STUDIA I MATERIAŁY ANNA KRZYMIEŃ- BIESZKA URZĄD MIEJSKI W LATACH 1975 - 1989 (na dzień 31 XII 1989 r.) W "Kronice Miasta Poznania" (r. 1974), w ramach publikacji poświęconej władzom miejskim okresu powojennego, zaprezentowano sylwetki osób pełniących funkcje kierownicze w ówczesnym Urzędzie Miasta Poznania. Piętnaście lat, jakie upłynęły od wydania tego zeszytu "Kroniki", przyniosły zasadnicze zmiany strukturalne i kompetencyjne organów władzy i administracji w Poznaniu, a także bardzo liczne zmiany , personalne. Proces przekształceń strukturalno-kompetencyjnych rozpoczął się w 1975 r. i był wynikiem wprowadzenia w kraju nowego, dwustopniowego podziału administracyjnego \ Skutki, jakie podział ten spowodował dla miasta, szczególnie dla jego prawnej pozycji, omówione zostały w zeszycie 2 "Kroniki" z roku 1985. Pozbawienie Poznania rangi jednostki podziału administracyjnego stopnia wojewódzkiego i włączenie go w granice województwa poznańskiego niekorzystnie zmieniło pozycję władz miejskich. Stały się one organami władzy i administracji państwowej stopnia podstawowego, podporządkowanymi odpowiednim organom szczebla wojewódzkiego. W wyniku reformy podziału administracyjnego kraju, zniesiony został podział miasta na dzielnice a tym samym nastąpiła likwidacja dzielnicowych rad narodowych i urzędów dzielnicowych. Władze miejskie, naj ogólniej rzecz biorąc, przejęły kompetencje byłych dzielnic. Konsekwencją przyjętych dla Poznania rozwiązań była konieczność utworzenia nowej struktury administracji miejskiej. Terenowym organem administracji państwowej w Poznaniu pozostał prezydent miasta, jednakże nie, jak dotąd, jako organ stopnia wojewódz 1 U stawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. "Dziennik U staw" r. 1975, nr 16, poz. 91. Anna KrZjlmień - Bieszkakiego lecz podstawowego 8. Zadania swoje wykonywał przy pomocy trzech wiceprezydentów oraz Urzędu Miejskiego. Na mocy przepisów określających zasady organizacji urzędów terenowych organów administracji państwowej , Urząd Miasta Poznania otrzymał nową nazwę: " Urząd Miejski" ". Zmiana ta trafnie oddała nową jakościowo pozycję administracyjnych władz miejskich. Strukturę wewnętrzną Urzędu Miejskiego określił Statut wprowadzony Zarządzeniem Nr 33/75 z dnia 31 lipca 1975 r. prezydenta miasta PoznanIa. Stosownie do postanowień Statutu, Urząd Miejski składał się z szesnastu wydziałów podległych prezydentowi: 1. Biura Organizacyjno-Prawnego i Kadr 2. Miejskiej Komisji Planowania 3. Wydziałów: Finansowego 4. Oświaty i Wychowania 5. Rolnictwa, Leśnictwa i Skupu 6. Spraw Wewnętrznych 7. Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Środowiska 8. Spraw Lokalowych i Komunalnych 9. Handlu i Usług 10. Kultury i Sztuki 11. Komunikacji 12. Zatrudnienia i Spraw Socjalnych 13. Kultury Fizycznej i Turystyki 14. Ogólnogospodarczego 15. Urzędu Stanu Cywilnego 16. Miejskiego Inspektoratu Obrony Cywilnej. W skład U rzędu wchodziło także Biuro Miejskiej Rady Narodowej, merytorycznie podporządkowane przewodniczącemu Rady. Pracą wydziałów kierowali dyrektorzy; na czele Miejskiej Komisji Planowania stał przewodniczący; Wydziału Oświaty i Wychowania - inspektor; Miejskiego Inspektoratu Obrony Cywilnej - szef. Dyrektorzy wydziałów i ich zastępcy (wicedyrektorzy), na podstawie generalnego umocowania zawartego w Statucie Urzędu, zostali upoważnIenI do załatwiania w imieniu prezydenta spraw wynikających z zakre 2 Monokratyczne organy terenowej administracji państwowej (naczelnicy gmin, miast i gmin oraz prezydenci miast) powołane zostały na mocy U stawy z dnia 22 listopada 1973 r. o zmianie U stawy o radach narodowych. "Dziennik U staw" r. 1973, nr 47, poz. 216. 