A
KAZIMIERZ PAJĄK
UDZIAŁ LUDNOŚCI POZNANIA I WIELKOPOLSKI W TWORZENIU PAŃSTWOWOŚCI POLSKIEJ I NA ZIEMIACH ZACHODNICH W 1945 R.

1. PODZIAł... ADMINISTRACYJNY ZIEM ZACHODNICH
Pierv\rsrz:y podział .administracyjny Ziem Zachodnich zoSltał dokO'Ilany na mocy uchlWały Rady Miinilstrów z dnia 14 marca 1945 r. Zgodnie z tyrmi założeniarrui, Ziemie Zachodnie <pod:nielono na ,e:z.tery okręgi: Ma:z.urski (Brusy WS1chodrn.ie), Pomo11Ze Zaohodn1e, DOlIny Sląsk i Sląs1k OpOIlski l. RównQlegl,e Rada Ministrów powołała pelnomocników rządu. Zostali nimi: na okręg administracyjny Dolnego SląSka - ;mgr S'tanisław Pia:sikoQwskif, wojewQda kie1ec1ki; na Pomorze Zachodnie - Aleksander Kac,zocha-Józ,e!ski, od .któr'eg.o w kWlielniu 1'945 -T. prz,ejął obowiązki po-dJpuIkoW!li!k LeonaDd Borlmwkz 2; oIkręg mazursdti - 'P'\1łkowni!k Jakub Pra.win; Okręg Sląslka OpOIlskiego -- generał brygady Aleksander Zawadzki.
PoQc'zątJkowo !podział Ziem ZalClhoidnich na ci:z.tery okiręgi adminrSltralcyjne wsltał opa.r'ty na b. niemieckim podziaile .tyich ziem. W sikła:d BOIInor1La Zachodniego weslzły powia,ty b. rej,encji franJdurcikiej oraz rejencji Pogranicza (Grenzmark): BabimosIt, Gorzów, GubilIJ., K'rosno, Międzyrzecz, Rzepin, Skwierzyna, SUlech6w, Sulęcin, Strzelce Krajeń!Slkie, Swiebodzm, WS'Clhowa d Za,ry. PoQwialty b. r,ejencj,i legnickiej: Głogów. Koouchów, Szprot,:'1wa, Zielona Góra i Żagań - weSlZły :w slldad oOkręu Dol!l1e Śląska 8.
W mies.iącaclh marzec -- ,kwieclień 1945 r. ,Koncepcja 'podziału administracyjnego Ziem Za,chodnich nie !była os,ta'tecznie sprecYZJow.a:na. Uchwała z 14 maroa 1945 r.
nie wyityczała ś'dśle gn\TIic admin!is:tracyjny'ch nowo uJt.worzonych okręgów. Było !to przyczyną wie1u 1l1iepcmozumień między dkręgicm za,c'hodnJopomors:kim a dolnośląs.kJian, pomiędzy kitóre ,pr'Owiz'()irY'c:z.ni,e rozdzielono powiaty lubuskie 4. Podobni,e IZ góry pI1Zlewidywano przekazanie ni,ekltóryc'h obwodów środkoweg:o Nadodrza pod aid
I Zarządzenie nr 1 pełnomocnika rządu na okr«:g administracyjny Dolnego Sląska, Stanisława Piaskowskiego, z 2 IV 1945 r. G o l c z e w s k i K.: Pomorze Zachodnie na przeŁomie dwóch epok. Poznań 1969, s. 124. · Problem pOdziąłu Ziem Odzyskanych, w tym Ziemi LUbuskiej, został obszernie przedstawiony w opracowaniach: S z c z e g ó ł a H.: Kształtowanie się wŁadzy ludowej na Ziemi Lubuskiej. Poznań 1963, s. 58 - 61; M i c h a l s kiJ.: Obejmowanie wŁadzy na Dolnym Stqsku przez polskq administrację w 1945 r. "Sobótka" R. 1966, Nr 4, s. 641 - 646; G o l c z e w s k i K.: Pomorze Zachodnie..., op. cit., s. 140 - 147.
· S a u t er W.: Powrót na ziemie p1astowBkie. Poznań '1961, s. 41; G o l c z e w s k i K.: Pomorze Zachodnie. . ., op cit., s. 142.
· r6dŁa do początków wŁadzy ludowej na Ziemi Lubuskiej. "Zeszyty Lubuskiego Towarzystwa Naukowego", R. 1971, Nr 2, s. 84 - 86. 
