KRZYSZTOF NITSCH.KE
ROZWÓJ INFRASTRUKTURY POZNANIA W LATACH 1921- 1976 NA TLE ROZWOJU MIĘDZYNARODOWYCH TĄRG6W POZNAŃSKICH
S T,A.RANIA władz .mjejskk'h po IQdzyskaniu ni.epodleg.ł-ości ,zmierzały da s<tworzena :z. L8o.z:nOJIlia ,mi,asb targ'owego, kltól'e swoim .naslbawl1eniem ;w,abec wysltawcbw i zwiedzającYIch ,<;tw:l'rzaalby klimat Jwrzystny dla odbywanJiJa .rozmów handlowych. Na :kIimat ,baki składa s.ię na .ogół CIała 'inf,rastruk!tulra spałeczna - espół pads',aw.awych unądzeń i ,in51ty'tucjli dz.iałają,cycih w ffiieśde i ni,ezbędinych do joego razwaju. Warżną częśC!ią ,iI1!fmstrukltmy tpaZJoońsikiiej jest ,tzw. zaplecze tar,gmv.e, ,czylti c,ał-ość urządz,eń ,i dnstytucji miejskkh, kitÓire można pos'taw.ić da dyspazycji ,Międzynarodowych Targów Pozlmńs.kich. Wyodrębniamy tu: a) s,pra"W-y kwaterun:k{)lwe; ib) wyżyw1ienie, ze szczególnym u;wz,ględnie,n1em J'unkcjo!1Jawania l.okJaJli ga5tr'Ol1!amic.znych; tC) rurządreIJIia lkiamu.nalne i ws:ze.l1iego rodzaju usługi dla ludnaści, np. lk!on.seTwacj<a d napra;wa samochadów, s'tacj1e 'berlJZynowe, usługi poc:z;bowe, :z.aikł,ady ,f:ryzjerskiie itp.; d) sprawy ikul:turial!1Jo-[1azrrywkiO!we. J.ak miasta radziła s,abie :z tymi prabLemami od pac.zątku is,tnienia MJędzynaradawych T:mgów P,Qznańsklich? ' S p r a w y kw 13 t e r u fi ,k a we. ,Jest ta prablem, ,k!tóry oor,ganizatarzy Targów do dria dz.isIejsZJega l'ozwiązują IT"az 'lte,piej, ;r1a:z .gar,zej. SkŁada się na to Wliele CZYlI1ndikó,w naltury obiek,tYWi!1ej, n!1J. .S'y;tua,cja społeczu()-po,liityc.z,na-gaspadare,m.
W ZJa'leżnJO.ści od lUiej, w tlata,ch Im2'1 - '11929 ,r:ad:w,no sobie dolbrze z wzrastającym ł;adni,e illdpływem wys'tawców ,i .zw:iedzającYIC'h, iktóryeh kiwatel'Owa w s,topnliowo pawięks.zającej ię bazie ,hO't'eowej :i sieci kwaiter prywaitnych, .pr'awadzlOnych przez Biul'r) Kwat,eTUlnJlmwe Targów POZillańsich [(:2'500 mi,ej:s.c). W im28 r. .Biuro ta przekMJtałcona w Miejskie Biura Kwa,tenmka, w,e mające sł1Użyć celam iPowszechnej Wys,tawy Kraj,owej f;191219). ,wita 1929 - 19133 to rakres ś'wi;a,tow.ega kryzysu gos<podarr'C.ZJe<go, tÓtry zał'amał też polską Ig{),StPadankę. (BodągnęŁa to .Zla sobą załama.nie .się l'ilIliJi rozW1ojoawej Targów. OdbiŁa sdę [ta .na liczbie wysltawców i zwiedzających, ,i 'w ZJrrmiejszeniu się t!;ym samym dochadów z ,tytułu .za:kwa'terow.alffia. Piowięks.z,enie bazy hotelawej 00 hOlte! "FoOtJ1Iia", :z:budawany na PQwls,zleohną Wy;s>ta'wę ,Krajową, .zwiększyłO' Ikzbę miejsc w hotelac:h da .ok. 2000. Razem z SliecIą .kwater d)ry:wa,tnych, lic.ziba miejsc l!1Jo,cłegowych okazała się wystarczająoa 'temz dła ości ta!rgoOwych da 1939 if. R9kmdowe pad w:z,ględem lIczby wy:stawoów IC200) i zwiedzającYIch 3[15 000) XVnf IMiędzyn.arod()1W,e T,ari PO'znańsikie (1'938) nie .spTarw:iły ,kłoopot6.w oTnd:za-' cyjnyoh z zlakWIa'tero.waniem. tMitaSlto magł,a s'aibi,e pazwoltić n.a szereg .zmJ.Ż€k w opłatach .za h3!tele, dochadzących da 200/0 w p.rzypadku wyikupienia w miejscu w.mieszkanLa IkJarty uc,zesltlniotwa. 
Krzysztof Nitschke
Na pierwSIZe w J='ols'ce iLudowej Międzynal'odawe Tar,i Paznaiłskie (1947) włiadze miasta, poprzez Biuro ,Kwaterun.owe, zae'WIndły :zakwater,()'wa,nie dla .160:4 wystaw,ców iZ jede.nasltu pańlstw ,i 351"500 .zwiedzających. Warunki IS<połeczno-poHty,czne i ,gospada,rcze nadały teraz nowy .charakiter M:iędzynaraduwym TargQII1 Poznańs.kdm. W a,kre.sie rrriędzywojennym lI1'ie 1,eŻJalia 'W interesie or,ganiza:barów, alby ,j,iczba ,zwied,z:ająeych była zbyt duża i utrudni'ala pracę wystawc.Q'm i kupcom. Bro!1ili .się przed tym paprz,e.z wysoki,e 'ceny biletów .ws,tępu na tereny tarow.e, .sięgające 4 zł w dni powszednlie i .5 zł :- .w nLedlZ'iele. P'a wyzwaleniu !kraju Targi mliały spełniać w .s'tosu11iJm da spaeczeń.s1;wa ,funk'cję ,dydaiIDty;czną li 'PY>0pa:glc;ndową, prezentując 'Dsiąg!1ięcia pail9twa ,socj,aHs!tyczrrega. Stwarzona szereg u.da.g,adn;ień 1001'gaJJlizaeyjnych, a'by j'ak majwIększa ;r,zesZJa ludzi .mogła przybyć da Povnania. Liczba gości krajowych ,z r,aku ,na r.ak w.zras,talia, by {)ią'gJI1ąć w 1950 r.
1137723 asób. Niezbędne okazały 's'ię 'w ,tej ,sytuaeji starania władz m.iejs,J<E.<::'h Q Ik'I'edyty na rozwój zaplec,za :kwctterunk,owego.
Pierw.szym widoczny;m rezultatem ,tych stamil bylia adJbuduwanie w .rekordowym czasie ,si,edemdzi,esięoru jeden dni hotelu "Ba'zar" ,(19'49). Kwat&;} 'Prywa'tne w 1,950 r. .za'PewnLały ,12500 łóżek i .stanowiły główny Todzaj miejsc noclegawyeh. Wz.na'WI1ene :imprez 'targ,awy.ch w '19155 r. z.mieniło 'chara,kte,r Targó:w jaklO :imprezy m,astaw!,anej na tran,akcje m,iędzy.narodowe. Stopniowo odchudzona ,ad kGil1oep,cj.i masowe.g;o zw:iedzania. ,Mima .ta :na pierwszYIch pa 'Pię6ale'tniej przerwie Targach Ikzba zw:i,edzający.ch oOsliąg:nęłu l 234831 'asób (31298 oudzoziemc6w). W (!Ws,1ęf:iIlych la'tae'h utrzymywała się na średnim pOilliomie 450 000 gośe,i ,krajowych i w:was'tają('ej 1,Lczbie gości IZ :wgraniey, ktÓrych w ł.9'7i5 r. 'było już ,10598. N<a wz,nowieni:e imprez 'tergvwych w 19155 T. odbudawana hotel .,Poznańskii", powiększając liczbę miej5c. hc;te1owY'Cih dO' 9.00. 8arównan.ie wielkości bazy hote.l'awej z roku 1939 z rokiem "1'955 pawadowało jednak zamliepakojenie. Rrzedw,ajenny Pu=::lii dy.sp()"!;,Gwał .na 1000 mie,'zkń,có,w 7,3 .}óŻJkami hotelawymi, :zaś w 1955 T. - ,tylkO' :2,,6, a Hc.zby wy.s.ta\\ców i zwiedzających były w ,W55 T. ,par'Okr,atn.ie wyższe, i w latach l!1astę,pny.:Jh .ciągle ros.}y. Wła.dze mi!asta czyniły więc usilne slta:ra.nia, aby rozwijająca ,s,ię po 1P55 r. instytucja Targów, choCllaż nie padleg'<lła już im pnawnie, miała adpawiadają,ce putrzebom zapleeze, w tym kwaterunkawe. Starania przyniasły skutek w pastaei środków Ifi,nansowy;ch .r.a iIJ.1oderniZJację hoteli miejskich ,i orbisowskkh: "Bazar". ,;PoOZI!1ańs.ki", "Wielkopolski", "Lech". Wybudowana ośradek wypOCZyl!lk,owy M.ięd.zyil1Jarodowych T.a;rgów Roz.!1Jańskich w KiekTzu :(19m), ktÓry w czasi,e Targó,w służył j'aj.o 'hot.;!l dla .oś.Cli ,z.a,granie=Y'ch. ZbudawaiIl,a nowy hotel "Merikury" ()1'9164), ,motel z ,ośr.odk.iem campiIJJgowym w ,Strzeszyn!ku .oraz hote.l ,,!'ol,cm.ez" fHJi74) i IJJ()IV,oIbel przy ul. :War.s.z.awsk;iej '64/66. iRoz.wój sieci hatelowej ty;ch T'o'zmi-arów lnie zalspok.oił jednak iPotrzeb Ta'r.gów ani .miasta. gdy.ż Iicz.bą ,11'7'8:7 mi,ejsc los:iągnięt,a ZJa,1edwi,e ,paziam przedwoj.etn.ny, ,a :potrZieby miasta w:zToOsły pa:rokrotnlLe. DlategO' ,hez przerwy dZJiałalia .1VI,i,ejlskie BiuI'a Za:kwaterowan1a. DyspClIlJowało ona w '11972 T. '14000 miejsc naclegowych.
