi, członkowie Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Poznaniu, podzielili los swoich współbraci z innych regionów kraju. Nie upłynęło pół wieku a coraz mniej jest śladów istnienia Gminy, która stanowiła swoisty organizm obyczajowo-kulturowy i ekonomiczny na terenie wielkopolskiej metropolii.
Przypisy:
Z. Wojciechowski, Państwo polskie w wiekach średnich. Dzieje ustroju, Poznań 1948, s. 271; S. Kutrzeba, Historia ustroju Polski w zarysie. Korona, t. l, Lwów-Warszawa 1925, ss. 144 - 145. 2 Historia Polski, t. I, cz. II, PWN, Warszawa 1957, s. 138.
3 S. Bronsztejn, Ludność rydowska w Polsce w okresie międrywojennym. Studium statystyczne, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 17. 4 S. Kutrzeba, op. ci1., ss. 144 - 145.
5 J. St. Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI - XVIII, Kraków 1932, ss. 58 - 64; E. Świderska, Tendencje spoieczno-kulturowe wśród Żydów polskich w XIX wieku, "Znak" nr 2-3, 1983, s. 346.
J. Wąsicki, Ziemie polskie w obrębie monarchii rozbiorowych. W: Dzieje Polski, pod red. J. Topolskiego, PWN, Warszawa 1976, s. 423. J. Tomaszewski, Rzeczypospolita wielu narodów, Warszawa 1985, s. 140.
S. Bronsztejn, op. ci1., s. 17.
9 J. Żarnowski, Społeczeństwo Drugiej Rzecrypospolitej 1918 - 1939, Warszawa 1973, s. 372.
S. Bronsztejn, op. ci1., s. 112.
Archiwum Państwowe w Poznaniu (dalej: APP), UWP - sygn. 5708, Sprawozdanie z życia mniejszości narodowych, k. 94-95 ki U Ą , \'!; Wi, :łp<6  'łtnia .- ,Sygn. J 1682. V l fZąd StatystycznY 7 S r tołeczn 1 e£,.0 1 miasta Poznania do Miejs ego Ltr ęc:hrifezpIeczenstwa l Y6rzą ku Puu Icznego z dnIa lutego 'Jj roku.
APP, Akta m. Poznania - sygn. 11682, Marcin Cohn, adwokat do Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego z dnia 6. 03. 1931 roku. S. Bronsztejn, op. ci1., s. 29.
APP, Akta m. Poznania - sygn. 11684, Gmina Wyznaniowa Żydowska do Zarządu Miejskiego w dniu 4. 10. 1938 r.; sygn. - 11686, k. 24. « Rocznik Statystyczny Stołecznego miasta Poznania za lata 1937 - 1938, Poznań 1938, tabl. 64.
18
APP, Starostwo Powiatowe Poznańskie - sygn. 226, Wykaz Żydów.
J. Żarnowski, op. cit., s. 391.

I. Kowalski
20 Poznański Dziennik Wojewódzki nr 9, poz. 104, Zarządzenie Wojewody Poznańskiego z dnia 17 lutego 1933 roku w sprawie dokonania wyborów organów zarządzających w gminach wyznaniowych ż:ydowskich na obszarze województwa poznańskiego. 21 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 131, Izraelicka Gmina Wyznaniowa w Poznaniu zawiadamia prezydenta m. Poznania w dniu 19. 05. 1933 roku o wyborze przewodniczącego zarządu. Jednogłośnie wybranym został adwokat, Marcin Cohn. 22 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 897.
23 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 932, Pismo G WŻ w Poznaniu do Zarządu Miejskiego z dnia 12 lipca 1937 roku. 24 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11682, Urząd Wojewódzki do Prezydenta Stół. m. Poznania w dniu 7. 10. 1932 roku.
25 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 87, Komenda Policji Państowej m. Poznania - Wydział Śledczy do Prezydenta m. Poznania.
26 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 145 -146, Nieruchomości - własność Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Poznaniu.
27 por.: Rozporządzenie MRRiOP z dnia 9. 09. 1931 r. wydane w porozumieniu z MSW i MS w sprawie gospodarki finansowej gmin wyznaniowych żydowskich (Dz. U. R P. nr 89, poz. 698). 28 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 849, Wyciąg z protokołu posiedzenia Zarządu GWŻ w Poznaniu w dniu 3. O l. 1937 roku. 29 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11686, Lista składek na rok 1938.
30 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 260 in., Odwołania od wymiaru podatku gminnego.
31 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 191 - 203; sygn. -11 685, k. 219 - 232, 456 - 474; sygn.
11687, k. 537 - 555.
32 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 836, Zestawienie poborów urzędników G WŻ w Poznaniu.
33 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11684, k. 16.
34 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 671 - 688, Lista wyborców dla wyboru rabina.
35 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11683, k. 740, Protokół wyborczy z dnia 23. 06. 1935 r.
36 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11693, Fundacja Abrahama i Henriety Rohrów, za lata 1929 - 1932.

APP, Akta m. Poznania - sygn. 1898, k. 13, Przypływ chorych do szpitala żydowskiego.
APP, Akta m. Poznania - sygn. 11690, Sprawozdanie z działalności i rachunkowości za okres roczny 1. 04. 1933 do 31. 03. 1934 Fundacji im. S. B. Latza w Poznaniu. 39 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11690, Sprawozdanie Fundacyjnego Schroniska dla Starców i Zniedołężniałych im. S. B. Latza z dnia 17 lutego 1939 roku. 40 Darowizna barona Kottwitza pochodziła z dnia 31. 03. 1836 roku.
41 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11691, Izraelickie Towarzystwo Pielęgnowania Chorych i Wyprawiania Pogrzebów. APP, Akta m. Poznania - sygn. 11691, Sprawozdanie z działalności za okres od 1. 04. 1937 do 31. 03. 1938.
43 APP, Akta m. Poznania - sygn. 1295, k. 9, Statut Stowarzyszenia.
sygn. 11696, Towarzystwo Niesienia Pomocy Biednym Żydom - "Achi
Eser" .

45 APP, Urząd Wojewódzki Poznański - sygn. 1300, Statut Stowarzyszenia Zarejestrowanego "Związku Niesienia Pomocy Kobietom Żydowskim" w Poznaniu. APP, Akta m. Poznania - sygn. 11694, Sprawozdanie z działalności Związku Niesienia Pomocy Kobietom Żydowskim w Poznaniu za lata 1937/38 i 1938/39.
47 APP, Akta m. Poznania - sygn. 11684, k. 24-29.