ZDZISŁAW NOWICKI DZWON POKOJU Koncepcja budowy w Parku-Pomniku Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko- Radzieckiej na Cytadeli - pomnika pamięci narodowej - "Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między Narodami" (powstała wśród działaczy Społecznego Komitetu Budowy Parku-Pomnika, któremu przewodniczy Edward Stachowiak. Uważali oni, iż Poznań, który obok Warszawy, Oświęcimia, Gdańska i Łodzi jest członkiem "miast pokoju", przez zachowanie pamięci o czasach cierpień, zniszczeń i śmierci powinien ostrzegać przed kataklizmem wojennym. Myśl budowy Dzwonu Pokoju rozwijała się równolegle z komsultacja. mi społecznymi na temat zamierzonego wystąpienia prezesa Rady Ministrów Wojciecha Jaruzelskiego na jubileuszowej Sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (27 IX 1985 r.). Budowniczowie Parku, zwracając się do Wojciecha Jaruzelskiego w liście z dnia 1 sierpnia 1985 r., pisali m. in.: "Poprzemy wystąpienie [...] wzmożoną pracą społeczną, przeznaczając na ten cel 30 000 roboczogodzin", a w końcowym fragmencie listu stwierdzali: "marzeniem budow»nicznych Parku-Pomnika jest, ażeby przy okazji pobytu Obywatela Generała w Poznaniu - odwiedził Park-Pomnik i zechciał posadzić drzewko przyjaźni i pokoju". "Inicjatywa budowy Dzwonu Pokoju - zrealizowana zostanie w czynie społecznym, a wokół niego zasadzonych zostanie pięć tysięcy drzew i krzewów pokoju i przyjaźni" - zapewniali Wojciecha Jaruzelskiego działacze Społecznego Komitetu Budowy Parku-Pomnika w kolejnym liście (19 IX 1985 r.). W dniu 9 października 1985 f., prezydium Społecznego Komitetu Budowy Parku-Pomnika podjęło uchwałę o budowie "Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między Narodami" , a w dniu 25 października 1985 r. jego przewodniczący Edward Stachowiak poinformował Wojciecha Jaruzelskiego, że "Dla upamiętnienia wystąpienia Obywatela Prezesa Rady Ministrów na Sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych oraz 3 Kronika m. Poznania 4/87 Zdzislaw Nowicki utrwalenia światowego pokoju, zrodziła się koncepcja odlania i zlokalizowania na terenie b. cytadeli poznańskiej, w rejonie obelisku - Pomnika Bohaterów - »Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między Narodami«. Dźwięk dzwonu przypominałby o rocznicach wybuchu i zakończenia II wojny światowej, ważnych wydarzeniach historycznych oraz uroczystościach państwowych". Na list ten w dniu 16 listopada 1985 r. odpowiedział szef Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego, wiceminister obrony narodowej gen. broni Józef Baryła: "Ze szczególnym wzruiszenieim przyjęliśmy wiadomość o zainicjowaniu przez Was czynu społecznego dla poparcia polskiego głosu na czterdziestej jubileuszowej sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych. Gratulujemy Komitetowi kolejnych cennych inicjatyw, takich jak »Dzwon Pokoju« czy też nagrany na taśmie magnetofonowej rytm bijącego serca. Zapewniamy jednocześnie, że w ich realizacji nie zabraknie pomocy Ludowego Wojska Polskiego z garnizonu poznańskiego" . W dniu 1,9 grudnia 1985 r. odbyło się spotkanie prezydium Społecznego Komitetu pod przewodnictwem Edwarda Stachowiaka z wykonawcami Dzwonu Pokoju, na 'którym zapadło wiele wiążących decyzji, m. in. iż: Jerzy Nowakowski - plastyk miasta Poznania - wykona projekt architektoniczny Dzwonu; doc. dr inż. Jerzy Przystański z Pracowni Mechaniki Gruntów i Fundamentowania Politechniki Poznańskiej dokona badania gruntu pod fundamenty wieży dzwonu; zespół pracowników Przedsiębiorstwa Budownictwa Hydrotechnicznego i Robót Fundamentowych "Energopol 7", pod kierownictwem mgra inż, Władysława Poniżego wykona fundamenty pod wieżę, a zespół mistrza Mariana Skrzypczaka - betonowanie wieży i towarzyszące prace budowlane; Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr 1 (dyrektor mgr inż. Mieczysław Kwiatkowski) zagwarantuje całość potrzebnego betonu wysokiej klasy: Przedsiębiorstwo Budowy Obiektów Użyteczności Publicznej "Budopol" dostarczy rusztowania i dokona ich montażu; Poznański "Geopoz" wykona pomiary wysokościowe w terenie i na budowie; Meblarska Spółdzielnia Pracy wykona szalunki niezbędne do wykonania wieży dzwonu; Wielkopolskie Przedsiębiorstwo Sprzętowe Budownictwa udostępni dźwigi i sprzęt do zalania szalunku betonem; zespół pod kierownictwem mgra inż. arch. Andrzeja Ignaszaka z Biura Projektów Inżynierskiej Spółdzielni Pracy wykona projekt zagospodarowania przestrzennego terenu; bracia Eugeniusz i Saturnin Skubiszyńscy, członkowie Rzemieślniczej Spółdzielni Metalowców, wykonają odlew dzwonu; Andrzej Preis z Rzemieślniczej Spółdzielni Elektronicznej wykona uniwersalny system napędu dzwonu: Zdzisław Golak z Rzemieślniczej Spółdzielni Metalowców wykona serce dzwonu; inż. Stefan Maćkowiak z Rzemieślniczej Spółdzielnij * Zdzisław Nowicki Elektronicznej wykona zewnętrzną instalację kablową od "Małej Sluzy" do szafki sterowniczej i pylonu dzwonu; artysta-rzeźbiarz Zygmunt Wujek z Koszalina zaprojektuje ornamentację dzwonu, napisy i medal »pamiątkowy; prof. dr inż. Zygmunt Szwaja i dr Ryszard Sobkowiak z Instytutu Automatyki Politechniki Poznańskiej zaprojektują zegar sterujący; zespół pracowników Przedsiębiorstwa "Dempol" oddział w Luboniu wykona wyświetlacz zegara; Pracownia Konserwacji Zabytków wykona roboty kamieniarsko-posadzkowe; mgr inż. Bernard Lisiak zaprojektuje tereny zielone; Zarząd Dróg i Mostów wykona roboty asfaltowe; Zakład Budowy i Konserwacji Poznańskiego Przedsiębiorstwa Zieleni wykona roboty ogrodnicze; Dowództwo Wojsk Lotniczych przydzieli grupy żołnierzy do prac pomocniczych i transportowych; Dyrekcja Rozbudowy