STUDIA TOWAROZNAWCZE W AKADEMII HANDLOWEJ W POZNANIU W OKRESIE POWOJENNYM (1945-1950)
ALEKSANDRA S MOCZKIEWICZOWA, HANNA MACIEJEWSKAl est początek roku 1945 - jego pierwsze miesiące. Miasto Poznań, takjak cały kraj, przedstawia po działaniach wojennych opłakany widok. W gruzach leżą lice śródmieścia, domy i ważniejsze gmachy miejskie. Budynek Akademii Handlowej, tak jak i jego otoczenie t. j . Uniwersytet, "Zamek", Bank Ziemstwa Kredytowego i most "Kaponiera" straszą resztkami ścian, połamanych okien i pustymi otworami okien. Zwały gruzów i zerwany całkowicie most uniemo, żliwiają właściwe połączenie Jeżyc ze Sródmieściem. Ludność Poznania, mimo to, wyszedłszy z piwnic i schronów wydeptuje pierwsze ścieżki wśród kamieni i szyn pod strzaskanym mostem, dążąc na gruzach sięgających niekiedy wyso, kości pierwszego piętra domów wzdłuż ul. Sw. Marcin, w kierunku rozwalonego Starego Miasta. Do zniszczonego Poznania wracają ocaleni z pożogi wojennej jego dawni mieszkańcy, wśród nich także ludzie nauki, gotowi do podjęcia pracy w jakże zmienionych warunkach życia. W gmachu Akademii Handlowej, w jego mniej uszkodzonych dolnych kondygnacjach spotykają się przedwojenni profesorowie, wykładowcy, asystenci i pracownicy administracyjni, chętni do reaktywowania uczelni i rozpoczęcia działalności dydaktycznej oraz naukowej. Niestety nie ma wśród nich towaroznawców. Już w marcu 1945 roku przybył do Poznania prof. Józef Górski, który na mocy delegacji Ministra Oświaty i upoważnienia Kuratorium Fundacji "Akademia Handlowa w Poznaniu" doprowadził w kwietniu 1945 do uruchomienia pierwszych wykładów na pierwszym powojennym skróconym roku nauczania w Akademii. We wznowionej po wojnie działalności uczelni zachowana została jednowydziałowa struktura z podziałem na trymestry. W programie zajęć dla studentów uczelni znalazły się także wykłady i ćwiczenia z towaroznawstwa, a wśród reaktywowanych oraz nowo powstałych katedr i zakładów nie zabrakło też Katedry Towaroznawstwa i Technologii, mimo że w zawierusze wojennej 
A. Smoczkiewiczowa, H. Maciejewska
(prawdopodobnie w Katyniu) zginął jej przedwojenny kierownik doc. dr Jan Wiertelak.
Wybrany w 1939 roku Rektor Akademii prof. dr Witold Skalski zrezygnował z pełnienia tej funkcji ze względu na zły stan zdrowia, spowodowany m,in. przebywaniem w obozie koncentracyjnym. Na jego miejsce w 1945 roku wybrany został prof. dr Józef Górski. Dzięki jego aktywności i zapobiegliwości w uzyskiwaniu funduszów przydzielanych centralnie oraz dzięki życzliwości władz miejskich, udało się przystosować wiele pomieszczeń w gmachu do działalności naukowej i dydaktycznej, co prawda początkowo tylko prowizorycznie. Przystąpiono także m. i. do uruchomienia Zakładu Towaroznawstwa i Technologii. W aktach uczelni z tego okresu zanotowano, że zadaniem Zakładu było: "stworzenie laboratorium dla badań technicznych i towaroznawczych w celu: a) zapoznania studentów z najprostszymi metodami badania i oceny towarów, b) wykształcenia personelu naukowego w zakresie badań techniczno-towaroznawczych, aby w przyszłości Zakład mógł być placówką dla kontroli towarów będących na rynku, i c) gromadzenia literatury fachowej dla pracowników naukowych." Podobnie jak w latach międzywojennych wielu pracowników naukowych i dydaktycznych Akademii Handlowej wywodziło się lub było związanych z Uniwersytetem Poznańskim. W trudnych latach powojennych w wielu katedrach i zakładach sięgnięto po kadry z Uniwersytetu. Tak też się stało w przypadku Katedry Towaroznawstwa i Technologii. O znaczącej roli specjalistów z nauk podstawowych przyrodniczych z Uniwersytetu dla towaroznawstwa w Wyższej Szkole Handlowej i później w Akademii Handlowej, pisałyśmy już w poprzedniej naszej publikacji, dotyczącej lat międzywojennych. Pracownicy ze specjalności towaroznawczych zapisali się wówczas bardzo dobrze w działalności uczelni. Ostatni kierownik Katedry Towaroznawstwa i Technologii doc. dr Jan Wiertelak był od roku 1937 równocześnie kierownikiem Instytutu Badania Handlu Wewnętrznego na zlecenie Kuratorium Akademii Handlowej. Już w początkach działalności Akademii Handlowej w 1945 roku powołano doc. dr Rufinę Ludwiczak z Uniwersytetu Poznańskiego na kierownika Katedry Towaroznawstwa i Technologii. Doc. Ludwiczak habilitowała się w czerwcu 1945 roku z chemii organicznej na Wydziale Matematyczno- Przyrodniczym.
Funkcję w Akademii Handlowej pełniła równocześnie z funkcjami w Uniwersytecie. Działania wojenne nie ominęły także zasobów materialnych dobrze wyposażonej przed wojną Katedry Towaroznawstwa i Technologii. Nie było ani pomieszczeń, ani sprzętu, ani pomocy dydaktycznych. Gromadzone przez lata zbiory muzealne zostały całkowicie rozproszone. Całą działalność Katedry trzeba było zaczynać od nowa. Władze uczelni przyznały towaroznawstwu niewielkie pomieszczenie, nie bardzo nadające się do zebrania większej liczby studentów i nie dające możliwości przygotowania pomocy dydaktycznych. Mimo to, już w skróconym roku akademickim 1945, odbywały się wykłady i ćwiczenia w przystosowanej do za
jęć dużej auli. Zakres tematów towaroznawczych był, jak na owe czasy i możliwości, niezwykle obszerny. Omawiano bowiem zagadnienia z technologii nieorganicznych związków oraz z towaroznawstwa spożywczego ze szczególnym uwzględnieniem problemów przemysłu fermentacyjnego oraz jakości zbóż i produktów zbożowych. W latach następnych tematyka ta uległa dalszemu poszerzeniu, mianowicie o zagadnienia związane z przemysłem tekstylnym (włókna naturalne i sztuczne), tłuszczowym i papierniczym. Na seminariach, proseminariach i przy opracowywaniu prac magisterskich sięgano także do innych gałęzi przemysłu. W kompletowaniu wyposażenia Katedry, przez poszukiwanie resztek zniszczonego sprzętu, jego remontowaniu i uzupełnianiu szczególnie aktywni okazali się: zatrudniony jako adiunkt mgr Andrzej Au (pracujący równocześnie jako rzecznik patentowy) i laborant Stanisław Malusi (uprzednio pracujący jako odlewnik w Wielkopolskiej Fabryce Maszyn "Wiepofama"). Resztkami tymi były trzy mikroskopy, 2 wagi dziesiętne i trochę szkła laboratoryjnego oraz palniki, trójnogi itp. Odzyskano też niektóre książki oraz eksponaty i poczyniono zakupy niezbędnego szkła i odczynników. Cenne materiały i eksponaty oraz próbki towaroznawcze przekazywały Katedrze niektóre przedsiębiorstwa i instytucje: m. in. Centrala Zbytu Produktów Naftowych, Centralny Zarząd Przemysłu Chemicznego w Katowicach, Fabryka Porcelany i Porcelitu w Chodzieży, Gazownia Miejska w Poznaniu, "Nitrolak" Wytwórnia Chemiczna w Poznaniu, Okręgowe Zrzeszenie Cukrowni w Poznaniu, Rolnicza Spółka Olejarska w Szamotułach, "Społem" Związek Gospodarczy Spółdzielni, Wielkopolska Izba Rolnicza w Poznaniu, Zjednoczenie Przemysłu Cukrowniczego w Poznaniu, Zakłady "Solvay" w Polsce w Mątwach koło Inowrocławia oraz Łódzkie Fabryki Tekstylne. Nazwy nieistniejących już czasami instytucji podajemy w brzmieniu, jakie występuje w aktach uczelni. W roku 1946/47 powiększyło się grono nauczające w Katedrze o dalsze dwie osoby. Mianowicie przyjęto jako młodszego asystenta wówczas magistra Macieja Wiewiórowskiego i jako asystenta wolontariusza Jerzego Purzyckiego.
O tamtych pionierskich czasach mówi w swoich wspomnieniach urzędująca jako zastępca profesora doc. dr Rufina Ludwiczak: "Doskonale pamiętam atmosferę pierwszych lat powojennych, gdy dane mi było pracować w Akademii Handlowej. Rozpierała nas energia i zapał do działania. Ciężko czasami było, - ale my w zespole nie widzieliśmy trudności, a jedynie wielkie i szczytne cele przed sobą i konieczność ich realizacji. Obok pracy w Uniwersytecie podjęłam się z namowy prof. dr Jerzego Suszki zorganizowania na nowo i kierowania Katedrą Towaroznawstwa i Technologii w Akademii Handlowej w Poznaniu. Jako kierownik Katedry byłam też członkiem Rady Profesorów Akademii (odpowiednik późniejszego senatu), która miała decydujący wpływ na wszystkie sprawy dotyczące uczelni, a zwłaszcza jej odbudowy. I tutaj natrafiałam zawsze na trudności szczególnie przy podziale dóbr t. j. funduszy na wyposażenie. Nauczanie towaroznawstwa i technologii wymagało bowiem nie tylko tablicy i kredy, ale przede wszystkim sprzętu, aparatury, szkła laboratoryjnego, odczynników chemicznych, dostępu do wody, gazu i elektryczno
A. Smoczkiewiczowa, H. Maciejewskaści - i to wszystko w odpowiednich przystosowanych pomieszczeniach. Ta oczywistość niestety nie zawsze znajdowała zrozumienie u wszystkich członków Rady Profesorów. Niezwykle wdzięczna byłam szczególnie profesorom Górskiemu i Barańskiemu za stałe popieranie moich propozycji a nawet zacfeń.
Walczyć trzeba było w tych warunkach o każdy drobiazg, - wspólnie z dr Au'em starczyło nam na to sił i energii.
