"SKRADZIONE" EPITAFIA Z prac nad katalogiem zabytków M. Poznania
ZOFIA KURZAWA
P ierwszego kwietnia 1857 roku hrabia Władysław Łącki herbu Korzbok dziedzic Posadowa, napisał list - protest do ks. arcybiskupa Leona Przyłuskiego. W liście tym Łącki twierdził, że na wizerunku jednego z jego przodków znajdującym się w dawnym kościele franciszkańskim " u. odjęto herb który poprzednio pod nim był umieszczony i natomiast położono napis i herb niewłaściwy jakiegoś Pana Grabowskiego.." (sic!), mimo że przodek ów "u. był jeden z najznakomitszych dobroczyńców, a nawet w większej części fundatorem kościoła..." i prosił arcybiskupa by ten kazał epitafium przywrócić do dawnego stanu. l Na ścianach prezbiterium kościoła p. w. św. Antoniego 00 Franciszkanów w Poznaniu znajdują się dwa identyczne w kompozycji, stiukowe rokokowe epitafia przedstawiające jak na to wskazują napisy i herby: od zachodu Jana Korzbok Łąckiego kasztelana kaliskiego, a od wschodu Jana Leszczyc Radolińskiego podkomorzego wschowskiego. Jak już wspomniano, są one analogiczne w kształcie, na obu w polach środkowych w wygiętych i zaokrąglonych u góry i u dołu ramach umieszczone są męskie, olejne portrety en pied, ujęte z boków pilastrami z ornamentem rokokowym, wspartymi na konsolach, na których ustawiono stiukowe putta - alegorie z kartuszami; na epitafium zachodnim są to: alegoria Umiarkowania przelewająca płyn z jednego naczynia do drugiego i alegoria Męstwa w szyszaku na głowie, na wschodnim zaś alegoria Sprawiedliwości z zasłoniętymi oczami i druga nieokreślona, obecnie pozbawiona atrybutu. W zwieńczeniu na fragmentach belkowania ponad pilastrami znajdują się płomieniste wazony i putta trzymające kartusze zamknięte szyszakiem, natomiast pod portretami umieszczone są kartusze zwieńczone czaszką. Na epitafium zachodnim na stiukowym kartuszu w zwieńczeniu umieszczona została metalowa tablica z herbem Korzbok zaś na dole wykonano zaskakująco krótką inskrypcję: "Joannes Korzbok Łącki Castellanus Calisiensis"; na epitafium wschodnim na kartuszu dolnym inskrypcja głosi: "Joannes Com. Leszczyc de Radolina Radoz. Kurzawaliński Succam: us Vschoviensis Bonorum Jarocin hrs. obiit A. D. MVCIIIC", zaś na zwieńczeniu stiukowe herby Leszczyc i Junosza oraz na kartuszach trzymanych przez alegoryczne putta Łodzią i Nałęcz. Na portretach przedstawiono: od zachodu mężczyznę w pełnej zbroi z udrapowanym na niej czerwonym płaszczem, z buzdyganem w prawej ręce i lewą ręką na szabli, u stóp leży szyszak, twarz owalna z sumiastym wąsem i mocno podgoloną czupryną, na wysokości lewego ramienia na portrecie widoczne jest zamalowanie (herbu?); od wschodu mężczyznę w kontuszu, na który założony jest kirys i podbita futrem delia, prawą rękę opiera na stole, na którym leży laska, lewą wspiera na boku do którego ma przypasaną szablę, głowa z siwą, podgoloną czupryną i siwymi wąsami. Epitafia te, choć wymienione w literaturze, nigdy nie były obiektami szczegółowego zainteresowania i mimo, że ich partie malarskie wyróżniają się wysoką jakością nie poddano ich dokładnej analizie, a istniejące podpisy i herby ułatwiające ich określenie sprawiły, że nie kwestionowano ich atrybucji i do tej pory uważane były (także przez autorkę tego artykułu) za epitafia Łąckiego i Radolińskiego. 2 Jedyną dostrzeżoną nieprawidłowością była data śmierci Jana Radolińskiego podana jako rok 1697 podczas gdy faktycznie zmarł w roku 1796, ale traktowano to jako błąd popełniony przez wykonawcę. Poważne wątpliwości co do autentyczności przedstawionych osób w zestawieniu ze znajdującymi się na epitafiach herbami i inskrypcjami, pojawiły się podczas inwentaryzowania kościoła 00 Franciszkanów, kiedy to w trakcie kwerendy archiwalnej natrafiono na korespondencję rodziny Łąckich, w tym list cytowany na wstępie, zawierającą protesty przeciw umieszczeniu obcego nazwiska i herbu na portrecie ich przodka. W reakcji na list Łąckiego z 1. IV. 1857 arcybiskup Przyłuski polecił Konsystorzowi Generalnemu zbadanie sprawy.3 Wyjaśnić należy, że po kasacie klasztoru franciszkanów kościół p. w. św. Antoniego w roku 1832 przeznaczony został dla katolików niemieckich i stał się kościołem sukursalnym kościołów parafialnych poznańskich, a jednocześnie tak jak inne kościoły parafialne miał swego rządcę i tzw. dozór kościelny zwany też kollegium składający się z osób świeckich. Do dozoru kościelnego zwrócił się właśnie Konsystorz Generalny z prośbą o bliższe wyjaśnienie. Z odpowiedzi wynikało, że w aktach kościelnych nie ma żadnej wiadomości dotyczącej epitafium, a także że według opinii zakrystianina Jaworskiego, który pracował w kościele od 30-stu lat, pod obrazem nie było ani podpisu ani herbu. Wyjaśnianie tych kwestii zajęło sporo czasu, ale ponieważ nie dało konkretnego wyniku arcybiskup zalecił wysłuchanie świadków, którzy mogliby pomóc w rozwiązaniu sporu między Grabowskimi i Łąckimi. Władysław Łącki działał na własną rękę i 24. XII. 1857 pisał do arcybiskupa Przyłuskiego, że "... Przodkowie moi byli wraz z Opalińskimi fundatorami kościoła.... nie tylko bowiem wystawili kościół i klasztor, lecz uposażyli kapitałami..", dalej dowodził, że w kościele są akta procesowe ojców franciszkanów przeciwko Korzbokowi Łąckiemu i Opalińskim o dokończenie wnętrza kościoła. Jednocześnie twierdził, że "u. księża Franciszkani powodowani wdzięcznością zawiesili dwa duże obrazy blisko ołtarza głównego głównych swych dobrodzieji..." i że tradycję tę mogą potwierdzić różne osoby m. in. kościelny Jaworski, Emilia Sczaniecka i związani z domem Łąckich Michał Kosteckioraz Tomasz Rabski ze Lwówka. 4 Co najmniej dziwne wydaje się zestawienie w jednym liście takich dowodów jak akta procesowe franciszkanów przeciwko Łąckim (nota bene nigdy nie ujawnione i do dziś nieznane), a jednocześnie podawanie, że franciszkanie sami z wdzięczności powiesili obrazy swych, jak to z owych akt procesowych można wywnioskować, niezbyt solidnych "fundatorów". Drugą wątpliwość budzi twierdzenie Łąckiego, że jak tylko zauważył iż na portrecie domniemanego Opalińskiego umieszczono herb i podpis Radolińskiego, zaraz udał się do rządcy kościoła ks. Grandke "lękając się aby podobny los nie spotkał przodka mego...", a także zwrócił się do ostatniego gwardiana franciszkanów ks. Akolińskiego mieszkającego wówczas w Uzarzewie, by ten wypowiedział się co do prawdziwości twierdzeń Łąckiego. Ks. Akoliński zapewnił go "że na prawej stronie od ołtarza jest obraz Opalińskiego, a na lewej Korzboka Łąckiego". Niestety listu tego załączyć nie może bo się "pomiędzy papierami zarzucił". 5 W swym kolejnym liście do arcybiskupa już z 26. II. 1859 roku twierdził, że powołani świadkowie wypowiedzieli się jak słyszał na jego korzyść, a mimo to pod wizerunkiem jego przodka nadal figuruje podpis i herb Grabowskiego, prosił więc by arcybiskup zezwolił ".. imię moich przodków właściwych fundatorów kościoła profranciszkańskiego na rzeczonym pomniku wyryć. ,,6 Wątpliwości pozostały jednak duże i arcybiskup Przyłuski ponownie polecił Konsystorzowi zająć się wyjaśnieniem spornych kwestii, a przede wszystkim zasięgnąć opinii ówczesnego rządcy kościoła ks. kanonika Grandke. W odpowiedzi ks. Grandke podał co następuje: "Przy restauracji kościoła pro franciszkańskiego już było moim zamiarem brakujące przy obrazach w prezbiterium napisy i herby uzupełnić, nie znalazłszy zaś ani w aktach kościoła najmniejszego śladu o tych obrazach i po bezskutecznym zasięganiu w tej mierze informacyj u znanego z swoich prac archeologicznych Józefa Łukaszewicza widziałem się zmuszonym do zaniechania mego zamiaru. Dopiero w roku 1853 w skutek wniosku ss. Grabowskiego z Łukowa i Radolińskiego z Jarocina twierdzących, iż portrety te przedstawiają ich antenatów za pozwoleniem Prześwietnego Konsystorza kosztem ich napisy i herby umieszczone zostały." Dalej wyjaśniał ks. Grandke że Łącki się myli pisząc o napisach i herbach bo takich na epitafiach nie było i dalej - "u. z resztą według tradycji przy tam kościele zachowanej ojcowie franciszkanie podobno dlatego nie pozwalali na umieszczenie herbu i napisu, że osoby przedstawione w obrazach nie uiściły się z przyrzeczonych kościołowi dobrodziejstw. ,,7 Uwagi ks. Grandke pozostają w sprzeczności z relacją Władysława Łąckiego, który twierdził przecież, że udał się osobiście do rządcy kościoła "lękając się" o los wizerunku swego przodka i że opowiedział mu kogo ów wizerunek przedstawia, a jednocześnie wiadomo, że ks. Grandke zależało na umieszczeniu podpisów i herbów pod portretami. Jak widać więc, relacje obu zainteresowanych tą samą sprawą osób nie zgadzają się ze sobą. Wyjaśnienia ks. Grandke dołączył ks. Arcybiskup do odpowiedzi przesłanej Władysławowi Łąckiemu z zaznaczeniem, że tak długo nie może przyczynić się do spełnienia jego prośby dopóki zainteresowany nie przedstawi konkretnych dowodów. Sprawa ciągnęła sięjednak nadal a w styczniu 1860 roku przyłączyła się do niej Weronika z Łąckich 
1. Poznań, kościół franciszkanów konwentualnych p. w. św. Antoniego. Epitafium Floriana lub Wojciecha Zdzychowskiego z 1754 r. na zach. ścianie prezbiterium z wtórnie dodanym h. Korzbok i nazwiskiem Jana Łęckiego. (Fot. W. Wolny) 
2. Poznań, kościół franciszkanów konwentualnych p. w. św. Antoniego. Epitafium Floriana lub Wojciecha Zdzychowskiego z r. 1754 na wsch. ścianie prezbiterium z wtórnie dodanymi herbami i nazwiskiem Jana Radolińskiego. (Fot. W. Wolny)z. Kurzawa
Dąbrowska - siostra hrabiego Władysława a żona syna generała Dąbrowskiego - Bronisława dziedzica Winnej góry. Wystąpiła ona przeciwko Kollegium kościelnemu, a z zachowanego pisma wynika jasno, że nie bardzo orientowała się w stanie faktycznym. Powtarza ona w nim argumenty przytoczone już wcześniej przez brata jednocześnie podając mylne informacje jak np. ta, że portret mieścił się koło ambony, oraz powołuje się na zdanie świadka wzmiankowanego już Tomasza Rabskiego, byłego burmistrza ze Lwówka "starego mającego przeszło lat osiemdziesiąt." Załączone obok zeznanie Rabskiego jeszcze bardziej komplikuje sprawę ponieważ podaje on, że portret: "u. wisiał nad amboną i przedstawiał męża w polskim stroju z karabelą.."!, dalej Rabski zeznawał, że nie widział napisu ani herbu, ale wie na pewno, że był to daleki przodek Melchiora Łąckiego (dziada Władysława i Weroniki Łąckich) i że każdy kto "miał stosunki z zakonnikami wiedział o tern dobrze, że to był Łącki."s Otóż jak widać, Tomasz Rabski nie tylko pomylił miejsce położenia epitafium, bowiem ambona jest już w nawie głównej i nie ma koło niej miejsca by mógł tam być umieszczony spory portret, ale przede wszystkim pomylił portrety bowiem w stroju polskim przedstawiony jest Radoliński vel Opaliński natomiast domniemany Łącki występuje w zbroi. Tak więc kolejne dostarczone przez Łąckich dowody były sprzeczne i nieprzekonywujące, ale Władysław Łącki nie przestawał molestować diecezjalnych władz kościelnych. W marcu 1860 roku ks. Jabczyński w adnotacji zamieszczonej obok pisma ks. Knoblicha kolejnego rządcy kościoła pofranciszkańskiego zamieszcza informację uzyskaną od Tomasza Rabskiego, który usłyszał ją od braciszka zakonnego, jakoby król Fryderyk Wilhelm N, wówczas następca tronu pruskiego podczas zwiedzania kościoła zatrzymał się przed portretem męża w zbroi i wyraził opinię, że to musi być Łącki, jednocześnie ks. Jabczyński polecił Kollegium kościelnemu by nadal pracowało nad wyjaśnieniem sprawy. 9 Niestety nie udało się znaleźć wiadomości informującej co zdecydowało o tym, że jeszcze zapewne w 1860 roku lub w 1861 napis i herb na epitafium został zamienionylo i odtąd epitafium zaczęło funkcjonować jako: Jana Korzbok Łąckiego kasztelana kaliskiego zm. w 1665 roku. Już w lutym 1862 roku poznański malarz Fabian Sarnecki złożył poświadczenie, że zabrał do przekopiowania "obraz antenata Pana Łąckiego" który obiecuje zwrócić w najkrótszym czasie nieuszkodzony, 11 nie ma wątpliwości, że działał on na zlecenie Władysława Łąckiego. Przypuszczać możemy, że "zwycięstwo" Łąckich było wynikiem choroby ks. arcybiskupa Przyłuskiego, który - jak z całej korespondencji wynika - dążył do wyjaśnienia prawdy, i znużeniem władz kościelnych całą tą sprawą, tak że uległy one pod presją argumentów a przede wszystkim znaczącej pozycji Łąckiego, a być może zaważyły także inne nieznane nam względy. Z całej tej barwnej historii wynika, że zarówno Radolińscy z Jarocina jak i Grabowscy z Łukowa nie mieli żadnych danych ku temu by ich nazwiska i herby figurowały na epitafiach, a o ich umieszczeniu zdecydowały inne powody. W przypadku Radolińskiego była to znajomość hrabiego Władysława Emeryka Radolińskiego z pierwszym po przejęciu przez katolików niemieckich rządcą ks. Pawelke, bowiem we wrześniu 1841 roku Radoliński tłumaczył się przed Konsystorzem, że w porozumieniu z ks. Pawelke zajął się restauracją epitafiów 