Duży,m ,odc:ią,żeniem 1:>yły miejsca noclegOlwe w 'internaltach, bursach, s,z.lwłac'h i ,damach .studeJc.kkih, .k'tóre pa 19:55 r. zaczęto wykorzystywać ja.k'a kwa:tery zbior.o,we dla 'gości -iaI1gawych. Wyjątek (z u.wagi ;na standard li bUsk:1e sąsdedztwo ha'telu "Merkury") .s:ta.llJaw.ił dom stlAderwkli "Juwita" .przy ul. ZwieTlzyniecJdej 'l. ,w ,1973 :r. licma miej-<;c w hateIaeh ma-z kwa.t,c,I1ach prywatmyeh .i ,zb1oI1owyd! aSliągnęła łą'cZJnie 237{).2. Witym 'czas,1e WZ.POIczęlto oQT.ganl1WWanle dwóch &mpre:z tar,gawych: M:iędzyna:rodawy,ch T.argów Technicznych IW czer.weu .i Targów KQiI1sumpcyjnych we wrz.eśniu. Of1ganiz:cw,anie ,imprez targ.owych dwa :ra.zy w ,roku ułatwiało znacznie pracę Biara KwaterW1kowego, które nie musiała zapewniać tak dużej .liczby kwater. iA:le trwało It,o .krÓitlw, bow:iem w .1'9:7.6 r. pawróco:rJJo do 'QJ'ga.niz'owania tylkio j.ednej impf1e.zy 't,ar,g<Jwej w rIOku. Z'większyła się 'grl-vaŁtow:nie liczba g;oś'c,i ,ta:rg;owy,ch, wladze miasta musiały 'zapewnić noclegi okm:kudzies,ięcdotysięc.zI1lej lich ,grupie. Ale Pnznail za kaidym razem dawał dowód sprawnoś!Ci OiDg'am:lIa.cyj,nej i pOltw,ierctrzał swe pr,edys!pozy,cje ośrodka :ta,r.g,owego. W y ż y w i e n i e ,g oQ ś c ,i ,t a r.g o w y c h. W 'olmes'ie międJzywoj ennym miasto radziło sobi'e z ,tym problemem bez trudnoś,oi. Res'tauraOTzy, z u""a'gi na :wzrastając.e zyski ,podcz,as "wielkich dm Pnzna,I:hia", pr:zeŚC'i,g,ali s'ię w .służ'bie dl,a ,kUeln:ta. Whllśdcaele 1'(J,ka,}oi ,gastr:ono,mLc7.nyoh wClhoctzili w skład r,o.zwlniętej Jd.asy mieszczańSikLej, któr.a była inicj,atorem Targów. W jej ;interesie :l'eżało, aby 'Oprawa towa.r.zy;;zqc,a limpr,czi,e .targ,owej byŁa jak IJ'1ajIeps:za. W :każ.dym hotelu znajdowały się luksusow,c 're.sltau.racj,e i ,kawiarnie. Najsły:nni,€j.szy pod 'tym w;zględem był hot,el "Bazar", ,gdzie .zbieraŁa się 'w :wykwintnych sal,ach eHt::l ;Po,znania i ,gośÓe ta-r;gowi. .Mima Hcznyr:h jiUż I,okali gastwnomicznych ,(przy samym pl. W'olIJIoŚlCli w 1912'9 'r. Ibył,o i'ch ,s.iedem), 'Przy bud(1,\\ie ,gmachu .Miejs:kiego Urzędu TaJ.'"gu PIOZiI1ailSlkiego ,(1:9126) U'względ.n.kl1JO w Iprojekde ,restaurację .z !Salą baolową, któJ.'"ą poW'1ększol1!o w 1'9129 r. .Była t'D ,najv/.lęks,za i najnowocześinliejs,za res,t,au:r.a.cjoa .z salą bam:kJiętową w rmeśde. ,Podc.2'Jas waLk o 'Wyzwolenie In'ilasta w W45 r. uległo ;zmis.z.czeniu kilka najw.ięikszy,ch ,i najleps.zy'ch lokali .gasltronomic.znyc.h. Władze ,nie pO'Pim.ały ,teraz prywatnej gas,tronomiJi, c.o ,spowodowaŁo, ;:he w 15'4 r., poprz.edzają,cym 'WLnowi,e:nie Targów, P,o,znail nie ;posi'adal nowoczesnych loka,ti gast:DolI1,omd,=ych. Zaczęto w iązku z Ityim intensywnie poszerzać s'ieć' już ,jstnieją,cych, uI:hawoc.ześnaać je ;i. w 'ogóle poważnie myśleć o tej gałęzi usług. Wyini:kiem tego byŁo ,dwa.naśde oI1Jowych :zakładów g'astronomicznych (prawie 1600 miejsc). Poprawiono r6wnież stan sanitarny sta,rych zakł'adó:w, w szcz,ególnośei lich .zap},ecza, C'noć na tym 100dJC.1nku pozO(J6t:ało jeszcze wiele do \Zrobienia. .Ale w '1'958 ,r. br.alkowałio Pv.zna.niowi jesZJc,Zo€ oc> najmni,ej '1!500 mi,ej,gc gastrollomkzn.y:ch. SY'vuacj.ę pogaT,s,z,ała niewieł.ka ,moc usługowa urządzeń kuchennych. .Do ral!1gi problemu w ,tYfh I'ata.c.h urosła również spra'wa .kadry fachowców 'z zakresu g,as,tronomil. Ilu,stracją jest ,tutaj f'ragmel1't .lis,tu .skiLewwane,go do ,dYT'ekcjoi 'ThlI'gów przez ,pr.zedstawiC'iel,a 'firmy Bis,c'hoff-,W,e'I"!ke z lRe,cklinghiausen (RepubIika Fedenalna Niemiec): "Pn21wOIlimy sobie 'Za.Zin<a'CZYĆ, że ni,e iW.s,ZyS'tko byŁo według naszych ży:czeil. J'eśli chodzi o{) jaość i cenę posiłków, 'to .nJiJe możemy się ska:rżyć, na'tomiła,Stt or.ga,niz!acja w zakłada.ch ,gasltr,oI:homic:znych była nie 'Wy:s.tar'czająoo do tegO' sItopnia, że był,o wproSIt n.iemożHw.e ;zdobyc:ie j,a.kj'eg;oś miejs:oa w 1Qkalu, a jeśli miaŁo się lS1Zczęśde zŁa,pać j.e, t,o .znó:w IJlie !było mowy, by w 'SitoSUn'kiowo rótk,im 'Czasi,e Z{)5,tać obsłuŻ!onym. Na ,podanie posilku czy ,też In!a ra:chune:k musieHśmy czekać do 9ółwT€'j godziny. Nie }eslt to dla wysta.WJcy po dzies.ięc,io.godZ'innej wy:tężonej 'pracy na s,t.oiSiku ża.d:1y.m adprężeniem cy wypoczY.:1k1ie:m". Wypowi,edź 'ta IwyraŻ!ał'a !Opinię dość ,powszechną. Sytua:cję stopniowo rozwiązano PTZY pomocy Technikum HoltelaiI"siko-iG.a,s'tTonomicZinego. Rrdblem miej-sc gasrtroe.lJomi,cznyc.h .zła,g'octw,no ,też poprzez planową rozbudowę restauracji do ogółem 1500 miejsJ d dwóch .dużych 'b:arów->automatów, mogą,cych I()'bsłu.żyć dz.ienJl1Jie olk. 21 ono konsumentÓw. IZwiękswlI10 jedn,ocze:ś,n'ie lkzbę 'Punktów sj>iI",zcdaży cie,płych pos.iŁkÓw i napojów .chłodząc.ych na ,t'erenie Targów. W mowo wybudowanym Ipa,wi!onLe włoskiJm ,otwa;I1to TiestaU'r:a'Cję i kaWliam1'ię "lotaHa". Jeśli chodzi oQ wyposażen:1e ,technliazne zaJP'lecza gasttrol!1JomiJcznego, tu _ w la,t,ac'h 
Krzysztof Nitschke
plę6diZJiesiątych brukowaŁo 'a,gre<gaww chłodniczych i da pradukeji lodów jadalnycl1, ubij[tc.zek da kiremów i śmietany, apa11a.tów do naparzania kawy typu iedeńsktega, eIlek.tr}"C.ZJl1ych maszytI1. ,do krojenia wędl:iJn i'td. Występujące brakti w ,s.erWlisie lIlapoi ,chładzących ,zlwioowano popr.zez wybudowa,nle za:kładu wy.twa:rmjącega dwutlenek węgla. ,Zw,iększa.no !też moc produkcyjną zakładÓw poprzez .i:ns,ta'I.aw;a11'ie au't-omatycZJl1ych liil1Ji'i razJlewczyc:h i zakup licencyjnych receptur na nawe napoj,e chłJodząoe. U II' z ą d z e in rj a ,k 00 m u n a .} n e .i u s ł u g i. Obak hoteli i lkaU gasiT<JlIJ.oOmicznych, istone dla Tar,gów znr.czen:ie mają podstawowe urządzenJia komunalne: komunikacja miejska, plalce da 'pa'rk1a'wania samochadow, oświetlenie mia.sta, urządzenlia do oczyszczania ,1tp. . Stan urządzell :k10ffi'unalnych ,posiadanyc'h 'przez ,miasto w ,19,3,9 r. był leps.zy ll1iż w Ila:tach pięódziesiąltych. ,Dbałość ,a maksymalne ys,kii związane z poby,tem gości ,ta,rgowych ICMóre 'przecleż pły:nęły da ,kasy mie}skiej) 'S.ptawadawała, że POZl1Jail należał d0 najlepi,ej :za,in'we.stowany.ch komuI1Ja'lni miast w PoOLslce. Gaścj,e za.graniJc.zp.!i uz.narIi .g,a za jedna z nlajłJa.dni.ejszych miast tej Wlielkoooi w Europie. Opinia to uległa zmilanie na skutek szód wojennych li !b.raik.u śr'adków cna ,inwes!tycje. MieJskie Przedlsiębiars't!wo Komu:nilm.cyjm'e ,r.IJP. dyspanowała po wajlnie waTslztaJtami naprawczymi pochodzą<:y'mi .z .la,t przedwojennych, ,ma'gący,mi obsłużyć maksimwn 200 w,a;zów Itramwajowyoh, .padc,ms gdy pasradał,a dJc'h 370. BrakowaŁa ok. 600 garaży odIa samochOIdów gO:śrCii :ła.gra.r::,i,cznych (1'95,8). 'Wysltarczająca była j,edynie liczjba .parkim;gów f1500 mIejsc). Ale każdeg,a roku ,notowana większe zapotrzebawanie ma, miejsca ,paTkingoowe w pabliżu Ta'J1g6w. Brak kh spawodawał zamianę uli'C podporząd:kO!Wa:ny-ch na ffiliejs;ca ,postaj1owe, ColO z kolei utrudnił-o Jmmuruikację w O€Jntrum mia.sta. W laltach .pięćdzieSiiątyc'h .i s17..eśćdzieSliątych bra,kowała ,też taksówek miejskich.