Zajęć ze studentami było bardzo dużo dla I, II, III roku. Wykłady pro, wadziłam w dużej, naturalnie wówczas nie nagłośnionej auli uczelni. Cwiczenia, proseminaria i seminaria odbywały się w małych grupach w niewielkim pokoju. W pamięci mej zostały pierwsze prace magisterskie, wykonane pod moim kierunkiem. Wykonawcami byli przedwojenni dyplomanci Akademii Handlowej, którzy w nowych warunkach (rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 3. 9.1945, D. U. R. P. 1945, m43, poz. 245) mogli uzyskać stopnie magistra ekonomii po przedstawieniu odpowiedniej pracy. Byli to w roku 1946/47 mgr Edward Eis, brenner (ówczesny kierownik Szkoły Handlowej przy ul. Sniadeckich) i w roku 1947/48 dwaj nauczyciele tej Szkoły mgr Jan Krawczyk i mgr Zdzisław Muszyński. Niestety nie mogę już w mej pamięci odtworzyć tematyki wykonywanych przez nich badań. Minęło już przeszło 40 lat od tamtych czasów. Żywo w pamięci mej stoi przede mną wiele jeszcze innych wspomnień z tego okresu. Trzy lata pracy w Akademii Handlowej obok takiej samej działalności w Uniwersytecie, co składało się wówczas na zwykłą codzienność, były zarazem początkiem mej samodzielnej działalności kierowniczej na polu naukowym i pedagogicznym, która jak się później okazało, wypełniła mi całe życie. Mam nadzieję, że to co wówczas z zespołem zdziałałam, choć w części dało podwaliny pod dalszy rozwój towaroznawstwa. " Wypowiedź doc. dr Ludwiczak uzupełnia dr Au: "W marcu 1945 wróciłem do Poznania i od razu skierowany zostałem przez prof. dr Antoniego Gałeckiego do pracy w Katedrze Towaroznawstwa i Technologii w Akademii Handlowej w Poznaniu. Zostałem asystentem doc. dr Rufmy Ludwiczak. Oboje stanęliśmy wobec ogromu zadań, zdawałoby się nie do pokonania. Od zaraz trzeba było rozpocząć zajęcia ze studentami. Do dyspozycji naszej był jeden pokój 25 m 2 na drugim piętrze w niezniszczonej części gmachu. A sprzęt i wyposażenie? Razem z laborantem Stanisławem Malusim i intendentem uczelni Franciszkiem Lewandowskim zdołaliśmy z dawnego majątku Katedry odszukać mizerne resztki w postaci uszkodzonych 3 wag, 2 skrzynek z odważnikami, pustych słojów i trochę szkła laboratoryjnego. Z przyznanych funduszy zakupiono szkło i odczynniki. W efekcie naszych starań niektóre przedsiębiorstwa i instytuq'e przekazywały wzory i próbki towarów jako pomoce dydaktyczne i eksponaty do przyszłego muzeum towaroznawczego. Wkrótce mały pokój nie wystarczał na przechowywanie nagromadzonych materiałów. Odnaleźliśmy także część księgozbioru Katedry, zebranego przed wojną przez doc. Wiertelaka. Uzyskaliśmy też informacje, że w kościele św. Michała przy ul. Stolarskiej, zamienionego przez okupanta na magazyn, znajdują sięoprawione tomy "Beilsteina", stanowiące od lat podstawowe dla chemika źródło informacji o związkach chemicznych. Tomy te własnoręcznie wraz z laborantem Malusim przewiozłem do pomieszczeń Katedry. Dały one początek jednej ze znanych i wykorzystywanych bardzo w Poznaniu bibliotek chemicznych. Z biegiem czasu, dzięki staraniom kierownika Katedry i życzliwości Rektora Akademii uzyskaliśmy trzy dalsze pomieszczenia w głównym hallu gmachu na parterze. Można tam było urządzić gabinet kierownika z biblioteką, laboratorium oraz sale do ćwiczeń i seminariów. Umieściliśmy tam także nasze zbiory do przyszłego muzeum oraz pomoce dydaktyczne. Dydaktykę ze studentami prowadziłem z dużym zaangażowaniem, widziałem bowiem efekty naszej wspólnej pracy. Jednakże nadmiar obowiązków, które od lat wypełniałem równocześnie w związku z orzecznictwem patentowym, zmusiły mnie do rezygnacji z działalności w Akademii Handlowej." Wspomnienia dr Au'a uzupełnić można dalszymi informacjami o tym okresie pracy w Katedrze. Mianowicie w ciągu pierwszych lat po wojnie ćwiczenia z towaroznawstwa odrabiało rocznie 450 do 600 studentów w grupach od 32 do 60 osób. Na seminariach liczących od 6 do 12 osób omawiano zagadnienia dotyczące surowców i produktów spożywczych, materiałów tekstylnych, drzewnych i papierniczych. Prowadzono także badania w ramach prac magisterskich. W następnych latach działalność Katedry szła dotychczas wytyczonym torem, mimo że doszło do następnych zmian personalnych w obsadzie Katedry. Mianowicie w roku akademickim 1947/48 na miejsce ustępującego adiunkta Au'a, adiunktem mianowany został mgr Maciej Wiewiórowski, a ponadto przyjęto do pracy w charakterze młodszych asystentów Alinę Suszko i Jerzego Purzyckiego. Z inicjatywy doc. dr Ludwiczak zespół ten przygotował skrypt do ćwiczeń, obejmujący 27 tematów analitycznych, a mianowicie: 2 ćwiczenia pomiarowe, 9 ćwiczeń z zakresu towaroznawstwa spożywczego, 6 ćwiczeń z zakresu tłuszczów, mydła i olejów mineralnych, 6 ćwiczeń z zakresu tekstyliów i 3 z zakresu towarów papierniczych. Rok akademicki 1948/49 przyniósł zmiany w kierownictwie Katedry. Doc. dr Rufina Ludwiczak, pracująca od 1945 roku równocześnie w Katedrze Chemii Organicznej Uniwersytetu Poznańskiego, przeszła całkowicie do Uniwersytetu i jako profesor nadzwyczajny objęła kierownictwo Katedry i Zakładu Chemii Organicznej i Biologicznej na Oddziale Farmaceutycznym przy Wydziale Matematyczno- Przyrodniczym U. P. Na jej miejsce powołany został na kierownika Katedry Towaroznawstwa i Technologii w charakterze zastępcy profesora dr chemii Franciszek Szeląg, który automatycznie został członkiem Rady Profesorów Akademii Handlowej. Adiunktem nadal pozostał mgr Maciej Wiewiórowski, nominacje na sL asystenta uzyskał mgr Marian Durski, na asystenta mgr Jerzy Purzycki. Pod nowym kierownictwem, tak jak w poprzednich latach, zwiększał się stopniowo stan wyposażenia w aparaturę, sprzęt, pomoce naukowe i książki. Uzyskiwano bowiem ceiyią aparaturę analityczną (m. in. przyrząd do badania wytrzymałości włókien) a także pokaźną liczbę eksponatów pochodzących z ZSRR, Czechosłowacji, Austrii i Rumunii, wystawiających na Międzynarodowych Targach Poznańskich. 
A. Smoczkiewiczowa, H. Maciejewska
Do tematyki ćwiczeń i seminariów wprowadzono nowe zagadnienia związane z zainteresowaniami kierownika, tj. problemy przemysłu tłuszczowego. Opracowywane materiały umieszczono w nowo wydanym skrypcie dla studentów. Natomiast w ramach prac magisterskich tematyka zależała od zleceń z przemysłu i zainteresowań studenta. Dla przykładu należałoby wymienić niektóre tematy prac magisterskich z tego okresu i ich autorów: - Przemysłowe tłuszcze roślinne (J. Purzycki) - Ocena ziarna jęczmienia browiarnianego (Henryk Satory) - O własnościach i ocenie słodu (Wiktor Depka) - Wełna owcza i jej produkty zastępcze (Marian Janusz) - Wełna celulozowa (Edward Eisbrenner) - Wełna kazeinowa - Lanital (Leon Stawicki) - Pochodzenie i rozprzestrzenianie uprawy zbóż chlebowych (Jacek Śląski) - Materiały budowlane wiążące (Roman Madej) i wiele innych.
Rozwijająca się dynamicznie działalność Katedry, szczególnie dydaktyczna, spowodowała, że kierownictwo jej wystąpiło o przyznanie dalszych etatów. W roku akademickim 1949/50 obok czynnych już w ubiegłych latach pracowników naukowych przyjęto dodatkowo w charakterze młodszych asystentów: Mariana Kasperka, Aleksandrę N owak, Józefa Pinkowskiego i Wojciecha Slaczko, początkowo jako zastępców, a także jako pomocnika laboranta Kazimierę Matuszak.
W programie zajęć towaroznawczych studenci przerabiali w tych latach już 32 ćwiczenia, pracując po 2 godziny tygodniowo w grupach po 50 do 60 osób.
Ogółem ćwiczenia te ukończyło 664 studentów. Na seminariach dla III i IV roku (34 osoby) opracowywano różną tematykę m. in.: - Produkcja soków owocowych - Przetwórstwo owoców w Polsce w latach 1945-1949 - Metody produkcji serów ze szczególnym uwzględnieniem produkcji serów w Polsce - Materiały budowlane w ZSRR i wiele innych. Ze względu na niezwykle szeroki wachlarz tematów i wobec braku podręczników, każdy z wykładających oddawał do dyspozycji słuchaczy materiały z własnych wykładów. Materiały te powielało Koło Naukowe, Stowarzyszenie Studentów A. H. w formie skryptów. Trzeba było również powiększyć liczbę pomocy naukowych, zasilić Bibliotekę w nowo wydane podręczniki i monografie, szczególnie z dziedziny produkcji i oceny oraz przechowywania wszelkiego rodzaju artykułów spożywczych, a także z zakresu włókiennictwa, metalurgii i ogólnie artykułów przemysłowych. Rozrastająca się biblioteka towaroznawcza zaczęła się już wówczas liczyć na studiach handlowych. W krótkim tym szkicu dotyczącym pracy organizacyjnej i dydaktycznej Katedry Towaroznawstwa i Technologii nie można pominąć rozpoczętej już w 1945 pracy naukowej - efektywnej lecz prowadzonej w niezwykle trudnych warunkach. Wykonywano prace i badania typowo towaroznawcze, określające jakość oraz przydatność wielu surowców i produktów porównując z różnego 
rodzaju normami. Działalność ta, przeważnie udokumentowana w maszynopisach nie dotrwała do naszych czasów. Były też prace badawcze wykonywane w kooperacji z Uniwersytetem Poznańskim, w skład którego wchodził także Wydział Lekarski i Rolniczo- Leśny.
Tak się złożyło, że zarówno kierownicy Katedry jak i adiunkci byli z wykształcenia chemikami, związanymi przez prace magisterskie i doktorskie z macierzystymi Katedrami Uniwersytetu Poznańskiego. Mogli oni bez przeszkód swoje zamiłowania badawcze kontynuować w laboratoriach uniwersyteckich i pod opieką swoich promotorów. Rufina Ludwiczak, Franciszek Szeląg i Maciej Wiewiórowski wyszli ze świetnej szkoły organików, stworzonej przez prof. dr Jerzego Suszkę, zajmującej się przede wszystkim badaniami nad alkaloidami.