(pisząc O epitafiach ma na myśli, jak to wynika z treści listu, liczne portrety zapewne też trumienne znajdujące się w kościele) "u. częścią z religijnego względu, częścią iż pomiędzy tymi obrazami znajdują się niektóre mojej familii.."12 Władysław Radoliński postarał się więc by herb i nazwisko jego rodu umieszczone zostały na epitafium, ale nie zadbał o prawdziwość danych historycznych, bo w dacie śmierci Jana Radolińskiego popełniono poważną pomyłkę podając rok śmierci 1697 podczas gdy zmarł on w roku 1796! o czym jego wnuk Władysław powinien dobrze wiedzieć, po drugie nie można wszystkich umieszczonych na epitafium herbów związać z portretowanym bo o ile herby na głównym kartuszu tzn. Leszczyc i Junosza odnoszą się bezpośrednio do podkomorzyca wschowskiego i jego żony Brygitty Gałeckiej to nie udało się znaleźć związku Radolińskiego z herbami Łodzią i Nałęcz i - jak sądzimy - i w tym przypadku popełniono pomyłkę.l3 O tym, jak szybko "nowe" epitafium uznane zostało za tradycyjną pamiątkę rodzinną świadczy list syna Władysława Radolińskiego - Hugona z 12. II. 1869 do rządcy kościoła, w którym donosi, że słyszał jakoby "u. obrazy familijne fundatorów według rozporządzenia władzy duchownej z kościołów mają być wzięte.." i w związku z tym, że w prezbiterium znajduje się obraz przedstawiający jego przodka prosi o jego wydanie za wynagrodzeniem. Jednocześnie prosi o kopie ewentualnych dokumentów, które by tyczyły jego przodków, a które być może znajdują się w zbiorach kościelnych. O dokumentach takich nic nie wiadomo, ale zapewne wtedy wykonano (podobnie jak Łącki) kopię portretu, którą umieszczono następnie w galerii przodków w pałacu w Jarocinie. 14 Nic także nie wiemyoprawachjakie mogli mieć Grabowscy do umieszczenia swego nazwiska i herbu na epitafium. Natomiast znanym jest fakt, że Józef GoetzendorfGrabowski herbu Zbiświcz był od czasu śmierci Ignacego Radolińskiego (w 1825 roku), ojca hrabiego Władysława i jego sióstr Petronelli i Gabryeli opiekunem nieletnich wówczas dzieci. Możliwe więc, że powiadomiony przez Radolińskiego skorzystał z okazji by w ten sposób podnieść prestiż swojej rodziny i - jak się okazało - dość szybko musiał ustąpić na rzecz rodu o poważniejszym znaczeniu. Cały skomplikowany problem, komu naprawdę poświęcone są epitafia, wyjaśniają jednoznacznie zapiski w rodzajach kronik klasztornych pisanych przez ojca Bonawenturę Makowskiego - w starszej zatytułowanej "Conventus Posnaniensis" a napisanej ok. 1759 roku autor przy opisie nagrobków i epitafiów podaje konkretnie: "Eodem anno 1754 efformata sunt in Ecclesia nostra duo epitaphia ex gypso nempe Adalberti et Floriani Zdzychovsciorum"ls, w następnej zatytułowanej "Thesaurus Provinciae Poloniae" , w której opis konwentu poznańskiego datowany na 1763 rok mówi, że: "In hac Ecclesia in minori Choro hinc inde sunt duo nova Epitaphia Magnifica cum integris imaginibus insignium Nobilium VirofUm necdum subscripta scilicet MM Zdzychowskich. ,,16 Podaje więc Makowski nie tylko dokładną datę wystawienia epitafiów, miejsce ich umieszczenia i nazwiska tych, których upamiętniają, ale informuje nas także o tym, że nie są podpisane i zawierają przedstawienia szlachetnych mężów Wojciecha i Floriana Zdzychowskichz. Kurzawa
Mimo, że portretowani określeni zostalijako szlachetni nie są to osoby znane ani znaczące, wiemy jedynie, że pieczętowali się herbem Łodzią, oraz że Florian był łowczym poznańskim, wyższą funkcję sprawował Wojciech - najpierw łowczy a następnie stolnik poznański zm. w 1699 r. We wzmiankowanym "Thesaurus Provinciae Poloniae" oraz w dokumentach dotyczących poznańskiego klasztoru zapisane są również legaty na rzecz klasztoru, a wśród fundatorów trzykrotnie pojawia się nazwisko Mikołaja Zdzychowskiego, podczaszego kaliskiego zm. w 1756 roku. Przypuszczalnie on to właśnie był fundatorem epitafiów i być może śmierć nie pozwoliła mu na uregulowanie należności wobec klasztoru co spowodowało, że - jak to pisał ks. Grandke - ojcowie franciszkanie nie pozwolili na umieszczenie herbów oraz podpisów, bo że takowe były planowane świadczą choćby kartusze trzymane przez putta. Skromne wiadomości jakie mamy o Zdzychowskich nie pozwalają rozstrzygnąć kilku bardzo istotnych problemów, a mianowicie który portret przedstawia Floriana, a który Wojciecha? jaki był stosunek pokrewieństwa Mikołaja z obu przedstawionymi (chociaż jak wolno sądzić, Mikołaj mógł być synem Wojciecha)? Nie pomagają tu także alegorie cnót umieszczone na epitafiach ani stroje w jakie ubrani są portretowani. Te ostatnie budzą jednocześnie pewne wątpliwości bo zdają się przynależeć do sławnych walecznych mężów, czy też dowódców oddziałów, a nic nam o takiej działalności Zdzychowskich nie wiadomo. 17 Sądzić więc jedynie możemy, że stroje są tylko kostiumami, które miały na celu heroizowanie postaci - praktyka często stosowana w XVIII wieku. Uwagę zwracają twarze portretowanych, szczególnie mężczyzny na epitafium wschodnim traktowane bardzo portretowo, zindywidualizowane i wskazujące na dużą wrażliwość malarza, który być może wzorował się na portretach trumiennych swych modeli. Głównym celem fundacji Mikołaja Zdzychowskiego wystawiającego monumentalne epitafia było podniesienie prestiżu niewiele przecież znaczącego rodu, a potem dopiero potrzeba uczczenia zmarłych przodków. Nie rozwiązaną pozostaje też sprawa śladów zamalowań (zapewne herbu) na zachodnim epitafium z inskrypcją odnoszącą się do Łąckiego a że zamalowania te istniały już w trakcie spory Łąckich z Grabowskimi, wiemy z jednego z listów. Nasuwa się więc pytanie, czy był tam herb Zdzychowskich Łodzią, który zamalowano na polecenie ojców franciszkanów, czy jest to wynik nieokreślonej bliżej restauracji przeprowadzonej w 1841 roku przez Władysława Radolińskiego, czy wreszcie został domalowany po "przejęciu" epitafium przez Grabowskich? Odpowiedź na te pytania może dać jedynie konserwacja obrazu i zdjęcie przemalowań. Odrębnym zagadnieniem jest pytanie, na jakiej podstawie Władysław Łącki tak długo i usilnie starał się by na epitafium znalazł się herb i nazwisko Łąckich, bo z korespondencji wynika, że był w pełni przekonany o słuszności swych żądań. Otóż wśród wspomnianych już fundatorów składających legaty na rzecz klasztoru znajduje się także nazwisko Aleksandra Łąckiego l8 , co wskazuje na powiązania rodziny z poznańskimi franciszkanami. Nie znalazły jednak potwierdzenia mocno przesadzone uwjgi Władysława Łąckiego o tym, że któryś z jego przodków wraz z Opalińskim był głównym fundatorem kościoła (na nazwisko Opalińskich podobnie jak Radolińskich i Grabowskich nigdzie w aktach klasztoru nie natrafiono 19 ). Być może istniał jakiś wizerunek Łąckiego, bowiem w inwentarzu kościoła z marca 1842 roku obok nagrobków i epitafiów wymienione są cztery obrazy owalne wiszące nad stallami oraz osiem mniejszych, a przede wszystkim 35 wizerunków, 93 herby familijne i 26 napisów, mowa jest w nim także o dwóch srebrnych tablicach nieokreślonej rodziny, które ks. Pawelke kazał przetopić i użył do naprawy i przyozdobienia monstrancji z kościoła św. Antonieg0 20 . Do chwili obecnej zachowało się 15 portretów trumiennych i jedna tablica inskrypcyjna nieokreślonych osób. Tak więc, może któryś z tych portretów przedstawia lub przedstawiał członków rodziny Łąckich, lecz tego nie potrafimy rozwiązać tym bardziej, że już przeszło 130 lat temu Władysław Łącki świadom tego, że w kościele znajdował się portret jego przodka miał poważne trudności by to udowodnić. Mimo wielu nierozwiązanych pytań i kwestii, bezspornym pozostaje fakt, że epitafia w prezbiterium miały upamiętniać Floriana i Wojciecha Zdzychowskich. Poza podstawowym dowodem jakim są zapiski O. Bonawentury Makowskiego zanotowane wkrótce po powstaniu obu dzieł, potwierdzeniem jest także analogiczność kompozycji i tożsamość warsztatowa epitafiów, wskazują one bowiem jednoznacznie na rodzinne powiązania portretowanych i na to, że jeden warsztat wykonywał zlecenie tego samego fundatora.
Przypisy:
1 Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. OA VIII 172; poszyty z których korzystano do niniejszego artykułu nie mają numeracji stron i dlatego niżej podano same tylko sygnatury. 2 Żeby wymienić choćby rozdziały poświęcone malarstwu i rzeźbie baroku w: "Dzieje Poznania do 1793", t. l, PWN Warszawa- Poznań; E. Linette, Rzeźba baroku dojrzałego; str. 744 i Z. Kurzawa, Malarstwo sztalugowe, str. 770.
3 Arch. Arch. Poznań sygn. OA VIII 172
4 .
J. w.
»j . w .
<<j . w .
7.
J. w.
8 Arch. Arch. Poznań sygn. PA 324/83 9 Arch. Arch. Poznań sygn. OA VIII 172 10 Nowy napis wykonano na dość nie starannie zamalowanym nazwisku Grabowskich, bo przy dobrym oświetleniu można odczytać fragmenty poprzedniej inskrypcji. 11 Arch. Arch. Poznań sygn. PA 324/83 12 Arch. Arch. Poznań sygn. KA 12488 13 Chyba że w zapale podnoszenia prestiżu rodu dodano herby żon dwóch starszych braci Jana Radolińskiego, a mianowicie Łodzią - Anny Bnińskiej, która była żoną Wojciecha i Nałęcz - Katarzyny Raczyńskiej, żony Józefa. Si. Żychliński, Złota Księga szlachty polskiej, t. VI, str. 258-272, Pozłiań 1894; Si. Karwowski, Geschichte des Hauses Leszczyc von Radolin Radoliński, Poznań 1908, str. 182 i 197 gdzie wyjaśnia, że Jan Radoliński był podkomorzycem a nie podkomorzym wschowskimz. Kurzawa
14 Arch. Arch. Poznań sygn. PA 324/83. Kopię portretu znajdującą się następnie w pałacu Radolińskich w Jarocinie wykonano bądź na zlecenie hrabiego Hugona Radolińskiego bądź już wcześniej na polecenie jego ojca Władysława. Reprodukuje ją St. Karwowski w "Geschichte des Hauses von Radolin..." Obok niej reprodukowany jest portret Jana Radolińskiego w młodym wieku pochodzący także z Jarocina. Rzecz charakterystyczna, że przedstawiony także w stroju polskim młody Radolinski jest na tym portrecie prawie łysy, ma ciemne wąsy i oczy. Natomiast kopia portretu z epitafium odbiega w drobnych szczegółach od oryginału, po pierwsze z prawej strony namalowano kolumnę a na jej tle u góry umieszczono herb Leszczyc i wiernie przeniesiono inskrypcję z dolnej części epitafium, twarz portretowanego na kopii jest bardziej pełna a spojrzenie znacznie łagodniejsze. Strój polski w jakim występuje portretowany na obu obrazach mimo że różny, powoduje że w pierwszej chwili wydaje się, iż mamy do czynienia z tą samą postacią. Analizując jednak szczegóły zauważa się różnice w kształcie nosa, kolorze oczu, kształcie twarzy no i oczywiście w owłosieniu, bo o ile ciemne włosy i wąsy miały prawo posiwieć to nieprawdopodobne jest by wyrosły włosy na wcześnie wyłysiałej głowie. Powstaje więc poważna wątpliwość czy na obu portretach jest rzeczywiście ta sama osoba? 15 O. Bonawentura Makowski, Conventus Posnaniensis, str. 13, maszynopis w zbiorach klasztoru 00 Franciszkanów w Poznaniu, fragment większej całości.