Miasta Poznania będzie koordynowała całość prac przygotowawczych i montażowych. Dnia 12 lutego 1986 r., z udziałem autora projektu Jerzego Nowakowskiego i konserwatora zabytków Poznania Bogumiły Brzozowskiej oraz Edwarda Stachowiaka, ustalono ostatecznie lokalizację Dzwonu. Wybór miejsca dla Dzwonu w dawnej twierdzy pruskiej a potem bastionie wojsk hitlerowskich - ma swoją jednoznaczną wymowę polityczną. Ale zawiera również różnorodne odcienie tej prawdy: że dla życia konieczne są pokój i przyjaźń między narodami, które walczyły wspólnie przeciw ludobójcom; że konieczna jest przyjaźń między ludźmi na całym świecie; że niezbędna jest afirmacja życia, jego umiłowanie, radość, optymizm, zachęta do twórczej pracy i wysiłku a nie wizja grożącej katastrofY Obecni na tym spotkaniu doszli do przekonania, że zlokalizowanie Dzwonu w pobliżu Alei Republik jest wyborem najbardziej trafnym. Brano pod uwagę i to, aby Dzwon słyszany był nawet w dość odległych dzielnicach miasta. Wyznaczono także termin wmurowania aktu erekcyjnego na dzień 21 lipca 1986 r. Propozycja Społecznego Komitetu Budowy Patrku-Pomnika Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko- Radzieckiej spotkała się z uznaniem i poparciem mieszkańców Poznania i Wielkopolski. Poczęły napływać datki pieniężne od obywateli, instytucji, zakładów pracy oraz organizacji społecznych. Roboty przygotowawcze, związane z plantowaniem terenu, jego czyszczeniem z krzewów, chwastów itd. rozpoczęły się w dniu 6 maja 1986 r. N atomiast pierwsze metry sześcienne betonu w fundamenty Dzwonu brygada "Energopolu 7" ułożyła w dniu 8 lipca 1986 r. Budowie Dzwonu Pokoju było poświęcone spotkanie działaczy Komitetu Budowy z I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edwardem Łukasikiem oraz sekretarzem Komi Fotokopia informacji w . Gazecie ?TMA*)>> O J ) j W M pgiiijg j JrZyjaZItI* parcie ołeczne] inicjatywy Wysunisjt», pra» Spoiecwiy - w formie dofinansowani ivo:n.:«t Budowy Parltu-Pommka działań społecznych - . owoi Brater twa Btom i Przyjaźni kwoty. Jego numer; FKO ł iipsa te" natomiast cłwa »bil kład« . - prac «raz «rgattizacji siaee póiojtel po raz pierwsi; prag ic h fczestr.'czye w reali- roste&nie si«; jego dźwięk, zaeji t , pięto ej idei podajemy k it( na które wpiacać można. 'Stab)*tetu Wojewódzkiego Stanisławem Piotrowiczem w dniu 10 czerwca 1986 r. Uczestniczyli w nim: Bronisław Bożenek, Janusz Falkidejski, Stanisław Galasiński, Bolesław Jaśkiewicz, Seweryn Jopp, Włodzimierz Juskowiak, Antoni Karwacki, Henryk Kudła, Janusz Rutkowski, Maria Rynkiewicz, Marian Skrzypczak, Edward Stachowiak, Włodzimierz Tomaszewski i Romuald Zysnarski. Informację o postępie budowy przekazali: Maria Rynkiewicz i Edward Stachowiak. Edward Stachowiak mówił zwłaszcza o pomocy, jakiej twórcom projektu udzielają Politechnika Poznańska oraz różne instytucje i organizacje społeczne. Poinformował, że Dzwon ważyć będzie 850 kg, a zamocowany zostanie na piętnastometrowej żelbetowej wieży, zaś jego dźwięk słyszany będzie w odległości ok. 6 km. Proponował, aby w dniu 21 lipca odbyła się uroczystość wmurowania aktu erekcyjnego, zaś dźwięk Dzwonu rozległ się po raz pierwszy podczas inauguracji Rajdu Przyjaźni Polsko- Radzieckiej oraz obchodów rocznicy powstania Ludowego Wojska Polskiego (11 X). Propozycje składu osobowego prezydium Komitetu Wykonawczego Budowy w osobach: Stanisława Piotrowicza (przewodniczący), Marii Rynkiewicz i Edwarda Stachowiaka (zastępcy), Bolesława Jaśkiewicza (sekretarz), Tadeusza Dembowskiego (zastępcy sekretarza), Henryka Kudły, Włodzimierza Tomaszewskiego, Bogdana Zastawnego i Romualda Zysnaiskiego (członkowie) zostały zaakceptowane. Dzwon został odlany w dniu 1 czercwa 1986 r w warsztacie mistrza ludwisarskiego Saturnina Skubiszyńskiego. Rzeczoznawca Kurii Metropo Zdzisław Nowicki Omameiratyt1@ na płaszczu (Dzwonulitalnej, ks. mgr Zdzisław Bernat, tak pisał w protokóle odbioru Dzwonu. "W Zakładzie Rzemiosła Artystycznego Obyw. Saturnina Skubiszyńskiego w Poznaniu ul. Przełęcz 39 dokonałem w dniu dzisiejszym technicznego odbioru nowo odlanego »Dzwonu Pokoju«. "Opis dzwonu". Dzwon posiada wagę 850 kg, średnicę w największym obwodzie płaszcza 102 cm. Na płaszczu dzwonu z dwóch przeciwnych stron umieszczono wizerunki gołębia pokoju, talkie same symbole zostały umieszczone w ornamencie górnej części płaszcza. N a dwóch przeciwnych częściach płaszcza dzownu umieszczono napisy: Dzwon Pokoju. Dzwon Pokoju i PrzYjaźni MiędzY Narodami. "Parametry akustyczne. Dzwon posiada ton zasadniczy Fis o częstotliwości 182,8 drgań na sekundę. Wśród dobrze słyszalnych alikwotów zwraca uwagę silnie brzmiąca tercja wielka, co sprawia, że dźwięk dzwonu jest jasny o radosnym charakterze. Użycie prawidłowego materiału oraz właściwie dobrana przez firmę p. Skubiszyńskiego proporcja wymiarowa sprawiają, że dzwon brzmi donośnie, posiada długi i czysty pogłos, "Odlew wykonano bardzo starannie. "Niech' głos nowego dzwonu - »Dzwonu Pokoju« - wzywa do zachowania trwałego i sprawiedliwego pokoju na świecie!" Na czele zespołu wykonawczego budowy stanął wiceprezydent Poznania Bogdan Zastawny. Pod jego przewodnictwem odbywały się regular nie posiedzenia tzw. Rady Budowy, na których wysłuchiwano informacji wykonawców o postępie robót. Pierwsze posiedzenie Rady Budowy odbyło się w dniu 17 czerwca 1986 f., z udziałem przewodniczącego Komitetu Budowy Stanisława Piotrowicza. Stwierdził on w inauguracyjnym przemówieniu, że inicjatywa budowy Dzwonu Pdkoju na Cytadeli spotkała się z pełną aprobatą władz admihistracyjnych i politycznych województwa i miasta. Poznań będzie po Hiroszimie i Nowym Jorku