KULT ŚW. JANA NEPOMUCENA W POZNANIU
MARIAN J. MIKA
We wydanym w roku ubiegłym "Przewodniku po Farze Poznańskiej" na str. 37 czytamy, że od dwóch wieków odbiera święty Jan N epomucen w kościele i parafii farnej św. Marii Magdaleny szczególną cześć, że w dniu święta tego męczennika (16.V.) po odprawionej Mszy Św. podaje się wiernym do całowania relikwie świętego, które w roku 1737 ofiarowali Poznaniowi podkomorzy poznański Franciszek z Bnina Radzewski i żona jego Zofia z Czarnkowskich. Widomym znakiem kultu czeskiego patrona jest do dziś stojąca na Starym Rynku barokowa figura św. Jana N epomucena, postawiona - jak głosi napis - w roku 1724. Kto jest fundatorem oraz twórcą tego pomnika, nie wiadomo. Nie znajdujemy żadnej wzmianki, która by stwierdzała pochodzenie pomnika. Chcąc od dawna już rozwiązać tę kwestię, nasunęły mi się pewne zastrzeżenia. A mianowicie, czy pomnik świętego, na którym widnieje rok 1724, istotnie stał od samego początku na dzisiejszym miejscu. Wiadomo bowiem, że święty Jan N epomucen jest patronem wód i powodzi, i dlatego figury jego najczęściej spotkać można na mostach i nad wodami. Drobna zapiska, znajdująca się w Rachunkach Miejskich stwierdza, że nad Wartą względnie w jej pobliżu znajdowała się taka figura. W roku bowiem 1747 Karmelici trzewiczkowi przy Bożym Ciele otrzymują od Magistratu Poznańskiego odpowiedni materiał w postaci cegieł na postawienie najprawdopodobniej cokołu pod statuę św. Jana Nepomucena 2 . Dalsze poszukiwania w celu ustalenia powstania pomnika na Starym Rynku, dały wyniki częściowo tylko konkretne. W kapitule kolegiackiej św. Marii Magdaleny znajduje się w dobrym stanie zachowana księga protokółów bractwa św. Jana N epomucena 3 , z której dowiadujemy się, że dnia 15 maja 1730 i 16. V. 1732 odbywały się przed pomnikiem św. Jana Nepomucena w Rynku poznańskim wielkie uroczystości publiczne ku . ,. 4 CZCI tego sW1ętego .
Nie ulega przeto wątpliwości, że: 1) pomnik św. Jana N epomucena stał na Starym Rynku już przed 1730 rokiem, 2) że oprócz niego w latach 50-tych XVIII wieku stała druga jeszcze figura, nad Wartą przy kościele Bożego Ciała, dziś nie istniejąca. 
MarianJ. Mika
Najwcześniej rozwinął się kult ku czci Św. Jana Nepomucena w Poznaniu na prawym brzegu Warty. Już w dwa lata po ogłoszeniu Jana z N epomuk błogosławionym, a w rok przed powstaniem pomnika na Rynku Poznańskim dowiadujemy się o erekcji w katedrze poznańskiej ołtarza z obrazem tegoż świętego, umieszczonego w kaplicy Powodowskich. Obraz Św. Jana N ep. został w czerwcu 1723 r. w uroczystej procesji przeniesiony z kościoła św. Marii Magdaleny do kated ry 5. N a uposażenie tego ołtarza przeznacza w 1727 r. 2000 złotych pol. ks. Szymon Wosiński, dr obojga praw, protonotariusz apostolski, kanonik katedralny i proboszcz kościański 6 . W tymże samym jeszcze roku (14. VII. 1727) proboszcz katedralny ofiarowuje ks. kan. Łukaszowi Dajewskiemu, wielkiemu czcicielowi św. Jana N epomucena, plac, który leży pusty obok akademii; na nim ma stanąć dom idla ołtarzysty św. Jana Nepomucena 7 . Uroczysta kanonizacja św. Jana N epomucena przeprowadzona została dopiero w r. 1729; dnia 19 marca papież Benedykt XIII wydał bullę, mocą której policzył Jana w poczet świętych męczenników i uznał obrońcą tajemnicy spowiedzi Św., wyznaczywszy na coroczną uroczystość tego świętego dzień 16 maja. Po tym dopiero roku mamy ślady gorącej czci tego świętego w kolegiacie poznańskiej św. Marii Magdaleny. Tegoż samego jeszcze roku (1729) została wystawiona kaplica. Koszta budowy kaplicy, ołtarza i obrazu świętego ponieśli kanonik kolegiacki ks. Łukasz Potarzyński i Jan Grądkowski 8 . Obraz świętego Męczennika, podobnie jak w r. 1723, został w uroczystej procesji przeniesiony do kościoła i umieszczony w kaplicy na ten cel zbudowanej. "Tegoż Roku 1730 dnia 15 maja" -jak czytamy w protokolarzu bractwa św. Jana Nepomucena - "to jest we wtorek świąteczny po obiedzie o godzinie trzeci (!) z kościoła WW. 00. Franciszkanów Poznańskich cum solemnissimo applausu był wprowad (!) Obraz u Wielkiego Patrona św. Jana Nepomucena Męczennika Praskiego do Przewielebnej Kollegiaty Farskiej Poznańskiey S. M.
Magdaleny in assistentia Jaśnie Przewielebney Kathedry Pozn., Przewielebnych Zakonów wszystkich, in assistentia numerososissima cleri saecularis, N obilis ac Spectabilis Magistratus Posnaniensis, in assistentia excellentissimorum Profesorum Akademie Poznańskiey, in assistentia decentissima Szkół Poznańskich praeclari Kolegii Posn. Societatis J esu. Kongres ludzi (był) tak liczny na exhorcie, że go Kościół Farski Poznański objąć nie mógł. I ten fest od pierwszych Nieszporów do drugich z kazaniami, Processyami y wystawieniem Najświętszego Sakramentu, także zupełnym odpustem według otrzymanych na to święto w Rzymie Indulgencji, przy znacznym świetle odprawiło się szczęśliwie. Wieczorem samym w Rynku Poznańskim przed kolumną świętego N epomucena był Feierwerk, na którym różne przez godzin dwie pokazywano ognie z munifficencyi różnych dobrodziejów, singulariter z industryi y dokładu N obilis et Excell. Dni Barszczewski I. U. Doctoris S. R. Maiestatis Secretarii nobilis ac spectabilis Magistratus Posn. Actualis N otarii Consularis)9. Dzięki staraniom ks. Łukasza Potarzyńskiego papież Klemens XII wydał dnia 9 listopada 1731 r. bullę, mającą na celu powołanie do życia bractwa św. Jana Nepomucena 1o , które też założone zostało dnia 16 maja 1732 r. Dnia zaś 19 maja t.r. odbyła się pierwsza schadzka generalna tegoż bractwa w kaplicy św. Jana N epomucena na której przystąpiono do obioru władz.