Róż.nie sobie .z tym władze mialSita rad.ziły. Przed Targami doanywana przegląd.u tech;-,icznega oj e3t,etyczncga 'taksówek; brami musiały być usuwane pod graźbą odebr8n.ia lwnce:sji. Alby 'ZJaspowić zapartrwbawanie lITa taksówki w czasie TaiI'.gó"w, wydawano zezwalenL:l lIla ,prowadzenie ,d:zj.ałallnaści taksówkar.sk1iej właŚieidelam samochodów osobawy,ch, IMór,zy profe.sjoruJJlnj.e się tym nie zajmowallL W 1958 .r. w służ)ie miaSlta !była ,5,20 taksówek, la1e 'Potrzeby s.ZaCrCi'wano .na 700. Na :ma,nie,c 1'976 oL było w (F'azna,n,h przes:zl.a :2500 'taksówek i teoretycznIe problem przestał .is:tnieć.
Sieć ,dróg i uEc byla ;p:rzes,tar,zala, wymagająca przebudowy i .przysltaso:wani'a da wzrastają.ce,go l uchu kołO'w.ea, przede wszystktm s,amachadoweg.a. p.astępujący iI1iieus,tarJJrr..e rozwój komun:ika,cj.i srpawadowałkoni,ec:z.p,aść pr..lebudowy węzłJa kaJ.ejo.weg1a i przY3,t()s,owania g,a 001 'abłU!gi dwUkratnie .pawiększa[JJego ruchu pasażerskiega i tawarowega. V\1 tym celu wyeliminawana kalejawy ruch tawarawy 'z cenltTUm i wyibuda'W.aną specjalnie obwadnką kalejową pr.zenl,esIIalI1a go do Fra!lawa. Przyrs:bosGwana równie'ż ur;ządzenlia s'acyjne da przeładu'nku li załadUi!1Jkiu es.pana.tów targIOwych. JeślJ.i :i,dzie o ['uch 'pasażerski, ta dla właśdwej .obsługi gośd taT'g'awyc'h pr:zebud'J'wan.a dwa.rz,elc, nad<:ijąc mu nawaczesną sylwetkę i wy,pasażają,c g'J w .niezbędne uT'z.ądze.nia bil,etm""e, Jnfarmacyjme, usługowe i gastT<IDomi,eZJl1e. U.daŁa się też uspmwnić pałączenie miasta lewooirzeżJnega .z iP'rawobrzeżnym.
ZIb'l1dowaI1JO 'W tym cdu Trasę rChwalis.zewską, z m,osltam na WaiH:ie i Cybjmi1e, orraz T,rasę Hetmańiską, z ,maEtem na WaI'Clte. 'Przebudaw,a,!lia anas:t DworoQlWY, poszerzając ,gOi; zmoder.niz,oiwana ul. Głogows.ką; wybuaow.aJ1'1a 'Ila skr.zyżawaniu un. C,-<eT'Wonej hillU J. RU03,eiVelta !Randa oper,nika, .z :tunelami odlla pi,eszYClh; wybudowan.a .bezkoI,izyj.ne .trasy wylotowe z m:iJasta w ki,erunku WaTszawy, Ber.l<ina 
i KatQwic. Mimo It..ch 1HWles'tycj-i, J)roblem knmuntkacyjny ;czeka jes.:wze na !l'OZ1W1iązanie.
Przedwojenny :PoZJooń posiadał ponad 9000 ulkznyc'h pu.nkiów świeHny,ch.
W IW'58 r., przy zWlięks.zo.ny.m obszarze i ZllJJaanie większ1ej Hc.zb.te. ulk, m,jJasto miao 'ich .zaledwie 18000. Wyraźnie poprawiło 5ię z itym w 1ata'c:h IsześćdzieSlią:tyc'h. Oprócz doda'tkowy,ch punktów świetlnych, przybyŁa baT.dzo duż,o neonów, któTe nadawały swois1y unOik m,rastu 'I1Qcą. :lVIi,ejs.k:ie P:rzeds:iębiorstwo Oczy,s,zezania dysponowało w 19,58 r. uTządzeniami do oczysZJC.zaDJia ullic gorszymi ,niż przed Iwoj!Ilą. Stan poznla6sikich ulI"lządzeń ogó1Lnomiejskich ,przedslt,awił na sesj,i poświęconej za,gadnieniom międzynarodowycih .faTgów, ze specjalnym uwzględnieni,em Tar.gów Poznailskkh, :wrga.n!izowanej ,przez pOZl11ański oddział P:01s:kieg,0 Tow,ar,zys.bw;a -EkonomLcZl11leg 1 o i dyrekicję Ta:rgów wraz z j,eg,o !Radą E.k':JInomi,cZlną, Edimund rzymreń w referlaClie ,p<oś'\vięconym zagadinienimil zaplecza Ta'f,gow. Wykazał on, jak zj.aw.is-ko powiększającej się r&ż.n.i'cy między coraz baTdiz'iej pra:w,id10wym .i racj-onal,nym .z.agospodarmv:aniem prZJets:trzeni argowej a zacofaniem technklznym 'Poz.nańs'klic"h urządzeń ogo1nomiejskkh wpływa na ,negatywną ocenę Targów przez g,ości l. Sprarwa ,nowych 'j.nwestYlcjli !komunalnych .była utJI'udnjo.nd, gdy.l pallJJow,ała opinia, że miasto j,es:t il1ipź1e z,ainwes1towane. N,i,e pamiętano, ź,e poznańskie urządzenia komunalne pochodZJiły z początku n.aszeg,o wIeku :i dostoSoowane były ,do .obsługO. za'led:wie dwus,tutysięczneo mi,asIta. :Władze mias't!a 'W1i1elokrotI1lie występ,owały o zwiększenie funduszów inwestycyjnYlch :na cele komunalne, !81'e elf{'.kiy ,przyniosły 'te 'starania do,piero w laiach SlześćdZ'i,esiąJtych i siedemdzie-sią,tyeh. Wybudowano ,nowe ujęde wody p.itnej, ,gdZJOWnię z elektrociepłownią, rozbudowano sieć kanalizacyjną, poprawiono zaopatrzenie w prąd el('kitryczny z elektww.ni Jmniń,sktch, r,ozw:inięto sieć placówek usługowych li pocztowych, usunięt,o .zniszc.zone .dz.iałania.mi wojennymi budynkli, pOWiiękIW011l0 s1eć .IDomunikacji mi;ejs,lciej, Izwięk,s,zają,c równocześnie jej zaplecze nap11awcZ)o-w,aTszt'a>t,owe .oraz bardz.1ej nowoczes.ny Itabor .autobrusQlWY i tramwaj'owy. ,ZmoderniZJOwam,o por,t lotni,czy na Ław1cy, prr'zysi'oSlowując ,o do przYlmowania dużych samol.oltów p,as:aż.ers,kJich -o lI1,apędzie odrzutowym. BodC:ZJas Ta,rgów ląduje w Po:lJ!1a:niu w.iele zagranoic,zrnych samo1otów i Law.ka nalbi,era wówczas charal\Jteru ,portu ,m1iędzynal'odJow€;gjo. Obi,eJkty li uTządz'enia kultura'lne. J'lorównaiIli,e stanu posliadanych obielc,tów :i 'Urządzeń kultuTalnych z 19,518 T. Z Ja1taTnJ.i dwudzlies'tolecia międzywojenm.ego 1(191- H)'3H) wypada na !wrzyść m!i:asta ,predwojenne.go. Po:;mań posi,a,dał do 1'939 .L .15 kin ('i\120 mi'ej,s,c). Na jedin.o miejs,oe ,kinowe przypadało. 3,8 rn:ies,zka6ców. IW 1'9.58 r. bylo ,12 ISitJałYC'tt kim ,(5707 mi1ejsc); .na jedno .miejsce ,przypadało 65 m1-es.zkań£ów, wobec :I1lormaty:wu ,kraj,ow.eg,o 40 mieszkańców ,na jedno ma,ejsce kinowe. W ';HJ:76 T. P.oznań posiadał 11'8 ,kiin i8550 .miejs'c) i poltrzeby 'w tym ..za..res1e .ZJostały 'teo:netyclznie zlasporkoj'Oine.
(Miasto dysponuje jedną salą :k'oIJ/cert<ową (D90 miejsc). Od 1976 r. wy;korzystuje s.ię też .do ,celów .!{IQ!l1.oerlowych dw.ie ,sale Zespołu Szkół Muzycz.ny,c'h przy ul. Solnej (600 .mIejs,c). Al<e norma,tyw dla ,Poznania przewiduj1e 13000 miejsc. W '1'975 x. w ,toortra.ch mi!as:ta w s1Dsunku do norma'ty:wu bTak'owaŁo 2W5 mdejs'c. Od dwudziestu .p.ięc!iou la't Tela;tr Muzyc.z.ny gr-a 'w ,obcym budy:nku. Mimo kiepskie,g,o stanu lOikafLo.weg.o, pl1a,cówkJ kuHura.Jno-wzrywrkowe - włą<c,znie z Operą J'lowańską - potrafiły co HJku przygfJto:w:a,ć na wysokim ;poz10m.i'e l"'epe:r1tuaT, któlry nroźna było  Edmun.d K T z y nr i e ń: Ta.1"gi z perspektywy gospodarki finansowej miasta.
.,K.ronikia Mias'ta Poz.na'l1ia", iR. 1l:!J,57, ;Nx 11 - 2., s. 74.

