DOMY TOWAROWE POZNANIAzatrudnionego personelu. Przykładowo znamy uposażenie z terenu Berlina, które w 1900 roku wynosiło od 650 do 900 marek rocznie dla sprzedawczyni i do 1200 marek rocznie dla subiekta. Sądzić można, że w przypadku innych miast, a więc i Poznania stawki te mogły być podobne. Zazwyczaj wystarczało to na mieszkanie, stołówkę, ubranie i drobne rozrywki. Paryskie nowinki bardzo szybko dotarły nad Szprcwę, gdzie w 1893 roku powstał pierwszy w Berlinie nowoczesny dom towarowy Wertheima - dzieło Alfreda Messela. Wystawiono go w stalowej konstrukcji nośnych słupów z centralnie umieszczonym holem o górnym oświetleniu. Wzór ten stał się na wiele lat schematem dla licznych domów towarowych powstających w następnych latach. Wznoszeniu wielkich magazynów sprzyjała w Prusach uchwalona w 1900 roku ustawa podatkowa preferująca tego rodzaju budownictwo. W 1903 roku z inicjatywy innego wielkiego właściciela domów towarowych Oscara Tietza powołano Stowarzyszenie Niemieckich Właścicieli Domów Towarowych. W roku 1907 uchwalono też bardzo rygorystyczne przepisy budowlane mające zabezpieczyć wznoszone budynki przed pożarami. Obok wielkiego magazynu (Warenhaus) sprzedającego niemal każdy towar powstały równocześnie bardzo do nich w planie i rozwiązaniu przestrzennym podobne, budynki zawierające szereg odrębnych, zazwyczaj dzierżawionych lokali mieszczących wyspecjalizowane przedsiębiorstwa handlowe łub gastronomiczne (Kaufuaus). Często trudno jest dzisiaj odróżnić je od siebie - już współczesna literatura mieszała bowiem z sobą oba typy budynków. Tak będzie zresztą i na terenie Poznania. Trzecim typem lokalu handlowego był normalny sklep (Ladenhaus), który jednakże pod wpływem wielkich magazynów całkowicie zmienił swój kształt i zasady swego funkcjonowania. Powierzchnia jego uległa powiększeniu, zmieniły się sposoby sprzedaży poprzez wykładanie materiału czy stałe ceny. Ogromna rola we wszystkich tych nowych handlowych inicjatywach przypadała reklamie. Często z niej właśnie właściciele różnych budynków czerpali wcale niezłe zyski. Rewolucja w dziedzinie handlu nie ominęła Poznania. Jeszcze przed 1900 rokiem zaczęły się na terenia miasta pojawiać duże, wielookienne sklepy. Tworzono je w pomieszczeniach parterowych starszych i nowszych kamienic śródmieścia. W roku 1899 dla firm Michaelis i Kantorowicz powstał przy PI. Wilhelmowskim (PI. Wolności) nr 6 pierwszy duży obiekt handlowy noszący współcześnie nazwę "Warenhaus" w zasadzie będący jednak zespołem handlowym lokali wynajmowanych różnym kupcom. Miał cztery piętra, z czego parter i pierwsze piętro przeznaczono na cele handlowe. Na pozostałych znajdowały się luksusowe 7 i 4 pokojowe mieszkania. Kształt budynku był wynikiem przekształcenia typowej kamienicy, z jedną tylko oficyną teraz znacznie szerszą łączącą dom frontowy z tylnym. Stosunkowo duża powierzchnia handlowa osiągnięta została dzięki zastosowaniu nowoczesnych stalowych konstrukcji nośnych budynku. Parter i piętro powiązane były wewnętrzną wygodną klatką schodową, niezależną od trzech innych obsługujących mieszkania na górnych piętrach. Na zewnątrz budynek odróżniał się wyraźnie od kamienicznej 
J. Skuratowiczzabudowy miasta szerokimi otworami ogromnych okien parteru i piętra oraz spokojną, wykonaną z ceglanych kształtek dekoracją elewacji. Na terenie Placu Wolności dom ten, najbardziej dopasowany do kształtu śródmiejskiej działki stał się szybko budowlą wzorcową. · Innym zachowanym typem budynku handlowo-mieszkalnego był wystawiony w latach 1895/96 dom przy ul. Nowej l (Paderewskiego), własność Emanuela Tomskiego, mieszczący na parterze 3 duże lokale sklepowe oraz liczne mieszkania na wyższych kondygnacjach. Do tego samego schematu nawiązywał dom wystawiony w latach 1901-02 dla firmy M. Zadek przy tejże ulicy pod nr 6, oferujący na parterze jeden mniejszy i drugi większy sklep a na piętrze lokale sklepowe o dodatkowych pożarowych klatkach schodowych. Handlową przestrzeń uzyskano poprzez redukcję podpór dźwigających wyższe kondygnacje. Na drugim piętrze znajdowały się lokale mieszkalne. Nowością na terenie Poznania była zastosowana forma witryn sklepowych mocno wysuniętych na ulicę. Momentem zwrotnym w budownictwie handlowym Poznania był niewątpliwie rok 1905. Coraz bardziej widoczny brak wolnych placów budowlanych w centrum miasta przyniósł niezwykłe zainteresowanie się przedsiębiorców terenami Starego Miasta. Odpowiedzią władz na inicjatywę przedsiębiorców było powołanie w 1905 roku (w oparciu o ustawę budowlaną z 1903 roku) Komisji Fasadowej dla Starego Rynku mającej nadzorować ochronę charakteru Starego Rynku, którego wartości także i starożytniczc zostały docenione. N owe przepisy budowlane z 1903 r. dopuszczały bowiem wymianę zabudowy na obszarze Starego Miasta pod szeregiem jednakże warunków takich jak ograniczenie zabudowy do wysokości 17 metrów do gzymsu, wystawianie szczytów, zakaz agresywnej reklamy oraz zatwierdzanie wszystkich projektów przez wspomnianąjuż komisję z N adburmistrzem, Dyrektorem policji budowlanej, Dyrektorem Muzeum i Szkoły Budowlanej i kilkoma wybitnymi architektami, w tym Rogerem Sławskim. Do takiego wzmocnienia ochrony St. Rynku przyczyniły się niewątpliwie fakty jego deprecjacji przez wzniesienie w 1890 roku budynku N owego Ratusza. Władze budowlane nie interesowały się natomiast tym, co poza fasadami wznoszono, jeżeli odpowiadało to przepisom budowlanym i pożarowym; stąd liczne łączenia kilku dawnych działek w duże domy. W 1901 r. jeszcze w zgodzie z ówczesnymi przepisami, powstał na narożniku ul. Żydowskiej i Starego Rynku nr 100 wielki magazyn galanteryjny dorabiającego się żydowskiego przedsiębiorcy Rudolfa Petcrsdorfa. W miarę rozrostu firma pozyskiwała sąsiednie parcele numer 98 i 99 przebudowując starsze domy i dopasowując je do koncepcji całości. Ta etapowość powstawania Domu Towarowego, konieczność liczenia się z istniejącymi murami Literalnymi nie pozwalała stworzyć spójnej kompozycyjnie całości. Brakowało wielkich paradnych schodów wyprowadzonych z centralnego holu. Pomieszczenia handlowe podzielone były szeregiem starszych ścian i nowszych podpór. Braki te rekompensowała niezwykle bogata dekoracja witryn sklepowych, głównego wejścia oraz secesyjny detal elewacji. U stawa z 1903 roku nie mogła narzucić już ist