trzecim miastem na świecie, w którym taki obiekt będzie funkcjonował. Edward Stachowiak poinformował Radę, że Komitet Budowy składa się z 35 członków. Tworzą go: Stanisław Piotrowicz (przewoidniczący), Maria Rynkiewicz i Romuald Zysnarski (zastępcy) Bogdan Zastawny (członek prezydium), Edward Stachowiak (zastępca członka prezydium) oraz Tadeusz Bartkowiak, Bronisław Bożenek, Tadeusz Dembowski, Jan Dobry, Janusz Fankidejski, Marek Fludrą, Marian Gasperowicz, Zdzisław Golak, Andrzej Grocholski, Andrzej Ignaszak, Bolesław Jaśkiewicz, Henryk Kudła, Stefan Michalski, Tadeusz Mulezyńsfci, Józef Niewiedział, Jerzy Nowakowski, Andrzej Prais, Zenon Przybylski, Jerzy Przystański, Jacek Skarżewski, Alfred Skrobich, Marian Skrzypczak, Saturnin Skubiszyński, Maria Szczepaniak, Zygmunt Szwaja, Włodzimierz Tomaszewski, Stanisław Tschuschke i Adam Wolski. Bogdan Zastawny podkreślił, że terminy budowy są bardzo mobilizujące i wymagają od wykonawców pełnego zaangażowania. Na koordynatora prac zaproponował Dyrekcję Rozbudowy Miasta Poznania. , Podczas posiedzenia w dniu 23 czerwca 1986 r. (przy "Małej Sluzie") inż. dr Jacek Skarżewski z Politechniki Poznańskiej przedstawił projekt konstrukcyjny wieży. O postępie robót mówili także: mgr inż. Włodzimierz Schmidt - zastępca dyrektora do spraw technicznych "Energopolu 7" i inż. arch. Józef Trawiński - zastępca dyrektora do spraw technicznych Dyrekcji Rozbudwy Miasta Piznania, któremu Bogdan Zastawny jako głównemu koordynatorowi budowy, przekazał kompleksową dokumentacj ę techniczno-kosztorysową. Dnia 30 czerwca 1986 r. na kolejnym posiedzeniu, z udziałem Stanisława Piotrowicza i Marii Rymkiewicz, inż. arch. Józef Trawiński poinformował o rozpoczęciu wykopu pod fundament, który miał być gotowy do dnia 5 lipca. Betonowanie przewidziano na 6 - 7 lipca. Do 7 lipca potrzebna była dokumentacja urządzeń elektrycznych, posadowienia studzienki rozdzielczej oraz zbrojenia wież Dzwonu. Wicewojewoda Romuald Zysnarski przedstawił projekt scenariusza uroczystości wmurowania aktu erekcyjnego (21 VII), natomiast Edward Stachowiak poinformował, że jest już gotowy projekt tekstu aktu. Posiedzenie w dniu 7 lipca rozpoczęło się od składania informacji Zdzisław Nowickiprzez wykonawców. Inż. arch. Józef Trawińsiki poinformował, że wykop jest gotowy. Wobec kłopotów z betonem, stalą zbrojeniową, cementem i krawędziakami. Rada podjęła odpowiednie kroki w celu pilnego uzupełnienia tych braków. Kroki te były do tego stopnia skuteczne, iż w przeddzień czterdziestej drugiej rocznicy odrodzenia Polski mogła się odbyć uroczystość wmurowania aktu erekcyjnego. W godzinach przedpołudniowych dnia 21 lipca liczni poznaniacy, a także przedstawiciele poznańskich organizacji społeczno-politycznych uczestniczyli w ceremonii składania wieńców i kwiatów u stóp Pomnika Bohaterów na wzgórzach Cytadeli. Obecne były grupy młodzieży ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i Bułgarii. W imieniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wiązankę kwiatów złożyli zastępca członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego Gabriela Rembisz oraz członkowie sekretariatu Komitetu Wojewódzkiego. Następnie wieńce składały delegacje Wojewódzkiego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, z wiceprezesem Naczelnego Komitetu Dominikiem Ludwiczakiem; Wojewódzkiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego; Rady Wojewódzkiej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego; Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej: rad narodowych i urzędów państwowych; Wojska Polskiego; organizacji społecznych oraz zakładów pracy. Wieniec złożyła także delegacja Konsulatu Generalnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w Poznaniu, z konsulem Włodzimierzem Siemionowem na czele. Beizipośrednio po tej ceremonii, jej uczestnicy przeszli do miejsca, gdzie wzniesiony miał być Dzwon Pokoju. Okolicznościowe przemówienie wygłosił przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy Stanisław Piotrowicz. Powiedział on m. in.: "Z piękną ideą odlania Dzwonu Pokoju i umiejscowienia go w wielkim poznańskim miejscu pamięci na Cytadeli - wyszli członkowie Społecznego Komitetu Budowy Parku-Pomnika Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, z jego przewodniczącym Edwardem Stachowiakiem. Jest to uczczenie w sposób szczególny wystąpienia I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczącego Rady Państwa Wojciecha Jaruzelskiego na czterdziestej jubileuszowej sesji Organizacji Narodów Zjednoczonych. Polski głos, który zabrzmiał z trybuny sesji Organizacji Narodów Zjednoczonych, był głosem pokoju. Inicjatywa budowy Dzwonu jest także uczczeniem ogólnoświatowej inicjatywy Organizacji Narodów Zjednoczonych, która rok 1986 uznała za rok pokoju między narodami". Po odczytaniu aktu erekcyjnego, członkowie Komitetu złożyli pod nim podpisy. Następnie jako pierwszy ujął murarską kielnię Edward Stacho Zbrojenia słupów Dzwonuwiak, a jako ostatni - przewodniczący Społecznego Komitetu Stanisław Piotrowicz. Apel Pokoju odczytała dziewczynka w harcerskim mundurku. Oba dokumenty wmurowano w miejscu, z którego płynąć będą dźwięki Dzwonu, głoszące pokój. Codziennie nieomal odnotowywano dowody ofiarności społeczeństwa. Dzieci ze Szkoły Podstawowej Nr 70 im. Mikołaja Kopernika przekazały 4120 zł. Do zbiórki przyłączyli się nauczyciele i pracownicy Szkoły. Społeczeństwo miasta Poznania i województwa - w odpowiedzi na Apel Komitetu - ofiarowało 2 032 597 zł. Przy budowie, konserwacji terenów zielonych brały udział 222 grupy robocze (8273 osoby), które przepracowały 23 115 roboczogodzin. Wartość tych prac szacowano na 3 898 58 zł, w tym przy Dzwonie Pokoju - na 430 000 zł. Na wyróżnienie zasługiwały zwłaszcza: trzy jednostki Zmotoryzowanych Oddziałów Milicji Obywatelskiej, Zespół Szkół Odzieżowych, Zespół Łączności, Ochotnicze Zdzislaw Nowickif,m etowśri fanie iAttwaasmydt mimtaieetu aKCYJMYs== At -?? ..