16 O. Bonawentura Makowski, Thesaurus Provinciae Poloniae, Conventus Posnaniensis, 1763, klasztor 00 Franciszkanów w Warszawie. 17 Należy jednocześnie dodać, że podobnie nic nie wiadomo o takiej działalności ze strony Jana Łąckiego i Jana Radolińskiego. O tym ostatnim, który jak wiemy zmarł znacznie później aniżeli- powstały epitafia, St. Karwowski przypuszcza, że mógł być pułkownikiem Konfederacji Barskiej, ale nie daje na to żadnego konkretnego dowodu. 18 O. B. Makowski, Thesaurus... 19 St. Karwowski, Geschichte des Hauses..., wymienia co prawda liczne legaty Radolińskiego na rzecz kościołów także franciszkańskich ale nie ma wśród nich konwentu poznańskiego. 20 Arch. Arch. Poznań sygn. KA 12488  Z ZAŁOBNEJ KAR1Y
PIERWSZA DAMA POZNAŃSKIEJ SZKOŁY BALETOWEJ
OLGA KUŹMIŃSKA
G dy w 1952 roku po raz pierwszy weszłam do Szkoły Baletowej (obecny Odwach na Starym Rynku) pierwszą osobą, którą zobaczyłam, była Pani o wspaniałej sylwetce i urodzie. "Jaka piękna dama" pomyślałam, a Ona mnie zapytała: "przyjechałaś na egzamin?, a jak ci na imię?" - "Tak, Olga" - odpowiedziałam. "To pewno takjak i ja, zostaniesz nauczycielką tańca", uśmiechając się zaprorokowała. Wówczas chciałam być tylko tancerką, a jednak..... po wielu, wielu latach przepowiednia ta spełniła się. Jak się później okazało, była to Olga Sławska-Lipczyńska - kierownik art y, styczny w poznańskiej Państwowej S re dniej Szkole Baletowej, a wcześniej zasłużona polska primabalerina. Urodziła się we Lwowie w 1915 r. i z chwilą sa, modzielnego stawiania kroków postanowiła, że zostanie tancerką. Owczesna Olga Prorubnikow, mając 7 lat była już uczennicą warszawskiej Szkoły Baletowej przy Teatrze Wielkim, a jej pierwszymi nauczycielami byli: Maria Sznarowska, Maria Lucasowa i Piotr Zajlich. Po ukończeniu szkoły przyjęła pseudonim Sławska. W 1933 r. bierze udział w Międzynarodowym Kursie Tańca w Warszawie i uzyskuje złoty medal oraz specjalną nagrodę dla najlepszej polskiej tancerki, ufundowaną przez przewodniczącego jury, Rolfa de Marę. Wyróżniona została również na Konkursie Tańca w Wiedniu brązowym medalem, a także nagrodą na Olimpiadzie Tanecznej zorganizowanej w ramach XI Igrzysk Olimpijskich w Berlinie (1936 r.). Od 1934 r. jako primabalerina Opery Warszawskiej tańczyła w "Coppelii", w "Dziadku do orzechów" oraz we fragmentach tanecznych w operach: "Faust", "Aida", "Carmen", "Traviata" . Od 1937 r. gdy został utworzony Polski Balet zwany potocznie Reprezentacyjny, mającym na celu przedstawiać głównie utwory polskie za granicą, Olga Sławska tańczy w Paryżu, Londynie, Berlinie, na Lazurowym Wybrzeżu, w Marsylii, Lyonie, Brukseli, Luksemburgu, Kownie i w Nowym Jorku. Za granicą zasłynęła jako "dziewczęco piękna" przede wszystkim w tańcu do "Koncertu e-moll" F. Chopina. Wybuch 
O. Kuźmińska
II wojny światowej całkowicie przekreślił najpiękniejsze lata w dalszej, dobrze zapowiadającej się karierze 24-letniej wówczas tancerki. Po wojnie Olga Sławska-Lipczyńska poświęca swoje życie pracy pedagogicznej. Początkowo pracuje na Wybrzeżu w teatrze, stwarzając w nim atmosferę poszanowania sztuki, a potem organizuje zespoły taneczne w domach kultury. W 1950 r. zostaje nauczycielką tańca klasycznego w Państwowej Średniej Szkole Baletowej w Gdańsku. Kiedy w rok później powstaje i w Poznaniu podobna szkoła, Ona zostaje jej twórcą, kierownikiem artystycznym, wice-dyrektorem i po - prostu panią profesor od tańca klasycznego. To dzięki Oldze Sławskiej-Lipczyńskiej szkoła, w której pracowała przez 20 lat, stanęła na bardzo wysokim poziomie. Pani Olga bowiem powołała do pracy wielu znakomitych pedagogów (Wanda Jakowicka, Barbara Karczmarewicz, Władysław Milon, Mira Kucnerowicz, Maria Najgrakowska, Teresa Kujawa), którzy wspólnie z Nią ukształtowali model poznańskiej szkoły, z której wyszło wiele wspaniałych tancerek i tancerzy (Anna Deręgowska, Roma Juszkat, Beata Starczewska, Ewa N apiórkowska, Ewa Wycichowska, Anna Frączyk, Elżbieta Haus, Mariola Kijak, Juliusz Stańda, Emil Wesołowski, Mirosław RóżaIski). Olga Sławska-Lipczyńska była wybitną tancerką polskiego baletu oraz wspaniałym pedagogiem. Przetłumaczyła również z języka rosyjskiego podręcznik A. Waganowej "Zasady tańca klasycznego", z którego do dzisiaj korzysta wielu nauczycieli tańca. Za szczególnie wyróżniającą się pracę pedagogiczną otrzymała kilka państwowych wyróżnień, w tym m. in.: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1982 r.). Kochała taniec ponad wszystko, 29 kwietnia 1991 przeżyła ostatni w swoim życiu Międzynarodowy Dzień Tańca, zmarła następnego dniao. Kuźmińska
Wychowała wiele pokoleń, nauczyła tańczyć, przekazywała tajniki obycia scenicznego i osobistej kultury. Była stale uśmiechnięta, elegancka i wiecznie piękna, o złocistym kolorze włosów. W pamięci wielu wychowanków Państwowej Szkoły Baletowej na zawsze pozostanie, w prawdziwym słowa tego znaczeiriu, najwspanialszą Damą. Na swoje 40-lecie Państwowa Szkoła Baletowa otrzymała imię Olgi SławskiejLipczyńskiej.

PROF. DR. MED. ALFONS SENGER
TEODOR ŚMIEŁOWSKI
D iia 7 września 1991 roku zmarł prof. dr.
med. Alfons Senger. Ta nagła i niespodziewana śmierć pogrążyła poznańską rodzinę ortopedyczną w smutku i żalu. Ortopedia polska poniosła niepowetowaną stratę. Odszedł lekarz, nauczyciel i uczony, który przez całe swoje życie zawodowe, trwające niemal 50 lat, oddany był całym sercem i umysłem tej dziedzinie medycyny, przyczyniając się do jej rozwoju. Znaczną część swego pracowitego życia oddał wielkopolskiej ziemi. A. Senger urodził się 3 X 1915 roku w Środzie Wielkopolskiej z ojca Stanisława i matki Stanisławy z domu Napierała. Po ukończeniu szkoły im. Kopernika uczęszczał do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie w roku 1934 otrzymał dyplom dojrzałości. Studia wyższe odbył na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego, które ukończył w roku 1945, uzyskując dyplom lekarza. W czasie okupacji mieszkał w Poznaniu, pracując przez pierwsze lata jako robotnik w firmie malarskiej, a następnie w Szpitalu Miejskim przy ul. Szkolnej w Poznaniu, w Oddziale Rentgenologicznym. W okresie oblężenia Poznania i jego wyzwalania udzielał w tymże szpitalu pomocy licznie napływającym rannym Polakom, a w końcowym etapie oblężenia i żołnierzom radzieckim. Zmarły pełnił rolę - jak sam mówił - nie nominowanego "dyrektora" szpitala do czasu utworzenia władz administracyjnych po wyzwoleniu miasta. Po wojnie prof. A. Senger pracował nadal w Szpitalu Miejskim w Poznaniu 
T. śmiełowskipod kierunkiem prof. dr K. Nowakowskiego w charakterze asystenta Oddziału Chirurgicznego, pełniąc równocześnie funkcję przewodniczącego Rady Zakładowej Zw. Zaw. Pracowników Służby Zdrowia tegoż szpitala. W grudniu 1946 uzyskał stanowisko starszego asystenta przy Zakładzie »Ortopedii Uniwersytetu Poznańskiego pod kierunkiem pro£: dr W. Degi. Służbę wojskową odbył w latach 1947/48 w Legnicy i w Poznaniu. W 1950 roku uzyskał stopień doktora medycyny, a w 1955 r. docenta. W 1957 prof. A. Senger objął kierownictwo Kliniki Ortopedycznej w Gdańsku, gdzie pracował do 1967 roku, kiedy to został przeniesiony służbowo do pracy w Akademii Medycznej w Poznaniu na stanowisko kierownika Katedry i Kliniki Ortopedycznej. Nominację na profesora nadzwyczajnego otrzymał w roku 1965, natomiast na profesora zwyczajnego w roku 1972. Za swoją działalność prof. A. Senger otrzymał liczne odznaczenia, medale oraz odznaki resortowe i regionalne. Wśród nich: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Medal Komisji Edukacji Narodowej, "Zasłużony Nauczyciel PRL", "Za wzorową pracę w Służbie Zdrowia" oraz medale im. Karola Marcinkowskiego i im. Adama Gucy. Ponadto był honorowym obywatelem województwa poznańskiego, zielonogórskiego, kaliskiego oraz Poznania. Brakować nam będzie aktywnej obecności pro£: dr. med. Alfonsa Sengera w samarytańskiej służbie lekarskiej, Jego społecznikowskiej pasji, obywatelskiej ofiarności i redaktorskiego pióra w czasopiśmie naukowym Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego w Poznaniu. Żywym pomnikiem będą Jego współpracownicy, którzy ogłosili drukiem 1030 prac, gdyż Zmarły był promotorem około 40 przewodów doktorskich, opiekunem 11 habilitacji, Mistrzem kilkudziesięciu specjalistów w dziedzinie ortopedii i traumatologiilipiec - wrzesień 1991
SPRAWY PUBLICZNE
- Otwarto poznański oddział Banku Rozwoju Rolnictwa. (OZ07.) - Na ulicach Poznania pojawiły się pierwsze autobusy podarowane miastu przez władze Amsterdamu. (02.07.) - III Polonijne Warsztaty Biblioteczne zgromadziły 22 bibliotekarzy z 6 krajów. (04.07.) - Medale im. Jana Konstantego Żupańskiego wręczono w Klubie Księgarza przy ul. Gwarnej wydawcy Aleksandrze KarskiejGórskiej, drukarzowi Jerzemu Kurzawskiemu, księgarzowi Lidii Berentowskiej i bibliotekarce Zofii Płatkiewicz. (04.07.) - Przez kilka dni przebywała w Poznaniu Misja Zdrowia Banku Światowego. (09.07.) - Istniejąca przy Związku Miast Polskich, Rada Lekarzy Miejskich obradowała nad przestarzałymi przepisami prawnymi utrudniającymi pracę służbie zdrowia. (11.07.) - Po autobusach do Poznania dotarły tramwaje podarowane poznaniakom przez władze miejskie Amsterdamu. (11.07.) - Powołano Biuro Badań i Obsługi Rynku Rolnego, którego celem jest stworzenie w Poznaniu centrum agrobiznesu i nowoczesnej gospodarki rolnej. (12.07.) - Dziewiętnaście poznańskich przedsiębiorstw znalazło się na liście 400 fmn przeznaczonych do przyspieszonej komercjalizacji. (17.07.) - Delegacja Rady Miejskiej (Tomasz Sokołowski, Jan Skuratowicz, Zygmunt Zagórski) wręczyła w Londynie Edwardowi hrabiemu t Raczyńskiemu insygnia honorowego obywatela miasta Poznania. (30.07.) - TlWają kontrole (Sanepid, PIH, policja i policja miejska) na poznańskich targowiskach.