3 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie zasad organizacji urzędów terenowych organów administracji państwowej. "Dziennik U staw" r. 1975, nr 17, poz. 93fU czynnoscI poszczególnych wydziałów, w tym również do wydawania decyzji administracyjnych. Strukturę Urzędu Miejskiego ustaloną w 1'975 r. wyróżniało spośród innych urzędów w kraju powołanie ekspozytur niektórych wydziałów. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie zasad organizacji urzędów terytorialnych organów administracji państwowej przewidywało dla Poznania, jako jedynego miasta w kraju, obowiązek utworzenia ekspozytur Urzędu Miejskiego, dla załatwiania indywidualnych spraw ludności. Realizując ten obowiązek, prezydent miasta z dniem 1 czerwca 1975 r. utworzył w siedzibach byłych urzędów dzielnicowych pięć ekspozytur Urzędu Miejskiego 4 : Stare Miasto N owe Miasto Wilda Grunwald Jeżyce Libelta 16/20 Zagórze 15 Gwardii Ludowej 45 Matejki 50 Słowackiego 22. Terytorialny zasięg działania ekspozytur pokrywał zlikwidowanych dzielnic. W ramach ekspozytur część alnych z zakresu administracji państwowej załatwiały działy Urzędu: Finansowy Spraw Lokalowych i Komunikacyjnych Handlu i Usług Spraw Wewnętrznych Oświaty i Wychowania. Urzędnicy zatrudnieni w ekspozyturach byli pracownikami wymienionych wydziałów Urzędu Miejskiego i podlegali ich dyrektorom. Ukształtowana w 1975 r. struktura Urzędu Miejskiego była w następnych latach wielokrotnie zmieniana, ze względu na nowelizacje obowiązujących przepisów, zmiany zakresu zadań przypisanych Urzędowi, a także z powodu napływających wniosków zmierzających do rozszerzenia samodzielności ekspozytur. Regulamin organizacyjny Urzędu Miejskiego wydany w 1977 r. utrzymał dotychczasową liczbę wydziałów Urzędu Miejskiego 5 , jednak akcentując wagę spraw gospodarki komunalnej, zmienił nazwę wydziału zajmującego się tymi sprawami z dotychczasowej "Wydział Spraw Lokalo . . SIę Z granIcamI spraw indywidunastępujące Wy 4 Zarządzenie Nr 28/75 prezydenta miasta Poznania z dnia 7 marca 1975 r. w sprawie utworzenia ekspozytur Urzędu Miejskiego w Poznaniu. 5 Zarządzenie Nr 3/77 prezydenta miasta Poznania z dnia l marca 1977 r. w sprawie Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego w Poznaniu. Anna Krzymień- Bieszkawych i Komunalnych" na "Wydział Gospodarki Komunalnej i Spraw Lokalowych" . Nadto utworzono dodatkowo ekspozytury Wydziału Kultury Fizycznej i Turystyki. Kolejna zmiana nazw niektórych wydziałów, spowodowana zmianami zakresu ich działania, a także nowym wykazem wydziałów ustalonym na mocy obowiązujących przepisów nastąpiła w 1982 r. 6 Zarządzeniem Nr 36/82 prezydenta Miasta Poznania z 21 grudnia 1982 r. w sprawie Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego 7 zmieniono nazwy: "Wydział Spraw Wewnętrznych" - na "Wydział Spraw Społeczno-Administracyjnych", "Wydział Rolnictwa, Leśnictwa i Skupu" - na "Wydział Rolnictwa, Gospodarki Żywnościowej i Leśnictwa", , "Wydział Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Srodowiska" - na "Wy, dział Gospodarki Terenowej i Ochrony Srodowiska", "Wydział Ogólnogospodarczy" - na "Wydział Budżetowo-Gospodarczy". Zwiększona samodzielność organizacyjna ekspozytur, wyrażająca się przede wszystkim w znacznie poszerzonym zakresie zadań ich kierowników i powierzeniu im nadzoru nad