$texfeA#*«s*Afm, poste« Kfa 'iw l*fó pJofofWtMttt) itwiaT jtiafjxkso1jm UAftt Wm$u. m a:g ftttWt) ay «ttprswi jmtikpt o fijfh, jvfejiii » ;« a, iK1łm1f t ntffstdkgtm iwkm «fehl pBcrit»te> pwmotf i »M&w, - etaem jwtqju i fesj>«ni « terni: traAru wymiar *y · siqi t nestatf' i bsbfe o sk; (Ansie a frtej, A Aimf «»du Wir i ja- juiwem «<< « fótiirlmtki fcwiskivj · ini. J ss fejsfasWki Ł SWfssit A-Afunife uruifa» > i junimwiimmma HiikAmH BwaJwjs;;g , seSiJsS p ik« sl»ii«;<' BwreSj;* $i? «« js»i»to> {»sASAfiAsA.fWjxl- (Am « Iwvoiu , 1SĄ-łlt «w »vijkisili.«« iuysaiiitiaaa aiam. rattere» wittsrAtj SQ11Cw wi«Ai fexro. ...' «ate*ji ftai«sm saAamswabte titóf wstali« jw<i<!ifd>rt1&! fo»tistoi - ftew<ll»«fat' - iki» wte fefala Ayma to fóteubryh · fetef«h«"shi'» S* A Va« ftnrrasiali A iwcm meja \ trowtun Fotokopia aktu erekcyjnego Betonowanie sl1J12ów Dzwonu (sierpień 1 r.) Hufce Pracy przy Poznańskiej Fabryce Maszyn Żniwnych, Szkoła Podstawowa Nr 66 i Komisja Młodzieżowa Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania. "Gazeta Poznańska" (19 IX 1986 r.) odnotowała m. in.: "Pracownicy Poznańskiego Przedsiębiorstwa Zieleni przygotowują się do wykonania poważnego zadania. W Parku-Pomniku Braterstwa Broni na Cytadeli, wokół Dzwonu Pokoju [[...] pracownicy PPZ zasadzą ponad 2 000 krzewów iglastych i liściastych, będzie to m. in. bukszpan. Zasadzone będą także róże". A w innym miejscu: ,,7 -osobowa, pracująca w czynie społecznym załoga Zakładu Kamieniarskiego.Mariana Skrzypczaka z Naramowic oraz Zespół Jerzego Gleszczyńskiego - członków Remontowo- Budowlanej Spółdzielni Rzemieślniczej wznoszą 16-metrowej wysokości wieżę. Jej dwa człony odlane zostaną z betonu: na szczycie posadowi się ważący 850 kg Dzwon Pokoju. Wokół monumentu pracują również załogi Pracowni Konserwacji "Zabytków oraz Poznańskiego Przedsiębiorstwa Zieleni: ułożone zostaną nowe płyty marmurowe, posadzi się kilkanaście tysięcy kwiatów, przede wszystkim białych róż. Prawie każdego dnia przedstawiciel poznańskiego »Geopozu« Zdzisław Mielcarek kontroluje prawidłowość wzmo Zdzisław No to icki szenia wieży - głównie pod względem jej usytuowania (w pionie i poziomie) w stosunku do okolicznych terenów". W dniu 23 września wieże Dzwonu Pokoju były już okolone rusztowaniami. Trwało polerowanie betonu i przygotowania do zawieszenia czaszy dzwonu. Pracowali na placu budowy m. in. mistrz Marian Skrzypczak, kamieniarze Andrzej Borowiak i Jerzy Gleszczyński oraz murarz Jerzy Łydka. "W rekordowym tempie prowadzone są prace - notował reporter "Expressu Poznańskiego" (2 X 1986 r.) - W dniu 21 lipca został wmurowany akt erekcyjny a już wczoraj (1 X 1986 r.), dzwon został , zamontowany. Swiadkiem tej operacji którą w ciągu niecałej godziny wykonało Wielkopolskie Przedsiębiorstwo Sprzętowe Budownictwa, byli m. in. przewodniczący Komitetu Wykonawczego Budowy, sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Stanisław Piotrowicz, przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy Parku-Poimnika Edward Stachowiak i przewodnicząca Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej Maria Rynkiewicz. Dzwon zamontowano na 16-metrowych pylonach, zaprojektowanych w Politechnice Poznańskiej przez dra inż. Jacka Skarżewskiego, które w dużej mierze w czynie społecznym wykonał zespół kamieniarski 'kierowany przez Mariana Skrzypczaka i Jerzego Gleszczyńskiego. "Na konstrukcji firma »Dempol« zainstalowała elektroniczny zegar, który będzie sterowany sygnałem przesyłanym z Frankfurtu nad Menem [...] Na budowie trwają prace posadzkowe, a całością robót kieruje inspektor Piotr Gdaniec". W dniu 7 października 1986 r. odbyło się spotkanie przewodniczącego Społecznego Komitetu Budowy Stanisława Piotrowicza z inicjatorami i wykonawcami budowy. Witając przybyłych, Stanisław Piotrowicz podkreślił, iż Poznań będzie trzecim miastem na świecie, w którym rozlegać się będzie symboliczny głos wzywający do opamiętania. Jego odsłonięcie zbiegnie się ze spotkaniem w stolicy Islandii - Reykjaviku przywódcy Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Michaiła Gorbaczowa z prezydentem Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn. Ronaldem Reaganem. Dzwon rozlegać się będzie siedem razy w roku, w południe: 1 stycznia, 23 lutego, 9 maja, 22 lipca, 1 września, 12 października i 7 listopada. Są możliwości zakodowania w pamięci mikrokomputerowego sterowania jeszcze jednej daty: upamiętniającej podjęcie decyzji o zniszczeniu zasobów broni nuklearnej, zaprzestaniu wyścigu zbrojeń, zapewnieniu światu pokoju. Wówczas dźwięk dzwonu będzie rzeczywiście posłaniem pokoju, rozchodzącym się z Poznania. Uroczystość przekazania społeczeństwu "Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między N arodami" odbyła się w so>botę, 11 października 1986 r., w przeddzień czterdziestej trzeciej rocznicy powstania Ludowego Wojska Polskie go oraz historycznej bitwy pod Lenino, w pierwszym dniu - oczekiwanego przez świat z nadzieją - spotkania Michaiła Gorbaczowa z Ronaldem Reaganem. Wzdłuż Alei Republik na Cytadeli zgromadziły się rzesze mieszkańców stolicy Wielkopolski; przybyły delegacje władz oraz młodzieży szkół podstawowych i średnich województwa poznańskiego. Obecni byli: członkowie Sekretariatu Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego Edwardem Łukasikiem; przedstawiciele władz administracyjnych, z przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Tadeuszem Czwojdrakiem, wicewojewodą poznańskim Romualdem Zysnarskim i prezydentem Poznania Andrzejem Wituskim; działacze Rady Wojewódzkiej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego, z przewodniczącym Augustynem Kogutem; członkowie Wojewódzkiego i Miejskiego Komitetów Ochrony Miejsc Pamięci Narodowej; przedstawiciele organizacji kombatanckich: Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, Związku Inwalidów Wojennych, Związku Ociemniałych Żołnierzy oraz Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych; żołnierze Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 i żołnierze Ludowego Wojska Polskiego, z zastępcą dowódcy Wojsk Lotniczych do spraw politycznych gen. bryg. Janem CeIkiem. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele duchowieństwa. Kurię Biskupią reprezentowali: ks. mgr Zdzisław Bernat, ks. kanonik Władysław Kawski, ks. mgr Józef Krawczyk, ks. kanonik prof. Stefan Tomaszkiewicz. Kościół Metodystyczny reprezentował przewodniczący oddziału poznańskiego Polskiej Rady Ekumenicznej pastor Jan Kus, Kościół Prawosławny - ks. Włodzimierz Jakubowski, Kościół Ewangelicko-Augsburski - ks. senior Tadeusz Raszyk. Przybyły delegacje poznańskich zakonów żeńskich i męskich. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele placówek konsularnych czynnych w Poznaniu: konsul generalny Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, minister pełnomocny, Iwan Bojko i konsul Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn. Mary Rose Brandt. Po odegraniu hymnu państwowego przez Orkiestrę Reprezentacyjną Wojsk Lotniczych, głos zabrał przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy, sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Stanisław Piotrowicz. "Spotykamy się dzisiaj - powiedział mówca na wstępie - zespoleni jedną wspólną myślą, jedną ideą - jakże ważną i doniosłą - ideą pokoju. Jest ona wartością nadrzędną, a my Polacy dobrze znamy jej cenę. Chtemy, by głos naszego dzwonu nie był nigdy głosem alarmu na trwogę, by był wołaniem i posłaniem przypominającym znaczące daty w historii świata i naszego narodu. By ludzie ludziom gotowali lepszy los, by urato Zdzisław Nowicki Wiecha budowniczych, zawieszona w dniu 23 IX 1986 fwać człowieczeństwo i aby nigdy więcej człowiek człowiekowi nIe był wrogIem. "Głos tego dzwonu z piastowskiej ziemi, z kolebki polskiej państwowości, z kraju, który tyle w swej historii ucierpiał od wojen, ma znaczenie szczególne. Pokój to wartość uniwersalna, to również porozumienie i pojednanie w narodzie, to pokój w rodzinie i współpraca na świecie". "Oddajemy społeczeństwu Dzwon Pokoju. Powstał on z woli tych, którzy przeżyli okruciństwa wojny oraz tych, którzy znają ją tylko z podręczników historii. W jego budowie brali udział przedstawiciele wielu środowisk: robotnicy, rzemieślnicy, żołnierze Wojska Polskiego, młodzież, kombatanci, pracownicy nauki, społecznicy. Poparły inicjatywę budowy różne grupy społeczne i indywidualni obywatele. Pomocy nie odmówił nikt". '&$£1&& "Pokój jest wartością nadrzędną. My Polacy dobrze znaniy jego cenę. W Międzynarodowym Roku Pokoju wspieramy głos Polski na czterdziestej jubileuszowej sesji Narodów Zjednoczonych. Przypominamy polskie inicjatywy pokojowe. Synowie polskiego nairodu: Władysław Gomułka, Wojciech Jaruzelski, Adam Rapacki, Karol Wojtyła - na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych przedkładali propozycje, apelowali do rządów i narodów świata w sprawie pokoju. Nasz wkład w utrzymanie pokoju na świecie, od Kongresu Intelektualistów we Wrocławiu, przez misje dobrej, woli, po służbę w komisjach rozjemczych i kontyngentach sił Organizacji Narodów Zjednoczonych, wspieramy ideą współpracy międzynarodowej Dzwon zawieszony (1 X 1986 r.) Zdzisław Nowicki Moment przed rozpoczęciem uroczystości (11 X l r.)świata, chcemy, by świat był wielką rodziną narodów, by Polska w tej rodzinie miała swój znaczący, godny udział". Kończąc swoje wystąpienie, Stanisław Piotrowicz odczytał telegram nadesłany przez przewodniczącego Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju Hieronima Kubiaka: "Ogólnopolski Komitet Pokoju z zadowoleniem wita inicjatywę wzniesienia w Poznaniu symbolu przekonań wielu Polaków - »Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między Narodami«. Dzisiaj wołanie o pokój rozbrzmiewa we wszystkich krajach. Nieprzebrane rzesze ludzi opowiadających się za pokojowym życiem głośno wyrażają swój stanowczy sprzeciw zagrożeniom wojennym. Wśród tych głosów donośnie rozbrzmiewa nasz polski głos. Dźwięk poznańskiego dzwonu będzie zatem kolejnym świadectwem naszej postawy na rzecz życia w pokoju i przyjaźni między narodami". Następnie głos zabrał przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Tadeusz Czwojdrak, który w imieniu władz województwa poznańskiego, z upoważnienia przewodniczącego Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju Hieronima Kubiaka, serdecznie podziękował tym wszystkim, którzy podjęli inicjatywę budowy Dzwonu Pokoju i tym, którzy zrealizowali to dzieło. "Zgromadziliśmy się na miejscu - mówił dalej Tadeusz Czwojdrak - które niegdyś było symbolem wojny, a dziś jest miejscem przyjaźni, miejscem, z którego rozlegać się będzie wołanie o pokojowe współistnienie narodów. Właśnie dzisiaj, dobrym zbiegiem zdarzeń odbywa się w sto licy Islandii - Reykjaviku, spotkanie sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Michaiła Gorbaczowa z prezydentem Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn. Ronaldem