- Przedstawiciele policji miejskiej z całego kraju zebrali się w Poznaniu by ustalić jednolite zasady funkcjonowania miejskich służb porządkowych i współpracy z policją państwową. (06.08.) - "Solidarność Walcząca" zorganizowała letnie kolonie dla dzieci ubogich. - Powołano spółkę akcyjną Giełda Poznańska SA, której udziałowcami zostali: Wielkopolska Fundacja Żywnościowa, Agencja Rynku Rolnego, Gospodarczy Bank Wielkopolski, Bank Rozwoju Rolnictwa. (07.08.) - Wojewódzkie Zrzeszenie Handlu i Usług wygrało konkurs na zagospodarowanie placu u zbiegu ulic Św. Marcina i Al. Marcinkowskiego. (13.08.) - Firma. Smorawiński i Spółka" ufundowała poznańskiej Komendzie Wojewódzkiej Policji dwa motocykle BMW. (29.08.) - Powstaje coraz więcej szkół społecznych i prywatnych. - Rozpoczęły się targi »J esień '91" połączone z targową wystawą "Azja w Polsce". (03.09.) - Mieszkańcy (ok. 100.000) Wildy należący do dzielnicowego ZOZ-u mogą sami wybrać leczącego ich lekarza. Zmiany tego typu wymusza Bank Światowy, (zob. 09.09.) - Poznański Oddział Komercyjnego Banku S.A w Lublinie otwarto w Poznaniu. (10.09.) - "Głos Wielkopolski" i »Gazeta Puszczykowa" były organizatorami 2-dniowego, ogólnopolskiego seminarium dotyczącego problemów prasy lokalnej i samorządowej. (13.09.) - O godzinie 15.00 w kwaterze żołnierzy Armii Krajowej na cmentarzu junikowskim złożono szczątki żołnierzy AK odnalezionena terenie szpitala przy ul. Niegolewskich. (17.09.) - Ponad 300 naukowców i nauczycieli zgromadził XXXI Zjazd Fizyków Polskich. (23.09.) - Międzynarodowe Targi Poznańskie są wydawcą, a Andrzej Zarzycki autorem książki poświęconej prezydentowi Poznania Cyrylowi Ratajskiemu pt. "Na przekór wątpiącym i zrozpaczonym". Cyryl Rataj ski 1875-1942
RADA MIEJSKA
- W czasie XXXIV sesji Rady Miejskiej podjęto m.in. uchwały: - w sprawie stawek i zwolnień z podatku od nieruchomości - w sprawie opłat, a dokładnie ulg za opłaty w komunikacji miejskiej - w sprawie przystąpienia Poznania do Sieci Zdrowych Miast Światowej Organizacji Zdrowia - w sprawie likwidacji (z dniem 15.07) handlu okrężnego na ul. Rataj czaka, Niezłomnych i Marcinkowskiego wraz z ulicami przyległymi. Postanowiono także utworzyć Miejską Pracownię Urbanistyczną na miejscu Poznańskiego Biura Urbanistycznego oraz Miejskiego Biura Planowania Przestrzennego. (09.07.) - Radni na XXV sesji dyskutowali o powołaniu samorządów pomocniczych oraz o wykupieniu na własność przez miasto zabudowań w Szczepankowie przy ulicy Kobylepole z przeznaczeniem na Ośrodek dla Bezdomnych.
- Sformułowany został także wniosek mniejszości proponujący odwołanie prezydenta Jacka Maya odpowiedzialnego wg wnioskodawców za poważne uchybienia w gospodarce gruntami. Głosowanie przeniesiono na kolejną, już powakacyjną sesję Rady. (25.07.) - Dziesiątego września, na pierwszej po przerwie urlopowej sesji radni odrzucili w głosowaniu (21 głosów za, 28 przeciw, 4 wstrzymujące) wniosek domagający się pozbawienia Jacka Maya sprawowanej funkcji. - Podjęto uchwałę w sprawie utworzenia obwodów dla przeprowadzenia w Poznaniu wyborów do Sejmu i Senatu, ustalono
A. Królgranice i numery obwodów oraz siedziby obwodowych komisji wyborczych. U chwalono także, że powstanie pomnik (w kwaterze AK na cmentarzu junikowskim) i wystawiona zostanie tablica pamiątkowa (przy ul. Niegolewskich) dla uczczenia ofiar UB w Poznaniu, członków Armii Krajowej.
- N a XXXVII sesji uchwalono przekazanie gruntu na rzecz Polsko-Francuskiej Wyższej Szkoły Telekomunikacji, dyskutowano również nad projektem utworzenia spółki "Camping Malta". (11.09.) - Sesja XXXVIII powięcony była w znacznej części finansom. Poruszono kwestie zwiększenia dochodów i wydatków budżetowych miasta w 1991 r. U chwalono przekazanie mienia MPK w Poznaniu gminom podmiejskim, zaś w związku z koniecznością przeciwdziałania negatywnym skutkom zdarzeń losowych w sferze gospodarki komunalnej postanowiono stworzyć Fundusz Ratowniczy. Na zakończenie obrad przyjęto uchwałę w sprawie składu osobowego komisji Rady Miejskiej w Poznaniu. (25.09.)
POZNAŃ POLITYCZNY
- Uczestnicy pikiety zorganizowanej przez "Solidarność Walczącą" przed Urzędem Wojewódzkim domagali się weryfikacji pracowników U rzędu, którzy w przeszłości pracowali nieuczciwie, a mimo to nadal zajmują swoje stanowiska. (05.07.) - Wybrano nowego lidera Porozumienia Centrum w Poznaniu. Został nim Tadeusz Dziuba. (06.07.) - Pięć organizacji związanych z wsią i rolnictwem (Koło Gospodyń Wiejskich, Polskie Stronnictwo Ludowe, Polskie Stronnictwo Ludowe "Mikołajczykowskie", Kółka Rolnicze, Związek Młodzieży Wiejskiej "Wici") utworzyło Komitet Wyborczy Ruchu Ludowego. (08.07.) - Premier Jan Krzysztof Bielecki przyjął w Warszawie Zarząd Unii Wielkopolan, który przedstawił program rozwoju gospodarczego autonomicznej Wielkopolski. (08.07.) - Andrzej Lewiński, dyrektor generalny w Ministerstwie Rynku Wewnętrznego, od Poznania rozpoczął konsultacje z mieszkańcami wielkich miast polskich na temat 
przekształceń własnościowych i strukturalnych w handlu. (11.07.) - Powstał Komitet Wyborczy Lewicy Demokratycznej w Poznaniu (Ruch na Rzecz Obrony Praw Kobiet, Klub Polityczny "Wolność Sumienia", Demokratyczna Unia Kobiet, OPZZ, Stowarzyszenie "Pokolenie" , T owarzystwo Kultury Świeckiej, SdRP). (08.07.) - Unia Demokratyczna powołała Wielkopolską Radę Koordynacyjną, w skład której weszli przedstawiciele Unii z kilku województw (poznańskie, kaliskie, konińskie i pilskie). (18.07.) - Zarząd Regionu Wielkopolska NSZZ "Solidarność" powołał 9-osobowy Komitet Wyborczy. (19.07.) - Z nieoficjalną wizytą przybył do Poznania premier Jan Krzysztof Bielecki by spotkać się z przedstawicielami Kongresu LiberalnoDemokratycznego, przedstawicielami Unii Wielkopolan i wojewodą Wł. Łęckim.
(20.07.) - N a zaproszenie Kongresu Liberalno- Demokratycznego przebywali w mieście: przewodniczący londyńskiego oddziału Partii Konserwatywnej Jim Castello oraz asystent premiera Wielkiej Brytanii Peter Brown. (22-23.07.) - W Urzędzie Wojewódzkim miało miejsce spotkanie mieszkańców miasta z posłanką Wiesławą Ziółkowską i wicemister rolnictwa Marię Zwolińską. (22.07.) - Listę kandydatów do zbliżających się wyborów ustalił blok chrześcijańsko-narodowy. (26.07.) - Unia Wielkopolan postanowiła nie przystępować samodzielnie do październikowych wyborów. (27.07.) - Tadeusz Mazowiecki odwiedził Poznań, spotykając się m.in. z Zarządem i członkami Unii Wielkopolan. T. Mazowiecki będzie w jesiennych wyborach kandydatem Unii Demokratycznej z Poznania. (28.07.) · Członkowie i sympatycy Koalicji Republikań - skiej spotkali się z podsekretarzem stanu Kancelarii Prezydenta, Arkadiuszem Rybickim. (30. 07.) · Poznański Oddział Kongresu Liberalno- Demokratycznego wybrał na swojego przewodniczącego Piotra Wojekowskiego. « (30.07.) · Komitet Wyborczy PSL wyłonił swoich kandydatów do Parlamentu. (31.07.)
- Stanisław Rojek, lider Porozumienia Centrum spotkał się w Coli. Maius z mieszkańcami miasta. (0208.) - Swój Komitet Wyborczy powołała Konfederacja Polski Niepodległej. (03.08.) - Lista kandydatów do Sejmu Zjednoczenia - Chrześcijańsko-Narodowego przyjęła nazwę: Wyborcza Akcja Katolicka. (08.08.) - Wielkopolski Komitet Wyborczy "Solidarności Pracy" skupił: PPS, Wielkopolski Klub Polityczny" SP", Polskie Zrzeszenie Lokatorów, Stowarzyszenie "Neutrum" oraz Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych. (09.08.) - Komitet Obywatelski województwa poznańskiego wraz z Porozumieniem Centrum utworzył koalicję wyborczą pod nazwą Porozumienie Obywatelskie Centrum.
(10.08.) - Partia Chrześcijańskich Demokratów ustaliła listę swoich kandydatów do październikowych wyborów. (12.08.) - Prezydent RP Lech Wałęsa poparł listownie koncepcję regionalizacji kraju prezentowaną przez Unię Wielkopolan. (15.08.) - Lider Unii Polityki Realnej, Janusz KorwinMikke będzie kandydował do Sejmu z Poznania. (18.08.) - Manifestację przeciwko wprowadzeniu stanu wyjątkowego w ZSRR zorganizowała na Placu Wolności Partia Wolności i "Solidarność Walcząca". (20.08.) - Konfederacja Polski Niepodległej wybrała ze swoich członków kandydatów do Sejmu i Senatu. (24 08.) - Michał Boni, minister Pracy i Polityki Socjalnej przebywał w Poznaniu z krótką wizytą roboczą. (28.08.) - O północy minął termin zgłaszania list poselskich i senatorskich do Okręgowej Komisji Wyborczej . Najwięcej podpisów (ponad 11 tysięcy) zebrał Sojusz Lewicy Demokratycznej. (02.09.) - W 18 okręgach (woj. poznańskie) zarejestrowano 29 list wyborczych do Sejmu. Występuje na nich 280- osób ubiegających się o 14 mandatów. Komisja Wojewódzka zarejestrowała 16 kandydatów na senatorów z 13 ugrupowań politycznych. (04.09.) - Wyłącznie w naszym okręgu swoich kandydatów wystawili: "Niepełnosprawni, Emeryci i Renciści", Wielkopolska Koalicja Samorządowa, »Wielkopolsce i Polsce" oraz »Wielkopolanki 91 *. (05.09.) - Lista ugrupowań wystawiających swoich kandydatów do Sejmu w Okręgu Wyborczym nr 18: l. Polskie Stronnictwo Ludowe - Sojusz Programowy (lista nr 2) - 14 kandydatów 2. »Solidarność Pracy" (lista nr 3) - 14 kandydatów 3. Koalicja Republikańska (lista nr 4) - 8 kandydatów 4. »Chrześcijańska Demokracja" (lista nr 7) - 11 kandydatów 5. Stronnictwo Demokratyczne (lista nr 8) - 14 kandydatów 6. Porozumienie Obywatelskie Centrum (lista nr 12) - 14 kandydatów 7. Komitet Wyborczy» Porozumienie Ludowe" (lista nr 13) - 12 kandydatów 8. »Wyborcza Akcja Katolicka" (lista nr 17) - 14 kandydatów 9. Stronnictwo Narodowe (lista nr 23) - 3 kandydatów 10. NSZZ »Solidarność* (lista nr 30) - 8 kandydatów 11. Kongres Liberalno-Demokratyczny (lista nr 32) - 13 kandydatów IZ Ruch Chrześcijańsko-Społeczny Przymierze (lista nr 36) - 3 kandydatów 13. Ruch Demokratyczno-Społeczny (lista nr 39) - 3 kandydatów 14. Konfederacja Polski Niepodległej (lista nr 41) · 14 kandydatów 15. Unia Polityki Realnej (lista nr 42) - 7 kandydatów 16. »Partia Wolności* (lista nr 46) - 14 kandydatów 17. Blok Ludowo-Chrześcijański (lista nr 49) - 6 kandydatów 18. »Zdrowa Polska - Sojusz Ekologiczny" (lista nr 53) - 14 kandydatów 19. Unia Demokratyczna (lista nr 54) - 14 kandydatów 20. Polski Związek Zachodni (lista nr 58) - 8 kandydatów 21. »Sojusz Lewicy Demokratycznej" (lista nr 60) - 14 kandydatów 22. Partia Chrześcijańskich Demokratów (lista nr 61) - 13 kandydatów 23. Polska Partia Ekologiczna (lista nr 62) - 5 kandydatów 24. Polska Partia Przyjaciół Piwa (lista nr 63) - 3 kandydatów
A. Król
25. »Niepełnosprawni, Emeryci i Renciści* (lista nr 66) - 7 kandydatów 26. Niezależny Komitet Wyborczy Wielkopolanki 91 (lista nr 67) - 3 kandydatów 27. Wielkopolska Koalicja Samorządowa (lista nr 68) - 11 kandydatów 28. »Wielkopolsce i Polsce" (lista nr 69) -12 kandydatów - Lista kandydatów do Senatu z terenu województwa poznańskiego: l. Baehr Olgierd - W AK 2. Hauser Roman - NSZZ "Solidarność" 3. Kłopocki Włodzimierz - Sojusz Lewicy Demokratycznej 4. Kozak Roman - Komitet Wyborczy Izby Rzemieślniczej 5. Kruk Wojciech - Kongres Liberalno- Demokratyczny 6. Laskowicz Krystyna - NSZZ »Solidarność" 7. Minikowski Włodzimierz - Sojusz Lewicy Demokratycznej 8. Novak Kornel Marek - Stronnictwo Demokratyczne 9. Perlak Bernard - "Wielkopolsce i Polsce" 10. Rozwadowski Władysław - Partia Chrześcijańskich Demokratów 11. Runge Lesław Kazimierz - Koalicja Republikańska IZ Sękowski Bolesław - Konfederacja Polski Niepodległej 13. Siwecki Ryszard - Polskie Stronnictwo Ludowe - Sojusz Programowy 14. Skibski Józef Wojciech - Stronnictwo Demokratyczne 15. Tukałło Konstanty - Unia Demokratyczna 16. Wiśniewski Stanisław Zbigniew - »Porozumienie Ludowe" - Poznańscy nauczyciele protestowali przeciwko pogarszającym się warunkom nauczania. (19.09.) - W telewizji lokalnej zakończono wstępną prezentację ugrupowań politycznych występujących w Wielkopolsce i ubiegających się o miejsca w Sejmie i Senacie. (20.09.) - Trwały w wielu punktach miasta spotkania potencjalnych parlamentarzystów z różnych partii z mieszkańcami Poznania. - Na terenie Dworca Głównego PKP rozpoczęto strajk głodowy przedstawicieli lokomotywowni, będący strajkiem solidarnościowym z głodującymi kolejarzami z Warszawy i Zagania. (25.09.) 