011 !Kronika m. Poznania z. 3 - 4182 
Krzysztof Nitschke
of,er'ować gośdom Itarg:owym. W' ni.emałym stopniu było ,t,o .zasługą władz ml€Jskic.h, które 'ne żałowały ś.f1odików na uatra.kcyj,n:ieIJ.'ie r€,peT,tuaru, Ol',ganizując ;nawet bezpłatne kOJJJcer'ty i wy;stępy estradowe dla ,g'ośoi targowych w z,aby;t"ej części miasta. Przeglądając ,zażalenJh goś'c,i sk.ieww,ane ,do dyrekcji ,Międzynarodowych Tm'gow Boumńskich oSibwierdz-iłiem, że byl,i ,oni .:1iezadowoIeni .ze s'tanu uslug wYPGtCzynkoWlo-turys,tycznych. ZWI'ai:an,o UWRlgę na kiepką k.omullIiJk,ację między P,oZll'kl1!1liem a miejs,c'owościam:i podrnej'saciJmi, jak ,strzeszynek, PusZ!CJzyk,owlo, Kórnik i Ki'ekrz. Braik,owałio tam, 1,ch ,zdan.iem, odpowiiedniej sie.c.i pla1cówek gastr'OIIJ!om.icznych i IIl'OCłeglOwych. Zale Ite wzlięto ,pod uwagę. W lata'ch sześćdzi1es'iątych w S!trz.eszynku zbudowalIJJo mO'tel oampillgowy, w Kiekrzu - oŚiI'odek Ta;rgów .i ośrodki szk,oleill'iowo-1WY'Poczy;IJJkmve róŻlny;cih i.n.stytucji, kitóre udO,s,tępiD/iall1Jo goś'ciom targowym, w Kó/["IJILku - res:taurcję. Poprawiono .\mmunikację mi,ejską ze wszystklim.i miejs'Cowościami ,wYPoczyiI1!rowy.mi. J>rzy T'o/zpatrywaniu spraw Z1Iecza tairgowego, .me bez przy'czyny przytaczałem porównanie stanu urządzeń komunaLnych czy ogólnomiejs,!cich z la.tami pTzedwojtIDnymL Wt.edy .tmktmv:aIIJJO rozwój zaplecza !t,a,I1gowego łą'cznie z rozwojem ins'tyrt;ucji Tal'gów. Metodę taiką próbowano też stosować po wyzwoJeniu, do r{)ku 11'9'50. Jednak sto,pi'eń zlllisZjczerI wojoennych miasta 'był zbyt wielk,i, by mogro 0lI1l0 zaspokoić w ;peŁni potr:zelby w ,za,kres,ie obsługi tar,gowej. WZJJJowien.i,e 'imprez t,argowy,ch w 19,5'5 r. odbylo się w nowej 'formie prawnej. Targi stały slię instytucją kierowalIJą i orga;rJli,zow<I[Ją ce.n:bra'lnie. Rola władz miejskich ograniczona :wstała d;) spra,w usługowo-bytowych .na rzecz ;wystawców ,i gości.