wykonywaniem merytorycznych zadań przez pracowników tam "oddelegowanych", spowodowała wyodrębnienie w ekspozyturach stanowisk zajmujących się obsługą prawną. Oznaczało to stworzenie w ekspozyturach komórek Biura Organizacyjno-Prawnego i Kadr. W 1982 r. utworzony został Miejski Zarząd Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej8. Zarząd ten był jednostką budżetową nie wchodzącą w skład Urzędu Miejskiego, jednakże zakresem swego działania obejmującą część zadań dotychczasowego Wydziału Gospodarki Komunalnej i Spraw Lokalowych. Należały do niego m.in. sprawy komunikacji miejskiej, usług transportowych, budownictwa i utrzymania dróg, oczyszczania miasta, budowy i utrzymania zieleni, cmentarnictwa i utrzymania zasobów mieszkaniowych. Zarząd wykonywał również zadania związane z funkcją prezydenta jako organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw gospodarki komunalnej, podporządkowanych Miejskiej Radzie Narodowej. 6 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1979 r. w sprawie zasad organizacji urzędów terenowych organów administracji państwowej. "Dziennik Ustaw" r. 1979, nr 14, poz! 92, ze zmianami: r. 1980, nr 5, poz. 10 i nr 17, poz. 61; r. 1981, nr 24, poz. 128 oraz r. 1982, nr 12, poz. 93. 7 Zarządzenie Nr 36/82 prezydenta miasta Poznania z dnia 21 grudnia 1982 r. w sprawie Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego, zmienione Zarządzeniem Nr 19/83 z dnia 19 kwietnia 1983 r. oraz Zarządzeniem Nr 6/84 z dnia 2? lutego 1984 r. 8 Zarządzenie Nr 21/82 prezydenta miasta Poznania z dnia 30 czerwca 1982 r. w sprawie utworzenia Miejskiego Zarządu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Poznaniu. W listopadzie 1983 r. Zarząd Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej został włączony w strukturę Urzędu Miejskiego 9. Z tą chwilą stał się jednostką organizacyjną Urzędu do spraw gospodarki komunalnej. W miejsce dotychczasowego Wydziału Gospodarki Komunalnej i Spraw Lokalowych utworzony został Wydział Spraw Lokalowych. Wejście z dniem 20 lipca 1983 r. w życie nowej Ustawy regulującej system funkcjonowania rad narodowych spowodowało zasadnicze przekształcenie struktury miejskich organów władzy i administracji państwowej w Poznaniu la. Istota tych przekształceń związana była z przywróceniem podziału administracyjnego miasta na dzielnice i polegała na powołaniu dzielnicowych rad narodowych oraz utworzeniu urzędów dzielnicowychll. Naczelnicy dzielnic stali się, obok prezydenta, organami administracji państwowej stopnia podstawowego. Bazę dla zorganizowania administracji dzielnicowej stanowiły dotychczasowe ekspozytury. Zatrudnieni w nich pracownicy U rzędu Miejskiego stali się pracownikami urzędów dzielnicowych. Wydzielenie z zakresu działania wydziałów Urzędu Miejskiego części zadań i przekazanie ich urzędom dzielnicowym, a także przeniesienia pracowników spowodowały konieczność ustalenia nowej struktury Urzędu Miejskiego. Stosownie do uregulowań zawartych w Regulaminie Organizacyjnym z dnia 7 września 1984 r. 12, W Urzędzie utworzono dodatkowe stanowis, ko czwartego wiceprezydenta oraz nowy Wydział Ochrony Srodowiska i Gospodarki Wodnej, wydzielony z dotychczasowego Wydziału Gospo, darki Terenowej i Ochrony Srodowiska. Ten ostatni otrzymał nazwę: "Wydział Architektury i Nadzoru Budowlanego". Kolejny nowy wydział, o nazwie "Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami", utworzony został w wyniku przekształcenia dwóch jednostek budżetowych, a mianowicie Biura Geodety Miejskiego i Zarządu Gospodarki Terenami, działających dotąd przy Urzędzie Miejskim 13 . 