FABRYKA WYROBÓW STOLARSKICH JÓZEFA ZEYLANDA W POZNANIU 31i wywozem mebli do Królestwa, Galicji, a także Berlina czy Wrocławia. Od 1894 roku działa także Spółka Stolarska 42 , reklamują się również: wytwórnia mebli O. Dumkego (gdzie pobierał nauki znany późniejszy fabrykant mebli Józef Sroczyński)43, czy też "Tokarnia parowa i fabryka mebli zabytkowych" Franciszka Mańczaka 44 . Dodać jednak trzeba, że nowoczesne wyposażenie secesyjnej willi Kantorowicza, czy meble gabinetu dyrektora Muzeum Prowincjonalnego, zostały zamówione w firmie bydgoskiej wg projektu berlińskich architektów. Nie ostatnim powodem słabości fabryki Zeyianda mógł być też kryzys gospodarczy występujący w Rzeszy w pierwszym 10-1cciu XX wieku. Nie wszystkie wymienione firmy stolarskie przetrzymały ten okres. Jak jednak wyżej usiłowano przedstawić, fabryka Józefa Zeyianda, mimo upadku, miała swe poczesne miejsce w historii artystycznego stolarstwa Poznania drugiej połowy XIX wieku, a jej założyciel, poznański "self-made-man", może być postawiony w rzędzie twórców poznańskiego przemysłu. Na zakończenie można jeszcze raz przytoczyć słowa Motty'ego: "00. uważałem za powinność, polecić chociaż kilku tylko słowami waszej pamięci człowieka, którego szanowaliśmy jako jednego z naj zasłużeńszych przemysłowców naszego miasta". 45 Przypisy:l Łuczak C, Przemyśl wielkopolski w latach 1845-1870, Warszawa 1959, s.78 2 Molly M., Przechadzki po mieście, Warszawa 1957 3 Molly, op.cil., II, s.352n, 441 4 W zbiorach Muzeum Szluk U żylkowych w Poznaniu 5 W posiadaniu spadkobierców; Trzeciakowscy M. i L., W dziewiętnastowiecznym Poznaniu, Poznań 1982, ilustracja na s.161 6 Molly, op.cit., II, s.296; Archiwum Państwowe w Poznaniu, Księgi meldunkowe 7 Motly, op.cit., jw. 8 Molly, op.cit., II, s.441 n 'Pamiątką tego zdarzenia jest srebrny pucharek ofiarowany J. Zeylandowi przez fabrykę z okazji 25. rocznicy zawarcia małżeństwa dnia 30.9. 1875 zachowany przez spadkobierców 10 M 11 . t . o y, Op.CI. JW. 11 Archiwum Archidiecezjalne, Liber mortuorum Col.S.M.Magdalenae, 7.1Z1849 l2Motty, op.cit. jw. l3Dolczewska B., Dolczewski Z., Zarys historii mebli w zamku kórnickim, (w) Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej, z.15, 1980, s.20 14 Arch.Archidiecezjalne, Dowody i wydatki reparacji kościoła Ba Mariae VO in Summo 18591865. Projektował to wyposażenie Alexis Langer z Wrocławia. Za przekazanie mi tej informacji jak i wiadomości o fundowanym przez J. Zeyianda witrażu uprzejmie dziękuję p.nigr.Zofii Kurzawie 15 A. P. P., Akta ubezpieczeniowe l6Poscner Wohnung Anzeiger, 1882, ogłoszenia s.32 17 Kęblowska Z., Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1790-1880, Poznań 1982, s.253, sA12, 11.139 # l8A.P.P., Akta ubezpieczeniowe 19 W tym samym czasie powstała w Wojciechowie k.Kraśnika Fabryka mebli giętych założona przez hrabiego Polelyłłę; z Poznania brak jest bliższych danych dotyczących działalności fabryki S.Kronlhala o podobnej specjalności, która miała