Tabela ł
INWESTYCJE KOMUNALNE W ROKU 1958 (w złotych na jednego mieszkalica)
Kwota kredytów bud- Środki wyrównawcze Planowana kwota in- żetowych (bez inwesty- Planowane wydatki na z budżetu centralnego Miasto westycji miejskich cji i kapitalnych re- remonty kapitalne do- przypadające na każmontów domów) mów dą złotówkę tzw. dochodów własnych Warszawa 1300 1380 . 143 1,20 Lódż 754 1040 270 1,35 Kraków 800 870 87 0,50 Wrocław 458 1025 260 0,79 Poznań : 466 660 76 I 0,22
W la:tach pięćdziesiątych rozw:ija'ły się tylko Targi li ich urządzenia. Za9lecze lJJatOlffiiJas:t lpozos'tawal0 weiąż .na jedr.,alklOwym pozbomie. DopI':Jwadzilo to do kOlIltI1astu między il1Jowcczesny.mi 'terenami targowy.mi, na 'k!tórych eksponowano najnowszą myśl tec:hn;,uz.ną, a prymitywnym stamem urządzeń miejs,kii'C,h. PiOtw,ierdza to T<I:bea 1. UkaQ<;uje ona, jak bez pokrycia ibyły .o,piJnie, ż'e Poznań posiada illi1jbardz'iej roz1budQWlalIlą sieć urządzeń miejskich, co powinno znaleźć swój wyra.z w IcentraLnych kredy;ta,ch budiJetowych przypa,da'jących na jednego mieszkańiC'a. Z 'tych t,o wlaŚiIJi,e śr-odków nnoa;nsuje .się lboWliem ultrzy.ma.n.ie urządzeń miejskk'h.
c.zym możn.a wytłumaczyć d'a.kJt ograln]czelllia l1ozWlOjU gos:podarki miejski.ej Poznania? Goście .targowi skłonni byli przypisać to nieudolnościom w wygospodarowYWlanli'U dochodów miejs:kJiclh. Jednak zaprz.ecza temu ,ostatnia kiolumna w Tabeli 1, z której wynika, że P:C\znań ,otrzymał najmniej środków wyrównawczych II: budżetu Icentlf.a'Lneg;o na .kJaiJdą wy,gos,podarowalIJą prz'ez s:iebi,e złotÓwkę.