Reaganem. Wiążemy z tym spotkaniem duże nadzieje Życzymy obydwom mężom stanu, by osiągnęli porozumienie w najważniejszej dla ludzi całego świata sprawie: określenia drogi do ogólnoświatowego, trwałego pokoju". "Jestem przekonany, że wszyscy tu tak licznie zgromadzeni mieszkańcy poznańskiej ziemi solidaryzujemy się z inicjatywą Związku Radzieckiego o zaprzestanie prób z bronią nuklearną i do dwutysięcznego roku zniszczenia arsenału broni zagłady. Coraz powszechniej rozlegają się w świecie głosy w obronie najcenniejszych dóbr człowieka, którym zagraża dzisiaj jeszcze śmiertelne niebezpieczeństwo. My Polacy mamy szczególne prawo, aby o tym mówić. Prawo i obowiązek". "Wierna temu obowiązkowi Polaka Ludowa jest od samego początku niezłomnym orędownikiem .pokoju, odprężenia i współpracy międzynarodowej; współdziałając w tym duchu ze swymi sojusznikami i przyjaciółmi, z pokojowymi dążeniami narodów na wszystkich kontynentach. Przypominamy polskie inicjatywy pokojowe wyrażane w Planie Adama Rapackiego, Władysława Gomułki, apele kongresów intelektualistów, które odbywały się na polskiej ziemi. Niesposób także i dzisiaj z okazji tak podniosłej uroczystości nie czcić naszych rodaków - ofoywateli polskich, któ Przemówienie wygłasza przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Tadeusz Czwojdrak (li X 1986 r.) 4 Kronika m. Poznania 4/87 Zdzisław Nowicki Godzina 12.00 Po raz ,Pierwszy rozlega się spiżowy dzwięk (11 X 1986 r.)rzy złozyh ofia,re fcrwH życia dla niepodległości i pokoju. To przecież nasz naród w okresie niewoli toczył nieustępliwą walkę o zachowanie mowy ojczyste], o przetrwanie kultury, o ziemię w czasie, kiedy wyniszczenie było programem pruskiego zaborcy. Nigdy też w naszych dziejach nie byliśmy tak bhscy zagłady biologicznej jak w ostatniej wojnie światowej To u fundamentów Polski Ludowej legła walka wyzwoleńcza, którą naród nasz Z największym bohaterstwem toczył przeciw hitlerowskiemu naruchu o A li r z y S t k i c h fponteich> ™ Polach bitewnych i w podziemnym "Wojna i okupacja hitlerowska wystawiły na najcięższą próbę wszystkie duchowe i materialne siły narodu. W walce o wolność wzniósł L on na najwyższe szczyty bohaterstwa, nigdy nie złożył broni, walczył od pierwszego do ostatniego dnia wojny na wszystkich frontach, na morzach i w powietrzu, w podziemiu zbrojnym. Czcimy wszystkich Polaków, którzy oddali swe życie, by Polska była wolna i niepodległa. Znamy cenę wolności, wartość pokoju i niepodległości. Połączonymi chórami dyryguje Mirosława Wróblewska {U X 1986 r.) Zdzisław Nowicki Balon "Poznań" szybuje nad uczestnikami manifestacji (11 X 1986 r.) "Sławimy bohaterstwo ludzi radzieckich, budzące uczucia podziwu, szacunku i sympatii, bohaterstwo żołnierzy, którzy przynieśli Polsce i większości krajów Europy wyzwolenie. Wielu z nich spoczywa na stokach tej Cytadeli wraz z polskimi towarzyszami broni. Tu, z dala od ojczyzny, pochowane są prochy żołnierzy alianckich - amerykańskich i brytyjskich lotników. Wszyscy oni poświęcili swoje młode życie, abyśmy mogli żyć w pokoju. Zawsze pamiętamy i pamiętać będziemy, że sojusz i braterstwo broni ze Związkiem Radzieckim umożliwiło nam powrót na odwieczne ziemie piastowskie - nad Odrę, Nysę Łużycką i Bałtyk - przemocą nam odebrane. Od tego czasu po raz pierwszy w naszej ponad tysiącletniej historii wszystkie nasze granice stały się granicami przyjaźni, sojuszu, braterskiej współpracy - granicami pokoju. Ziściły się więc marzenia wielu pokoleń, nadzieje ofiarnych synów narodu walczących o sprawę Ojczyzny". "Dramatycznym paradoksem współczesności jest to, że wiedza uczonych, ogromne środki techniczne i materialne gromadzone są dla totalneigo zniszczenia życia na ziemi i to w czasie, kiedy głód, udręki, choroby są powszechnym zjawiskiem na świecie. Budzi się jednak sumienie świata. N awiązał do tego w czasie ubiegłorocznej sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych przewodniczący Rady Państwa, gen. amnii Wojciech Jaruzelski wypowiadając wówczas m. in. pamiętne i wziruszające słowa: »Aby nigdy syn jednej matki nie zabijał syna drugiej matki«". "Niedawno Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonychjpodjęło jednomyślnie decyzję o uroczystym proklamowaniu 1986 roku - Międzynarodowym Roikiemi Pokoju. Również papież Jan Paweł II wezwał wszystkich ludzi świata, by przynajmniej w jednym dniu 27 października, nie zostało dokonane żadne przestępstwo zagrażające życiu człowieka, by w tym dniu ustały wszelkie działania zbrojne przeciwko ludziom i narodom. Promowanie przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych pokoju i bezpieczeństwa wymaga nieprzerwanych i pozytywnych działań ze strony państw i narodów, mających na celu eliminację różnego rodzaju zagrożeń dla pokoju. Wymaga poszanowania zasady nieużywania siły, budowy środków zaufania, wymaga przysposobienia ludzi do współżycia w pokoju z innymi narodami. Jest to jednocześnie wezwanie na rzecz realizacji praw człowieka, jego podstawowych swobód, polepszenia jakości życia i zaspokojenia ludzkich potrzeb". "Pragnę również przypomnieć, że to właśnie nasz Sejm - Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalił U stawę o wychowaniu dla pokoju, a ideę tej Ustawy wcielamy w codziennym życiu. To właśnie z inicjatywy Polski przyjęta została przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1978 r. Deklaracja w sprawie wychowania społeczeństw w duchu pokoju. Jest ona pierwszym aktem międzynarodowym formułującym prawo jednostek i narodów do życia w pokoju". "Szanowni Obywatele! Droga Młodzieży! - powiedział na zakończenie Tadeusz Czwojdrak - życzymy sobie wszyscy, aby