Wszyscy troje potrafili skupić wokoło siebie zdolnych chemików oraz towaroznawców i stworzyć zaczątki późniejszej szkoły badawczej, obejmującej różne dziedziny towaroznawstwa. Wszyscy troje byli także bezsprzecznie twórcami właściwej i do dziś obowiązującej koncepcji towaroznawstwa, opartej o szeroko pojęte studia przyrodnicze i techniczne. O ówczesnej swojej działalności, a także i późniejszej, gdy prof. Wiewiórowski był już związany z uczelnią, oraz o towaroznawstwie jako nauce mówi dziś prof. dr Maciej Wiewiórowski: "Gdy w tamtych latach jako młody chemik z Uniwersytetu Poznańskiego rozpocząłem pracę w charakterze asystenta w uczelni handlowej, zaczęły mnie gnębić wątpliwości, co do słuszności mojego wyboru. Co ma bowiem wspólnego chemia z towaroznawstwem? - Albo inaczej, co to jest towaroznawstwo jako nauka? - Na szczęście, wątpliwości wszystkie okazały się nieuzasadnione. Od razu wciągnięty zostałem w "chemiczną" działalność Katedry, poznałem nowe dziedziny chemii, nowe zagadnienia, które do tego czasu jako chemikowi - organikowi były mi obce. I tak, krok po kroku, zdałem sobie sprawę z tego, że aby poznać" towar", ocenić jego wartość i przydatność, trzeba wszechstronnej wiedzy o materiałach-surowcach i technologiach otrzymywanych z nich produktów, które dla handlowca i kupującego stają się dopiero towarem. Do tego potrzebna jest znajomość nauk przyrodniczych i technicznych, przy czym wśród nich decydującą rolę gra chemia, jako nauka o materii i jej przemianach w warunkach naturalnych i sztucznych stworzonych przez człowieka. Towaroznawstwo poznańskie, do którego nauczania włączyłem się przyjrnur jąc etat asystenta, miało od lat z okresu międzywojennego bogatą tradycję bazowania na naukach przyrodniczych. Już wówczas nauczano bowiem fizyki, chemii i technologii chemicznej, a wykładowcami byli świetni fachowcy z Uniwersytetu Poznańskiego. My chemicy w zespole, zatrudnieni po wojnie na kierunku towaroznawstwa byliśmy kontynuatorami tej tradycji. W sprzyjających warunkach zaistniałych w uczelni zaczęliśmy rozszerzać zakres zajęć chemicznych analitycznych, zarówno w chemii nieorganicznej, organicznej jak i biochemii. Szczęśliwie - wykładowca i prowadzący zajęcia miał w owym czasie pewną swobodę w doborze materiału z powierzonego przedmiotu. Programy budowaliśmy według naszego najlepszego zrozumienia. I pro
A. Smoczkiewiczowa, H. Maciejewskagramy te później weszły do programów zatwierdzanych przez Ministerstwo, gdy powstał kierunek i Wydział Towaroznawstwa. Chciałbym jeszcze podkreślić, że w uczelni i w gronie kolegów, a także wśród wówczas starszego grona nauczającego z różnych specjalności zawsze»była taka atmosfera, w której ludzkie umiejętności i zdolności ceniło się najwyżej. Takie właśnie nastawienie umożliwiło nam rozpoczęcie działalności naukowej, która w moim odczuciu, dawała nam wszystkim nie małą satysfakcję." Rok 1950 zamyka pewien okres w działalności Katedry Towaroznawstwa i Technologii w Akademii Handlowej. W uczelni tej bowiem zmieniła się wówczas i struktura, i nazwa. Wydaje się więc, że tą datą należy zamknąć pierwszy powojenny okres tej dyscypliny nauki, pozostawiając dalszą historię towaroznawstwa następnemu opracowaniu. Zapoczątkowana w roku 1949 radykalna przebudowa polskiej nauki i kultury dotyczyła nie tylko metod działania i nauczania w wyższych uczelniach, lecz także polegała na rozczłonkowaniu istniejących struktur i powstawaniu z wielowydziałowych uniwersytetów kilku nowych akademii, szkół wyższych i instytutów. Ponadto znana z lat przedwojennych pewna swoboda w traktowaniu przedmiotów nauczania przez wykładowców według własnych zainteresowań badawczych musiała ustąpić przed naporem ustalonych przez Ministerstwo określonych ściśle programów, przygotowujących specjalistów w wąskich zakresach wiedzy i zmuszających zespół nauczający do podporządkowania się wymaganym rygorom oraz ich egzekwowania u studentów. Obowiązujące od tego czasu przepisy z jednej strony ograniczały zapał do pracy pracowników nauki i ich inwencję twórczą, z drugiej strony przyczyniły się do powstania i działania wąskich specjalności w każdej dziedzinie. Co na tym zyskało towaroznawstwo w uczelni poznańskiej? Ogólnie trzeba stwierdzić, że nauki towaroznawcze przeszły w tym czasie różne fazy rozwoju zmieniając struktury organizacyjne kilkakrotnie wraz z powstaniem nowych specjalności i tworzeniem nowych zakładów a nawet katedr. Pewna dążność do przemian w samej istocie towaroznawstwa świadczyła jednak o wzrastającym znaczeniu tego kierunku w uczelni a także o społecznej potrzebie kształcenia tego rodzaju specjalistów dla gospodarki narodowej. Dekretem z dnia 26 października 1950 r. Dz. U. 1950 nr 49 poz. 444 Rada Ministrów postanowiła, a Rada Państwa zatwierdziła przekształcenie Akademii Handlowej w Wyższą Szkołę Ekonomiczną w Poznaniu, podległą Ministrowi Szkół Wyższych i Nauki. N a dwóch wydziałach: Finansowym i Handlowym utworzono pewną liczbę Sekcji oraz Katedr z połączonymi z nimi Zakładami. Towaroznawstwo wówczas weszło w skład Wydziału Handlowego do czasu, gdy przy następnej reorganizacji uczelni utworzono trzeci Wydział Towaroznawstwa. Zespół nauczający specjalności towaroznawczych z zasL prof. dr Franciszkiem Szelągiem i wówczas jeszcze dr Maciejem Wiewiórowskim na czele cieszył się bardzo dobrą opinią i uznaniem u władz a także pracowników naukowych innych specjalności. Dowodem tego było częste powierzanie znaczących funkcji we władzach Akademii Handlowej i późniejszej Wyższej Szkoły Ekonomicznej. 
I tak - zast pro£: dr Szeląg był prorektorem uczelni w latach 1949 do 1951, gdy rektorem był prof. dr Florian Barciński. Dr Szeląg piastował też funkcję dziekana Wydziału Towaroznawczego w latach 1954 do 1958. Natomiast prof. dr Maciej Wiewiórowski pełnił funkcję prodziekana Wydziału Handlowego w roku akademickim 1951/52 i następnie dziekana późniejszego Wydziału Handlu w latach 1953 do 1955. Za wybitne zasługi i przyczynienie się do rozwoju uczelni prof.
dr Maciej Wiewiórowski został w roku 1986 uhonorowany tytułem doktora honoris causa Akademii Ekonomicznej. Lata po roku 1950 odznaczały się w działalności nauk towaroznawczych tak pod względem organizacyjnym jak naukowym i dydaktycznym dalszym niezwykle intensywnym rozwojem. Uczelnia poznańska obok krakowskiej przyczyniła się do wykształcenia wielu wybitnych jednostek i osobowości ze specjalności towaroznawczej, których działalność zawodowa zaważyła w znacznym stopniu na życiu gospodarczym Polski. Działalność towaroznawstwa w Poznaniu po roku 1950 będzie przedmiotem osobnego opracowania.
Uwaga: częste zmiany w strukturze uczelni powodowały także zmiany w nazwach poszczególnych jednostek organizacyjnych (np. Wydział Handlu i Wydział Handlowy). Dla ujednolicenia nazwę Katedry przyjęto jako: Katedra Towaroznawstwa i Technologii, choć w niektórych latach pojawia się: Katedra Technologii i Towaroznawstwa.
Życiorysy
Rufina Stella Ludwiczak urodziła się 23. 07.
1906. w Poznaniu. Po maturze w Gimnazjum im. Dąbrówki w Poznaniu w 1925 roku, rozpoczęła studia chemiczne na Uniwersytecie Poznańskim, uzyskując w 1932 roku dyplom magistra filozofIi z zakresu chemii. W czasie studiów okresowo pracowała zarobkowo. Stopień doktora nauk ścisłych z zakresu chemii uzyskała w 1936 roku na podstawie pracy wykonanej w Zakładzie Chemii Organicznej U. P. pod kierunkiem prof. dr Jerzego Suszki. W latach 1933 do 1939 czynna była początkowo jako asystent, następnie adiunkt w Zakładzie Chemii Organicznej Uniwersytetu Poznańskiego. Przewód habilitacyjny dr Rufiny Ludwiczak otwarty został w roku 1939 i na podstawie zachowanych przez wojnę materiałów doświadczalnych i akt mógł zostać zakończony bezpośrednio po wojnie już w 1945 roku, uchwałą Rady Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Poznańskiego z dnia 22 czerwca 1945 roku. Przebywając w czasie okupacji w Krakowie dr Ludwiczak pracowała jako nauczycielka w szkołach średnich i technicznych oraz jako chemik w laborato
A. Smoczkiewiczowa, H. Maciejewska
riach chemicznych. W tym czasie brała czynny udział w tajnym nauczaniu Uniwersytetu Jagiellońskiego wykładając chemię dla studentów medycyny. Po powrocie do Poznania w marcu 1945 roku dr Rufma Ludwiczak objęła stanowisko adiunkta w Katedrze Chemii Organicznej U. P. Równocześnie podjęła się reaktywowania i organizacji Katedry Towaroznawstwa i Technologii w Akademii Handlowej w Poznaniu, przyjmując w charakterze zastępcy profesora funkcję kierownika tejże Katedry. W pierwszym po wojnie skróconym roku akademickim 1945 i następnym 1945/46 prowadziła w ramach swych funkcji wykłady z chemii organicznej i chemii spożywczej dla studentów farmacji, wykłady z chemii i technologii barwników dla studentów chemii oraz wykłady z chemii i towaroznawstwa dla studentów Akademii Handlowej. Nominację na profesora nadzwyczajnego uzyskała doc. Ludwiczak w roku 1948, kierując Zakładem Chemii Organicznej w Oddziale Farmaceutycznym na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym U. P., przekształconym później w Wydział Farmaceutyczny po powstaniu Akademii Medycznej w Poznaniu w roku 1950. Tytuł profesora zwyczajnego nauk farmaceutycznych uzyskała w roku 1966. Kierownictwo Katedry Chemii Organicznej na Wydziale Farmaceutycznym sprawowała pro£: Ludwiczak do dnia 1 września 1976 roku t.j. do chwili przejścia na emeryturę. W pracach badawczych prof. Ludwiczak szczególne zainteresowanie poświęcała i poświęca nadal syntezie naturalnych związków z grupy alkaloidów kory chinowej, syntezie pochodnych trojterpenów oraz poszukiwaniom nowych związków czynnych biologicznie z krajowych surowców roślinnych. Tematykę tę kontynuują uczniowie i byli współpracownicy pro£: Ludwiczak, w tym 3 profesorów i 1 docent mianowany. Jako badacz, pedagog i organizator badań uczestniczyła pro£: Ludwiczak w licznych Komisjach, m.in. Leku Syntetycznego, Leku Roślinnego i Terapii Doświadczalnej Polskiej Akademii Nauk, zyskując wszędzie wielkie uznanie. Jako członek kadry nauczającej w Akademii Medycznej prof. Ludwiczak piastowała kolejno różne odpowiedzialne funkcje, m.i.: prodziekana (1952-53), dziekana (1958-62), i (1965-1966) Wydziału Farmaceutycznego oraz prorektora (196263) Akademii Medycznej.
W III kadencji w latach 1960 do 1963 prof. Ludwiczak była posłem na Sejm PRL. Za swą aktywną postawę i efektywną działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną otrzymała prof. Ludwiczak liczne nagrody i odznaczenia państwowe. W ciągu 3 lat kierowania Katedrą Towaroznawstwa i Technologii w Akademii Handlowej pro£: Ludwiczak dzięki wielostronności swych zainteresowań i talentom organizacyjnym doprowadziła do powstania placówki naukowej i dydaktycznej, która niewątpliwie już wówczas wycisnęła swe piętno na kształceniu fachowców dla gospodarki narodowej, a w przyszłości przyczyniła się do powstania samodzielnego kierunku towaroznawstwa w uczelniach ekonomicznych. W czerwcu 1987 roku prof. Ludwiczak obchodziła uroczystość odnowienia doktoratu po 50 latach od jego nadania w Uniwersytecie Poznańskim. 
Andrzej Au urodził się 20. 09. 1911 roku w Poznaniu. Szkołę podstawową i średnią ukończył we Francji. Maturę zdał w Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w roku 1930, Studia chemiczne podjął na Uniwersytecie Poznańskim uzyskując w roku 1938 stopień magistra nauk ścisłych w zakresie chemii. W roku 1950 uzyskał stopień doktora chemii na podstawie pracy doświadczalnej, wykonanej w Zakładzie Chemii Nieorganicznej pod kierunkiem prof. dr Alfonsa Krausego. Przed studiami i w czasie studiów dr Au pracował zawodowo, w latach 1930 do 1931 w warsztatach Zakładów H. Cegielski w Poznaniu. Od roku 1935 zaangażowany został jako tłumacz tekstów francuskich, niemieckich i angielskich w kancelarii rzecznika patentowego dr Inz. Mariana Kryzana w Poznaniu. W kancelarii tej pracował nieprzerwanie także po ukończeniu studiów, również po jej nakazowym przeniesieniu do Warszawy w roku 1945. W okresie wojny dr Au brał czynny udział w obronie Warszawy i w Powstaniu Warszawskim, a także związany był z tajnym nauczaniem kierowanym w Warszawie przez profesorów Antoniego Gałeckiego i Stanisława G lixellego .