Kazimierz Pająkminis'tTację wojewody pozrnański,ego. KOTIlceipcja ta wyinJikała zape!Wne z rea'Lnejoc' ny sy,tmłcji, bowiem WiełkopolSlka miała na1jwięlkszy udzkJ.ł w twor.zeniu rz.rf/OiYW aidmi.l1iislbracji ,połs.'kie;j na Ziemiach Zachodnicih. Założenia ted korrcąpcji, ohociaż za1egalizowane w UchwaIe Rady Ministrów dopiero w Hpcu W45 r., już pa przełolITIie mada i c:;Jerwca 'były wpmrwadzane w życie 5. T,ok przelrnzywa!I1lia obwodów .pod zaTząd wojewody 'poZlllańskiego był najbardziej zaawatl'Sowa,ny na DoIlny:m Śląsku, mniej w okręu zachodniopomoSlkLm. Wojewoda :pOlZnańsiki nie cze!kał na osltateczne :rozsbrzygnięcie tej kwes:ti. W dniu 13 czerwca le45 r. w ipiśmi,e do pełnolIDocniata obwodowego rw Kr,oś11'i'e Odr,zańs.kim s,twi.erdZJił: .,W wO/Ilanu de'cyzji Ministra Aidminisltraicji .PubUcznej włączam w teren adminisltTacyjny wojerwódZ'twa pO'znańskiiego powiat Krosno Odrzańskie" e. Dla uporządkowanJia kompetel!1Jcj.i !poszczególny,ch 'PemOllTIocników rządu, Rada Ministrów -wydała w !dniu 7 lipca 1945 r. Uchwałę o nowym ,podzia!le a,dminiJsltracyjny:m Ziem Zachodnich. 3miany administracyjne objęły trzy okręgi (bez Sląska QpO'ls;miego). Tmy WiS'Chodnie obwody Warmia i Mazur l(gołdaiPs>ki, €lciki, .ołecki) jpTzekazano wojewodzie białostockiemu; cztery zardhodruie I(elbląski, małlborsiki, szrtumski, kwidzyński) - wojewodzie dańSlkiemu, ild6ry :również dbjął pięć obwodów p.omorza ZacJlOdniego r(:Iębocsiki, .mi,aISlt,eami, lSłupsko-sławień:s.ki, Ibyt,owrslki). iPozos1tałe dwa obwody (człucho'WskJi i złOltowski) ,przekazano władzom okręgu pomorskiego. Ponadto z I)kręgu zachodnio pomorskiego i dolnośląskiego wyłączono' czternaście obwodów, ,z Iktóryt'h dwanaście .objęto nazwą Ziemi Lubuskiej i włączono pod zarząd adminis,tracyjny 'Wojewody !po=ańseg'o 7. Nowy 'Podział Ziem Zachodnich i włączenie Ziemi Lubuskiej w s:kład województwa pO:mJJań'sikiego podyktowane :były względami history,cznymi, ,pocr,OJliza!cyjnymi, geora:fficzny:ml, komun'ika-cy;jll1ymi a. militarnymi. Za wdeieniem ziem :byłego Pograniem i Ziemi Lubruskdej (rejencja d'rankfurc.ka) ido wojewóldzltwa ,pozmańlSlkiego przemawiały wzg[ędy hi:sitorym.ne. P,owr6ciły ziemie oderwane od WieloJwpol:slki ni,e Itya:ko w Iczasa,ch dawnych, ale ,przede WGzy.s'j)kiiJm odel'wane na mocy Trakita:tu Wrersa[sk1iego powialty: Babrumosit, Międzyrzecz, Skwierzyna, Pila, W'slc!howa, CiZęŚĆ powiatu CzarnIków, Ohodzież iWieleń. Scisły związek akiIniJni"Stracyjny ziem norwo wy:zwolO/Ilydl i pir.zyłączony,ch ,do Wie'Ikiopolski srtwolrzył dobre warunki ,sprawnego prlZebiel!)U pwclesu pOllo'l1.izacyjnego. Nałożono na administrację .i 'sipołeczeńs,two jakiościowo nowe, doda.t1wwe obowiązki, do których pomyślinego wypełniania narodowościowo jednolity i aktywny €'lrement wie1:kopo1ski ibył odpowiednio przygotowany. W nowY'ch grankach adimind'S,lJracyjnych znalazła się cała Nizina Wde1Rqpołska w dorz,ec:z.u Warlty, Noteci i Odry" .stanowiąca IZwa.r!ty region geografic:z.ny z !Pomorzem Szczeoiń,skiil11 oralZ Śląskiem, oddzielony ,od północy wzg6rzanlJi PojeiZierza, a liliJ. .z-ac:h<Jdzlie i ;południowym za,chodzie rprzez 'wdelmi łuk Odry. iPIr,:;Jeobra.żenia poliitycZJI1e i :slPołeczne, zapoczątkowane jeszrcze rw 11944 r., przyczyniły się do wstą,p1enia Polski na .drogę Irewolucyjnyrch 'przemian uSltroj1orwyclh. Wśród elementów współdiz,iałającyich w umacnianiu nowo powstałych form władzy państwa ludowego ważne miejsoe ,przpadło nowej adminitralcji. Na ;ziemiach dawnych odbudowa adminis:tracJi, u'Wzlędniając nawelt odmie.nmy
I P i a s k o w s k i S.: Początki wtadzy ludowej na DOlnym Sląsku. "Z pola walki", R.