dźwięk tego Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między Narodami stał się kolejnym symbolem współpracy Polaków i wszystkich narodów świata. Niechaj nam zawsze przypomina o tym, że życie ludzkie jest nadrzędną wartością - raz tylko daną - łączącą się ze spokojem i polko jem. Dzwon ten jest symbolem tej wartości- szlachetnej - przypominającym jednak zarazem o cierpieniach w przeszłości. Stąd rozlegał się będzie dźwięk przestrogi, który trafi do sumienia i serc wszystkich ludzi. Niechaj echo tego dzwonu niesie spokój i nadzieje". Z kolei Monika Sron - uczennica klasy V Szkoły Podstawowej Nr 49 im. Michała Kajki - odczytała Apel Pokoju do narodów świata: W dniu 11 października 1986 roku, my mieszkańcy miasta Poznania l całego województwa poznańskiego, zebrani na terenie dawnego bastionu wojennego dziś Parku-Pomnika Braterstwa Broni i PrzYjaźni Polsko- Radzieckiej, w oczekiwaniu na pierwsze wezwanie wzniesionego w społecznym działaniu rzemieślników, budowlanych, iniynierów Dzwonu Zdzisław Nowicki Pokoju i PrzYjaźni MiędzY Narodami Świata, apelujemy do wSzYstkich narodów: Połączmy się w wysiłkach o zachowanie pokoju na całym świecie! % Niech każdemu działaniu ludzi wSzYstkich ras, wSzYstkich wyznań i różnych przekonań, na wSzYstkich kontynentach świata, towarzYszY wsparcie dla tych rządów i tych państw, które podejmują wysiłki o zachowanie pokoju - największego dobra całej ludzkości. Niech działania państw i rządów, w roku uznanym przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych MiędzYnarodowym Rokiem Pokoju, będą owocne i stworzą pomost do pokojowego współistnienia narodów. Jest naszYm żYczeniem, by arsenały broni zagłady zostały zniszczone. By wysiłek uczonych i rządów skierowany został na likwidację głodu, nękającego narody wielu krajów, na zwalczanie trapiących ludzkość chorób, na zaspokajanie materialnych i duchowych potrzeb ludzkich i ochronę środowiska, w którym żYją ludzie. Jesteśmy przekonani, że wSzYstkie narody świata mogą żYć w przYjaźni, bez konfliktów zbrojnych. W naszYm zgromadzeniu przY Dzwonie Pokoju i PrzYjaźni MiędzY Narodami uczestniczą, razem ze swoimi rodzicami dzieci - najmłodsze pokolenie, które w wiek dojrzały wejdzie już w XXI wieku. I właśnie my, najmłodsze pokolenie wołamy: Przekażcie nam-świat wolny od wojen! Przekażcie nam świat mądry i radosny! Niech żYje pokój - podstawowa idea świata! Nigdy więcej wojny! W ciszy rozległy się poetyckie strofy pióra Romualda Zysnarskiego: To miejsce przed laty było teatrem ludzkich tragedii. Dziś jest miejscem wytchnienia; - miejscem, na którym spacerują i odpoczYwają dorośli; - miejscem, na którym bawią się dzieci. I w tamtych latach tu żaden ptak nie śpiewał. Na tym miejscu wznieśliśmy Dzwon Pokoju, Dzwon PrzYjaźni międzY Narodami Świata. I jest naszYm żYczeniem, by Dzwon ten nigdy nie wzYwał na trwogę. Niech jego głos jak gołąb biały przelatuje przez wSzYstkie granice i obwieszcza światu pokój. Niech głos tego Dzwonu leci ponad przestrzenie. Niech ogłasza, że największYm dobrem człowieka jest drugi człowiek. Na wyświetlaczu elektronicznego zegara zapaliły się cyfry: 12.00. Wychyliło się ramię podtrzymujące Dzwon i wśród wielkiej ciszy nastąpił kulminacyjny imoiment: po raz pierwszy rozległ się jego spiżowy dźwięk. Przez trzy minuty obwieszczał polskie pragnienie życia w pokoju. Zerwały się oklaski dla inicjatorów i twórców dzieła. W oczach wielu ludzi pojawiły się łzy wzruszenia. Nad głowaimi tłumu przeleciały białe gołębie, wzbił się w niebo balon "Poznań". Potężnym akordem zabrzmiała pieśń w wykonaniu połączonych chórów pod batutą Janusza Dzięcioła i Mirosławy Wróblewskiej. Aktorzy Teatru Polskiego - Dorota Lulka-Kocięcka i Wojciech Siedlecki recytowali utwory poetyckie Aleksandra Bezymieńskiego i Leopolda Staffa. N astępnie rozległy się dźwięki orkiestr harcerskich, zwiastujące początek biwaku Związku Harcerstwa Polskiego. Działacze Ligi Obrony Kraju zaprezentowali modele latające na uwięzi oracz zdalnie sterowane. W niebo wystrzelono różnokolorowe rakiety. Przez cały czas pokojowej manifestacji o jej przebiegu informowali świat członkowie Klubu Łączności Ligi Obrony Kraju "Rataje": Zenon , Bernadowski, Witold Malec, Zbigniew Szymanek i Michał Slęzak. Nawiązali oni w ciągu siedmiu godzin kontakty ze swymi kolegami w Polsce (140 połączeń) oraz w kilkunastu krajach, ni. in. Norwegii, Republice Federalnej Niemiec, Niemieckiej Republice Demokratycznej, Bułgarii, Wielkiej Brytanii, Mongolii, Hongkongu a także w Stanach Zjednoczonych Ameryki Płn. (31 połączeń). Uroczystość poznańska odbiła się głośnym echem w całym kraju. Do Społecznego Komitetu Budowy napłynęło wiele listów od członków organizacji społecznych, załóg zakładów pracy i osób prywatnych. Wyrażano w nich opinie, że idea budowy symbolu ludzkiej solidarności oraz międzynarodowej współpracy była ze wszech miar słuszna i godna szerokiego poparCIa. Do społecznego Komitetu Budowy list nadesłał przewodniczący Rady Państwa, gen. armii Wojciech Jaruzelski: "Z satysfakcją przyjąłem wiadomość, że w dniu 11 października z po Zdzisław Nowickiznańskiego parku-jpomnika paimięci narodowej odezwie SIę głos Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między Narodami". "U derzenia jego serca współhrzimieć będą z naturalnym ludzkim pragnieniem pokoju, wyrażanym w myślach, apelach i czynach Polaków". "Serdecznie gratuluję Społecznemu Komitetowi i obywatelom Poznania tej inicjatywy oraz jej prężnej realizacji w czynie spoełcznym". "Jednocześnie bardzo dziękuję za zaproszenie do Poznania. Chętnie z niego w przyszłości skorzystam". Zamierzeniami