9 Zarządzenie Nr 37/83 prezydenta miasta Poznania z dnia 29 listopada 1983 r. w sprawie włączenia Miejskiego Zarządu Gospodarki Komunalnej w strukturę Urzędu Miejskiego w Poznaniu oraz zmiany zakresu zadań i nazw niektórych wydziałów. 10 U stawa z dnia 20 lipca 1983 r. o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. "Dziennik U staw" r. 1983, nr 41, poz. 185 z późniejszymi zmianami. 11 Zarządzenie Nr 21/84 prezydenta miasta Poznania z dnia 7 września 1984 r. w sprawie utworzenia wydziałów i stanowisk pracy w urzędach dzielnicowych; Nr 1/85 z dnia 24 stycznia 1985 r. w sprawie utworzenia wydziałów i stanowisk pracy w urzędach dzielnicowych; Nr 7/85 z dnia 9 maja 1985 r. w sprawie utworzenia wydziałów, stanowisk pracy w urzędach dzielnicowych oraz przekazania zadań wydziałom i stanowiskom pracy tych urzędów. 12 Zarządzenie Nr 23/84 prezydenta miasta Poznania z dnia 7 września 1984 r. w sprawie Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego w Poznaniu. 13 Zarządzenie Nr 19/84 prezydenta miasta Poznania z dnia 25 czerwca 1984 r. w sprawie utworzenia w Urzędzie Miejskim w Poznaniu Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami. Anna KrzYmień - Bieszka Status wydziału otrzymał także Miejski Zarząd Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej - jako Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszka. . nl0weJ. Nazwy: "Biuro Organizacyjno-Prawne i Kadr" zmieniono na "Wydział Organizacyjno- Prawny i Kadr", "Wydział Kultury Fizycznej i Turystyki" - na "Wydział Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki", a "Wydział Spraw Społeczno-Administracyjnych" - na "Wydział Społeczno-Administracyjny" . Łącznie w 1984 r. Urząd Miejski składał się z dwudziestu wydziałów. Obok zmiany nazw i zakresów działania wydziałów, zmieniły się nazwy stanowisk służbowych osób kierujących ich pracą. Na czele wydziałów stali teraz kierownicy, w miejsce dotychczasowych dyrektorów. Ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego zmieniła także prawną pozycję kierowników wydziałów. Jak wspomniałam na wstępie, od 1975 r. terenowym organem administracji państwowej w Poznaniu był prezydent miasta. W myśl nowego rozwiązania, prezydent stał się organem o właściwości ogólnej, zachowującym niektóre ściśle określone kompetencje, natomiast kierownicy wydziałów wyposażeni zostali w samoistne uprawnienia organów o właściwości szczególnej, a więc organów działających we własnym imieniu. Kolejna zmiana zakresu działania i struktury Urzędu Miejskiego nastąpiła w 1985 r. W wyniku przekazania Urzędowi Miejskiemu niektórych kompetencji Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego, w Urzędzie Miejskim niezbędne stało się utworzenie z dniem 1 stycznia 1985 r. Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej u. Wydział ten przejął m.in. nadzór nad zespołami opieki zdrowotnej, przemysłowymi zespołami opieki zdrowotnej oraz Zespołem Opieki Zdrowotnej dla Szkół Wyższych. Wieloletnie starania kierownictwa Urzędu Miejskiego o prawne i strukturalne uregulowanie statusu faktycznie działającej od szeregu lat komunalnej służby porządkowej, doprowadziły w 1987 r. do powołania wydziału o nazwie "Miejska Służba Porządkowa"15. Pracownicy tego wydziału otrzymali prawo nakładania grzywien i mandatów karnych za wykroczenia przeciwko przepisom o utrzymaniu porządku i czystości. Aktualna struktura organizacyjna Urzędu Miejskiego, składającego