ROZWÓJ POZNANIA W OSTATNIEM STULECIUdobra komunikacja kolejowa, ważne drogi wodne, ruch turystyczny, napływ letników czy pątników, handel, wielkie targowice i cokolwiekbądź powoduje duży napływ gości do miasta. N a tak pojętym ruchu muszą opierać miasta swą przyszłość. Wszystkie sposoby komunikacyjne i postępy właśnie w tej dziedzinie rozstrzygają w przeważnej mierze o przyszłości miasta. Miarodajnym dla Poznania będzie również ten ogólny "ruch". Nie wypaść poza linje wielkich o b r o t ów - oto zadanie naczelne, wykorzystać wszystkie sposobności ku skierowaniu w swą stronę transportu towarów i ruchu osobowego. Z tego punktu widzenia winno miasto dbać o w y z y s k a n i e w s z y - stkich nowych środków komunikacyjnych, o najkorzystniejsze wyzyskanie drogi wodnej, przeszkodzić takim planom regulacyj spraw wodnych, kolejowych i drogowych, któreby mogły pozwalać na większe omijanie miasta niż to dotąd możliwe, a powodować rozbudowę tych linij i instytucyj, które ruch ku Poznaniowi koncentrują. Baczną szczególnie zwracać trzeba uwagę na te tereny, które jeszcze mogą być wciągnięte w orbitę interesów poznańskich. Dotychczasowy rozwój gospodarczy poszczególnych połaci regjonalnych w Polsce wykazuje, że uzupełniają się gospodarczo terytorja leżące w stosunku do siebie w kierunku północno-południowym. Ekspansja zachodnio - wschodnia nie jest jeszcze dokonana. A przyszłość niedaleka poczyni właściwe już rozgraniczenia. Przy rozbudowie traktów i linij ruchu gospodarczego z zachodu na wschód powinien Poznań zapewnić sobie stanowisko tak silne, że rozwój miasta na długi szereg lat mógłby być zabezpieczony. Podobnie musi Poznań wykorzystać położenie przy rzece i ruch gospodarczy z Niemcami. Przemysł rozwija się w pewnym stopniu wszędzie tam, gdzie żywotność miasta i jego handlu jest pewna. A miastem ściśle przemysłowem Poznań według stanu obecnego techniki na czas przewidziany nie będzie. O silnym rozwoju miasta, w latach naszych istotnie zapoczątkowanym, decydować będą w pewnej tylko mierze przemysłowcy, a głównie kupcy i - inżynierowie komunikacyj.
[ KMP 1926, nr 5 ]
PRZYPISY.
l Brzeg, Poczdam, Strela, Aschersleben, Gdańsk, Elbląg, Halberstadt, Min, den, Miilhausen, Naumburg, Nissa, Neuss, Nordhausen, Swidnica, Stargard w Pomeranji, Tylża, Branibor,Eislebe, Grudziądz, Koblenq'a, Królewiec, Landsberg, Paderborn i Trewir. 2 Stendal, Toruń, Akwizgran, Zeitz.
3 Herford, Monas ter, Frankfurt n/Odrą, Gubin, Wystruć, Iserlohn.
4 Wrocław, Kassel, Dueren, Erfurt, Chociebuż, Słupia, Weissenfeis.
5 Bielefeld, Diisseldorf, Forst, Liindenscheit,Miilheim n/Renem i Miihlheim n/Ruhrą, Rheydt, Solingen, Bytom, Gliwice, Bochum, Dortmund, Duisburg, Essen, Hagen, Remscheid, Bonna, Opole, Kolonja. 6 C6penick, Szpandawa, CHarlottenburg, Wilmersdorf.
7 Legnica, Magdeburg, Halla, Hanower, Olsztyn.

Zygmunt Zaleski
8 Elberfeld, Barmen, Hamm, Siegen, Krefeld, Horde, Miinchen-Gladbach, Bydgoszcz, Racibórz.
9 Zgorzelica i Viersen.
10 Oprócz podanych w uwadze 1): Akwizgran, Frankfurt n/Odrą, Zeitz, Gubin, Wystruć, Iserlohn, Zgorzelice Hanau, Liineburg, Viersen, Barmen, Bydgoszcz, Krefeld, Słupia, Weissenfeis, Altena, Elberfeld, Getynga, Berlin, Wrocław, Diiren, Erfurt, Hamm, Hildesheim, Horde, Chociebuż, Miinchen-Gladbach, Racibórz, Siegen, Witten. 11 Stendal i Toruń.
12 Prócz podanych w uwagach 5 do 7: Flensburg, Herford, Osnabriick, Kassel, Król. Huta, Monaster, Wandsbek, Frankfurt n/Menem, Harburg, Neumiinster, Katowice, Sch6neberg, Wilhelmshaven, Kilonja, Oberhausen, Gelsenkirchen, Herne, Neuk6lln, Szczecin, Wiesbaden, Recklinghausen i Saarbriicken. 13 Stęszew, Pakość, Mogilno, Kościan, Krzywiń, Kostrzyn, Sieraków, Oborniki, Nowy Tomyśl, Czempiń, Inowrocław, Ryczywół i Nowe Miasto (wszystki 1,50 - 1,70 proc).
14 Jaraczewo, Ostrów, Krotoszyn, Koronowo, Szamocinm, Gostyń, Czarnków, Gąsawa, Mrocza, Powidz i Strzelno (1,25 - 1,50 proc.). 15 Zbąszyń, Żnin, Opalenica, Pobiedziska, Mosina, Międzychód, Buk, Wol, sztyn, Koźmin, Odolanów, Krobia, Pogorzela, Raszków, Smigiel, Dolsk, Dobrzyca, Lwówek, Rakoniewice, Osieczna, Mixtat, Łabiszyn, Margonin, Kopanica i Kórnik (1 - 1,25 proc). 16 Ostrzeszów, Żnin, Września, Opalenica, Kościan, Gostyń, Oborniki, Chodzież Rogowo (1,50 - 1,75 proc). 17 Ostrów, Wągrowiec, Nakło, Wronki, Pobiedziska, Nowy Tomyśl. Barcin (1,25 - 1,50 proc).
18 Koronowo, Kostrzyn, Szamotuły, Gębice, Leszno, Mosina (1 - 1,25 procent) . 19 Sarnowo, Rydzyna, Nowe Miasto, Jaraczewo, Kórnik, Książ, Kopanica, Gołańcz, Łobrzenica, Jutrosin, Margonin, Szamocin,Szubin,Powidz, Łabiszyn, , Murowana Goślina, Swięciechowa, Kobylin i Zduny.
, 20 Solec, Gniezno, Mogilno,Nakło, Janowiec, Kościan i Sroda (1,50 do 1,75 proc) . 21 Oborniki, Ostrów, Gniewkowo, Gołańcz, Rogowo, Szamotuły, Żnin, Pa, kość, Wyrzysk, Kostrzyn, Nowy Tomyśl, Srem, Pleszew i Gostyń (1,25 do 1,50 proc) . 22 Zbąszyń, Piaski, Koronowo, Ostrzeszów, Mieścisko, Opalenica, Mosina, Strzelno, Trzemeszno, Krzywiń, Września i Miasteczko.