budowy Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między Narodami szczególnie żywo interesowali się: przewoidnicząca Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej Maria Rynkiewiez i wiceprzewodniczący Zarządu Wojewódzkiego Stanisław Piotrowicz, którzy życzliwie wspierali te poczynania, udzielając pomocy i patronując budowie od jej zarania. Nie sposób nie wspomnieć o udziale w przedsięwzięciu I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edwarda Łukasika, który z serdeczną życzliwością śledził przebieg budowy. Stwierdzić należy wreszcie, że poważny wpływ na terminowe uruchomienie Dzwonu Pokoju wywarła pomoc udzielana przez Urząd Wojewódzki, szczególnie przez wicewojewodę Romualda Zysnarskiego oraz Urząd Miejski, w tym zwłaszcza przez wiceprezydenta Bogdana Zastawnego oraz członków Komitetu Wykonawczego. ANEKS Akt erekcyjny W 42-gą rocznice Odrodzenia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w obecności licznie zgromadzonych mieszkańców miasta Poznania wmurowany zostaje Akt erekcyjny pod budowę "Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między Narodami" . Dzwon wznoszony jest z inicjatywy Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko- Radzieckiej, Społecznego Komitetu Budowy Parku- Pomnika Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko- Radzieckiej, Decyzja o jego budowie jest wyrazem wsparcia głosu polskiej delegacji na 40-tej jubileuszowej Sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, podczas której rok 1986 proklamowany został Międzynarodowym Rokiem Pokoju. Chcemy, by Dzwon był wyrazem pamięci o tych, którzy polegli za naszą wolność i niepodległość, symbolem protestu przeciwko przemocy i wojnie, głosem pokoju i przyjaźni między narodami świata. Umieszczenie Dzwonu na terenie dawnej pruskiej twierdzy, później bastionu hitlerowskich wojsk, o zdobycie którego oddało życie wielu żołnierzy radzieckich i poznańskich Cytadelowców - a dziś w Parku- Pomnika Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko- Radzieckiej przydaje temu miejscu wymiar ponadczasowy stąd, z naj starszej piastowskiej ziemi będzie rozlegało się wołanie o pokój. Dzwon będzie społecznym darem wielu ludzi: - mgr Jerzy Nowakowski, plastyk miasta Poznania jest autorem projektu' architektonicznego, - dr inż. Jacek Skarżewski - pracownik naukowy Wydziału Budownictwa Politechniki Poznańskiej opracował projekt konstrukcji, - doc. dr inż. Jerzy Przystański z Pracowni Mechaniki Gruntów i Fundamentowania Politechniki Poznańskiej przeprowadził badania gruntu pod fundamenty wieży, - prof. dr hab. inż. Zygmunt Szwaja i dr inż. Ryszard Sobkowiak z Instytutu Automatyki Politechniki Poznańskiej zaprojektowali zegar sterujący, - zespół pod kierownictwem mgr. inż. Andrzeja Ignaszaka z Biura Projektów Inżynierskiej Spółdzielni Pracy opracował projekt zagospodarowania przestrzennego* terenu, - bracia Eugeniusz i Saturnin Skubiszyńscy, członkowie Rzemieślniczej Spółdzielni Metalowców, wykonali odlew czaszy Dzwonu, i- obywatel Zdzisław Golak, członek Rzemieślniczej Spółdzielni Metalowców, wykonał serce Dzwonu, - obywatel Zygmunt Wujek, artysta-rzeźbiarz z Koszalina, zaprojektował ornamentację Dzwonu i napisy, - zespół pracowników Przedsiębiorstwa Budownictwa Hydrotechnicznego i Robót Fundamentowych "Energopol T pod kierownictwem mgr. inż. Władysława Poniżego, wykonał fundamenty pod wieżę, - zespół kamieniarski mistrza Mariana Skrzypczaka wykonał wieżę, · - zespół pracowników przedsiębiorstwa "Dempol" oddział w Luboniu podjął się wykonania wyświetlacza zegara, - obywatel Andrzej Prais - członek Rzemieślniczej Spółdzielni Elektronicznej - wykonał uniwersalny system napędu Dzwonu. W realizacji Dzwonu zadeklarowały także udział następujące przedsiębiorstwa 1 instytucje: Politechnika Poznańska Poznańskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Betonów "Prefabet" Poznańskie Przedsiębiorstwo Zieleni Zarząd Dróg i Mostów Poznańska Centrala Materiałów Budowlanych Przedsiębiorstwo Robót Elektrycznych " Elektromontaż" Przedsiębiorstwo Państwowe "Centrostal" Pracownia Konserwacji Zabytków Oddział w Poznaniu Meblarska Spółdzielnia Pracy. Pomoc przy wznoszeniu wieży Dzwonu zadeklarowało Ludowe Wojsko Polskie Garnizonu Poznańskiego. Szereg przedsiębiorstw, instytucji, spółdzielczość pracy i osoby prywatne wsparły budowę środkami finansowymi. Dla skoordynowania prac związanych z budową »Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między Narodami« powołany został Społeczny Komitet Budowy, którego przewodniczącym jest mgr Stanisław Piotrowicz - sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a zastępcą mgr Maria Rynkiewicz - przewodnicząca Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko- Radzieckiej. Koordynacji robót podjęli się mgr inż. Bogdan Zastawny - wiceprezydent Poz Zdzisław Nowickinania i inż. arch. Józef Trawiński zastępca dyrektora Dyrekcji Rozbudowy Miasta Poznania. W imieniu społeczeństwa poznańskiej ziemi niniejszy Akt erekcyjny .Dzwonu Pokoju i Przyjaźni Między N aro darni" podpisują: Maria Rynkiewicz dr Bronisław Stęplowski Edward Stachowiak Jan Rozmiarek mgr Stanisław Piotrowiczprzewodnicząca ZW TPPR wojewoda poznański przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy Parku- Pomnika Braterstwa Broni prezes Klubu Cytadelowców sekretarz KW PZPR przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy Dzwonu wykonawca czaszy Dzwonu mistrz kamieniarski przewodniczący Woj. Rady Narodowej cieśla z "Energopolu Nr T'. uczennica Szkoły Podstawowej przewodnicząca Koła TPPR Saturn in Skubiszyński Marian Skrzypczak pro/. Tadeusz Czwojdrak Kazimierz Mykaj Beata Półtoraczyk