się z dwudziestu dwóch wydziałów, oraz zakresy działania poszczególnych 14 Zarządzenie Nr 3/85 prezydenta miasta Poznania z dnia 28 stycznia 1985 r. w sprawie utworzenia Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej oraz zmiany Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego w Poznaniu; Nr 1186 z dnia 2 stycznia 1986 r. w sprawie Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego. 15 Zarządzenie Nr 25/87 prezydenta miasta Poznania z dnia 29 października 1987 r. w sprawie utworzenia Miejskiej Służby Porządkowej i zmiany Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego. wydziałów określone zostały Zarządzeniem Nr 6/87 prezydenta miasta Poznania '*. Zmiany osobowe na stanowiskach prezydenta, wiceprezydentów i kierowników wydziałów Urzędu Miejskiego w latach 1975 - 1989 ilustruje aneks. ANEKS ZMIANY NA STANOWISKACH KIEROWNICZYCH URZĘDU MIEJSKIEGO (1975 - 1989) PREZYDENCI Władysław Sleboda Stanisław Piotrowicz Andrzej Wi tuski 1 VI 1975 - 28 II 1981 1 III 1981 - 31 V 1982 od 1 VI 1982 WICEPREZYDENCI Andrzej Wituski Włodzimierz J uskowiak Zbigniew Kmieciak Łucjan Majewski Zbigniew Habel Bogdan Zastawny Mirosław Kopiński Bogdan Pucek 1 VI 1975 - 31 V 1982 13 XII 1973 - 4 IV 1977 13 XII 1973 - 31 VIII 1984 1 V 1977 - 28 XII 1989 1 I 1983 - 9 VII 1987 1 VI 1984 - 14 VII 1987 od 1 IX 1984 od 1 IX 1987 DYREKTORZY (KIEROWNICY) WYDZIAŁÓW Biuro Miejskiej Rady Narodowej Bogusław Boczarski Józef Łopaczyk 20 XII 1973 - 31 V 1975 od 1 VI 1975 Wydział Organizacyjno-Prawny i Kadr Henryk Stawicki Urszula Mączyńska 1 II 1960 - 31 X 1976 od 1 XI 1976 16 Zarządzenie Nr 6/87 prezydenta miasta Poznania z dnia 10 marca 1987 r. w sprawie Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego w Poznaniu, ze zmianami wynikającymi z Zarządzenia Nr 16/87 z dnia 16 maja 1987 r. w sprawie zmiany Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego w Poznaniu oraz Zarządzenia wymienionego w przypisie 15. Anna Krzymień - Bieszka Miejska Komisja Planowania Ryszard Cmielewski Łucjan Majewski Jan Różański Hieronim Helcyk Bolesław Matczak Kazimierz Kukawka vacat Aleksander Gilewicz Teresa Mendat 1 VI 1974 - 31 V 1975 1 VI 1975 - 30 IV 1977 3 V 1977 - 15 VI 1978 1 VII 1978-31 III 1980 1 IV 1980 - 13 V 1981 1 VIII 1981 - 31 VII 1983 1 VIII 1983 - 15 IX 1984 16 IX 1984-31 X 1986 od 3 XI 1986 Wydział Budżetowo-Gospodarczy Olgierd Borecki Henryk Zieliński Mieczysława Zaradniak Ryszard Pin tera 1 IV 1965 - 31 VIII 1975 1 IX 1975 - 31 X 1976 1 XI 1976 - 31 V 1983 od 1 VIII 1983 Wydział Finansowy Leon S tajkowski Marian J ezierski Marian Szymaniak (p.o.) Jerzy Sierżant 1 III 1954-31 V 1975 1 VI 1975 - 31 XII 1981 1 III 1982 - 3 IV 1982 od 15 V 1982 Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Rafał Wawrzyniak Bogusław Hołderny Józef Artman (p.o.) Jan Rybka 16 V 1973- 31 V 1975 1 VII 1982 -19 IV 1988 20 IV 1988 -16 VIII 1988 od 17 VIII 1988 Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami Jakub Sobański (p.o.) Andrzej Sobociński J olan ta Urban Bronisław Biedrzyński I VII 1984 - 15 IX 1984 16 IX 1984 - 30 X 1986 II XI 1986 - 14 IX 1989 od 18 IX 1989 Wyd2iał Handlu, Drobnej Wytwórczości i Usług Eugeniusz Zaremba Danuta Włodarczyk Bernard Gostcmski Janiną Szczawińska Jerzy Czech (p.o.) Zbigniew Szmigielski Wiktor Wojciechowski Jerzy Czech (p.o.) 16 XI 1973 - 31 V 1975 1 VI 1975 - 15 III 1978 16 III 1978 - 30 IV 1980 1 V 1980-21 II 1983 21 II 1983-30 XI 1983 1 XII 1983 - 31 XII 1986 2 I 1987 - 5 X 1989 od 5 X 1989