1964, Nr 2/267, s. 309. - . Wojewoda poznański otrzymał pisemne polecenie w tej sprawie w dniu 2 VI 1945 r.
Źr6dta do początk6w _ . ., op. cit., s. 84.
f ..Rzeczpospolita", 12 VII 1945 r.; także P i a s k o w s k i s.: Początki wladzy ludowej.... op. cit., s. 228; S z c z e g Ó ł a H.: Przeobratenia ustrojoWO-spoleczne na Ziemi Lubuskie:J Ul latach 1945 - 1941. Poznań 1971, s. 51- 61.
chaxakter pań:sltwa ,ludowego, an9gła nawiązać do nielkitórych fOlrm  IUirządzeń pańlstwa \polskiego z lalt 1918 - 193'9. Z chw.1lą przekroczenia b. anicy !polsiko-ndem1eClkiiej, .rozpoczęły się kompilika,cje w QlI'ganizowamiu pollS4ki.ch władz adminisltracyjnych, kitóryc'h :zaik:res władzy i kom:petencje były ,w tym poc,zątkowym okresie w.ne niż orgamów administracji .ziem dawnych 8. Na Ziemiach Z.a'ahodnich organiza'torzy władzy polsikiej nie magIi się odwoll.ać do żadnej tradycji. Podobnie jak w wielu dziedz.inach, tak i IW tej !trzelb,a było ro(/;poc1zy.nać od :podsitaw. Dla możliwie ISzylbkiego zaludrrienia tych ziem, planowego i C€llowe,go ,kierowania osadnictwem, nieodzowne były sprawnie działające Iplac6wki lPollskiej admin:i:str.acji. T.o prizelśW1ialdczenie zadecydowa))o, iż prawie r6wno,egle  wyzwa,laniem -tych 'ziem tworzono j,ej zręby.

2. ROLA WIiELKOPOLSKICH GRUP OPiERACYJNYCH W ORGANIZOWtAiNIU ADMINISTRAOJI NA ZIEMIACH ZACHODNICH
Uchwała Rady Minislt,rów z dnia 14 marca 19'45 r., oprócz !podziaŁu Ziem Zaohodmiclh, określała talkże zasady organizowama polskiej !administracji. Powołano in:sltytlUcje pe!Jn,oll11ocnikÓiW II"Iządu na obwody, będące odpowiedn'iika.rri i[]Js'tancji aJdminisitracyjnyclh pierWlszego IstO[PIl'ia (starostw ipowia'towy<Jh), oraz 'IDslty1tucje pełnOIl11'OCnikÓ'W rządu na okręgi - .odpowiednik .instancji adJmi.n:iisltracyjnej drugiego s:torpnia (urzędów wojlewódz'kicih). Obwodowi li akiręgowi jpclnomoanicy r,zątoo otl1z)'1maGi więkislZY zallues władzy adll11i.n:isltracyjnej niż .sta,rolsltOlWie ,poiWda't!owi i wOjewodowie. ByJ.:i oni nie tylkO' zWlier'zdmikami .admni'S,tr.alcji z,€'spolone'j, lecz ,taIcie podlegali im w zasClIdnJiczych SlPr.aJwach szefowie ll1iez€lslPolOll1yoh urzędów i insitancjli lPańJsltwowyclh, z wyjątJkliem ;paacówek Ur,zęoo Bezpieczeńsotwa PlublicZll1eg1o, .organ6w spraWlied1iJwoŚici i w.od'Slka.
Pie.rwsz.oplanawym zada!tJJiem osltojącym przed ,powstającą ard:m1nll.<;ltracją ll1a Ziemiach Za.ohodn!ich było odpowiednie prlz.ygotowanli,e lterrelI1'11 !pod o<saodnirdtwo, a :nas,tępme w króltkim cz.asrie za.1udi11ienrie ,tych Ziem. To pads,tawowe zadanie otrzymali do lZ'reaHz.owania .obwodowi pełnomocnicy '1"iZąloo, udający 'Slię na czele grup o.peracyjnyoh do przydzi'e1'Onyc.h im obwodów 9. P.omań ,i Wielkoipol:ska naj wcześniej przys!tąpiły da Qrganizowani:a i wy;syłanlia grup OIPeracyjnych ma ,iemie Zachodnie w wyzna,czony;m okręgu działama. Złożyły się na .1'0 daść dogodne połąclzenlia kollejowe i drogowe Powania li mieldórycrh m'ialslt W;ellko.p.o,lskii z miastami ,Z.iem Zacholdnrich; ,zalchorwana w społeczeńs1tJWie wielkopolskim tradycja więzi tego regionu z Ziemiami Zachodnimi w okresie międrzyrwojennym; pozy<tywny slj;osunk praWILe ,wszystkich ugn1iPowań lPol'tycznyclh srpołeczetrwa wie,JikOlpo[.skiego - wynlil1mjący z zaikor,zenionych lt'radY'cji oraz p.oparcia dla pt,ogramu Piolskliej Palftii Robotniczej - do ISJPTa wy ipoW[',otu Polski nad Odrę, Nysę LuiŻycką, Bałtyk.