UCZELNIE
- O godzinie 9.00 rozpoczęły się egzaminy wstępne na UAM. 4700 kandydatów ubiegało się o 2350 miejsc. (01.07.) - Przystąpiono do egzaminów wstępnych na Akademię Medyczną (02.07.) - Akademia Ekonomiczna była współorganizatorem Polsko-Amerykańskiej Letniej Szkoły Ekonomii. (15.07.) - Na Uniwersytecie z inicjatywy Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" rozpoczęła działalność Szkoła Letnia Kultury i Języka Polskiego dla Polaków z ZSRR. (13.07.) - Miesięczny kurs wakacyjny dla studentów niemieckich rozpoczął się na UAM. (20.08.) - Rektor UAM prof. Jerzy Fedorowski oraz rektor U niwersytetu Południowej Afryki prof. Cas van Vuuren podpisali umowę o współpracy obu uczelni. (25.08.) - 112 studentów rozpocznie w nowym roku akademickim naukę w najmniejszej wyższej uczelni Poznania - Akademii Muzycznej.
POZNANIACY
- poznański literat Andrzej Zeyland otrzymał nagrodę - stypendium Funduszu Kultury z Australii. (05.07.) - Zmarł emerytowany dziennikarz związany z prasą poznańską Henryk Kamza. (07.07.) - Firma Wojciecha Kruka wyróżniona została 3 złotymi medalami na targach "Jesień '91". - Stanisław Barańczak odebrał w Urzędzie Miejskim przyznaną mu pod koniec czerwca nagrodę miasta Poznania. (05.09.) - Inżynier Jerzy Babiak, przewodniczący Komisji Gospodarki Komunalnej został nowym dyrektorem MPK. (0209.) - Aleksander Gawronik po próbach uporządkowania spraw spółki Art B zrezygnował z jej zarządzania. (23.09.)
WYSTAWY
- W Galerii "Aneks" swoje grafiki prezentowała Elżbieta Radzikowska. (01.07.) - Grafiki Wojciecha Mullera można było oglądać w galerii "Profil". (04.07.) - W "Arsenale" otwarto wystawę ,,12 artystów z SoderHijle - grafika". (09.07.) - Dużą monograficzną wystawę Tadeusza Ma· kowskiego (przeniesioną z Muzeum Narodowego w Warszawie) otwarto w Muzeum Narodowym. (10.07.)
- Otwarcie 2 wystaw miało miejsce w "Arsenale", pierwsza to ponad 40 obrazów norweskiego malarza Frannsa Widerberga, druga zgromadziła prace 8 artystów ze Szkocji. (16.07.) Anna Jelonek-Socha miała wernisaż swoich grafIk w galerii "Aneks". (01.08.) Poplenerową wystawę malarzy seniorów ZPAP otwarto w galerii "Profil". (05.08.) - Trzy wystawy można było oglądać od 16.07.
w "Arsenale": rzeźby i rysunki Aleksandry Domańskiej - Bortowskiej, grafiki i rysunki Eugeniusza Rosika oraz ceramikę Marii Podskarbi-Habisz.
- Muzeum Sztuki Użytkowej (dawniej Muzeum Rzemiosł Artystycznych) przygotowało prezentację nowoczesnego wzornictwa włoskiego grupy "Memphis". (01.09.) - Tego samego dnia w Muzeum Narodowym otwarto wystawę "Idea Thoneta". - W "Aneksie" swoje rysunki i grafikę prezentowała Bożena Kopij. (02.09.) - Prace Henryka Gustowskiego można było zobaczyć w galerii "Garbary 48". (OZ09.) - Kolejną wystawę zorganizowała BibliotekaRaczyńskich. Tym razem przedstawiono projekty pocztowych datowników okolicznościowych Jana Olejniczaka. (06.09.) - W Galerii Polony swoje obrazy wystawiała Jolanta Schwarz. (08.09.) - "Pamiętajmy o ogrodach. Zieleń w dawnym Poznaniu" to tytuł wystawy otwartej w Muzeum Historii Miasta Poznania. (09.09.) - W ramach współpracy kulturalnej z Hannowerem w "Arsenale" otwarto wystawę Huberta Hundericha "Przejściowe wiatry*. (10.09.) - W ramach programu regionalnego TV Grażyna Banaszkiewicz zaprezentowała swój n o wy program - Żywa galeria. N a pierwszym telewizyjnym wernisażu przedstawiono malarstwo Andrzeja Okińczyca. (13.09.) - Sale Muzeum Sztuk Użytkowych zapełniły przedmioty t przed 40 lat na wystawie "Użytkowa fantastyka lat 50-tych." (15.09.) - Rysunki Jarosława Szelągowskiego pokazała galeria "Garbary 48". (16.09.) - Instrumenty z prywatnej kolekcji Tadeusza Czwordona zaprezentowało Muzeum Instrumentów Muzycznych. (21.09.) Wystawę "Patenty i promocje oficerskie w Wojsku Polskim" otwarto w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym. (22.09.) 
- Swoje grafiki zaprezentował w »Aneksie" Jacek Wolny. (23.09.)
TEATR MUZYKA FILM
- W każdą środę lipca i sierpnia w Poznańskim Ratuszu miały miejsce Letnie Koncerty Ratuszowe z udziałem absolwentów i studentów Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego, (od 03.07.) - »Video pod Pegazem" to cykl co 2-tygodniowych prezentacji dzieł baletowych i' operowych w wydaniu filmowym. Wszystkie seanse poprzedzone były specjalistycznym komentarzem, (od 08.07) - W każdą wakacyjną sobotę i niedzielę można było uczestniczyć w imprezie "Światło i dźwięk" na Starym Rynku. - Młodzieżowe zespoły rockowe spotykały się na swoim przeglądzie »Malta Rock". (31.08.) - »Scena na Piętrze" przedstawiła sztukę Kazimierza Brauna "Pani Helena" z Anną Polony i Jackiem Romanowskim w reżyserii Jana Maciejewskiego. (05.09.) - Odbył się ostatni tego lata (pierwszy - 19. 06.) Koncert Promenadowy. (08. 09.) - W III Ogólnopolskim Przeglądzie Orkiestr Zakładowych "Poznań' 91" wzięło udział 14 najlepszych zespołów z całego kraju. (1415. 09.) - Pierwszy po wakacyjnej przerwie koncert z cyklu »Muzyka i poezja w Ratuszu" zatytułowany był »Pamiętajmy o ogrodach". (18. 09.) - Z początkiem roku szkolnego rozpoczęły się zajęcia w Młodzieżowej Akademii Filmowej, której celem podstawowym jest cykliczne prezentowanie młodemu widzowi najwybitniejszych dzieł kina polskiego i światowego. - Koncert popularnego swego czasu zespołu Deep Purple odbył się w »Arenie". (23.09.) - "Rock- Film- Fest", - pod tym tytułem pokazano w kinie »Wilda" 12 głośnych filmów muzycznych. (24.09.)
VARIA
- Konkurs na najlepiej wydaną książkę o tematyce wielkopolskiej rozstrzygnięto na korzyść albumu »Piastowska Katedra w Poznaniu" (wydała Księgarnia Św. Wojciecha). (04.07.) - Około trzech tysięcy pielgrzymów wyruszy
A. Król
ło już po raz 57 na pielgrzymkę do Sanktuarium Maryjnego na Jasnej Górze. (06.07.) - Od wielu poznańskich firm wpływają pieniądze na organizację wypoczynku dzieciom najuboższym w ramach akcji "Radość dzieciom" . - Poznanianki, Monika Taciak i Joanna Fabian zostały wyróżnione w konkursie Miss Polski' 91, pierwsza została IV vicemiss, druga - Miss Publiczności. - Ponad 20 min złotych zebrano w pierwszej połowi na zakup nowych książek dla Biblioteki Raczyńskich, do skarbonek (umieszczonych w filiach) »Dobrowolne wpłaty na zakup książek". - Sprzed Domu Kultury Policji (ulice: MatejkiGrunwaldzka) usunięto pomnik poświęcony "funkcjonariuszom poległym za władzę ludową". (22.07.) - Po kilku debatach organizatorów z władzami miasta pierwsza w Poznaniu corrida odbyła się na stadionie "Warty". (29.07.) - Spotkanie sympatyków Hare Kriszna z mistrzem Srila Indradyuma odbyło się w kinie "Olimpia". (05. 08.) - W 10 rejonach centrum pobierane są opłaty za parkowanie samochodów (5 rys. zł. za 1 godz.) - Bar z prawdziwego zdarzenia otwarto na poznańskim Dworcu Głównym. (12.08.) - Około 10 tysięcy Świadków Jehowy obradowało przez trzy dni na stadionie "Olimpii". (16-18.08.) - Minionego lata Poznań posiadał 19 barów mlecznych, obecnie jest ich 9. - Liczne rzesze poznaniaków zgromadził ,,Air Show", pokaz bojowych samolotów z Francji, Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR odbywający się na Ławicy. (25.08.) - Pod względem hałasu ulicznego Poznań zajął 3 miejsce po Warszawie i Gdańsku w Polsce. Średnia ilość decybeli w centrum wynosi 80 przy dopuszczalnej normie 55. - Zjazd rodu Potockich odbył się w Pałacu Działyńskich gromadząc ponad 100 osób. (30.08.) - Hotel Poznański powrócił do swojej przedwojennej nazwy - Hotel Rzymski. (01.09.) - Z powodów ekonomicznych zamknięto klub studencki "Od N owa" . - Już po raz XIX wyruszył z Poznania Poznański Rąjd Samochodów Zabytkowych. (19.09.) 
RADA MIEJSKA
- XXXIX sesja Rady Miejskiej / nadzwyczajna / przyniosła uchwały w sprawie powołania gminnych komisji wyborczych. (0410) - N a swoim XL posiedzeniu radni uchwalili : ograniczenie o ok. 15 % wydatków miasta na remonty kapitalne, nadanie jednej z ulic Poznania imienia Petera Mansfelda, powołanie Komisji Gospodarki Gruntami (15.10.) - Zmiany w składach komisji wyborczych spowodowały zwołanie kolejnej nadzwyczajnej sesji, na której w wyniku głosowania radni podjęli uchwałę o zmianie składu Obwodowych Komisji Wyborczych w Poznaniu. (24.10) - Na XLII sesji podjęto uchwałę w sprawie nabycia gruntu pod budowę szkoły podstawowej na Osiedlu Plewiska oraz w sprawie zmian nazw ulic: odcinka ul. Wioślarskiej i Ostrowskiej na ul. Józefa Piłsudskiego a także ul. Pawła Findera na Romana Dmowskiego. (05.11 i 12.11) - W czasie obrad kolejnej sesji postanowiono wydzierżawić spółce ESSO na okres 25 lat nieruchomość przy ul. Serbskiej. Budzącą wiele kontrowersji sprawę budowy stacji benzynowej zamknięto głosowaniem, w którym 29 radnych głosowało za wydzierżawieniem, 10 przeciw, 13 wstrzymało się od głosu. Rada przyznała Zakładom Metalowym im.