DI1iia 9 ma:rca 1958 r. Prezyrnum Rady Narodowej m. P,oznania, /WspóLnie iL Zarządem lVHędzynarodowych Tar,gów ;p,OZI1IańJs.k1ch, po s2Jerokim omówdentl.u spraw z:w1iązanyc,h z perspekltywicznym riOz:w,ojem Międzyrrl'al10d0wych rrargów Po.znańsk.ich, pos,tJanowJlo wystos,ować memoriał do prezesa Rady ,MinisItrów OIl'IaZ wysłać delegację mającą wyjednać s,pecjaline .kl"edyty dla Poznania. LnrterweI1lcle ,te stopniowo ,przynosiły skutek.

ANEKS
WYPIS Z PROTOKÓŁU POSIEDZENIA PREZYDIUM RADY NARODOWEJ (7 III 1958 r.)
W :pO'Siedzeniu udZlał wZJiął dyT€iktQr Międzyna11OdowYlCJh Targów iPoznańskich Stefrun AJSllmnas.
W punkcie 7 obrad za.stępc<a przewodin!Lcząceg,o Prezydium mgr Edmund Krzymdeń zapoznał cz},onków Pr'Bzy.diurn :z. uz,as'adn:ienioem 'tec,micz.no-.eik,onomicznym opi:nii ,do projek,tu uchwały Rady Ministrów w spraWi1e rozbudowy zaplecza gospodar,cz,o-Ite:hnli'c:z.neg,o m. iPlO1zna[JIła w związku ze sltałym roz/Wojem Między.nar,odowych T.a.rg6w Poznańskich. lP:rezy;dium Hady Narodowej !przyjęło i(,załączone) uzasadnieI11ie do w:iadomości. Usltaliło równ:ie?:, .że z opraOCJ'W1flIlY.m ma.ter<iałem udadzą się do W<ars.zawy: przeWiOdm.iCZą'CY Prezy'dium Frand,szek FrąClkiowiak, ;zas'tępc,a pr,ze'WiQld.ncząoeg.o Pre:z.y;dium mgr Edmund Krzy.mień oraz poseł ,prof. dr Zygmunt K. Now:alrowskii.
Uzasadnienie techniczno-ekonomiczne do projektu uchwały Rady Ministrów w spł'awie rozbudowy zaplecza gospodarczo-technicznego m. Poznania w związku ze stałym rozwiOje1,11 Międzynarodowych Targów Poznańskich Do  '3, pkt 1 - W związku :z. w:zmo'ŻOinym rUJchem 'W ok\resie M:iędzynarodowych Targów BOIznańJs.kich koni,eczne jest uspra.'Wnien'1e .Immunikacji [la ulicach przy1egającyc:h do Iterenów targowych. W pierwszym 'l"zędz1e zachodi .potrzeba przebudowy ul. GŁogowskiej .na odd[]iku jedini z 'istnejącej 7,5 m na szeroikość do 1:5 m d. iU!-ożen1e Icnodnillków.
'W p1el"Wszyun eUltp.ie przewLduj,e się przebudowani'e je,zdni . ul. Głogowskiej o pOW;. 1111250 m 2 , a ,chodni:kąw '11 000 m 2 . Koszt j,ednego m 2 .naw.ierzCMi z kostki wyI1iOs'i 250 !Zł, a :lmslZ,t ] m 2 chodn.i.ka - 80 zł. KlOsz:t pierwszeg'O eta.pu wynliesde raz,em 'ca 5,4 mln zł. W drug1im 'etapi,e przebudoiwa da},szego ,oddnka ul. Głog,owskiej obejmować będzie powierz,c'hnię je.zd:n:i 1'2 '500 m 2 , za'ś idhod.ników ,10000 m 2 . Koszt .l mI! .pcrzebudowy j'Bzdn'i wynlOs;i 1.50 zł, zaś .chodi!1lików 00 zł. Koszt te.go odcJ.nka !przy wykorzystaniu iS1tniejąceo .materilału .kamLe.!1Inegv wyniesie 3,0 mln 'zł. Pr...oJektowacrlY parking przy DWiorcu. :Z'a,jchodnim .o pow. 8200 m 2 otrzyuna ,naw:ier.zchinię asfaJ.tową. KosZJt .1 m 2 []awierzchni asfaUowej wynos:i 260 zł, zatem całość li!1JWies'tycj,i wynosić będze !2,1 .mln zł.
4.