Zasadnicza działalność zawodowa dr Au'a związana jest z rzecznictwem przed Urzędem Patentowym. Od 1946 prowadził samodzielną kancelarię a następnie działał jako kierownik Kolegium Rzeczników Patentowych - Oddział w Poznaniu, reprezentując sprawy z dziedziny wynalazków, wzorów i znaków towarowych przedsiębiorstw krajowych, firm i koncernów zagranicznych. Brał udział w kongresach krajowych i zagranicznych z dziedziny ochrony własności przemysłowej i intelektualnej. Po likwidacji kancelarii wolno praktykujących, dr Au przechodzi do pracy w dziedzinie wynalazczości i postępu technicznego do Izby Rzemieślniczej w Poznaniu i następnie do Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych w Poznaniu (1973). Jako znawca języków obcych po przejściu na emeryturę w roku 1978 nadal dokonuje tłumaczeń dla Naczelnej Organizacji Technicznej. W życiu zawodowym dr Au'a dwuletnia praca w Katedrze Towaroznawstwa i Technologii Akademii Handlowej była tylko epizodem. Mimo to, dzięki umiejętnościom organizacyjnym i pracowitości wniosła cenne wartości do działalności nowo powstałej i rozwijającej się po zniszczeniach Katedry w Akademii Handlowej.

A. Smoczkiewiczowa, H. Maciejewska
M « H M H M H I Maciej Wiewiórowski urodził się 24. 08.
1918 roku we wsi Bagatelka w powiecie wrzesińskim. Ojciec jego, nadleśniczy zginął w Powstaniu Wielkopolskim. Maturę uzyskał w rbku 1936 w gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i w tymże roku rozpoczął studia chemiczne na Uniwersytecie Poznańskim. Ukończył je po wojnie w roku 1946 uzyskując stopień magistra. Pracę doktorską wykonał pod kierunkiem prof dr Jerzego Suszki na temat: "Badania nad pochodnymi i tzw. alfa-izomeria w grupie kodeiny", uzyskując w roku 1950 stopień doktora nauk przyrodniczych. W roku 1954 uzyskał tytuł naukowy docenta na podstawie pracy dotyczącej metodyki chromatografii bibułowej w odniesieniu do rozdziału i identyfIkacji alkaloidów łubinowych. W 1959 Centralna Komisja KwalifIkacyjna przyznała docentowi Wiewiórowskiemu tytuł profesora nadzwyczajnego, w roku 1969 tytuł profesora zwyczajnego. W okresie wojny prof. Wiewiórowski brał czynny udział w konspiracyjnej działalności Armii Krajowej. Za działalność tę otrzymał Krzyż Walecznych, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami oraz Krzyż Partyzancki. W latach 1947 do 1959 prof Wiewiórowski pracował w Akademii Handlowej, przekształconej w 1950 roku w Wyższą Szkołę Ekonomiczną, przechodząc kolejno wszystkie stopnie kariery naukowej od asystenta do kierownika Katedry (do 1950 - adiunkt, od 1950 do 1959 kierownik Zakładu i Katedry Chemii Ogólnej).
Od roku 1959 prof. Wiewiórowski działał i działa nadal w Instytucie Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (w latach 1969 do 1973 jako dyrektor Instytutu) oraz w latach 1959 do 1978 jako kierownik zakładu Stereochemii. Równocześnie zajmował prof. Wiewiórowski stanowisko kierownika w Laboratorium Biochemicznym Zakładu Hodowli Roślin Polskiej Akademii Nauk (1955 - 1960), w Pracowni Biochemii i Struktury Alkaloidów PAN (1960 - 1969), w Instytucie Chemii Organicznej PAN - w Zakładzie Stereochemii Produktów Naturalnych jako kierownik (1969 - 1980) oraz w Zakładzie Chemii Bioorganicznej PAN (1988 i nadal).
Specjalnością naukową prof. Wiewiórowskiego w dziedzinie chemii organicznej są badania produktów naturalnych, szczególnie alkaloidów i amin biogennych oraz kwasów nukleinowych, natomiast w dziedzinie chemii bioorganicznej: synteza, struktura i funkcja tRNA oraz badania konformacyjne kwasów nukleinowych i ich kompleksów. Badania te zostały włączone do opracowywanych w Polsce problemów'węzłowych (2), resortowych (2), międzyresortowych (3) i problemu koordynowanego przez PAN.
Prof Wiewiórowski jako bardzo dobry organizator i inspirator badań gromadził i gromadzi wokół siebie lirzne grono naukowców, tworząc t.zw. szkoły 
badawcze. Osobiście i wraz z zespołem brał i bierze udział czynny w wielu zjazdach, kongresach i sympozjach naukowych w kraju i zagranicą. Nawiązane przez profesora liczne współprace z ośrodkami krajowymi i zagranicznymi, umożliwiły staże naukowe (także zagraniczne) wielu młodym współpracownikom, oraz rozwój badań w dziedzinach zainicjowanych przez profesora. Prof. Wiewiórowski od lat zajmował i zajmuje nadal ważne stanowiska zawodowe i organizacyjne w szkolnictwie wyższym (prodziekan, dziekan, prorektor, kierownik zakładu i katedry) i w Polskiej Akademii Nauk (członek rzeczywisty, członek korespondent, kierownik Instytutu i Zakładu), a także w władzach centralnych (Centralna Komisja Kwalifikacyjna) i w komitetach redakcyjnych krajowych i zagranicznych czasopism. Za swoją działalność prof. Wiewiórowski otrzymał liczne nagrody (państwowa I. stopnia indywidualna 1980, Ministra Szkolnictwa Wyższego i Nauki, PAN i inne) oraz odznaczenia (Order Sztandaru Pracy I. i II. Klasy, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski i inne).
W roku 1986 uzyskał tytuł doktora honoris causa Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. W roku 1988 przeszedł na emeryturę.
Franciszek Szeląg urodził się 30. 09. 1907 roku we wsi Donatowo w powiecie kościańskim, zmarł 27. 07. 1973 roku podczas podróży do Jugosławii. Maturę zdał w 1926 roku w Kościanie. Studia chemiczne podjął na Wydziale Matematyczno- Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego uzyskując w 1933 roku stopień magistra filozofii z zakresu chemii. W 1935 roku uzyskał stopień doktora na podstawie pracy wykonanej pod kierunkiem prof. dr Jerzego Suszki p.t. "Z badań nad stereochmicznym przekształceniem karbinolowego atomu węgla alkaloidów kory chi." nowej W latach 1931 do 1937 pracował w Zakładzie Chemii Organicznej Uniwersytetu Poznańskiego prowadząc m. in. zajęcia z preparatyki i analizy organicznej. W czasie studiów pracował przez pewien czas w fabryce Superfosfatu Dr Roman May w Poznaniu. W 1937 roku przeniósł się do fabryki Zjednoczonych Zakładów Materiałów Wybuchowych i Azotu w Łaziskach Górnych, gdzie w laboratorium prowadził badania nad rafinacją i hydrogenizacją tłuszczów roślinnych i zwierzęcych. W roku 1939 brał udział w kampanii wrześniowej i z wojskowymi grupami technicznymi przekroczył granicę węgierską. Po pobycie w Budapeszcie w styczniu 1940 roku wyjechał do Francji, gdzie pracował w charakterze referenta w dziale ekonomicznym w biurze Prezydium Rady Ministrów rządu polskiego na emigracji. W czerwcu tegoż roku przeniósł się do Wielkiej Brytanii, gdzie - 
A. Smoczkiewiczowa, H. Maciejewskapozostając w Prezydium Rady Ministrów-objął stanowisko zastępcy Dyrektora Biura Prezydialnego oraz zastępcy szefa gabinetu Premiera Stanisława Mikołajczyka aż do końca listopada 1944 roku. Później aż do utworzenia Rządu Jedności N arodowej pracował na stanowisku kierownika Wydziału Administracyjnego.
W dniu 7. sierpnia 1945 dr Szeląg został przyjęty do służby w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w charakterze I. sekretarza Ambasady R. P. w Londynie.
W marcu 1946 roku został mianowany Radcą Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Departamencie Politycznym w VI. stopniu służbowym z przydziałem do Wydziału Brytyjskiego. Po powrocie do Polski, zwolniony na własną prośbę z Ministerstwa objął w listopadzie 1946 roku stanowisko referenta-towaroznawcy w Centrali Importowo- Eksportowej Chemikaliów i Aparatury Chemicznej Sp. z 0.0. w WarszaWIe. Z dniem 1. czerwca 1948 objął dr Szeląg kierownictwo Katedry Towaroznawstwa i Technologii w Akademii Handlowej w Poznaniu jako zastępca profesora i kierował nią w przemianowanej później Wyższej Szkole Ekonomicznej do roku 1961. W tym okresie był czynny w władzach uczelni, mianowicie w latach 1949 do 1951 jako dziekan Wydziału Towaroznawczego.
Z polecenia prorektora d/s nauki prof. dr Zbigniewa Zakrzewskiego w roku 1953 dr Szeląg przygotował wniosek do Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej, w którym ubiegał się o nadanie mu tytułu samodzielnego pracownika nauki. Wniosek taki został ponowiony w roku 1964 o przyznanie dr Szelągowi tytułu docenta mianowanego. Oba wnioski z przyczyn pozanaukowych związanych z jego przekonaniami i działalnością w czasie wojny załatwione zostały odmownie. W międzyczasie dr Szeląg przeszedł na stanowisko wykładowcy, na którym dotrwał do emerytury w 1972 roku. Swoje rozległe doświadczenie w zakresie towaroznawstwa wykorzystał dr Szeląg w licznych opracowaniach dla praktyki gospodarczej, szczególnie w zakresie tłuszczów i mleka. Wspólnie z inż. Stefanem Bujakiem i prof. dr Aleksandrem Lempka opatentował urządzenie do odkwaszania mleka. Był współautorem podręcznika akademickiego p. t. "Towaroznawstwo Produktów Spożywczych" Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 1970 I wyd.
i 1984 II. wyd. oraz licznych opracowań dla studentów, wydanych w formie skryptów (Metody badania artykułów spożywczych, W-wa 1959). W ostatnich latach swego życia dr Szeląg poświęcił się całkowicie pracy dydaktycznej, przekazując swoją wiedzę studentom na prowadzonych przez siebie seminariach oraz kierując pracami magisterskimi. Za zasługi na polu nauki i dydaktyki odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem za Zasługi w Obronności Kraju oraz Honorową Odznaką m. Poznania.
Działalność naukowa i dydaktyczna zas1. prof. dr Szeląga przyczyniła się niewątpliwie w bardzo wybitnym stopniu do rozwoju nauk towaroznawczych i do nadania im właściwej rangi wśród nauk przyrodniczych.  Zródła
1. Spisy Wykładów oraz Składy Osobowe Akademii Handlowej w Poznaniu za lata 1945 do 1950 2. Informacje ustne prof. R. Ludwiczak, dr A. Au'a, prof. dr M. Wiewiórowskiego i mgr H. Maciejewskiej 3. Roczniki Akademii Handlowej z lat 1945 do 1950 4. 30 Lat Uczelni: WSH - AH - WSE w Poznaniu, 1956 5. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, 1926-1976, Poznań 1976 6. Kartoteka prac magisterskich ujęta w Kartotece Biblioteki Głównej Akademii Ekonomicznej 7. Kronika m. Poznania 1989 zesz. 3: A. Smoczkiewiczowa, H. Maciejewska, Towaroznawstwo w W. S. H. w okresie międzywojennym
Uwaga: w niektórych źródłach podana jest nazwa: Zakład lub Katedra Technologii i Towaroznawstwa w innych Zakład lub Katedra Towaroznawstwa i Technologii. Dla ujednolicenia zawsze stosowałyśmy nazwę: Katedra Towaroznawstwa i Technologii.   DZIAŁ BIEZĄCY
WYNIKI WYBORÓW DO SEJMU I SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W DNIU 27 PAŹDZIERNIKA 1991 R.

