STRUKTURA HANDLOWA MIASTA POZNANIA
STANISŁAW WASZAK
Strukturę handlową danego środowiska miejskiego najkonkretniej i najpełniej zobrazować by można na podstawie specjalnego spisu przedsiębiorstw handlowych. Tak było np. za czasów przedwojennych w byłym zaborze pruskim. W Polsce Niepodległej natomiast takiego spisu dotychczas nie przeprowadzono. To też dla zobrazowania struktury handlowej miasta Poznania posługiwać się musimy inne mi źródłami statystycznemi. Mianowicie z pomocą przychodzi nam statystyka podatkowa, którą oprócz władz skarbowych prowadzi obecnie również Główny Urząd Statystyczny w Warszawie. Szczególnie przydatne do naszego celu okazują się dane statystyczne wykupionych świadectw przemysłowych przez przedsiębiorstwa handlowe. Są to rzecz prosta dane liczbowe bardzo ogólne, wszelako pod wielu względami bodajże wystarczająco charakteryzują oblicze handlowe m. Poznania. Urzędy skarbowe ograniczały się wprawdzie przez szereg lat do publikowania tylko danych o ilości przedsiębiorstw handlowych według kategorji wykupionego świadectwa rocznego wzgl. półrocznego. Ostatnio jednak Główny Urząd Statystyczny spowodował, że przedsiębiorstwa handlowe przy wykupie świadectw przemysłowych wypełniają dodatkowo kartę statystyczną, na podstawie której liczyć można również poszczególne branże handlowe. Dane więc o przedsiębiorstwach handlowych w Poznaniu według kategoryj świadectw, rodzaju branż handlowych i rozmieszczenia na terenie miasta w granicach urzędów skarbowych, których Poznań ma 6, zawiera poraź pierwszy świeżo opublikowany "Rocznik Statystyczny m. Poznania" za rok 1934. Pozwalają nam one równocześnie podjąć się próby scharakteryzowania handlu poznańskiego. Oczywiście zgóry trzeba zaznaczyć, że będzie to charakterystyka tych tylko elementów, o jakich mówią dane statystyczne. Analizę posiadanego materjału rozpoczniemy od danych naj ogólniej szych. Zbadamy zatem nasamprzód stan i ruch ilościowy przedsiębiorstw handlowych za ostatnie lata w poszczególnych kategorjach. 
Stanisław Wasz ak
Ilustruje to poniższe zestawienie:
4) 3 Przeciętna 1932 1933 1934 z lat 1928-30 3* E  v I v E OJ v .. C » c E < c V l V c II v ND N C N M M H V N 10 o 1 li M o a u o-o o o .L"! łl Ogółem 5 412 4 897 l 515 6 349 5 657 l 692 5 980 5 336 l 644 5 9 16 ] 5 164 I 752 I 82 77 5 60 60 45 45 39 39 II 1215 l 162 53 l 125 l 105 20 1034 979 55 968 939 29 III 2 372 2 205 167 2990 2 732 25S 2 613 2 388 225 2 423 2 219 204 IV 1571 1301 270 2 035 1685 400 2 191 1834 357 2 390 1897 493 Va 20 15 5 10 9 l 12 11 l 16 13 3 Vb 152 137 15 79 66 13 85 79 6 80 57 23
Dla lat 1928, 1929 i 1930 wyliczyliśmy liczby przeciętne, eliminując w ten sposób roczne wahania konjunkturalne w powstawaniu i likwidowaniu się placówek handlowych - co pozwoliło nam Uzyskać należytą podstawę do porównań. Rok 1931 pominęliśmy zupełnie, ponieważ załamanie się konjunktury gospodarczej w r. 1930 wpłynęło tak dalece deprymująco na przedsiębiorców, że ilość wykupionych świadectw spadła poniżej połowy (2 i pół tys. ). Wskutek tego rok 1931 nie może służyć za źródło do obliczania ilości istniejących w Poznaniu przedsiębiorstw handlowych. Jeżeli przypatrzymy się bliżej powyższej tabliczce, to zauważyć musimy następującą rzecz charakterystyczną. Ilość ogólna przedsiębiorstw handlowych w Poznaniu nie tylko nie spadła w ostatnich latach w stosunku do przeciętnej z lat 1928-30 - jakby się zdawać mogło -, ale nawet znacznie wzrosła. Dzieje się to jednak kosztem dotychczasowych form wymiany gospodarczej. Znamienną cechą nowych form jest bowiem poważne drobnienie placówek handlowych. Przedsiębiorstwa duże i średnie, na jakich życie gospodarcze m. Poznania jeszcze przed kilku laty się opierało, ulegają likwidacji, a na ich miejsce powstają coraz drobniejsze punkty handlowej wymiany. Bardzo wydatnie uzasadnia te przemiany w wielkości przedsiębiorstw handlowych ich ilość w poszczególnych kategorjach wykupionych świadectw przemysłowych. Trzeba bowiem pamiętać, ie kategorja wykupionego świadectwa jest w dużym stopniu zależna właśnie od wielkości prowadzonego przedsiębiorstwa. Tej więc sprawie należy poświęcić w ramach dostępnego materjału liczbowego dłuższą uwagę. Otóż na podstawie liczb absolutnych przytoczonego wyżej zestawienia obliczamy wskaźniki dla przedsiębiorstw w poszczególnych kategorjach. Liczby przeciętne z lat 1928-30 przyjmujemy za 100. Okazuje się, że przedsiębiorstwa I kategorji, wykupujące świadectwa przemysłowe roczne, zmalały w ciągu lat 1932-34 do połowy (50). Przedsiębiorstwa II kategorji zmalały do 80. Przedsiębiorstwa III kategorji wykazały duże wahania. Gdy bowiem w r. 1932 podniosły się na poziom 124, to w r. 1933 stanęły na 108, a w r. 1934 ustaliły się ostatecznie na poziomie lat 1928-30 czyli na 100. Przedsiębiorstwa IV kategorji zwracają