Krzysztof Nitschke
Drugi parkinlg pmy bocznky k.o.lejoWlej Targów ,o paw. 4500 m 2 'atrzyma również .nawierwhnię aSi.altową. Projektuj.e się patl:kJ1ngi as£al<taw€, gdyż lm s z;t y utrzymania i eksploOa<tacj.i ,ich są niższe od .inny.ch typów naw;ie'rzdmi. KO's,zt budawy drug.iego parkiJn,gu Iwraz z ur,ządz,eniami i likwidacją dOltYoClhcza:5awych zabudO'wań WY;IKJsić będzie 1,4 rrn:In zł.
RJazem !i 3, pkt 1 .- 11,(1 mLn zł.
Do !i 3, Ipktt 2 - ZajezdnJiia tramwajlawa. W IiOku 1939 Miejs.k!ie Przedsiębio:rsitwa 'KJomunikJa1cyjne ipGsiadał<J 106 'Wa,gonow s,nnk:,owy.cih i 64 w.a,gony daczepne - ifaliem 170 jedinas'tek tramwajlOlWych. 1tniejące dw,ie zajezdnie PDZY ul. ZwierzyłIl!ieokiej i 'ul. Gł'Og,awskiej dały rpomiesz.cze!1!ia lI1a 135 }ednOist,eik, czyli że już w 1'939 r. zajezd:nlie były niewystarcmjące. W :1946 r. wylbuda,wan,a jedną zaj1ezdJnię mn'iejszą na 415 \\'laigonów. Od 11'939 T. do 158 T. s'ta,n taibo:ru tramwaj<J'Wega !po.dniósł się ,ze ,1'70 l11a :239 Jednostek; 'WIabec czeg,a ;obecnie brak jest miejsrca /na ods,taw.ienie 109 jednostek.
W związku z tym z.ajęte są TówlD'ieź tory pI'zyzaj,ezdtl1iOlWe, co powoduje tamowaiI1Iie !pr1')eWizaJI1ia wozórw ,araz u'truodlnia pads,tawianie Wiazów do przelglądu, co z kolei prowa.dz.i do teo, ź,e wysyła :się .na Linię wo:zy ,ntedostitecznie pad względem technic.zm.y.m przyg'a,towane. .A!że!by sltworzyć .możliwe waTu:nki ,do :prlzetacza.nia wazów w zajezdniach, trzeba adstawiać tabar na kańcawych pętlach i torach 'Odstawczych. Teg,o TOdzaju procedura na'raża przeds.iębior'sitwo. na dodatkO'we ,k;o.sz,ty, opołąc.w:ne IL odstawianiem .i pilno:w,alI1liem tabo.ru, jak :rówru,eż powoduje trudoIJJośd w ISoaJmej ekspedycji WlOZÓW na Linie. Ro.zbudowa lZaltem zaj.ezdI1li przy ul. Głogowsikj,ej }est sprawą niecioeriP.iącą zwłoki.
Plrojekt !W::>tępny ro:zJbudowy j,est wtwLeI1dmny, a pr10jekt techniczny w opracolwaniu. Koszt budowy wynie,sie ok :30 mlh zł, z tym 'że budO!Wa I1ozłożona jest na lata '1959 -1'960. Blm! bUdowy zostaJJIie w 'ten sposób [",oz-ł,ożony, że umożliwi już c.zęśdowe korzystarui,e z .tO'rów odSJt!awc:z"Clh w 1959 r. iZaangażowanie ŚDOd:kÓW pI1zeds'taw.ia się na'stępują'clo:. rok 1959 - 15 000 OOll zł rak 1960 - 15000 000 zł Pobuda,wanie zajezdni umożliwi uI.okQwraiI1lic 60 jednasItek pod da.chem, S'VWlOiI'zy warunki dla IPrz,eprow:adzaIJJia .do.kIardnych przeglądów ttee'hinicz.uych ,oraz :przyczni się do łpole,psIZ€lnta 'Mł'l'un!ków !pracy. ZajezdJnia .autabus.o'W'a-tT<Jlejbuso\Wl. Stan taboru ogum!ioneg,o s.kładał się w roku 119:3'9 z 4 trolejbusów i 112 aUltobusów. Na odstawiani'e rtej i:lości w.bO'IU przeznaClliOIliO przy 'III. Z'WIIel1Zyn i eckiej 214 boksy. W chwi'Li .obecnej pos,iadamy 82 jednastki taboru ogumionego, a da Ik,ońca bieżącego roku }i,c.z'ba ich ,paw1iękIS.zy Slię do. 90. Podcza'3 lokupla,cji wybudawano pnowiz.orycziJ1ą zaje'zdl1'ię trolejbusową IPrzy ul. Wa.rszawslkIej na 8 jednos1ek, ale jednocześnie, ze 'Względu na sz.czUlpłość po.mieszcz,eń warslZltaltowych, ,c'zęść !boksów priZY ul. Z:wieTzyn.ie'CJdej w,s;1;aŁa .prliebudawana na warBztalty, tak 'że obecn1e ,pomieszc.zen1ie pod dachem :znajdują tylko. 24 jedinosotk:i. iResztę .taboru zosta-wlia się na podwór,zu lP,rzy ul. Zw.ierznieckiej, na placu crYrzed !WeJściem da Og:r,oau Zool'ogk.Z\I1Iego OfiaZ na nie zatiJudowalI1ylII1 !płacu przy ul. Sła'Młlckieg,o. Z pawodu braku możllilWoś.ci dokonywania przeglądów i na[Jrlaw w warsztatach, 'część ich musi Islię {Jd!bYWldC poza warsztalba.mi, często :w J:ueodpowiednich w6Tu:nkach a'tmosfe:ry,c:,zny,ch. Ten stan rzeczy 'Odbija się me Ity;l.klO na je,kośc,i wykiOlIlywania napl1ąW, llecz ,równ:ież na lid:rowiu :pTa'cowniJków. Na budo.wę ,z;ajezdnli autabiusowio.-t1:roLejbusiOw.ej riStnieją z,atw:ierdzon.e załooeruLa p:r.o}ektawe i częścirawa apraICoWlany pl10jekt wstępny, tóry jeszaze :w tym I10ku będzie g,atów do zatw.ie'r,dzenia ;i umożloi'Wi qpmcowanie tpr:ojekJtu 't€lclhniCiZIlieg'O. Rea
liz:a,cja ibUDOIWY zamierzona j.es.t na la,ta H}60 - 19'61,. o.staJrec.zne wytkoń,cze.nie w ;roku 11962. K::Jszt budowy wy"iesi€ ok. 24000000 'zł. ZaangaŻ!ow,anie śr,adków ,przedstawia .się 1I13StęPUjąoo:rok 1960 - 10000000 zł rok 1961 - 12000000 zł rak 1962 - 2 000 000 zł Przez pabudowaiI1.1e zajezdni umieści się .pod dalchem 60 je,dnos.Lek j S1t;w:or.zy się 'oOdpowicd.ni'e wa,runki do dolkładnyc.h ;prz.eglądÓw i napraw tabQ['u. IS'tniejący wi stan w zakresie konse:rwalcji li :naprawy babOlI'u Mliej.skieg-o Pr:oedsię'biorS'tw3 'Koomunikacyj.neg{) stwarza już w JJiormal.nych warunka.ch mi,ejskrc.h duże ,tJrudnoś,c:i w utrzyma'IlIiu i .zapewn:1eniu odpowiedniej ikomul1'ikacj.i. Spr-ł/Wa staje się wręcz ,groźna zchwiIą ;wzmażiOneo :ruchu z ,o}mzj,i trwanJia Międzynarodowych 'Targów POZlI1ańsikich. c.zęst'e wówclzas przy,padki koniec,z:nośd wycof1ania :L rUichu .tclboru IrueodpQwiedni.a pr;zy;g,a'bowanego da ,ekSlploaltacjJ z .podanych wyżej przyczyn, ,powodują zaburzenia w .lmmunikiacj.i miejskiej, są ŹJródłem ujemnej op.j,nJi !(il,wła's.zcza cuaziemców) ,0 naszej gospodarce. IDo  3, .pk1t 3 .- 'PosiadalI1Y prymitywny tabor do IQIC,zyszic,ronia rnilaGlta nie pOlzwala Mj,ejlskiemu Przedsiębio.rstwu Oc:zysZic.zania na utnzymaiIllie milas:ta na od;pCJlWl1edmm pOlziomie ,czystości. Pomań pos,iada za1edw.1e 1 wóz JTle1'c,edes-benz do be'zpylneg,o wywozu śmieci. Reszta Itabaru dOlk!onuje WYW:OilU iI1ie,crzys.jJości stały'ch w warunkiach prymitywnych li ,alI1tysa.nrtalrnych. Dla ;z)apewnien.ia maSJtu odpowiednich 'warunków' do zalchowania czystości, 51ZiCzeg6lnde w okreslie Międzynarodowych Tar,gów Poznańskic.h, niezbędne jest z,a:kupienie 5 wozó;w do bezpylnego WYW 1 0lZU śmieci. Koszt jedineg.o samochodu s,pecja1nego menoedes wynosi 340000 zł. Ogółem zaltem 1,7 mln zł. Dailej kOTI'ieczne są dla Mi.ejskiego ,przedsiębio.Tstwa Oczysz,czania: 3 zamia'tac'zk:i ,s.amozaładowcze do oczyszcronli 1 , jezdni. Klosz'! 1 pojazdu s'P€cjaneo marki s,chorl.ilI1ig ty,p LK-O-.3500 wynosi ce ,500000 zł l 500000 zł 2 wozy asenizacyjne. Kozt ca 300 000 600 000 zł 18 000 pojemników na śmieci 280 000 zł wózki ręczne i akumulntorowe 220 000 zł 20 000 kg specjalnej trawy importowanej do szczotek 200 000 zł Rnzem  3, pkt 3: 4500 000 zł.
Do  3, pkt 4 - Bra.1!: w Ploznaniu łóżek hotelowych wymaga nie -tylko podjęcia inwes,ty,cj'i, a}.e również s,zukanlia możliw,OŚCii pr.zywrócenia na cele hotelowe tych budynkórw, ktÓlre papr.zednio mieściły hobeIe. W }ednym z ;taIkh ma,chów, w którym znajdowa'ł się hotel "Monqpol", mieści się T,€lchnikum Mij.nisteTSitwa Kolei. Spraw3 :rewi.ndy,kucj,i achu na cele hoteIowe trwa ,od dłużs.zego czasu i nie jest dotąd defu1i,ty;wnie rolabwionra. Ze względu .na ,projeikit pr,zen1esienia Techndkum Kolejowego do innego mLasrta (Ostrów WLkp.) i opuszczenia gmachu, zachodzj konieczność IPIzygiotorw:mnrla lodipO!Wiedn:ich środków na adaptację i wY?OsażłIDie JJioweg,o hotelu. Gmach ItelI1, o kubaturze ok. 20000 m:!, w którym w tf'j chw.il.i znajduje się nie 'tylko Tec.hnikum, ale :równ1eż linternat dla uczni6w, może przYSPoTzyĆ Dyrekcji Hoteli Miejskich .ok. WO łóżek. Koszt adaptacji oblicza się na 4300 000 zł. K,oszty wypose:żenia hotelu na 2. 200 000 zł. Razf'm  3, pkt 4 - 6,5 mln zł.
po  3, Ipkt 5 - Istniejący Ogród Zoologkzny, >dbejmują,cy obszar 5,2 ha, lPoł.aony beZiPośredl1'io przy 'terenach wystawowych Międzynarodowych Targó,w Po.znańskIich .i wśród Ziwarltej Ulb1.1Joowy miejskiej, iIlIi,e pos,1ada a:bs.olutnie żadnych mo.żliw,ości roOzwoj.owy'ch. Obecl!1ie ZOO, z uwagi na swe UJsyt1;uowaJbLe, jest przesZ!k:od:ij 
Krzysztof Nitschke
na drodze do 'Włalśdwego uporządkowfllni,a i lZagospodarowaiI1Jia lffiiaSita, j.oot IPrzes.z:modą IPTZJede Wl3lZys'ticim .:Ja wodze do ,kOlIJiec:znego pos'zerzenia obs'zaru WystąjWowego .MiędzYi!1awdCJiWych Targów PO:ZillIańskich, kit6re zmala:z.łyby IJJa tym ;ł;,erenie [J€łne możliwoś'ci d<ulszej i ok!OII1ierznej lI'oZJbudowy. Na'},eży również .zaZI1iac.zyć, 'Że .ze wz.ględu na wymogi sanit.a:rne obe!Cne 'ZOO ,nie może !być na dłuższy Okres tolevow<łJne w tym m;.ejscu rl jego ,przeniesienie poza obręb właściwe:go mIasta joest ,rzeczą .Imniec:zmą. S!pra1wa przeni,es,iooia i budowy nOlwego ZOO jeslt alktua1na już od 1954 ,r. N.iestety, Ibrak śr:odków uniemożliwił rea1liza1cję zamier:zeń w Ity:m w.zględz.1e. Lołro'li;z;acja ,ogólna noweg{) ZOO 2Jostała ,zffiwi,e:rdzona 'przez PaIloS>tWQwą Komisję P.lal1Jowani,a G'.)spodaTczeg3 <pismem z dn.ia 14 kwiet:n:ia 195,4 r. T.eren b. For,w III, stan,owiący częśc [JII1ojektow.aneg,o obs.zarru ZOO, został :pr:zek,azany przeiZ ilVliimristel'stwo Obl'ony Na:rodCY'.vej ,i przejęty przez Prezydium 'Rady Narodowej. T,er.en przezna.czony IPod ZOO należy 'Uznać :za m.atksymaLny, nawelt przy jpebny,m skompletow.a:niu zmr,ierzo.sta!nu. Ze 'VJIZ<ględu na sjp€cyficzny ,cha:m,]{!ter ibudowy, lI1ie da się okr,eślić klosZJtów posz.czegóbnych obi,eMów. Według zatwierdZJolJych przez Minis,teI1S1tw.o Gospodarki 1(,0mundlnej założ,eń proj,erkbwych, lms.zt wYlI1'iesie ak. '25 rnlln zł 'Plus 400 000 zł w dewiza(;h, 00 w :pr:zel.icze.n.iu ,na ceny '19:57 r. IWYl!1Josi ok. 35000 OOo-'zł plus 400000 zł w dew.iza,ch. Realiza,::ja w iCZials,1e p:mebiergałaiby następująclo: '1.959 :DOk - 5 000 000 zł 1'960 - 10000000" liIu1 .. - 111 000 000 " 1962 " - 10 000000" +- 400000 zł w dewizach.
Realizacja inwle8ltycji po.zwoli na s,wobodiny d.alJ.szy rozwój MiędzynaJrodowych Tarrgów P.oznaiJJSlkich na ter€l..'W.,ch :b. ZOO -i wybitnie pOlPm:wJi stan sa1!litarny dzielnicy Jeżyce. · 'Do  3, 'pk!t r6 - Odrębnym z3giadnieniem xw,iąza.nym z Między:na:rodQwymi Targami PlOIZnańSl!ciJrni jeslt uspralWltl.Lenie .moffiunikacj,i w kierunku P<ozl!lań-Warszawa, co ]p()crląga ,za s{Jlbą kon1eczm,ość budowy i!1lowej 1t,r,aJSY .od ut W.arszawsk'Lej do GaTbaT -MfJ3..z z budową mostów że1beto:wych .na ,rzec'e WaTcie i korytach ulgoIWych. Są .to mosty: Ohwaliszews.k1i, Ohr'obre,go i Cybińslki. !P,oza tym !przewiduje się budmvę .binti traJm'Wajowej ibielgnąoej IPr,ojrektowaiIlą itrasą. .PJl''Ojekltowana trasa olbejmaje :dwie jezdIDe IPO 9 m s.zevMośc<i, .chodnilki :p,o 4 fi s:zerrOośc':i oraz wydz;ieloDe ItomW1s:k:a ItxamwiajlmV'e w ,o.s.i Jezdni. Dłuość <trasy wynosi 1'650 .m. CąłkowiJta dłuość mostów 320 mb. Ogólm pow,ierzCl1mi'a jezdni wyniesie 3,0 000 m 2 , a chodników 1113 000 (fil!. "
>I{,QS2Jt budowy wynieSlie: 3 nowych mostów żelbetowych! trasy łącznie z oświetleniem i uzbrojeniem linii tramwajowej Razem: iReaUzacja 'Projek'towmej \inwe.strcji 'st.ano.wić 'będzie lIlie tylo nde:!1Ji'e Ik)()!mUDIikacyj:ne, lecz lPcr.zY'C:ZYi!1!i ,się poważnie do dalszego miaiSlt;a. Do  3, pkt 7 (dodatkowy)' - Modernizacja przepompowni i oczyszczalni ścieków K.aiIJJalilralCyj,na sieć ogóli!1!o3plaWina budoWlana była dla 200 000 ffi1eskańców .i obejmuje obecnie na lewym brzegu Warty: śródmieście, Wildę, Łazarz i Jeżyce, a na . prawym brzegu Warty: Chwaliszewo, Ostrów Tumski i Sródkę. W chwili obecnej
60 000 000 lZł 1.5000000 .zł 5 000 000 zł '80 000 000 zł
poważne ,usprawogólnego rozwoju 
z miejskiej sieci kanalizacyjnej korzysta ok. 285000 mieszkailców. Ponieważ przelotowość stacji pomp przy ul. Garbary wynm.i ca 53000 ma na dobę, a ogólna ilo'5ć cieków spływają<:a do :,tacji wynosi do 80 000 m 3 na dobę, więc ponad jedna trzecia śeieków przelewa siG przy stacji zupełnie nie oczyszczona da kolektora Bagdanki, a stąd do rzeki Warty. Codziennie więc ok. 1200 m 3 mułu (25 wagonów) .lanieczyszeza dodatkowo rzekę Wartę, czyniąc z niej na odcinku miasta zbiornik "lieczystości.
'\' ,oelu uzdrowienia tpj ,>ytua,cjli, Katedra Technologii Wody i Sde.ków PoOl,tech.!1!ik:. :Vv.rodalWiskiej opr,:l,c.owaŁa w łataoh 1954 - ,1955 ,projekt ,modernizacji przePQ:TI!paW!I1li i oczys.zczaLni ścieków. 'ĘOIszt moderonizatcji pr.zapampoW1l1ii 'i oc.zyszczalni ścieków przedstawia sIię nastpująco:oa) modernizacja pl1Zejpm.powllj ił») tffiooderni.z,acja .u-czyszcza,1I1iiśdeków c) budow.a 7000 mE polete.k od) 'budowa 500 mb. rurociągu 'o r:/) 150 mm ,e} uzupełnierrie d.o::wmeil'tacji Razem:
7 643 000 zł 43,3 000 2 500 000 2150 000 200 ono " 11 03'1 000
Harmonogram realizacji progn',mu modernizacji
::\'1oderniza,cja winna być zrea1.izm.val1a w latach 1958 - 1961.
1!/58 r. - sporządzenie brakując.ej d!okume:nlj;acjl Itechnkznej, mia:noQlWlc1e: a) 'lIJr:ządze!!1ia me-:hanj,czne pr:wpompow:ni ścieków i5 000 ,zł, u) dokumellitacjoa techniczna dla 7.000 mE poletek 15000 zł, c) koordynacja dokumenta.cji 100 000 ,zł. Ra:zem .2'00 000 zł.
1.959 r. wy.konanie: a) madernizacja 'Wkf I stqpnia 433 000 zł, Ib) ibudoQl\Ma 7000 m! poletek 2500000 zł, c) budowa rurociągu .o r:/) 150 mm 250 000 zł. Razem 3183000 zł.
,1,960 - 1961 - mode'l"'!1izacj>a wkf II SltiOpnia :2 648 000.zł.
Fowodem takiego u10żeIlila harmOlTIogr;amu jest ,konieczność sprowadzeni.a IZ importu (Niemiecka Republika Federalna): a) 2 kompletne rozdrabniarki, b) l zespół pompowy o .Q=40 m 3 /h ciśnienie 16 :altm., c) I przm1iośnik :baśmowy drogości c'a 9 m, d) 8 >sztu.k motorów róźny'c'h dla ur:ząd7Jeil, e) <urządz.eID!ia mechan.icZd'1e kmtow.ni.
POl.:'lań, '13 maroa 1958 r.