, .
oprac. KATARZYNA SIERZANT
W wyborach parlamentarnych w dniu 27. 10. 1991 r. Poznań wchodził w skład 18 Okręgu Wyborczego do Sejmu RP obejmującego swym zasięgiem województwo poznańskie. Województwo poznańskie łącznie z miastem Poznań stanowiło również Okręg Wyborczy do Senatu RP. W 18 Okręgu Wyborczym do Sejmu RP wybierano 14 posłów, do Senatu województwo poznańskie otrzymało 2 mandaty. Okręgowa Komisja Wyborcza w Poznaniu zarejestrowała 271 kandydatów zgłoszonych na listach 28 komitetów wyborczych. Wojewódzka Komisja Wyborcza zarejestrowała 16 kandydatów zgłoszonych przez 14 komitetów wyborczych. W celu przeprowadzenia wyborów do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w Poznaniu utworzono 271 obwodów głosowania, w tym 26 w szpitalach, zakładach pomocy społecznej oraz areszcie śledczym (tzw. obwody zamknięte). W skład obwodowych komisji wyborczych Rada Miejska Poznania powołała 2.624 osoby. Liczba uprawnionych do głosowania z terenu miasta Poznania według ustaleń zawartych w protokołach obwodowych komisji wyborczych wynosiła 443.314 osób. W głosowaniu udział wzięło 229.206 osób co stanowi 51,70% uprawnionych do głosowania. Liczba uprawnionych do głosowania w województwie poznańskim wynosiła 962.955 osób. W głosowaniu udział wzięło 459.570 osób co stanowi 47,72% uprawnionych do głosowania w Okręgu Wyborczym Nr 18.
W wyborach do Sejmu RP głosów nieważnych oddano 10.419, a w wyborach do Senatu 7.242. Frekwencja wyborcza w poszczególnych dzielnicach miasta była następująca: 
K. Sierżant
%w %w Nr obwodów Liczba Liczba osób stosunku do stosunku do Lp. Dzielnica wyborczych uprawnionych głosujących ogółu liczby do głosowania uprawnionych uprawnionych w mieście w dzielnfcy 1. Stare Miasto l - 64 124.508 64.251 14,5 51,60 2. Nowe Miasto 6 5 - 122 97.734 50.466 11,4 51,63 3. Wilda 123 - 158 50.094 25.180 5,7 50,26 4. Grunwald 159-226 108.578 57.475 13,0 52,93 5. Jeżyce 227-271 62.400 31.834 7,1 51,01 Razem 443.314 51,70
Zestawienie wyników wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z terenu miasta Poznania
Lista Nr 2 Polskie Stronnictwo Ludowe - Sojusz Programowyl. Kalemba Stanisław
2. Skrzypczak Hanka
3. Dziamski Leszek
4. Borwin Leopold
5. Waligóra Józef
6. Matuszek Joel
7. Król Marian
8. Maćkowiak Bolesław
9. J ankowiak Edmund
10. Staszak Marek
11. Roszyk Antoni
12. Grobelny Grzegorz
13. Lipski Ryszardlat 43, inż. rolnik zam. Swarzędz, popierany przez Polskie Stronnictwo Ludowe lat 56, rolniczka, zam. Brodniczka, gm. Brodnica, popierana przez Koła Gospodyń Wiejskich lat 49, lekarz weterynarii, zam. Gradowice, gm. Wielichowo, popierany przez Polskie Stronnictwo Ludowe "Mikołajczykowskie" lat 25, pracownik PKP, zam. Gabiin, gm. Dominowo, popierany przez Związek Młodzieży Wiejskiej "Wici" lat 41, rolnik, zam. Dominowo, popierany przez lCółka Itolnicze lat 52, mgr inż. ekonomiki rolnictwa, zam. Opalenica, popierany przez Polskie Stronnictwo Ludowe lat 52, dr nauk rolniczych, zam. Poznań, popierany przez Polskie Stronnictwo Ludowe lat 44, mgr inż. rolnictwa, zam. Czempiń, popierany przez Państwowe Gospodarstwa Rolne lat 41, rolnik, zam. Brodnica, popierany przez Kółka Rolnicze lat 34, adwokat, zam. Września, popierany przez Polskie Stronnictwo Ludowe lat 60, rolnik, zam. Kołacin, gm. Książ Wlkp. popierany przez Kółka Rolnicze lat 53, rolnik, zam. Kiełczyn, gm. Książ Wlkp., popierany przez Polskie Stronnictwo Ludowe lat 45, dr nauk rolniczych, zam. Baborówko, gm. Szamotuły, popierany przez Polskie Stronnictwo Ludowe
820 głosów
295 głosów
286 głosów
86 głosów
174 głosy 115 głosów
900 głosów
326 głosów
78 głosów 77 głosów 49 głosów 237 głosów 162 głosy 
14. Leman Włodzimierzlat 43, mgr inż. rolnictwa, zam. Piekary, gm. Gniezno popierany przez Polskie Stronnictwo Ludowe
Łącznie Komitet wyborczy otrzymał:
Lista Nr 3 "Solidarność Pracy"l. Szymkowiak Marian
2. Lamentowicz Wojciech
3. N owak Leszek
4. Prętki Janusz
5. Nowacka Dorota
6. Gemzicki Henryk
7. Moenke Bogumił
8. Chomicz Wiesława
9. Marciniak Włodzimierz
10. U rbaniak Marian
11. Turkot Tadeusz
12. Cieszyńska Wiesława
13. Turski Jan
14. Maciejewski Zdzisławlat 55, frezer, zam. Poznań, popierany przez Polską Parię Socjalistyczną lat 45, prawnik, zam. Warszawa, popierany przez Stowarzyszenie "Solidarność Pracy" lat 48, pracownik naukowy, zam. Poznań, popierany przez Stowarzyszenie "Solidarność Pracy" lat 45, frezer, zam. Poznań, popierany przez Stowarzyszenie "Solidarność Pracy" lat 35, pracownik naukowy, zam. Pobiedziska, popierana przez Polskie Zrzeszenie Lokatorów lat 41, technik mechanik, zam. Poznań popierany przez Stowarzyszenie "Solidarność Pracy" lat 62, lekarz zam. Poznań, popierany przez Stowarzyszenie "Solidarność Pracy" lat 38, nauczyciel, zam. Poznań, popierana przez Stowarzyszenie "Solidarność Pracy" lat 41, rzemieślnik zam. Poznań, popierany przez Polskie Zrzeszenie Lokatorów lat 32, mechanik, zam. Poznań, popierany przez Stowarzyszenie "N eutrum" lat 70, rzemieślnik, zam. Poznań, popierany przez Komitet Obrony Rzemiosła lat 39, ekonomista, zam. Poznań, popierana przez Polskie Zrzeszenie Lokatorów lat 72, adwokat, zam. Poznań, popierany przez Polską Partię Socjalistyczną lat 34, technik mechanik, zam. Poznań, popierany przez Polską Partię Socjalistyczną
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 4 Koalicja Republikańska
1. Mocny Ryszard 2. Stankiewicz Zdzisławlat 30, rolnik, rzemieślnik, zam. Poznań lat 67, technik elektryk, rzemieślnik, zam. Poznań, popierany przez Solidarność Kombatantów
64 głosy
3.669 głosów
515 głosów 1.142 głosy 1.220 głosów
399 głosów
319 głosów
234 głosy
287 głosów 263 głosy 199 głosów 93 głosy 164 głosy 274 głosy 106 głosów 51 głosów
5.266 głosów
191 głosów 188 głosów 
3. Mieloszyński Jan 4. Ciesielski Ryszard 5. Drzymała Kazimierz 6. Mejer Władysław
7. Kończai Helena 8. Pałka Przemysław
K. Sierżantlat 38, technik budowlany, zam. Śrem lat 44, prywatny przedsiębiorca, zam. Poznań lat 55, technik elektryk, zam. Opalenica lat 58, prawnik, zam. Poznań, popierany przez Wielkopolskie Stowarzyszenie Wywłaszczonych lat 44, księgowa, zam. Poznań lat 33, muzyk, nauczyciel akademicki, zam. Poznań
45 głosów 121 głosów 59 głosów 99 głosów
89 głosów 81 głosów
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
873 głosy
Lista Nr 7 "Chrześcijańska Demokracja"l. Abt Stefan
2. Przybył Franciszek 3. Kazimierski Bogusław 4. Frąckowiak Edward 5. Mańkowski Przemysław - 6. Straburzyński Gerard 7. Buczkowski Ireneusz 8. Ladorski Henryk
9. Stopa Władysław 10. Wojciechowski Czesławli. Krauze Bronisławlat 54, dr nauk ekonomicznych, informatyk gospodarczy, zam. Poznań lat 67, prawnik, zam. Poznań lat 68, mistrz szewski, zam. Poznań lat 55, dziennikarz, zam. Gniezno lat 31, lekarz medycyny, zam. Poznań lat 60, profesor medycyny, zam. Poznań lat 36, historyk, nauczyciel, zam. Poznań lat 58, dr nauk rolniczych, goegraf. zam. Poznań lat 47, chemik, zam. Poznań lat 62, technik rolnik, zam. Środa lat 68, mistrz zduński, zam. Luboń
589 głosów 211 głosów 153 głosy 122 głosy 183 głosy 136 głosów 143 głosy 47 głosów 56 głosów 54 głosy 51 głosów 1.745 głosów
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 8 Stronnictwo Demokratyczne - powstało w 1937 r.
l. Szymański Rafał Antoni
2. Berger Tomasz Walenty 3. Cesar Krzysztof
4. Formankiewicz Czesław
5. Golińska Danuta Helena
6. Hałas Stanisław Antonilat 38, polityk, zam. Poznań, popierany przez Radę Naczelną Stronnictwa Demokratycznego lat 45, inżynier mechanik - rzemieślnik, zam. Swarzędz lat 40, inż. budownictwa drogowego, zam. Poznań, popierany przez Towarzystwo Urbanistów Polskich lat 49, inżynier mechanik - organizator przemysłu, zam. Poznań, popierany przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników Polskich lat 51, prawnik-bankowiec, zam. Nowy Tomyśl, popierana przez Wielkopolski Klub Samorządowy lat 43, inż. elektryk, zam. Września
417 głosów
155 głosów
60 głosów
112 głosów
73 głosy
24 głosy 
7. Kaczmarek Grzegorz 8. Klimas Jan Mirosław
9. Korzeniowski Paweł
10. Koźmiński Konrad
11. Łobocka Ewa Zofia
12. Nowakowski Janusz
13. Radowicz Maciej Stefan
14. Tarka Wojciech Maria Tadeuszlat 45, inspektor techniczny, zam. Śrem lat 49, lekarz weterynarii - właściciel Lecznicy Zwierząt, zam. Nowy Tomyśl, popierany przez Krajową Izbę Lekarsko-Weterynaryjną lat 51, ekonomista - właściciel Prywatnego Biura Podróży "Paweł", zam. Poznań, popierany przez Naczelną Radę Zrzeszeń Prywatnego Handlu i Usług lat 30, radca prawny - właściciel prywatnej Kancelarii Prawnej zam. Poznań, popierany przez Wielkopolski Klub Samorządowy lat 38, mgr filologii polskiej - nauczyciel, zam. Poznań, popierany przez Związek N auczycielstwa Polskiego lat 42, menedżer - właściciel Huty Szkła "Lucyna", zam. Poznań, popierany przez Wielkopolski Klub Samorządowy lat 45, inżynier elektryk - właściciel Przedsiębiorstwa "Elcom" , zam. Mosina, popierany przez Wielkopolski Klub Samorządowy lat 46, adwokat, zam. Szamotuły
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 12 "Porozumienie Obywatelskie Centrum"
1. Andrzejewski Roman
2. Dymarski Lech
3. Ciążyński Andrzej
4. Hauser Jacek
5. Rutkowski Zbigniew
6. Mazurek Krzysztof
7. Wilkanowicz Izabella
8. Grzeszczak Stanisław
9. Regen Stanisław Maria
10. Kołaczkowski Zdzisław
11. Wawrowski Stanisławlat 59, prawnik, dr nauk ekonomicznych, zam. Poznań, popierany przez Porozumienie Centrum lat 43, literat, dziennikarz zam. Poznań, popierany przez Komitet Obywatelski lat 42, historyk, zam. Gniezno popierany przez Porozumienie Centrum lat 46, nauczyciel akademicki, zam. Poznań, popierany przez Komitet Obywatelski lat 61, inż. mechanik, psycholog, zam. Poznań, popierany przez Porozumienie Centrum lat 36, wójt gminy Kamieniec, zam. Kamieniec, popierany przez Komitet Obywatelski lat 36, gospodyni wiejska, zam. Zwoła gm. Zaniemyśl lat 58, technik elektryk, zam. Gniezno, popierany przez Porozumienie Centrum lat 43, technik rolno-spożywczy, zam. Poznań, popierany przez Komitet Obywatelski lat 45, inż. elektryk, dr nauk technicznych, zam. Poznań, popierany przez Porozumienie Centrum lat 47, inż. budownictwa lądowego zam. Poznań, popierany przez Komitet Obywatelski
63 głosy 39 głosów
168 głosów
68 głosów
129 głosów
66 głosów
25 głosów
5 głosów
1.404 głosy
4.097 głosów
2080 głosów 319 głosów 561 głosów 326 głosów 118 głosów 119 głosów 120 głosów 341 głosów 358 głosów
242 głosy 
K. Sierżant
IZ Różański Lech lat 53, dr nauk chemicznych, zam. Poznań, popierany przez Porozumienie Centrum 13. Dziuba Tadeusz Antoni - lat 43, inż. nauczyciel akademicki poseł, zam.