N.ajwiększe osiągnięcia w ,olfganizowan&u li wy.syłamiu -na tereny .odzyskane admini,sttralcyjnych ,g.ru[p operacyjnY'C'h miały Komit,et W,ojew6dzki Polskii:ej P,aI1U,i 1VobotIl1OC,zej, Urząd Worj,ewódzki PoznańJsi oraz Polski Zw1iązelk Za.chadni. LN"ajW1Cz,e.śn:iej przys,tąpiono ido oofrgalITiz,owarua 'Urzędu !BeŁnomocnika Rządu w Mriędzy'rzec,zu, gdzie
. M i c h a 1 s kiJ.: Obejmowanie władzy na Dolnym Sląsku przez administrację polską wJ,!J45 r. "Sobótka", R. 1966, Nr 4, s. 654-655. . . Wojewódzkie Archiwum pailstwowe Poznań, sygn. 23, Zarządzenie nr 2 pełnomocnika rządu RP na okr«:g administracyjny Dolnego Sląska z 17 IV 1945 r. 
Kazimierz Pajqk
Tabela l
WIELKOPOLSKIE GRUPY OPERACYJNE DELEGOWANE NA ZIEMIE ZACHODNIE (20 III - 24 V 1945 r.)
Data I Nazwa I Licbal Nazwisko. pełno moc-I Przynleżnć przyjazdu Skąd obwodu osob mka orgamzacYJna 20 III Poznań I Międzyrzecz I x I Bolesław I Polska Partia Karaśkiewicz I Robotnicza 28 III Poznań Świebodzin 30 Roman Tylkowski " Marian Sobczyński (zastępca) 28 III Wągrowiec Gorzów 42 Florian Kroenke " Franciszek Srodolny (zastępca) 7IV Leszno I Wschowa I 3 I Roman rur I Stronnictwo Ludowe 28 IV Poznań I Rzepin I x I Edmund I Polska Partia Wystraszewski Robornicza 3 V Poznań I Krosno I 17 I Józef Kaseja I " 7 V Jarocin I Głogów I 28 I Eugeniusz Hoinka r " 2U V Leszno I Szprotawa I 22 I Leonard Dziak I " 25 V Poznań I Skwierzyna I 27 I Alojzy Mikołajczak I " 27 V Międzychód I Sulęcin I 4 I Jan Langa I "
Źródlo: Szczególa H.: Przeobrażenia IIstrojowo-spoleczne"a Ziemi Lubuskiej w latach 1945-1947. Poznań 1971, s 69; takze: Źródła do początków władzy ludowej "a Ziemi Lubusklej. Wybór i opracowanie H. Szczeg6/a.
Poznań-Zielona Góra 1971, s. 3-80.

W d."1iu 17 marca 1'945 r. Lucjan BT'udło miaiIlQowany zos'tał sltaToOisrtą pQlWialtQlwym 10.
ZW€T1bował ,on pierwszych organizatorów admiI1listraCjjd. Jego grupa odegrała ważną rolę W ,t.worz,e:niu adm!1Jis,tmcji i insty;tucj,i :państwowych W pow.ieoie międzyrzeck:1m. Do 27 marca 1945 r. w obwodzie międzyr,zeckIim ultwor,zono dlZliewięć wydziałów. Do,]wn.aIl1o podziału administ'ra,cyjneg,o obwodu, W wyni:ku ikltórego UtWorzQiIlO dziesięć gmin i pięódziies,iąt jeden groma:d, <tworząc zarządy gminne (wódi!;os'twa) oraz Zarząd 1iejski w. M'iędzylI'z,eczu 11. Władz.e admi'l11is 1 tra'cyjne w Między.r,z;eczu do końca maja 1945 r. u'trzymywały łączność jedynie z PoznalIliern, chocia,ż administracyjnie r:ależały do okręgu Pomorza Zachodniego. Kiedy w1i. w dniu 6 maja
.. W początkowym okresie używano na.zwy: StarostWo Powiatowe. W maju 1945 r., po przybyciu grupy administracyjnej z Pomorza Zachodniego, przyjęla się nazwa Urząd Pełnomocnika Rządu RP na obwód administracyjny Mi«:dzyrzecz. Nominacja wydana w dniu 17 III 1945 r. przez wojewodę poznańskiego Feliksa Widy-Wirskiego była ważna do czasu ukonstytuowania się okr«:gowych władz administracyjnych na Pomorze Zachodnie, które nastąpiło dopiero w trzecim ltwartale '1945 r. 11 B r u d ł o L.: Poczqtk\ władzy ludoWej w Międzyrzeczu. Wspomnienia. Archiwum Komitetu WOjewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Zielonej Górze, sygn. 1/XI/5.