Kazimierz Mawinkowsk:i :protokolantmgr Stefan Marzec 'zastQpca pr7Jewodnd.czącego Prezydium
Czesław Adamski sekr.etarz Prezydium
2: l' Ó ('I ł o: Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Poznaniu, Sygn. 111R 1958. Prezydium Rady Narodowej w Poznaniu.
 
 ".

: l
" iiIIIiIiIłto
"'::--:M:'d' f
WIEŻYCE KOSClOLA OJCOW FRANClSZKANOW (13 - 15 Xl 1982 r.)
. .

,_J
'-.f
--- .L:-; 'II >
. kił
 \\ '.'.t -,!
.1
_: -t.\.I, ł .. ..:y..
. <: :.... ""
:'::i.ook,"<:".' 'F ..:...,.

>".
.;.t,.

....:..
 !.

. .

..<4.
'" ".. ';'::"," ..<-.,.

,"'.:>
".

'"fł'
...:
II .
..:
\/j :::
.?'c;':
;.

: ,
.:':.'" .::;..-:;,.. ':": )j< ¥N
[:;f':
. ..............
:,0-"
, ;
.. '....'
..-1
4:1'
.;:. H'
Hełmy obu wIeżyc gotowe do transportu w górę. Zdjęcie Ryszarda Galgwskicga
 ....",.",.

;"