H. Cegielskiego odznaczenie "Zasłużony dla miasta Poznania". Powołano Osiedle Smochowice jako jednostkę samorządową, a także nową Komisję d/s Gospodarki
Gruntami Miejskimi. Wydano też zakaz handlu obwoźnego na ul. Głogowskiej i Dąbrowskiego obowiązujący od 06.01.92 r. (19.11.) - Część przedpołudniową obrad XLIV sesji Rady Miejskiej wypełniły oświadczenia radnych, a także Prezydenta miasta. Stwierdzono, że istnieje konflikt między częścią Rady, a Zarządem Miasta.
W części popołudniowej zapadła uchwała O podwyżce cen biletów MPK od 01.01.92 r. o 50 % [bilet normalny 1800 zł., kara za jazdę bez biletu 150.000 zł /. U chwalono też poparcie dla zagrożonej dalszej działalności Radia "S". (03.12.) - Prezydent W. S. Kaczmarek złożył na łamach prasy / Gazeta Poznańska z 04.12. / oświadczenie dotyczące konfliktu w Radzie. / zob. też SPRAWY PUBLICZNE 12.1Z, 20.12/.
- Na sesji XLV ustalono nowe opłaty targowe, które obowiązywać będą od 06.01.92 roku. l tak za l m w centrum miasta opłata wynosi 180.000 zł. dziennie, dla sprzedających z samochodu 900.000 zł., na peryferiach jest znacznie niższa / 45.000 zł. /. N a wniosek radnego Kręglewskiego część obrad / dotyczącą udziału miasta w niektórych spółkach / utajniono. Rada wyraziła zgodę na wydanie z budżetu miasta 16 mld. zł. na kontynuowanie budowy Malty. (17.12) - Było to ostatnie posiedzenie Rady Miejskiej W roku 1991, od stycznia tego roku radni spotykali się 28 razy.
POZNAŃ POLITYCZNY
- Tadeusz Mazowiecki spotkał się z uczniami 
klas maturalnych IV Liceum Ogólnokształcącego, a następnie zwiedził ekspozycję "Polagry '91". (04.10) - W programie pobytu w Poznaniu premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego znalazło się spotkanie z poznańskimi biznesmenami - inicjatorami założenia Klubu Kapituły Wielkopolskiej oraz zwiedzenie "Polagry" .
(05.10.) - Od 09. do 15. października w delegaturach Urzędu Miejskiego udostępnione były do wglądu spisy wyborców. Swoje nazwisko sprawdziło w tym czasie 500 poznaniaków. - Cztery ugrupowania polityczne - Wyborcza Akcja Katolicka, Unia Demokratyczna, Unia Polityki Realnej i Partia Chrześcijańskich Demokratów spotkały się na przedwyborczym mityngu w sali Duszpasterstwa Akademickiego 00. Dominikanów. (09.10.) - Milczący Marsz Pracowników Oświaty był formą protestu poznańskich nauczycieli wobec degradacji polskiego szkolnictwa. (14.10.) - Trwają spotkania przedwyborcze, na ulicach zaś toczy się "walka" na plakaty. - Jarosław Kaczyński, szef Porozumienia Centrum spotkał się z wojewodą poznańskim, dowódcą garnizonu oraz komendantem policji, złożył kwiaty pod pomnikiem Czerwca 1956, a następnie w Małej Auli UAM spotkał się z mieszkańcami miasta. (17.10.) - Po spotkaniu wyborczym Prezes Unii Polityki Realnej, Jan usz Korwin - Mikke podpisywał swoją książkę "Prowokacje" w księgarni przy Paderewskiego. (18.10) - Krzysztof Durski / Porozumienie Obywatelskie Centrum / zrezygnował z kandydowania do Sejmu. Kandydat Kongresu Liberalno- Demokratycznego Zygmunt Tchórz zginął w wypadku samochodowym. (25.10.) - Wojciech Kruk i Konstanty Tukałło zostali poznańskimi senatorami. W ławach sejmowych zasiądą: 1. Tadeusz Mazowiecki - Unia Demokratyczna 2. Hanna Suchocka - Unia Demokratyczna 3. Andrzej Baraniecki Sojusz Lewicy Demokratycznej 4. Krystyna Łybacka - Sojusz Lewicy Demokratycznej
A. Król
5. Stanisław Kalemba - Polskie Stronnictwo Ludowe 6. Roman Andrzejewski - Porozumienie Obywatelski Centrum 7. Piotr Walerych - Wyborcza Akcja TCatolicka 8. Marek Zieliński - NSZZ "Solidarność" 9. Władysław Reichelt - Kongres Liberalno- Demokratyczny 10. Wojciech Pęgiel - Konfederacja Polski Niepodległej 11. Janusz Korwin - Mikke - Unia Polityki Realnej 12. Paweł Łączkowski - Partia Chrześcijańskich Demokratów 13. Cezary Urbaniak - Polska Partia Przyjaciół Piwa 14. Wiesława Ziółkowska - "Wielkopolsce i Polsce (29.10. ) - W pięciu wybranych lokalach wyborczych / na Winogradach, Łazarzu, Grunwaldzie, Jeżycach i Wildzie / mieszkańcy Poznania głosowali następująco / dane procentowej:
N a i w v że i Na i niże i UD Winogrady 26,1 Łazarz 22,0 PC Grunwald JJ7 Winogrady 5,5 WAK Grunwald 10,4 Winogrady 5,3 NSZZ 6,3 Winogrady 3,8 S" Wilda " KL-D Grunwald 13,5 Łazarz 8,6 PChD 7,4 Winogrady 3,6 Jeżyce UPR Łazarz 16,6 Wilda 3,8 SLD Winogrady 12,5 Łazarz 6,6
1,8 %. 7* Winogradady Frekwencja wyborcza wynosiła w Poznaniu 47,7 %. (29. 10.) - Wojewoda Łęcki spotkał się z 14 nowymi posłami z naszego okręgu. (31.10) - N a zaproszenie prezydenta Kaczmarka wielkopolscy senatorowie i posłowie spotkali się z Zarządem Miasta. (18. 11.) - Sławomir Stelmasiak stanął na czele Poznańskiego Oddziału Kongresu Liberalno - Demokratycznego. (28. 11.) - Z inicjatywy Porozumienia Centrum obyło się spotkanie poznańskich przedstawicieli Kongresu Liberalno- Demokratycznego, Konfederacji Polski Niepodległej , Zjednoczenia Chrześcijańsko - Narodowego i Partii Chrześcijańskich Demokratów, na którym "dokonano wymiany poglądów na aktualne tematy". (29. 11.) - 76 pracowników Fabryki Maszyn Żniwnych okupowało stołówkę zakładową w oczekiwaniu na swoje pensje i odprawę. (30.11.) Okupację zakończono 04.12., pieniądze zostały wypłacone w dwóch ratach. - Po fiasku rozmów z rządem na temat budżetu służby zdrowia od Poznania rozpoczął się tzw. strajk pełzający 1 10 osób okupowało pomieszczenia Przychodni Wojewódzkiej przy ulicy Słowackiego l. (05.12.) - Na czele poznańskiego ZChN -u stanął ponownie Piotr Walerych. (06.11) - Wielkopolski Komitet Wyborczy Porozumienia Ludowego w Poznaniu przekształcił się w Wielkopolski Komitet Założycielski »Porozumienie Ludowe". W jego skład wchodzą: PSL, NSZZ "S", NSZZ "S" RI, PSL Mikołajczykowskie oraz członkowie Wielkopolskiej Izby Rolniczo - Przemysłowej. Pełnomocnikiem Porozu - mienia wybrano Józefa Wleklińskiego. (06.12.) - Do 10 grudnia swoje Biura Poselskie otworzyła: Wielkopolska Unia Socjaldemokratów, Socjaldemokracja RP, PSL, PChD, KL-D.
- Maciej Frankiewicz poddany został badaniom psychiatrycznym by ustalić czy w czsie wydarzeń przed Konsulatem ZSRR 1 zob. Przegląd wydarzeń, KMP 1-2 19911 był w stanie odpowiadać za swoje czyny. (11.12.) - Prezesem "Solidarności Pracy" został w Poznaniu profesor Jan Sandorski. (11.12.) - Rozpoczęło działalność Biuro Poselskie ZChN.
(13. IZ) - W dwa dni po nim otwarto Biuro Poselskie Polskiej Partii Przyjaciół Piwa - Przewodniczący KPN, Leszek Moczulski przebywał w Poznaniu. (27.12.) - Zarząd Unii Wielkopolan spotkał się z przedstawicielami swoich kół reginalnych. (28.12. )
SPRAWY PUBLICZNE
- Wojewoda Łęcki przyjął rezygnację Wojciecha Michniewskiego ze stanowiska dyrektora * Filharmonii Poznańskiej i mianował na to stanowisko 1 czasowolZdzisława Dworzeckiego (01.10.)
Związek Powstańców Poznańskiego Czerwca 1956 »Niepokonani" wybrał nowego przewodniczącego - Józefa Rybaka. - 102 poznaniaków podpisało list skierowany do prezydenta miasta, domagający się przekazania budynku pływalni przy ul. Wronieckiej 1 przed wojną synagogi 1 mniejszości żydowskiej w Polsce. (01.10.) - Na terenach MTP otwarto Międzynarodowe Targi Rolno - Spożywcze "Polagra '91", a także Tour Salon, Salon Taropak oraz Krajową Wystawę Ogrodniczą. (03.10.) - Medyczne Studium Zawodowe im. Polskiego Czerwonego Krzyża obchodziło swoje 70 - lecie. (05.10.) - Delegacje Białorusi i Ukrainy spotkały się z wojewodą Łęckim. (05.10.) - W jednym z domków budniczych przy Starym Rynku swoją księgarnię otworzył Instytut Zachodni. (07.10.) - Powstała Fundacja Teatru Tańca. (07.10.) - Przedstawiciele hrabstwa N ottingham spotkali się z władzami miasta podpisując porozu - mienie o współpracy z Wielkopolską. (07.10.) - Przeciętna płaca w Poznańskiem 1 w 6 podst.
działach gospodarki 1 wynosiła we wrześniu 1 min 854 tys. zł. - 4 - 5 mld zł. miesięcznie wypłaca się jako zasiłki dla bezrobotnych. (15.10) - W Urzędzie Wojewódzkim miało miejsce Wielkopolskie Forum Zdrowia z udziałem lekarzy, aptekarzy, przedstawicieli szkół medycznych. (15.10.) - Do 16 tys. zwiększyła się liczba bezrobotnych w Poznaniu i gminach ościennych. (15.10.) - Grupa zagranicznych dziennikarzy przyglądała się przez dwa dni pracy poznańskich i wielkopolskich firm prywatnych. (20 - 21.10. ) - Akos Engelnoyer, ambasador Węgier w Polsce wziął udział w uroczystych obchodach 35 rocznicy Powstania Węgierskiego zorganizowanych w Poznaniu. (22.10.) - Po raz ósmy otwarto "Kooperację '91" - Międzynarodowe Targi Drobnego Przemysłu i Rzemiosła. (22 - 25.10.) - Rozpoczęła działalność Giełda Poznańska SA zainteresowana produktami rolnymi i rolno - spożywczymi. (23.10.) - Zapowiadana parokrotnie, ukazała się kolejna poznańska gazeta poranna "Dziennik Poznański". (24.10.) 
- Ponad 300 farmakologów obradowało w Poznaniu na sympozjum »Wiek i farmakoterapia" . - O współpracy w ramach tzw. "małego biznesu" rozmawiali przedstawiciele Poznania z bankierami i przedstawicielami rządu. (05.11.) - Z całego kraju zjechały do Poznania delegacje Bractw Kurkowych. (08 - 09.11.) - Około 120 osób wzięło udział w II Spotkaniach M łodych Katolików zorganizowanych przez Młodą Polskę i Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Katolickich "Opoka" pod hasłem : »Wierni Bogu i Polsce". (09 - 10.11.) - Wnuczki Cyryla Ratajskiego, Zofia Ratajska - Thaler i Magdalena Ratajska przywiozły do Poznania prochy ich zmarłej matki. - 100- lecie istnienia obchodził Wielkopolski Związek śpiewaczy w Poznaniu. (10.11.) - Bardzo wielu poznaniaków zgromadziło się na Placu Wolności by uczestniczyć w uroczystych obchodach święta Niepodległości. (11.11.) - »Auto - moto" było wystawą nowości motoryzacyjnych niemal z całego świata. (11 - 17.11.) - Rozszerzenie kontaktów Wielkopolski z Anglią było tematem rozmów wojewody Łęckiego z ambasadorem Wielkiej Brytanii M.J. Llewellyn'em. (14.11.) - W obradach Sejmiku Samorządowego wzięli udział nowi senatorowie i posłowie. (15.11.) - Swoją imprezę targową mają od tego roku także ekolodzy, nosi ona nazwę "Poleko '91". (18.11.) - Wiele interesujących imprez miało miejsce w Pałacu Kultury w związku z obchodami Dni Chińskich. (20 - 23.11.) - Mimo malejącego kręgu odbiorców kultury w poznańskich bibliotekach czytelnictwo spadło tylko o l O % w stosunku do roku ubiegłego. Ok. 4.500 czytelników odwiedza codziennie poznańskie wypożyczałnie. - Wojewoda poznański ogłosił konkurs na stanowisko dyrektora naczelnego i artystycznego Filharmonii Poznańskiej. (25.11.) - Stałych gości zaczynają zdobywać nowe, często bardzo efektowne kawiarnie i restauracje, których sporo pojawiło się na terenie miasta. - W Liceum Muzycznym przy ul. Solnej zainau
A. Królgurowano XIV Międzynarodowy Listopad Poetycki z udziałem 60 poetów z 9 krajów. (27.11.) - Aż po 10 - letnim remoncie staromiejskiej kamieniczki otwarto dwie filie Biblioteki Raczyńskich, nr 39 z księgozbiorem dotyczącym sztuki i nr 61 gromadzącą płyty. Kamieniczka stoi przy ul. Wronieckiej 15 (29.11.) - Kolejnych 13 autobusów podarowanych miastu przez Holendrów dotarło do Poznania. (30.11.) - Miesięcznik "Karta" znalazł siedzibę wraz z Archiwum Wschodnim przy ul. Ratajczaka 44. (31.11.) - Dla mieszkańców miasta i woj. Poznańskiego otwarto specjalistyczną Poradnię Diabetologiczną. (O 1.12.) - Pierwszą, "ćwiczebną" niejako kontrolę wybranych poznańskich jednostek wojskowych przeprowadziła grupa oficerów armii niemieckiej, brytyjskiej, greckiej i norweskiej. (OZ12.) - W Poznaniu powołano pierwsze w Polsce konsorcjum biur turystycznych. (03.12.) Państwowej Szkole Baletowej nadano w związku z obchodami jej 40 - lecia imię Olgi Sławskiej - Lipczyńskiej (04.12. ) - W ciągu ostatnich 2 miesięcy wzrosła większość cen produktów spożywczych i tak bochenek zwykłego chleba kosztował 3.200 - 3.400 zł, jedno jajko 1.100 - 1.150 zł, kilogram cukru 5.900 - 7.000 zł.