J.5 r. przybyła do Międzyrzecza dwudzieJSltopięctoos-obowa gru,pa operacyjna z Piły, i stwierdiZliła, że władz,e admIDiLsJt:raocyjne zostały już zorganizowane, wiSlZOść jej członków udała się z powrotem 12. Wielkopl)lska ox,gaaJJi'Zacja BOI1iej PaI1tili Robotniczej deleg,owała swych członków na Zieame Zachodnie w grupa'ch operacyjnych pQprzez Ko()IIJ1Iitelt Wojewódzikd Bol-' s'kiej Partii RobOltniC'".t.ej ora w porozumieniu z Urzędem W,ojewódzikiJm P'oZll1ańskdim, k!tóry zOTgalJ1'iZ1ował dwie lSamodzde1ne gr.upy Qpe.racyjne. Pierwsza, trzy.dzrieslt()l()s.olbowa, p.rzYibyła 28 maT'ca 11i!J45 r. do SWliebodzina i przysrtąpiła do org,ani.zowaIl1ia Urzędu Obwodowego P,ełnomocnika 13. W ślaid za tą gl1Upą lZaczęły przybywać dalsze. Znajdowali się w ich składzie f'a'crhowcy, .którymi .obsadzano ISitanow'j:ska w aidminiJsltracj:i, zakładach :pracy, insltytucja'0h. Od llTIa/f!Ca do końca kwietnia 19'45 :r. w ,gTUITJa.ch QPeraocydnych cwysłalIlych z P07Jnalllia i Wdel1wpolski. na obsrzar powiatu Swielbod7Ji:n znajd.owało się około idwUsltu pięćdzi,esięciu osób 14.
Kolejną (siedemnas.toosobową) grupę opemcyjną wysłaną przez Komitet W.ojewódzki Pol:slkiej Paa.'tii Robotniczej w Poznaniu ,skierowano do KrOIma Odrzańskiego. Wyruszyła ona z Poznania w dniu 23 kwietnia 1945 r. i po dokonaniu re-' Ikonesansu w Iteł"'Enie, w dn!i'll 3 maja 1945 Ir. !przybyta do KT1osna. Jej dz,ałaJJ1!ość Iwzpoczęła się od tiWoJ"zenia admini,stracj,i w powiecie. W dniu 5 maja 11945 r. przybyła gr,u/pa operacyjna z Dolnego Śląska i zatrzymała się rw Gubinie. Z powodu duży.ch :znts:zczeń tego mia's!ta, p:rileniosła się .później do Krosna. W wyni:ku taki'ej Sy\hHlcj,i w KI'Iośni.e zaczęły d:dałać dwie obwodowe wŁadze wcliministracji ipolkL.ej.
Na tle olI11lPeltemcji zaczęło dochodzić do nieporozumi'eń. kltórym naJeżało poł,O!Żyć ikres. M:iaJsto Krosno !)OId:z!ielono więc na dwie części: w lewobrzeŻ'nej działał pełiD<om,ocnik rządu wraz .ze swoją grupą na obw6d Gubin-Klros'il'o, w /prawobrzeżnej na'lomL.aJs't dZ2iała.li orga'!JlizMoI'zy adminis:tracji z Poznania 16. Trzecią grupę .opera.cy.jną władz,e wojewódzild.e w Poznan.iu delegowały w dniu 25 maja 119'45 r. do powiatu skwierzyń.skiego. K,ierawnIk ,grupy Al0'jzy Mik;ołajczalk, posiadał nominację na oDwodoweg,o pełnomocnika Rządu, a przyja,zd .grupy był wynikiem interwencji organizatorów Bolski€!j Par.tii Robotniczej i Polski,ej Partii Socjalis'tycznej w Skwierzynie, !którzy :przybYli .tu w pierwszych dniach maj.a.