Poznań, popierany przez Porozumienie Centrum
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Usta Nr 13 Komitet Wyborczy "Porozumienie Ludowe"l. Majewski Ryszard
Z Nowacki Wieńczysław
3. Magdziarz Genowefa 4. Ignaszewski Marek 5. Piotrowski Mieczysław
6. Krupa Zdzisław 7. Zuber Stanisław 8. Fleming Bogdan 9. Wysoczański Bazyli 10. Lewandowicz Tomasz 11. Markowski Dariusz IZ N owak Józeflat 50, inż. ogrodnik, zam. Goślinowo, gm. Gniezno lat 40, rolnik-ekolog, zam. Robakowo, gm. Kórnik lat 42, rolniczka, zam. Żerniki, gm. Oborniki lat 40, rolnik, zam. Wiątniki gm. Mosina lat 45, rolnik, zam. Sokolniki Małe, gm. Kaźmierz lat 44, inż. rolnik, zam. Grodzisk Wlkp. lat 59, inż. rolnik, zam. Poznań lat 34, historyk, rolnik, zam. Mieścisko lat 57, nauczyciel, rolnik, zam. Środa lat 66, rolnik, zam. Poznań lat 29, urzędnik zam. Poznań lat 66, prawnik, zam. Orzechowo, gm. Miłosław
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 17 "Wyborcza Akcja Katolicka"
1. Walerych Piotr 2. Libicki Marian
3. Czerwiński Zbigniew 4. Skowronek Janusz 5. Borowiak Krzysztof
6. Adamski Maciej 7. Świetlikowski Paweł
8. Śliwiński Klemens 9. Żak Andrzej
10. Chrzanowski Jerzy 11. Kierzenkowski Józef IZ Mierecki Piotrlat 33, politolog, zam. Poznań lat 52, historyk sztuki, przedsiębiorca, zam. Poznań lat 30, historyk, przedsiębiorca, zam. Poznań lat 27, lekarz medycyny, zam. Poznań lat 37, dr nauk technicznych, przedsiębiorca zam. Poznań lat 32, nauczyciel, zam. Szamotuły lat 76, prawnik, inż. górnik, zam. Przeźmierowo gm. Tarnowo Podgórne lat 69, ekonomista, zam. Oborniki lat 65, dr nauk weterynaryjnych, zam. Poznań lat 64, prawnik, zam. Poznań lat 37, inżynier, zam. Gniezno lat 32, historyk, zam. Poznań
603 głosy
2.024 głosy
11.308 głosów
436 głosów
140 głosów
97 głosów 81 głosów 110 głosów
79 głosów 334 glosy 36 głosów 51 głosów 155 głosów 31 głosów 53 głosy
1.603 głosy
5.335 głosów 1.246 głosów 849 głosów 1.009 głosów 935 głosów 499 głosów 414 głosów 180 głosów 576 głosów 3.962 głosy 136 głosów 95 głosów 
13. Alexandrowicz P.
14. Malinowski Andrzejlat 30, historyk, zam. Poznań lat 57, antropolog prof. UAM, zam. Poznań
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 23 Stronnictwo Narodowel. Giertych Maciej 2. Nowakowski Wojciech 3. Mejer Ambroży
- lat 56, leśnik, zam. Kórnik lat 63, prawnik zam. Poznań - lat 42, mechanik, zam. Golina woj. konińskie
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 30 NSZZ "Solidarność"l. Zieliński Marek 2. Godlewski D ari usz 3. Lipiński Dariusz 4. Staniszewski Mieczysław 5. Adamczak Wacław
6. Meteniowski Piotr 7. Stachowiak Krystyna 8. Narożny Bogdanlat 39, inż. mechanik, zam. Poznań lat 29, lekarz onkolog, zam. Poznań lat 36, fizyk, publicysta, zam. Poznań lat 44, prawnik, zam. Poznań
lat 43, geograf ekonomiczny zam. Puszczykowo lat 52, chemik, zam. Poznań lat 45, technik ogrodnictwa, zam. Poznań lat 48, inż. elektryk, zam. Września
Łącznie Komitet Wykonawczy otrzymał:
Lista Nr 32 "Kongres Liberalno-Demokratyczny"l. Reichelt Władysław 2. Mażewski Lech 3. Pęczerski Stanisław 4. Grobelny Ryszard 5. Łazuga Waldemar 6. Pawłowski Bogdan
7. Waśko Ryszard 8. Berkowski Leopold 9. Granatowicz Stefan 10. Murzyn Tadeusz 11. Kaczmarek Filip 12. Mielcarek Robertlat 41, przedsiębiorca, zam. Poznań lat 36, prawnik, publicysta, zam. Gdańsk lat 37, bankowiec, zam. Poznań lat 32, ekonomista, zam. Poznań lat 39, naukowiec, zam. Poznań lat 47, rolnik, zam. Gąsawa, gm. Szamotuły lat 34, lekarz zam. Swarzędz lat 58, naukowiec, zam. Poznań lat 56, inżynier, zam. Poznań lat 52, inżynier, zam. Poznań lat 25, student, zam. Poznań lat 29, student, zam. Toruń
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
449 głosów 386 głosów
16.071 głosów
1.593 głosy 230 głosów 51 głosów 1.874 głosy
4.379 głosów 2.331 głosów 946 głosów 345 głosów 771 głosów 666 głosów 1.011 głosów 519 głosów 10.968 głosów
14.013 głosów 2.092 głosy 967 głosów 4.412 głosów 712 głosów 750 głosów 935 głosów 570 głosów 1.631 głosów 574 głosy 669 głosów 658 głosów 27.983 głosy 
K. Sierżant
Lista Nr 36 "Ruch Chrześcij ańsko-Społeczny - Przymierze"l. Czaja Zdzisław 2. Nowicki Zdzisław
3. Radziwonowski Januszlat 39, nauczyciel akademicki, zam. Poznań lat 46, inż. budownictwa lądowego, zam. Poznań lat 42, mistrz zmianowy, zam. Poznań
Łącznie Komitey Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 39 Ruch Demokratyczno-Społeczny
1. Michalewska Olga 2. Domański Marcin 3. Lamentowicz Barbaralat 44, filolog, zam. Warszawa lat 28, inż. budownictwa, zam. Bydgoszcz lat 30, mechanik obróbki skrawaniem, zam. Ostrzeszów
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 41 Konfederacja Polski Niepodległej - KPNl. Pęgiel Wojciech 2. Jegier Bolesław 3. Łodyga Tadeusz 4. Obara Stanisław 5. Gwardzik Franciszek 6. Kaźmierczak Ilona 7. Rolewski Jarosław
8. Banaśkiewicz Julita 9. Dolata Zdzisław 10. Ostojski Roman 11. Drozd Zofia 12. Figlarek Gabriel 13. Biernat Stanisław 14. Andrzejewski Bartłomiejlat 36, historyk, zam. Poznań lat 41, inż. zootechnik, zam. Poznań lat 46, inż. mechanik, zam. Poznań lat 61, inż. budownictwa, zam. Poznań lat 46, dziennikarz, zam. Rakoniewice lat 39, ekonomista, zam. Poznań lat 24, student Politechniki Poznańskiej, zam. Poznań lat 28, bibliotekarz zam. Poznań lat 51, nauczyciel, zam. Gniezno lat 33, elektromonter zam. Środa lat 54, historyk, zam. Poznań lat 33, technolog, zam. Nowy Tomyśl lat 56, prawnik, rolnik, zam. Gadki kjPoznania lat 24, student UAM, zam. Poznań
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 42 U nia Polityki Realnejl. Wargin Barbara 2. Dębski Andrzej 3. Korwin-Mikke Januszlat 40, radca prawny, zam. Poznań lat 38, przedsiębiorca, zam. Poznań lat 49, polityk, zam. Józefów k. Warszawy
64 głosy 88 głosów 50 głosów 202 głosy
548 głosów 605 głosów 201 głosów
1.354 głosy
5.262 głosy 279 głosów 456 głosów 376 głosów 160 głosów 373 głosy 619 głosów
165 głosów 138 głosów 141 głosów 141 głosów 37 głosów 184 głosy 199 głosów
8.530 głosów
490 głosów 240 głosów 11.092 głosy 
4. Frąckowiak Andrzej 5. Gębala Przemysław 6. Chołdrych Bogdan 7. Gołdysiak Karollat 50, fizyk, zam. Września lat 29, dziennikarz, zam. Poznań lat 42, kupiec, zam. Poznań lat 29, informatyk, zam. Poznań
Polskiej 241 136 głosów 151 głosów 69 głosów 77 głosów 12255 głosów
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 46 "Partia Wolności"l. Frankiewicz Maciej 2. Ruks Andrzej 3. Noske Edmund 4. Rutkowski Zbigniew 5. Chmielewski Henryk 6. Dębowski Przemysław 7. Majchrzak Teresa 8. Pohl Edward 9. Ruks Ryszard 10. Żmidzińska Irena 11. Jendrasiak Tomasz
IZ Bukczyński Ryszard
13. Jędrzejczak Zbigniew
14. Zwiernik Przemysławlat 34, właściciel wydawnictwa, zam. Poznań lat 36, historyk sztuki, zam. Poznań lat 43, elektronik, zam. Poznań lat 25, redaktor, zam. Poznań lat 65, inż. budownictwa, zam. Poznań lat 29, specjalista d/s marketingu, zam. Poznań lat 49, nauczycielka, zam. Poznań lat 51, technolog drewna, zam. Poznań lat 30, geodeta, zam. Poznań lat 59, księgowa, zam. Poznań lat 30, operator procesów technologicznych przemysłu spożywczego, zam. Poznań lat 23, student Politechniki Poznańskiej, zam. Poznań lat 29, technik budowy dróg i mostów, zam. Poznań lat 24, technik mechanik, zam. Poznań
3.047 głosów 90 głosów 55 głosów 127 głosów 98 głosów 59 głosów 96 głosów 50 głosów 18 głosów 52 głosy 22 głosy 15 głosów 28 głosów 22 głosy 3.779 głosów
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 49 Blok Ludowo-Chrześcijańskil. Wacowski Maciej 2. Matuszewski Józef 3. Ruśniak Wiesław 4. Młodzikowski Włodzimierz 5. Rakowski Mirosław 6. Wałkowski Konradlat 37, rzemieślnik, zam. Poznań lat 55, ślusarz, zam. Noskowo, gm. Września lat 38, rolnik, zam. Poznań lat 38, elektromonter, zam. Gniezno
132 głosy 68 głosów 30 głosów 27 głosów 35 głosów 12 głosów 304 głosylat 48, ekonomista, zam. Poznań lat 51, rolnik, zam. Poznań
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 53 "Zdrowa Polska - Sojusz Ekologiczny"l. Dubas Andrzej Z Gniewkowski Edmundlat 59, nauczyciel akademicki, zam. Poznań lat 58, lekarz, zam. Poznań
496 głosów 293 głosy 
3. Kal uziński Jan 4. Wiśniewski Bolesław 5. Szymczak Józef 6. Szadkowska Ewa 7. Szeląg Andrzej 8. Godloza Witold 9. Stankiewicz Danuta 10. Górka Grażyna 11. Lewandowski Włodzimierz 12. Koper Beata 13. Batog Maria 14. Kazior Marian
K. Sierżantlat 50, nauczyciel, zam. Pecna gm. Mosina lat 61, weterynarz, zam. Poznań lat 41, zootechnik, zam. Skoki lat 48, handlowiec, zam. Warszawa lal 41, handlowiec, zam. Warszawa lat 32, przedsiębiorca, zam. Warszawa lat 40, kelner, zam. Warszawa lat 34, technik ekonomista, zam. Warszawa lal 40, elektronik, zam. Wąbrzeźno
- lat 46, położna, zam. Warszawa lat 43, sprzedawca, zam. Warszawa Krzysztof- lat 35, elektronik, zam. Warszawa
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 54 Unia Demokratyczna
1. Mazowiecki Tadeusz 2. Suchocka Hanna 3. Machowski Andrzej 4. Rudnicka Aldona 5. Wieczorek Michał 6. Leski Michał 7. Krzystolik Ludomir 8. Kamińska - Rozmiarek Janina 9. Kwieciński Tomasz 10. Lewandowski J. Bogumił 11. Skorb Sylwester 12. Piotrowski Ryszard 13. Napierała Piotr 14. Działoszyński Karollat 64, prawnik, zam. Warszawa lat 45, prawnik, zam. Poznań lat 36, psycholog zam. Poznań lat 61, prawnik, zam. Poznań lat 41, socjolog kultury, zam. Poznań lat 49, rolnik, zam. Piotrówko, gm. Szamotuły lat 55, elektryk automatyk, zam. Poznań lat 72, prawnik, zam. Słupia Wielka, gm. Środa Wlkp.