(06.12.) - "Biografioły" to tytuł nowej książki Stanisława Barańczaka, którą autor podpisywał w księgarni przy ul. Podgórnej. (07.12.) - Prezydent miasta Wojciech Szczęsny Kaczmarek i wiceprezydent Ryszard Olszewski wyjechali na 4 dni do Paryża by spotkać się z przedstawicielami fi11ll Receaupol i Resexport. Stamtąd Prezydent udał się do Strassburga na Konferencję Rady Europy. (07.12.) - W Poznaniu odbył się Ósmy Ogólnopolski Zjazd Ochotniczych Straży Pożarnych.
(08.12.) - Po raz pierwszy w naszym mieście zorganizowano Dni Izraela. (09 - 1Z12) - XXI Tydzień Archeologii organizowany przez M uzeum Archeologiczne adresowany był przede wszystkim do młodzieży szkolnej. (09 - 13.12.) - Z myślą o służbie zdrowia w Pałacu Kulturyzorganizowano pokaz specjalistycznego sprzętu medycznego. (10 - 11.12.) - Poznański Oddział PWN wydał "Słownik krajoznawczy Wielkopolski", pierwszą tego typu regionalną publikację w Polsce. (10.12) - W związku z konfliktem między Zarządem Miasta, a grupą radnych Rady Miejskiej, odbyła się konferencja prasowa zorganizowana przez Zarząd. Prezydent W.S.Kaczmarek przypomniał w jakiej sytuacji działa poznański samorząd , jaki był stan miasta w chwili jego przejęcia przez demokratyczne władze, jakie problemy i trudności występują dzisiaj. Prezydent stwierdził, że nie boi się krytyki, natomiast sprzeciwia się niektórym zarzutom stawianym Zarządowi Miasta. Zdaniem wiceprzewodniczącego R. Olszewskiego sytuacja konfliktowa bardzo źle wpływa na pracę Zarządu Miasta, radnych i pozostałych pracowników Urzędu. (1212.) - W rocznicę wprowadzenia w Polsce stanu wojennego / 13.121981 / otwarto w Poznaniu Muzeum Antykomunizmu przy ul. Botanicznej 1. (13.12) - "Żywa Galeria" działająca w ramach lokalnego programu TV zorganizowała licytację dzieł sztuki, z której dochód przeznaczono na zasilenie budżetu telewizji poznańskiej. (13.12) - Likwidacji uległ poznański" Połam", sprzedany za kwotę 18.180 min zł "Agro - smakowi". (16.12) - Francuska Agencja Wodna Artois - Picardie ma pomóc Poznaniowi w racjonalizacji gospodarki wodnej. (16.12) - Setną rocznicę urodzin honorowego obywatela miasta Poznania, Edwarda hrabiego Raczyńskiego Rada Miejska uczciła wydaniem książki "Rogalin i jego mieszkańcy" autorstwa Jubilata. 5 - tysięczny nakład przygotowała bardzo starannie w ramach Biblioteki Kroniki Miasta Poznania Katarzyna Zawiasa - Staniszewska, a promocji dokonał 18 grudnia radny Jan Skuratowicz, Redaktor Biblioteki KMP. - Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego otwarto przy ul. Św. Marcin. (20.12) - W Sali Malinowej U rzędu Miejskiego odbyła się konferencja prasowa zorganizowana » przez grupę radnych Rady Miejskiej będących w opozycji do Zarządu Miasta. Radny Edmund Kownacki stwierdził, że obe
cni na konferencji radni (Tomasz Sokołowski - Przewodniczący RM, Jan Chudobiecki, Wojciech Kręglewski, Jan Skuratowicz, Piotr Stawicki i Urszula Wachowska) nie są reprezentacją opozycji, występują jedynie z pozycji opozycyjnej w stosunku do działań Prezydenta, Zarządu Miasta i części radnych. Mówiono o naganności łamania prawa w imię dobra miasta, o nierozwiązanych problemach mieszkaniowych, o Malcie i udziale miasta w spółkach. Wg grupy opozycyjnej Zarząd nie wypracował konkretnego programu działania. (20.12) - Nie odbyła się tak jak w minionych latach bywało Wigilia dla bezdomnych na Dworcu PKP.
- W schronisku Towarzystwa Brata Alberta Wigilia dla bezdomnych miała miejsce już po raz 4, a w nowym schronisku w Szczepankowie po raz pierwszy. (24.12) - W Pałacu Kultury rozpoczęły się karnawałowe imprezy dla dzieci. (27.12) - Przez dwa dni obradował w Poznaniu Krajowy Sejmik Samorządu Terytorialnego (2930.12) - O godzinie 1200 wystartowali zawodnicy 7 Biegu Sylwestrowego wokół Jeziora Maltańskiego (29.12)
POZNANIACY
- Profesor Witold Maisel został wyróżniony przez International Biographic Center umieszczeniem w publikacj WHO'S WHO INTELLECTUALS. (04.10.) - Wojciech Fibak został członkiem Rady Rektorskiej poznańskiej Akademii Ekonomicznej. (25.10.) - Bartłomiej Nizioł, uczeń Szkoły Talentów w Liceum Muzycznym zdobył III nagrodę na Konkursie Skrzypcowym w Hannowerze. (29.10. ) - Profesor Janusz Ziółkowski pełnić będzie obowiązki szefa Kancelarii Prezydenta RP. (0211.) - Wspomniana wyżej brytyjska organizacja International Biographic Center przyznała zaszczytny tytuł International Man of the Year 1991/92 dwóm poznańskim profesorom : Witoldowi Maislowi / historyk prawa / i Januszowi Pisnemu zajmującemu się na Akademii Ekonomicznej ekonomiką konsumpcji. 
Tytuł "Człowieka Roku 1991" otrzymał także prof. Pisny od Amerykańskiego Instytutu Biograficznego w Raleigh I USA /.
- Szef Poznańskiego Centrum Praw Człowieka PAN, Zdzisław Kędzia został ministrem pełnomocnym w Misji RP przy agendach ONZ w Genewie. (09.11.) - Współzwycięzcą X Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im.H. Wieniawskiego został Bartłomiej Nizioł I zob. TEATR MUZYKA FILM /. (23.11.) - Poznańskiego poetę Wincentego Różańskiego uhonorowano najwyższą nagrodą na XIV Międzynarodowym Listopadzie Poetyckim za tomik "Będziemy piękniejsi". (27.11.) - N owym dyrektorem Muzeum Instrumentów M uzycznych przy Starym Rynku został muzykolog Jacek Podbielski. (01.12.) - Janusza Pałubickiego, przewodniczącego ZR Wielkopolska NSZZ "Solidarność" wybrano wiceprzewodniczącym Komisji Krajowej NSZZ" Solidarność" I dotychczas pełnił w niej funkcję skarbnika /. (04.12.) - 95 urodziny obchodził uroczyście w obecności m. in. władz miasta, przedstawicieli Akademii Medycznej, uczniów i przyjaciół znany ortopeda, profesor Wiktor Dega. (07.12.) - N a czele Poznańskiego Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich stanął Piotr Frydryszek. (16.12.)
UCZELNIE
- N a Uniwersytecie im. A. Mickiewicza rozpoczęły działalność następujące nowe kierunki: italianistyka, europeistyka, lingwistyka stosowana, organizacja i zarządzanie oraz planowanie przestrzenne i gospodarka lokalna. (02.10.) - W nowym budynku Akademii Ekonomicznej otwarto Centrum Badań i Dokumentacji EWG. (05.10.) - Nowy rok akademicki rozpoczęły wszystkie wyższe uczelnie w mieście. - N a Akademii Ekonomicznej studenci zaoczni płacić będą l min zł. za l semestr, a tzw. wolni słuchacze I przyjmowani bez egzaminów wstępnych, ale nie posiadający uprawnień studenckich I 4 min zł. - Dwudziestu jeden poznańskich naukowców uzyskało tytuł profesorski lU niwersytet im. A. Mickiewicza - 10, Państwowa Wy
A. Król
ższa Szkoła Sztuk Plastycznych - 5, Akademia Medyczna - l, Akademia Rolnicza - 2, Akademia Ekonomiczna - 2, Akademia Muzyczna - V- (08.10.) Brak pieniędzy spowodował wstrzynfanie budów prowadzonych przez szkoły wyższe. - Tytuł doktora honoris causa przyznano na Uniwersytecie psychoakustykowi ze Stanów Zjednoczonych, profesorowi Józefowi Zawisłockiemu. (14.10. ) - Stypendium socjalne na poznańskich uczelniach waha się od 200 do 450 tys. zł. miesięcznie, stypendium naukowe od 200 do 600 tysięcy. Cena jednego miejsca w akademiku 150 - 320 tys. zł. - Instytut Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu im.
A. Mickiewicza po raz trzeci zorganizował Międzynarodową Konferencję Rusycystów z udziałem przedstawicieli 40 placówek naukowych. (24 - 27.10.) - N a Uniwersytecie im. A. Mickiewicza miała miejsce sesja naukowa poświęcona twórczości poety Tadeuszowi Różewiczowi połączona z pokazem filmów Stanisława Różewicza i okolicznościową wystawą. (04 - 06.11.) - Profesor Wiktor Jankowski otrzymał doktorat honoris causa na Politechnice Poznańskiej. (07.11.) - Profesor Zofia Trojanowiczowa I Uniwersytet im. A. Mickiewicza I otrzymała nominację profesorską. (03.12.) - Dwudziestu trzem pracownikom Akademii Rolniczej wręczono dyplomy doktora habilitowanego, a 26 promocję na stopień doktorski. (06.12. ) - Zmarł botanik, profesor Teofil Wojterski, pracownik Uniwersytetu. (27.12.) - Do końca roku 1991 odbyły się cztery wykłady w ramach Uniwersytetu Otwartego, których organizatorem był Instytut Historii U niwersytetu im. A. Mickiewicza.

WYSTAWY
- Muzeum Narodowe Zainaugurowało nowy cykl wystaw - "Galerie Wystaw Autorskich". Pierwszą ekspozycję w tym cyklu przygotował Janusz Marciniak - "Dzienniki Józefa Czapskiego". (01.10.) - W galerii "Profil" swoje obrazy przedstawiał Francuz, Louis Denicher. (05.10.) - Trzej malarze gościli ze swoimi dziełami w "Arseriale", a byli to Stanisław Stasiulewicz, Piotr Wojtowicz i Mieczysław Wiśniewski. (08.10.) - Grafika wydawnicza Jolanty Cylwik - Michałowskiej, Grzegorza Marszałka, Grzegorza Nowickiego i Jacka Papla znalazła się na wystawie w auli PWSSP. (09.10.) - W salach Pałacu Kultury prezentowano plon Ogólnopolskiego Biennale Fotografi Górskiej. (11.10.) - Grafiki Lucjana Mianowskiego wystawiał »Aneks". (14.10. ) - Galeria Satyry "Wierzbak" zorganizowała wystawę prac Krzysztofa Kaina May 'a. (18.10.) - W muzeum Narodowym otwarto wystawę czasową . Galeria Sztuki Polskiej XX w." (19.10.) - Pastele i rysunki Piotra Kurki można było oglądać w Galerii Polony (22.10.) - W "Arsenale" 20 swoich grafik z ostatnich 2 lat twórczości przedstawił Andrzej Załecki (05.11.) - "Literatura amerykańska w Polsce" była wystawą otwartą w Bibliotece Raczyńskich przy Pacu Wolności. (29.10.) - Wystawa dokumentów i fotografii "Polonika petersburskie" znalazła swoje miejsce w salach Pałacu Kultury. (07.11.) - Imprezą towarzyszącą X Międzynarodowemu Konkursowi Skrzypcowemu im. H. Wieniawskiego było otwarcie wystawy "Motyw muzyczny w reliefie rzeźbiarskim" w Galerii "Profil". (07.11.) - Drugą wystawą otwartą przy okazji rozpoczęcia Konkursu była ekspozycja medali o tematyce muzycznej ze zbiorów Mieczysława Solanka zatytuowana "Muzyka w metal wtopiona", a prezentowana w Muzeum Instrumentów Muzycznych. (09.11. ) - Instalacje Jerzego Hejnowicza zaistniały w Galerii ON. (14.11. ) - W "Arsenale" otwarto VIII Biennale Małych Form Rzeźbiarskich będące jedną z niewielu ogólnopolskich wystaw zachowaną mimo ciężkich warunków ekonomicznych. (15.11.) · Wernisaż wystawy "Lucjan Mianowski - grafika i kolaże" miał miejsce w Galerii "Aneks". (18.11.) · W «Bibliotece Głównej UAM otwarto wystawę prezentującą nowości wydawnicze firmy Springer Verlag. (18.11.)