W przedwień51t'wie .do organIzatorów po1ski.ej admi;nistra:cj.i w KroŚIJlie, 'już w lm"ót{kiJm czasie po pI1zybyciu :na Im'ie}sce Alojzy Mi;k1ołajoczak nawiązał łączność z Qlkrę'gowymli władzami ll..'l PJmor;ze Z'acllOdnie, w zwią:ZJrou z ozym odo Skwierzymy nie przyibyła żadna .inna grupa operayj.na 18. Mr.iejs.zą rOllę w organizowalrifu administracji w pQlWlia!ta'ch RZEWi:n i Sulędn odegray wie:lkOlpoIskie glflUpy operacyjne, a .1'0 na skultek iP1'!Zybyda ,tu lepi'ej przygotow3"1ycih g.rup z Pomorza Zachodniego. Do powiatu rzepliń\5lkiego przy.by))o z Potlnania kilka goHJjP Qpcracydt!1ych, ,składających się m. in. .z c:złonk6w Po[sJded Parti'i Robotniczej i PQlJslktiej Pa'I1tii ISocjaliSlty'cznej, w większośdi deegOlWanY'cih przez Urząd Wo.jewódZJkii Poznańska. Nie spełni:ały one samodzi,e[nej :funkcji orgaroza'tQTl5k.iejj, niemnej w !poważnym stopniu zasiliły kadrę twor,zącej Isię a,cIimin'is'tr,acji li inJ5itytucji pńlSltW0'wych.
11 Zarys organizacyjny Starostwa Powiatowego w Swiebodzinte (VI 1945 r.), s. 1 - 2. Tamf;e, 'Sygn. 1/XII/5.
" Tamf;e, s. 3 - 7.
I. PPR wysyła pionierów na nOWO zdobyte tereny. "wola Ludu", nr 4, 22 IV 1945 £.
" K a s e j a J.: Ucieczka 17 pionierów. w: Mój dom nad Odrą. Zielona Góra 1961, s. '26 - 27.
'o }1ateriał o sytuacji w powiecte skwierzyńsktm t działalności starosty. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Zielonej Górze, Komitet Wojewódzki Polskiej Partii Robotniczej, sygn. 1/XIIlV, s. '1 - 2.

Kazimierz Pajqk
Z Wd.eltlwpdslki rl'0'stały także wy.słane trzy ,g'I1ułPY orgaI1JizaJtorów admi:nisltJracji dla lPowda1tów na[eżących IW tym czasie do doJnośląskiego QIręgu adminiosltracyjo: WrohGwy, Szpr.o1baIWY, Głogowa.
J,edną z wię:kszych ,grup o!peT,acyjrnycih, które wyjec'hały na Ziemie Zachodnie, była grupa szczecińska. Organizował ją inż. Piotr Zaremba - do dnia 31 marca 1!J45 r. wicedyrektor Miejskich Wydziałów Technicznych Urzędu Miejskiego w pozn3ll1'iu. W dniu '218 ma'rca 1'!J!4:5 r. 'mianowany ,został del.ega,t-em Biura Oduudowy i P]'an'O"\va:ruia pr'zy Prezy.diulIn Rady MinJisltrólW na re10n ,pomorza Szcz,ecińslkieg,o. Mając pełnomo.cnictwo do organizowania ,grup operacyjnych, Piotr Zaremba zamieśoił w pmlsie loka!l:nej 'stosowny komuni:ka1t 17. Wśród ,pierW/szych zglas.zających slię na wyj,azd IW celu .obejmowania Pomorza Za'chodnJiego zna!leźJi się - IJIle l:k'uc żony Za["emiby, B3rrbary (archItekt og.r.odów) - Irena WaHslZcwska-Pogonowska., inż. A:dam S.obocińs'Jci, CzesłaJW Jaks. Do dnia 11 kwietnia 1.9'45 r. zgloO'slila się pierwslza g.rupa im.:żynierów d Itechni'ków, którzy jeszcze w Lutym tegoż roku wyrazd!li clhęć lWyj,azdu na ZiEmie Zachodm'i'e. Wśród :rukh byli: Lucjan CieśJewicz, Władysław JalkuhlO'wlsikJi, Kazimierz Gmcśkowiak, Zbiign'iew O'koniews1k'i, Henrylk iKawec'ki, F110rian Ry.chlkki, Edmund Szafrański. P,onadt.o w ,skład p.ierw,szej trzydzi€sto!Olsobowej ,tecłn1dI'::znej ,grupy .operacyjnej zo:r.ganiwlwa!I1Jej dla PomoTza Zachod1'1iego w,esz'ti: por. Józ,ef Pawłowski, któremu powie:rzol!1o ,zorrg,ani,WiWall1ie ekip oprropagandowyc.h, oraz .red. M,ieczysła;w Ha.lski. W dniu ,17 kwietnia 1945 T. gru'Pa opuściła Pozmań li Wiała .s.ię przez C'hodZiież ido Biły - tymczasowej siedz,iiby władz Pomoi!"7.d Za,chodniego, do :której :pcr'zybykt w godzinach popołudniowych 1'8 kwietnia '11945 r.