spłonąć w 1869 r., Łuczak op.cit. 20 A. P. P., Akta ubezpieczeniowe Z. Dolczewski 21 Molty, op. cit, S.442 22 Stosunki w poznańskich zakładach pracy (w) Wielkopolska (1851-1914), Wybór źródeł, Wrocław 1954, s.58 23 Adressbuch fur die Stadt Posen, 1876, ogłoszenia s.55, Wohnungs- und Geschafls-Anzeiger fur Po sen, 1884, ogłoszenia s.15 24 Molty, op.cit. , s.441 25 Mott y , op. cit, s.442 26 Dziennik poznański, 1899 27 Katalog powszechnej wystawy krajowej we Lwowie roku 1894, Lwów 1894, s.86, poz.842 28Katalog Prowincyonalnej wystawy przemysłowej w Poznaniu 1895, s.103, poz.368, ogłoszenia s.47 29N owacki }., Kościół katedralny w Poznaniu, Poznań 1959, s.165, 462 30 Warkoczewska M., Dzieje zbiorów P.T.P.N., (w) Zbiory Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół N auk w Muzeum Narodowym w Poznaniu, Katalog wystawy, Poznań 1982, s.16 31 Januszkiewicz B., Biurko Hipolita Cegielskiego wykonane przez mistrza J.Zeylanda znajduje się w naszym muzeum, (w) Nasza Trybuna, R.XLIII, nr 2 z 14-20.1.1988; panu mgr B.Januszkiewiczowi dziękuję za informacje i fotografię biurka; 32 Czas, R.XIV, Lwów 1896, nr 20, s.209nn 33 Mott y, op.cit., s.442n, Dziennik Poznański, XXXIII, 1891, Nr 144 z 2.6.1881 34 Cmentarz zasłużonych na wzgórzu św.Wojciecha w Poznaniu, Warszawa- Poznań 1982, s.96, poz.37. Biogram J.Zeylanda z błędami gdyż umieszczono w nim także dane dotyczące jego syna Józefa II. 35 Pawlaczyk M., Ikonografia zespołu pałacowego w Rogalinie, (w) Studia Muzealne, z.14, Poznań 1984, s.192 36 Pawlaczyk M., op.cit. , s.207 37 A.P.P., Akta Ubezpieczeniowe 38 Kupiec, 1909, s.231, Józef II Zeyland był współorganizatorem poznańskiej wystawy przemysłowej w 1908 roku oraz autorem kroniki Towarzystwa Przemysłowego (1908) 39Polskie życie artystyczne ..., T.I, Wrocław 1967, s.180, s.503 40 Katalog Prowincyonalnej wystawy przemysłowej w Poznaniu 1895, op.cit. s.10 l, ogłoszenias.99 41 Katalog jw., s.100, Kupiec, 1912, s.592 42 Kupiec, 1912, s.439 43 Katalog Prowincyonalnej wystawy przemysłowej ..., s.101 44 Katalog jw., s.102 45 Molly, op. cit, s.443 Świętych, Posencr wohnung Anzeiger 1882, s.32 Poznań, } KCTX1IfTI · . .. '... . *., L'. ':;:ł.[ J;_ V,-(";..V;.Ł Skli -l mebli, luster, robót ;' ,«.".. . -.' . ..,. ... Miib 0'0 L VI..J:. ... ........- .. )J.l r. r lIC, %bndotlrlari pch s D -J M6bel- Tischlerei 'k o » ,. ... 3 ; I f i iwit Dampi berreb. . " 1 1 . ".;. ho'z- lll1d Metalisarge - , 'E a 1 llli-r ,.: Ś -5 = Ł Cpoc . A TS". -.- ! AI-.'*.'. / . , , ,o l .. T o A bl f 8 " - .'.:n:.; = r.t 1 C UUII 1 C erwc.tea au e- ;;,; - .c-!: i «okrasy, .wk-i.i.-1j:} sie .Po .jenAcb iirulliuw Sil i-.'---:.-- 'j'-:i )-:-' - -Ri -K'.; .'. : : 7!.t.: :nf: ..vi." 2. Ogłoszenie z Wohnungs und Geschafts-Anzeiger fur Posen 1884, s.15 "II. Cegielski" (fot. Z. Zok) 4. Gablota z Gabinetu Kraszewskiego w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk - niezachowana życia małżeńskiego w 1875 roku, własność prywatna (fot. Ii. Drzewiecka)