lat 41, prawnik, zam. Poznań lat 61, nauczyciel akademicki zam. Poznańlat 44, rolnik, zam. Poznań lat 40, technolog drewna, zam. Poznań lat 24, student historii UAM zam. Luboń lat 35, absolwent AWF, przedsiębiorca, zam. Poznań
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 58 Polski Związek Zachodni
1. Jakubowski Damian
2. Zawadzka Maria
3. Andrzej ewska Izabelalat 34, żołnierz zawodowy, zam. Warszawa, popierany przez Ruch Polskich Kresów Zachodnich lat 45, ekonomista, zam. Poznań, popierana przez Ruch Polskich Kresów Zachodnich lat 22, studentka UAM, zam. Poznań, popierana przez Ruch Polskich Kresów Zachodnich
83 głosy 144 głosy 70 głosów 113 głosów 57 głosów 15 głosów 58 głosów 50 głosów 55 głosów 36 głosów 21 głosów 21 głosów 1.512 głosów
40.174 głosy 4.471 głosów 622 głosy 367 głosów 158 głosów 127 głosów 128 głosów 77 głosów 299 głosów 141 głosów 98 głosów 167 głosów 296 głosów 314 głosów
47.439 głosów
118 głosów
64 głosy
27 głosów 
4. Wejs Waldemar
lat 45, rencista wojskowy - aktualnie urzędnik, zam. Poznań, popierany przez Ruch Polskich Kresów Zachodnich lal 23, student UAM, zam. Poznań, popierany przez Kuch Polskich Kresów Zachodnich lat 36, inż. budownictwa, zam. Gniezno, popierany przez Ruch Polskich Kresów Zachodnich lat 39, technik mechanik, zam. Poznań, popierany przez Kuch Polskich Kresów Zachodnich lat 56, urzędnik, zam. Poznań, popierany przez Ruch Polskich Kresów Zachodnich
5. Maruszewicz Paweł
6. Piechowicz Adam
7. Kierończyk Michał
8. Urbański Jerzy
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 60 "Sojusz Lewicy Demokratycznej"
1. Ajchler Zbigniewlat 25, rolnik, zam. Izdcbno, gm. Sieraków, popierany przez Spółdzielczość Rolniczą lat 57, dr inż. rolnik, pracownik naukowy, zam. Poznań, popierany przez Socjaldemokracje RP lal 44, prawnik, zam. Gniezno lal 45, dr matematyki, pracownik naukowy, zam. Poznań, popierany przez Związek Nauczycielstwa Polskiego lat 38, technik budowlany, zam. Koziegłowy, gm. Czerwonak, popierany przez ZZ "Budowlani" lat 51, lekarz medycyny, zam. Poznań, popierany przez Socjaldemokrację RP lat 25, student, zam. Poznań, popierany przez Wolność Sumienia lat 53, dziennikarz, zam. Poznań lat 31, technolog żywienia, zam. Śrem, popierany przez Socjaldemokrację RP lat 48, ekonomista, zam. Szamotuły
2. Baraniecki Andrzej Zbigniew
3. Laudowicz Tadeusz 4. ł.ybacka Krystyna
5. Potok Jerzy L
6. Plenzler Zbigniew
7. Preiss Dariusz
8. Kola Zygmunt 9. Skrzypniak Piotr
10. Spychata-Nowak Stanisława 11. Talar Zenonlat 38, technik mechanik, zam. Łukowo, gm. Oborniki Wlkp, popierany przez Socjaldemokrację RP lat 32, technik mechanik, zam. Gurówko, gm. Niechanowo, popierany przez Związek Socjalistycznej Młodzieży Polskiej lat 53, technik mechanik, zam. Poznań, popierany przez Federację ZZ "Metalowcy" lat 42, pedagog, zam. Poznań, popierana przez Ruch Obrony Praw Kobiet
12. Tomaszewski Tadeusz
13. Tuszyński Zdzisław
14. Wozowska Ewa
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
19 głosów
31 głosów
18 głosów
17 głosów
27 głosów
321 głosów
2.138 głosów
4.301 głosów
925 głosów 3.646 głosów
747 głosów
2.995 głosów 476 głosów 1.570 głosów 525 głosów 218 głosów 352 głosy 667 głosów
1.112 głosów
2.356 głosów
22.028 głosów 
K. Sierżant
Lista Nr 61 Partia Chrześcijańskich Demokratów
l. Łączkowski Paweł Julian2. Mikołajczak Stanisław 3. Szymański Leonard Józef Jan 4. Lenartowski Marek 5. Siemianowski Andrzej Józef 6. Skuratowicz Jan 7. Besler Marek 8. Grajek Zbigniew 9. Wojcieszyk Elżbieta 10. Politowicz Bożena 11. Marciniak Janina 12. Konieczny Jerzy 13. Paszkowski Stanisławlat 49, prawnik-socjolog zam. Poznań lat 47, nauczyciel akademicki, zam. Poznań lat 52, inż. mechanik, zam. Poznań
8.163 głosy 711 głosów 1.049 głosów 827 głosów 190 głosów 195 głosów 132 głosy 87 głosów 189 głosów 55 głosów 46 głosów 95 głosów 256 głosów 11.995 głosówlat 44, tokarz, zam. Poznań lat 59, filozof, zam. Poznańlat 45, nauczyciel akademicki, zam. Poznań lat 42, prawnik, zam. Poznań lat 45, rolnik indywidualny, zam. Zaniemyśl lat 38, nauczycielka, zam. Poznań lat 48, nauczycielka, zam. Gniezno lat 47, nauczycielka, zam. Opalenica lat 49, ekonomista, zam. Poznań lat 41, nauczyciel akademicki, zam. Poznań
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 62 Polska Partia Ekologiczna Zielonil. Downarowicz Michał Z Wechmann Krystyna 3. Jarzembowski Tadeusz 4. Warżajtis Andrzej 5. Wilczyński Piotrlat 36, inż. rolnik, zam. Poznań lat 41, technik budowlany, zam. Poznań lat 56, instalator, zam. Gniezno lat 21, stolarz, zam. Leszno lat 36, elektronik, zam. Poznań
984 głosy 441 głosów 155 głosów 80 głosów 315 głosów 1.975 głosów
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 63 Polska Partia Przyjaciół Piwa (P.P.P.P.)l. U rbaniak Cezary
2. Ostrowski Waldemar 3. Ciesielski Grzegorzlat 37, mgr inż. ekonomiki rolnictwa, zam. Poznań lat 44, restaurator piwny, zam. Poznań lat 46, menedżer, zam. Poznań
3.624 głosy 2.204 głosy 1.934 głosy 7.762 głosy
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 66 "Niepełnosprawni Emeryci i Renciści"l. Ziemniewicz Marian 2. Szulżycka- Fijałkowska Ewa 3. Siczyńska Grażynalat 56, rencista, zam. Poznań lat 40, pedagog-konsultant, zam. Poznań
1.211 głosów 554 głosylat 43, psycholog, zam. Poznań
271 głosów 
4. Kujawa Janusz
- lat 35, historyk, zam. Poznań
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 67 Niezależny Komitet Wyborczy Wielkopolanki 91l. Zarzeczańska- Rózańska - lat 45, nauczycielka, zam. Poznań Teresa 2. Nowicka Elżbieta 3. Łowińska Stanisławalat 51, pielęgniarka, zam. Poznań lat 45, dziennikarka, zam. Poznań
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 68 Wielkopolska Koalicja Samorządowa
1. Błaszak Tadeusz 2. Formuszewicz Konstanty 3. Kłak Antoni 4. Kugiejko Witold 5. Nadobnik Zdzisław
- lat 38, prawnik, zam. Grodzisk Wlkp.
- lat 55, prawnik, zam. Kwilczlat 46, matematyk, zam. Granowo lat 44, technik ekonomista, zam. Mosina lat 44, inż. rolnik, zam. Wioska, gm. Rakoniewice lat 47, lekarz medycyny zam. Września lat 61, inż. rolnik, zam. Kórnik lat 56, inż. rolnik, zam. Gniezno lat 43, nauczyciel, zam. Chmielinko, gm. Lwówek 10. Wojdanowicz Krzysztof - lat 40, inż. mechanik, zam. Pobiedziska 11. Woźnicki Andrzej - lat 70, prawnik, zam. Poznań
6. Ratajczak Mieczysław 7. Stecki Zbigniew 8. Szyda Henryk 9. Witkowski Ireneusz
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
Lista Nr 69 "Wielopolsce i Polsce"l. Ziółkowska Wiesława lat 41, dr nauk ekonomicznych, zam. Poznań popierana przez Wielkopolską Unię Socjalistyczną 2. Pol Marek lat 38, ekonomista inżynier, zam. Poznań, popierany przez Wielkopolską Unię Socjaldemokratyczną 3. Aumiller Andrzej lat 44, mgr inż. ogrodnictwa, zam. Poznań, popierany przez Wielkopolską Unię Socjaldemokratyczną 4. Dymarski Włodzimierz - lat 45, dr nauk ekonomicznych, zam. Poznań, popierany przez Wielkopolską Unię Socjaldemokratyczną
650 głosów
2.686 głosów
389 głosów 356 głosów 54 głosy 799 głosów
204 głosy 37 głosów
39 głosów 22 głosy 34 głosy
99 głosów 31 głosów 11 głosów 30 głosów
68 głosów 44 głosy
619 głosów
10.254 głosy
1.039 głosów
603 głosy
90 głosów 
K. Sierżant
5. Fiedler Florian 6. Kozłowski Ryszard 7. Kukorowski Waldemar 8. Łuczka Wandalat 56, nauczyciel, zam. Swarzędz lat 53, prof. dr chemii, zam. Poznań - lat 49, inż. elektryk zam. Poznań lat 42, ekonomista, zam. Swarzędz, popierana przez Unię Socjaldemokratyczną lat 50, handlowiec, zam. Poznań, popierany przez Wielkopolską Unię Socjaldemokratyczną lat 46, lekarz, zam. Poznań - lat 32, technik mechanik, zam. Poznań, popierany przez Związek Zawodowy "Budowlani" - lat 30, technik mechanik, zam. Siedlec, gm.