Mając do d.Y'poLZy.cji tnży;nierÓiw i otec'hinikÓiw znajdujących się w grupie opera,cyjnej, w dniu ,19 ikiWJietnia .inż. Piotr Zlanmba obsadzJł nimi powoialty: Bytów, SbuJPsiJr. KoS!Zallin, Szczeeinelk. OhOSlZCZll1.O, 8trze'l'Ce, Myślibórz, Człuclhów, ZłOltów i TTZicliankę.
W d'l1liu 23 kwie:t:ruia 1945 r. w celu iwrganiw'wania lPowiwtowego iooura 'tec'hniICzno-IbudowJ.anego do Lęborka Uldał się inż. Francis,zek Jamr'0lży, a do Wałcza - :te'c!hnilk EdwalI1d Kwdatkoł\vski. W czasie, gdy 'Picrwslz,a łtecłm.i-ozna g;r'Ulpa .ope.racy;jlIla przY'Srt;poiWrała d.o 'Pracy nrad odibudorwą P,omorza Zach.odniego, w Poznaniu U[>oważ1l1i'ony 'przez inż. P.ioltra Zarembę arrchitelkt Staniisław irkdn zorgall1izował koJejną c;Zit'erdzi'elsoosobiową it'ec:hniczną g,rupę opera'Cyjną, która 27 kwiełtnia 1945 T. Wyije!Chała ,z Poznania do Piły. Część .glr.upy IPozO"S'tała w Bile, c'zęść natomiaslt silderorwa1I10 na północne t.eTeny Potis,wi iB.
OSlobny rozdz,ia,ł w działalności w,ielkOlpoJ.sildch g,r,Ujp opeTacy;j:nyc'h stanowiły gru'Py, JrtóT,e .przyczynJiły się da .objęcia SZiczecina - .m:ialsta, k,tóre do ,Koll1Jferencji POClzdamski,ej było (obok W!I'orła,Wlia) w centI1um uwagi opinii międzynaI'odawej.
SzltałJ gr'u:Py opeTa,cyjnej (Piotr Zarem'ba, Władysław Sy,pn:ieW/ski, FrandSizek Jam1rOży, Wadaw Mosriężny, Adam Lgnatawicz i WaJ.eIlity Kołodzliejczyk) przybył do Swzecina w dI1liu 2.8 kwietnia ,1.9'45 r. Cię:żJka i ll1.iebez;plieczna był1a pmca związana z obejmowaniem miaslt3. pr,z,ez za,r,ząid ,połslki. Ciągłe pożary, dy,wer'sy,jna :i sabolta
11 "Techniczne grupy operacyjne dla Sląska Dolnego i Pomorza Zachodniego orgall1zuje si«: w Poznaniu. z dniem 5 IV 1945 r. rozpoczynają w Poznaniu prac«: organizacyjną delegatury Biura Planowania I Odbudowy przy Prezydium Rady Ministr6w na rejon: Sląska DOlnego (Wrocław, Głogów), Pomorza Zachodniego (Szczecin, Kołobrzeg, Piła) [...l Inżynierowie, architekci i technicy budowlani, którzy chcieliby podjąć si«: pracy w wymienionych lejonach, zechcą zgłosić si«: w mof;liwle krótkim czasie celem zarejestrowania si«: pod adresem: Wydział Techniczno-Budowlany ZlIrządu Miejskiego w Poznaniu przy ul. Dąbrowskiego 12, II pi«:tro, pok. 45". "Głos Wielkopolski", nr 41, 5 IV 1945 r. 18 Z a r e m b a P.: Wspomnienie prezydenta miasta Szczecina 1945 -1950. Poznań 1977.
s. 25-27, 41-46 
Żir,w.a działalno.ść pewnych grup ludno.ści niemieck!iej hamo.wały pracesy stalbi1iZJacji iy:cia. Sytuacja uległa pQprawie z chwilą, !kiedy władze woj.ewódZJklie w Pozma:niu 'w dniu 30 Ikwie1tnia 19,45 r. zapawiedziały za'ludmenie SZlcz€clina. Napływające grupy operacyjne zaczęły na dużą skalę ol1gan:i:wwać władze ;polityczne li admi!fJusibracyjne, instbucje i zakłady, a nawet ins,tyitucje ko,śoielne. W dniu 4 maja przybyła z Poznania pif'rwsza gl'\liPa dziennikarzy: Henryk SikOiI"lsik!i, Jan GajewSIki. Ignacy P-o.da:szew:ski {)ł"HZ Edward Sulatycki. W nals'tępnych dn5.a'ch zjawiły /SIię grUiPY oper.acyjlne r6żnych resortów i ,iJnSity1tUCji. W;śród nich Zinajdo.wała się sred,mioQioo.bow.a gru;pa uniwersy'tec'ka, IZ Kazrmierzem F11altaue'm na czele, któifa zajęła Slię rzaibeZJpieczeniem z,acho.wanych w mi,cśde bibliotek i wypo,sażenia naukowego,.