- W cyklu Galerie Wystaw Autorskich MNP zaprezentowano Sztukę Dalekiego Wschodu z kolekcji Norberta Skupniewicza. (19.11.) - Malarstwo Jacka Strzódki wystawiła Galeria Polony. (22.11.) - Grafiki Krzysztofa Skórczewskiego były eksponowane w "Aneksie". (25.11.) - "Pour la nostalgie..." taki tytuł nosiła wystawa prac Elżbiety i Doroty Radzikowskich w Galerii "Garbary 48". (01.12) - W Domu Polonii otwarto 2 wystawy : "Akwarele Józefa Michała Strumińskiego" oraz "Krzemieniec - miasto J. Słowackiego w medalu i fotografii". (02.12.) - "Profil" przedstawiał obrazy Macieja Łubowskiego. (05.12.) - Tego samego dnia w Galerii ON otwarto wystawę "Na papierze" Sławomira Banasika. - "Artyści dzieciom" to wystawa połączona ze sprzedażą zabawek dla dzieci w Galerii Polony. (05.12) - Kolekcja dra Lecha Siudy została zaprezentowana w cyklu Galerii Wystaw Autorskich MNP. (07.12) - Pejzaże i kwiaty Krystyny Skupin - Petrow znalazły się w Galerii "N a Piętrze" . (11.12) Malarz Tadeusz Wieczorek gościł ze swoimi pracami w Galerii Polony. (16.12) Erik Bakke z USA przywiózł do Galerii "Aneks" swoje prace na papierze. (16.12) - Wystawę retrospektywną Ildefonsa Houwalta otwarto w galerii "Arsenał". (16.12) - Jacek Felcyn - "Prezentacje" to kolejna, ostatnia już w tym roku wystawa otwarta w Galerii ON. (19.12)
TEATR MUZYKA FILM
- W auli Akademii Muzycznej koncertowało "Chopin Trio". (03.10.) - Spektakl na który złożyły się popularne i lubiane piosenki, "Powróćmy jak za dawnych lar" w reżyserii Daniela Kusto sika i w choreografii Jerzego Wojtkowiaka przygotował Teatr Muzyczny. (04.10.) - "Kochany kłamca" Jerome'a Kelly z Małgorzatą Niemirską i Markiem Walczewskim, w reżyserii tego ostatniego to spektakl prezentowany w "Scenie na Piętrze". (04.10.) - Fundacja "Polsce i sobie" wraz z Komitetem 
Obrony Praw Dziecka zorganizowały w Teatrze Polskim imprezę dla dzieci pt. "Papierowy zawrót głowy". (05.10.) - Koncertowały dwa najbardziej znane poznańskie chóry - Chór Chłopięcy i Męski "Poznańskie Słowiki" pod dyr. Stefana Stuligrosza / 06.10 / i Poznański Chór Chłopięcy pod dyr. Jerzego Kurczewskiego. (09.10.) - Dwudziesty czwarty sezon filmowy rozpoczął DKF "Kinematograf75" w kinie Pałacowym. (08.10.) - W klubie "Eskulap" przy ul. Przybyszewskiego swoje trzy spektakle wystawił O D IN Theatre. (10 - 15.10.) - Sezon artystyczny zainaugurowali poznańscy filharmonicy pod batutą Roberta Satanowskiego wykonaniem w Auli UAM III Symfonii Lutosławskiego i III Symfonii Beethovena. (11.10.) - W czasie 2 Koncertów Poznańskich przedstawiono członków polskiej ekipy na X Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego. (18 i 27.10) - Kolejną premierą w Teatrze Muzycznym była "Planeta kwiatów. Opowieść fantastyczna dla dzieci". Spektakl przygotowali do muzyki Vangelisa i Piotra Czajkowskiego Jerzy W ojtkowiak i Magdalena Kujawa. (22.10.) - W ramach IX Poznańskiego Tygodnia Filmowego Jacek Jaroszyk przybliżył poznańskim kinomanom 6 filmów. (22 - 28.10) - Wodewil Włodzimierza Perzyńskiego "Świat się zmienia czyli polityka" w reżyserii Szczepana Szczykno, ze scenografią Grzegorza Małeckiego, muzyką Andrzeja Zaryckiego i tekstami piosenek Jana Kaczmarka miał swoją premierę w Teatrze Nowym. (25.10.) - W XXIV sezon działalności weszła Pro Sinfonika koncertem poznańskich filharmoników. (26.10.) - W Teatrze Polskim miał miejsce wieczór rozpoczynający cykl spotkań "Teatr Tańca i ..." Wtajemniczenie I. (28.10.) - DKF "Kinematograf75" zorganizował Zaduszki Filmowe będące przeglądem filmów ludzi kina zmarłych w ostatnim czasie. (04 - 07.11.) - DKF "Kamera" przy kinie Muza rozpoczął 37 rok działalności. (05.11.) - Orkiestra PFP wraz z Chórem Teatru Wielkiego im H. Wieniawskiego wystąpiła
A. Król
w Koncercie Inauguracyjnym X Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego. (09.11.) - Do I etapu przesłuchań konkursowych stanęły 54 osoby z 15 krajów /19 Polaków, 16japończyków, 3 Francuzów i Niemców, 2 Szwedów i Amerykanów, po l artyście z Australii, Anglii, Finlandii, Białorusi, Bułgarii, Rosji, Singapuru, Turkmenii i Włoch/. (10 - 13.11.) - W etapie drugim grało 29 violinistow. (15 - 17.11.) - Ośmiu Polaków i 4 Japończyków stanęło przed jury w etapie III. (19.11.) - W trakcie IV etapu słuchano 3 skrzypków z Japonii i 3 skrzypków z Polski. (20 - 21.11.) - Z finałowej szóstki najlepiej grali dwaj Polacy Bartłomiej Nizioł i Piotr Pławner, zdobywając tym samym pierwsze miejsce w tym bardzo prestiżowym konkursie. (23.11.) - Scena Malarni przy Teatrze Polskim przygotowała premierę sztuki Eugene lonesco "Król umiera, czyli ceremonie" w reżyserii Jacka Bunscha, ze scenografią Jadwigi Mydlarskiej - Kowal. (10.11. ) - W Muzeum Narodowym koncertowała Kapela Zamku Rydzyńskiego. ( 10.11.) Przemysław Gintrowski, Jacek Kaczmarski i Zbigniew Łapiński wystąpili z recitalem w Teatrze Muzycznym. (14.11.) - W Scenie na Piętrze spektakl pt. "Ach panie, panowie czyli refleksje starego Mikołaja S." prezentowali Jan Nowicki, Grzegorz Turnau i Anna Szałapak. (16.11.) - Kolejną premierą w Teatrze Animacji była sztuka "Pierścień i róża" Williama W. Theckeraya. Reżyserem tego spektaklu jest Janusz Ryl - Krystianowski, scenografię przygotowała Buba Tomala, muzykę Marek Ferdek i Jakub Wenzel. (20.11.) - Poznańskie obchody Roku Mozartowskiego zakończono "Requiem" Mozarta w wykonaniu orkiestry "Amadeus" Agnieszki Duczmal i Polskiego Chóru Kameralnego Przemysława Stanisławskiego. (29.11. ) - Robert Skolmowski jest reżyserem, a Maria Harrikton autorką scenografii do "Księżycowej nocy" Józefa Haydna wystawionej w Teatrze Wielkim. (29.11.) - Scena na Piętrze gościła Ryszardę Hanin i Henryka Talara w "Balladzie o Januszku" Sławomira Lubińskiego. (30.11. ) Galowy koncert z okazji 40 - lecia Państwowej 
Szkoły Baletowej w Poznaniu odbył się w Teatrze Wielkim. (04.12) - Komedię Michaela Frayna "Czego nie widać" wystawił Teatr Polski. Reżyserem sztuki jest Grzegorz Mrówczyński, a scenografem Zbigniew Bednarowicz. (06.12.) - "Mama - nic" jest kolejnym dziełem Andrzeja Maleszki wystawionym w Teatrze N owym do którego muzykę napisał Krzesimir Dębski, scenografię zaprojektowała Ewa Gdowik, a choreografię opracował Emil Wesołowski. (06.12) - Uroczysty koncert w 10 rocznicę ogłoszenia w Polsce stanu wojennego miał miejsce w kościele 00. Bernardynów. (13.12. ) - W Teatrze Animacji odbyły się Prezentacje Teatralne Sceny Dziecięcej. (16.12) - Koncerty Sylwestrowe odbyły się w Teatrze Muzycznym, Teatrze Nowym, Teatrze Wielkim i w Muzeum Instrumentów Muzycznych. (31.12 )
VARIA
- W plebiscycie "Głosu Wielkopolskiego" i TV - Poznań, "Siedem cudów Wielkopolski" najpopularniejszym obiektem wybrano Ratusz Poznański. (04.10.) - Wielkopolski Oddział Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" wyekspediował w ramach pomocy dla Polaków w Petersburgu 20 ton ziemniaków. (15.10.) - Badania zanieczyszczenia powietrza wykazały, że najgorsza sytuacja panuje w Poznaniu na ulicy Głównej. (16.10.) - Poznańscy policjanci odwieźli do punktu granicznego w Terespolu radzieckich hazardzistów "pracujących" nielegalnie na miejskich targowiskach. (16.10.) - W przedwyborczym meczu piłkarskim drużyna Wyborczej Akcji Katolickiej wygrała z zawodnikami Kongresu Liberalno - Demokratycznego 4 : 1. (19.10.) - Od 21.10 na koła źle zaparkowanych samochodów poznańska policja wraz z fi11llą prywatną może zakładać klamry uniemożliwiające odjazd pojazdu. Koszt zdjęcia klamry + mandat wynosi 170.000, z czego 20 % odprowadzanych jest do kasy miejskiej. - Po raz 26 na terenie MTP odbyła się zorganizowana przez Związek Kynologiczny Międzynarodowa Wystawa Psów Rasowych prezentująca 172 rasy. (26 - 27.10)
- Uroczyste obchody 70 - lecia VI Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Paderewskiego miały miejsce w Auli UAM. (26. 10.) - 919 to numer nowopowstałej centrali RadioTaxi koordynującej pracę taksówek na telefon. (01. 11.) - Jadwiga i Wacław Zembrzuscy zostali nowymi / dotychczas G.Dymitrow/ patronami XI Liceum Ogólnokształcącego. (13. 11.) - Rok temu ukazał się pierwszy numer "Gazety Wielkopolskiej", regionalnej części "Gazety Wyborczej". (16. 11.) N ocne linie tramwajowe postanowiono zastąpić liniami autobusowymi (19. 11.) - Po ostatnim meczu w tej rundzie rozgrywek, liderem polskiej ligi piłki nożnej została drużyna "Lecha". (24. 11. ) U zbiegu ulic Serbskiej i Rakoczego, Aleksander Gawronik zakończył budowę pierwszej w Polsce autoryzowanej stacji ESSO / prace rozpoczęto O l. 09. b. r. / (28.
11.) N a zapleczu kamienicy przy ul. Św. Marcin 47 oddano do użytku pierwszy w mieście nowoczesny pasaż handlowy. Zlikwidowano nie pozbawiony uroku, przedwojenny kiosk stojący dotychczas przy Moście Teatralnym od strony Teatru Wielkiego. Poznańskie Towarzystwo Fotograficzne znalazło nową siedzibę / dotąd przy ulicy Paderewskiego / na Osiedlu Jagiellońskim 121.
Największa / 18 - metrowa / choinka w Poznaniu stanęła na placu u zbiegu ulic Słowackiego i Dąbrowskiego. Pojawiły się pierwsze tegoroczne, bardzo bogate i urozmaicone zapewne jak nigdy dotąd, świąteczne wystroje witryn sklepowych. W parterowej, odremontowanej części Bazaru rozpoczęły pracę pierwsze sklepy. (10 .12) "Express Poznański" obchodził swoje 45-lecie.
(19. 12) - Ze względu na znaczną ilość wypadków Prezydent miasta zakazał produkcji i handlu materiałami pirotechnicznymi. Przy ulicy Głogowskiej 37 otwarto pierwsze kino prezentujące filmy wyłącznie erotyczne. Coraz więcej znanych fmn światowych otwiera w Poznaniu swoje salony. Ceny biletów na poznańskie bale były bardzo różne i wahały się od 300 tysięcy do 2 milionów złotych od osoby. (31. 12) 
"L«>  Druk i oprawa: Drukarnia Zespołu Redakcyjno-Wydawniczego Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Poznań, ul. kbściuszki 92