Kostrzyn Wlkp, popierany przez Unię Agrarną
9. Michalak Przemysław
10. Skibski Jan 11. Tuczyński Roman
12. Wojtasiak Leszek
Łącznie Komitet Wyborczy otrzymał:
44 głosy 69 głosów 113 głosów 45 głosów
90 głosów
44 głosy 52 głosy
20 głosów
12.463 głosy
Zestawienie wyników wyborów do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z terenu miasta Poznanial. Krajowy Komitet Wyborczy Kongresu Liberalno-Demokratycznego Kruk Wojciech - 77.131 głosów 2. Komitet Wyborczy Unia Demokratyczna Tukałło Konstanty - 58.280 głosów 3. Komitet Wyborczy» Wyborcza Akcja Katolicka" Baehr Olgierd - 39.102 głosów 4. Krajowy Komitet Wyborczy NSZZ »Solidarność" Hauser Roman - 35.408 głosów 5. Komitet Wyborczy Partii Chrześcijańskich Demokratów Rozwadowski Władysław - 34.690 głosów 6. Krajowy Komitet Wyborczy Sojuszu Lewicy Demokratycznej Minikowski Włodzimierz - 26.800 głosów 7. Krajowy Komitet Wyborczy Sojuszu Lewicy Demokratycznej Kłopocki Włodzimierz - 25.627 głosów 8. Ogólnopolski Komitet Wyborczy Konfederacji Polski Niepodległej Sękowski Bolesław - 25.115 głosów 9. Krajowy Komitet Wyborczy NSZZ »Solidarność" Laskowicz Krystyna - 24.690 głosów 10. Komitet Wyborczy" Wielkopolsce i Polsce" Perlak Bernard - 17.661 głosów 11. Komitet Wyborczy Izby Rzemieślniczej w Poznaniu Kozal Roman - 16.632 głosów 
12 Krajowy Komitet Wyborczy Ruchu Ludowego »Porozumienie Ludowe" Wiśniewski Stanisław Zbigniew - 6.501 głosów 13. Stronnictwo Demokratyczne - Krajowy Komitet Wyborczy N ovak Kornel Marek - 6.017 głosów 14. Stronnictwo Demokratyczne - Krajowy Komitet Wyborczy Skibski Józef Wojciech - 5.491 głosów 15. Krajowy Komitet Wyborczy Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy Siwecki Ryszard - 5.355 głosów 16. Komitet Wyborczy Koalicji Republikańskiej Runge Lesław Kazimierz - 2.450 głosów
Razem:
406.950 głosów
Powyższe wyniki ustalono na podstawie protokołów wyborczych do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Państwowa Komisja Wyborcza na podstawie art. 100 ust. 3 i art. 101 ust. 1 i 3 Ordynacji wyborczej do Sejmu przydzieliła mandaty następującym kandydatom z ogólnopolskich list kandydatów z Okręgu Wyborczego Nr 18.
1. Wyborcza Akcja Katolicka - Libicki Marcin - 1.246 głosów 2. Kongres Liberalno-Demokratyczny - Mażewski Lech - 2.092 głosy 3. Kongres Liberalno-Demokratyczny - Kaczmarek Filip - 658 głosów 4. Sojusz Lewicy Demokratycznej - Tuszyński Zdzisław - 1.112 głosów
Zestawienie Komitetów Wyborczych, które uczestniczyły w wyborach do Sejmu R.P. z terenu miasta Poznania
1. Unia Demokratyczna 2. Kongres Liberalno- Demokratyczny 3. Sojusz Lewicy Demokratycznej 4. Wyborcza Akcja Katolicka 5. "Wielkopolsce i Polsce" 6. Unia Polityki Realnej 7. Partia Chrześcijańskich Demokratów 8. Porozumienie Obywatelskie Centrum 9. NSZZ "Solidarność" 10. Konfederacja Polski Niepodległej 11. Polska Partia Przyjaciół Piwa 12. "Solidarność Pracy" 13. "Partia Wolności" 14. Polskie Stronnictwo Ludowe - Sojusz Programowy 15. Niepełnosprawni Emeryci i Renciści
47.439 27.983 22.028 16.071 12.463 12255 11.995 11.308 10.968 8.530 7.762 5.266 3.779 3.669 2.686 
K. Sierżant
16. Polska Partia Ekologiczna - Zieloni 17. Stronnictwo Narodowe 18. Chrześcijańska Demokracja 19. Komitet Wyborczy "Porozumienie Ludowe" 20. Zdrowa Polska - Sojusz Ekologiczny 21. Stronnictwo Demokratyczne 22. Ruch Demokratyczno-Społeczny 23. Koalicja Republikańska 24. Niezależny Komitet Wyborczy Wielkopolanki 91 25. Wielkopolska Koalicja Samorządowa 26. Polski Związek Zachodni 27. Blok Ludowo-Chrześcijański 28. "Ruch Chrześcijańsko-Społeczny Przymierze
1.975 1.874 1.745 1.603 1.512 1.404 1.354 873 799 619 321 304 202
Porównanie wyników wyborów do Sejmu RP z terenu miasta Poznania i województwa poznańskiego (zestawienie obejmuje komitety wyborcze, których kandydaci uzyskali mandaty poselskie) .
Wyniki wyborów lp. Nazwa partii miasto Poznań wojew. poznańskie liczba głosów % liczba głosów % 1. Unia Demokratyczna 47.439 21,7 74.387 17,4 2 Sojusz Lewicy Demokratycznej 22.028 10,1 44.899 10,5 3. Kongres LiberalnoDemokratyczny 27.983 12,8 41.957 9,8 4. Polskie Stronnictwo Ludowe - Sojusz Programowy 3.669 1,7 32.170 7,5 5. Wyborcza Akcja Katolicka 16.071 7,3 30.610 7,2 6. Wielkopolsce i Polsce 12463 5,7 23.188 5,4 7. Konfederacja Polski Niepodległej 8.530 3,9 21.912 5,1 8. Porozumienie Obywatelskie Centrum 11.308 5,2 19.992 4,7 9. U nia Polityki Realnej 12.255 5,6 19.768 4,6 10. NSZZ "Solidarność" 10.968 5,0 18.622 4,4 11. Partia Chrześcijańskich Demokratów 11.955 5,5 17.855 4,2 IZ Polska Partia Przyjaciół Piwa 7.762 3,5 17.019 4,0 
Wyniki wyborów do Senatu RP w Poznaniu i województwie poznańskim
Wyniki wyborów lp. Imię i Nazwisko miasto Poznań woj ew. poznańskie liczba głosów % liczba głosów % 1. Wojciech Kruk 77.131 19,0 117.397 14,6 2. Konstanty Tukałlo 58.280 14,3 95.199 11,9 3. Olgierd Baehr 39.102 9,6 72.443 9,1 4. Roman Hauser 35.408 8,7 65.336 8,2 5. Władysław Rozwadowski 34.690 8,5 60.141 7,5 6. Krystyna Laskowicz 24.690 6,1 53.665 6,7 7. Włodzimierz Kłopocki 25.627 6,3 51.90 l 6,5 8. Włodzimierz Minikowski 26.800 6,6 50.798 6,3 9. Bolesław Sękowski 25.115 6,2 50.456 6,3 10. Roman Kozal 16.632 4,1 40.746 5,1 11. Bernard Perlak 17.661 4,3 39.681 5,0 12. Stanislaw Z. Wiśniewski 6.501 1,6 32.717 4,1 13. Ryszard Siwecki 5.355 1,3 3 Z004 4,0 14. Kornel M. N ovak 6.017 1,5 16.754 2,1 15. Józef F. Skibski 5.491 1,3 15.708 2,0 16. Lesław K. Runge 2.450 0,6 5.067 0,6 Razem 406.950 100,0 800.013 100,0
Lista kandydatów na posłów RP, którzy otrzymali poparcie powyżej 1.00:> wyborcówl. Mazowiecki Tadeusz* 2. Reichelt Władysław* 3. Korwin-Mikke Janusz* 4. Ziółkowska Wiesława * 5. Łączkowski Paweł Julian* 6. Walerych Piotr* 7. Pęgiel Wojciech* 8. Suchocka Hanna* 9. Grobelny Ryszard 10. Zieliński Marek* 11. Baraniecki Andrzej Zbigniew* 12. Andrzejewski Roman * 13. Chrzanowski Jerzy 14. Łybacka Krystyna *
U.D.
KLD UPR WiP PChD WAK KPN UD KLD NSZZ "Solidarność" SLD PO C WAK SLDliczba uzyskanych głosów 40.174 14.013 11. 092 10.254 8.163 5.335 5.262 4.471 4.412 4.379 4.301 4.097 3.962 3.646  15. U rbaniak Cezary* pppp 3.624 16. Frankiewicz Maciej PW 3.047 17. Plenzler Zbigniew SLD 2.995 18. W ozowska Ewa SLD 2.356 19. Godlewski Dariusz NSZZ "Solidarność" 2.331 20. Ajchler Zbigniew SLD 2.138 21. Mażewski Lech * KLD 2.092 22. Dymarski Lech POC 2.080 23. Dziuba Tadeusz Antoni POC 2.024 24. Ostrowski Waldemar pppp 1.934 25. Ciesielski Grzegorz pppp 1.934 26. Granatowicz Stefan KLD 1.631 27. Giertych Marcin SN 1.593 28. Libicki Marcin* WAK 1.246 29. N owak Leszek SP 1.220 30. Zimniewicz Marian NEiR 1.211 31. Lamentowicz Wojciech SP 1.142 32. Tuszyński Zdzisław* SLD 1.112 33. Szymański Leonard Józef PChd 1.049 34. Pol Marek WiP 1.039 35. Stachowiak Krystyna NSZZ "Solidarność" 1.011 36. Skowronek Janusz WAK 1. 009 37. Kalemba Stanisław** PSL- S P 820 38. Kaczmarek Filip** KLD 658
*) - kandydat otrzymał mandat poselski **) - kandydat uzyskał mandat, otrzymując poparcie mniej niż 1000 wyborców.

Z zestawień powyższych wynika, iż mieszkańcy Poznania głosowali nIeco inaczej niż pozostali wyborcy Okręgu Nr 18. Poznaniacy głosowali przede wszystkim na Unię Demokratyczną i na jej lidera Tadeusza Mazowieckiego. Stosunkowo większe poparcie niż w pozostałej części województwa otrzymał Kongres Liberalno Demokratyczny oraz Unia Polityki Realnej i Partia Chrześcijańskich Demokratów.
W skali całego województwa wyższy procent głosów niż w Poznaniu uzyskali kandydaci Polskiego Stronnictwa Ludowego - Sojusz Programowy i Konfederacji Polski Niepodległej. W wyborach do Senatu mieszkańcy Poznania w sposób bardziej zdecydowany poparli Wojciecha Kruka i Konstantego Tukałło. Obydwaj kandydaci uzyskali wyraźnie korzystniejszy wynik głosowania w Poznaniu niż w całym województwie. W wyniku aktu wyboru dokonanego w dniu 27 października 1991 r. kandydujący w Okręgu Wyborczym Nr 18 mandaty posłów uzyskali: 
1. Stanisław Kalemba 2. Roman Andrzejewski 3. Piotr Walerych 4. Marek Zieliński 5. Władysław Reichelt 6. Janusz Korwin-Mikke 7. Tadeusz Mazowiecki 8. Hanna Suchocka 9. Andrzej Zbigniew Baraniecki 10. Krystyna Łybacka 11. Paweł Julian Łączkowski 12. Cezary U rbaniak 13. Wiesława Ziółkowska 14. Wojciech Pęgiel 15. Marcin Libicki 16. Lech Mażewski 17. Filip Kaczmarek 18. Zdzisław Tuszyńskiz okręgowej listy wyborczej
- z ogólnopolskiej listy wyborczej
Z województwa poznańskiego do Senatu RP wybrani zostalil. Wojciech Kruk Z Konstanty Tukałło.