GTl.Jjpie oOper,acyj'l1Jej ;poznańskiego Okręgu Poczt i TelegI1alf6w przewodził August P,iecho.wiak. Wraz z pocztowcami Zygmuntem Gajdo.wski:m, Eugenius;zem Kdkoszką, J,anem IWalasem, Franc,iszkiem Mi.ką, Kaz.imielrzem W.ielgoszem .przystąpił do uru-chO/ffiJieniia sieci t,elefoni<cznej i t,elegrafic.znej, oddając ją da użytku w dniu 19 maja 1945 r. Dnia 8 maja 1945 r. Ido ,prezy<dem:ta rmiJas:ta s,z'c,zecina ",glo'siła s5.ę u,pa 'ooClho.Wlny:ch, z księdzem F11o.I'ianem Berrlikiem na czeIe, ,z pirSimem paleca'jącyim 'od biskupa ipoznańsk!Lego Walentego. Dymka. Wyraziła ona chęć odbuidawy iko.śdołów szazecińS'k!kh iD. Z malteI1iałów przechawywa'llc w Arołliwu'TI1 Kamitetu Wod,ew6dZJkiego Polsk1ej ZjednoC'zo.nej ,P,ar,tE Ro.botn:kzej w BO:m1aniu wYnlLk:a, że z Wietk!oposki na 'PrzełOlmi'e lat 194511946 wyjechało .osliemdzie:siąt pięć osób, kltóry:m Korni'tet Waj<ew6diz.ki Polslt:iej Partii Robot!lrclzej ,wydał odpowiednie zaświadczenia. Do W["o.cławlia udaŁo się indywidualnie szesnaście osób (Stal!1li l sław Bor'owiak, Igna'cy Br.z:erz:iński, BrOll1isław Bryza, Szczepan Górcza:k, Ryszard Grela, AleksandeT Kaczmarek, Jan MaZJur, Bronisław Nowak, Leo.n Olejniczak, Hemy.k Orlicz-; Helena Bludńska, HieTOlnim Sabolt, Wacław Szałapięta, Kazimierz Smigiel1s'ki, Aleksander Teichert, Wodciech Zareanibskli - sk'ieT'6warny nasItępnie do Nowej Rudy); do Legn&cy - sześć osób (Leon Antkowiak, Starnisław GI'O'sk'ki, Sylwelslter Nowak, rancis!zek Rubas, Stanisław Tamczak, Stanisław Umła1towski); do Trz.cianki - trzy os,oby (Andrz.CIj Kuśm'iereK, J,a'll Rieltrasia'k, Whdysław Ś-ł'iwa); do PHy - sZleść osóib (Franciszek Anilał, Włardysław Grabarezyk, Kazim1el1a Mańkowska, Stall11sław Nietrzeba, WilkItor Pa.eharski, Ludwik Wa.lkowiak). Wrnktor Pa,chorrslkii, działa.cz Bo[skLej iP,artii ,socjalis:ty,C'znej - .nauczycieli, wraz z Ludwiki,em WalkOlWriakiem Ziols:tali delegowanli pr,zez Wojewódlzki Komli:te:t Bo.lskiej Parltii SocjalisItycznej do eki;py a,dIffi'iJni:.tra,cy,jnej Urzędu PełnOlmocnilka Rządu na Bomorze Zachadnie, z zadaniem zorganri'z'owarria .tam WojewódlZJkiego. Komi:t,eltu PoLskiej Pa,r'tii Socja1isi\;ycznej Pamorza Z.a'chodniego. Dnia 16 kwietnia 1945 lI". Wi'ktOlI' Parchol1siki s'tanął na czele Międzyjpar:tyjnej Komisji Bo[,ozUlITIiewawczej, a 23 kwieltnia o.tr:zymał pełnomocnlc,twa od sekreta,rza Centralnego. Komii\;etu Wy'kona'wC'7Jego Balskiej Par;trii Socjaliaycz:nej Feliksa Barano'Wsk.iego na zorganizowanie Woj.ewódZJkiego Komi't,etu PolsK1l'ej BarW So,cj1aHs'tycznej Pomorza Zachodniego. Na indywidualny wyjazd do Sz"ozecina wydana trzydzieści jeden skierowań (Edward Adamc:zyk, Zygmunt Andrzejczak, Marian Biały, Ma1'ia:n Bączyk, Ludwik Borkowski, Józef Bl'oda, Jan Jankawski, FeLiks Kaczmarows:ki, Antoni LesHmwskii, Jerzy Lubo.jewski, ,Janina Mikołajczark, Józef Miko.łajcza.k, Włardysław Nardalny, TadeUlsz Okuniewski, Francislzek Płaczkowski, Władysław Brzybylski, Józef Raltajoczak, Konstanty Rejman, Marhn RucińsM, Jan Ruszczak, Mieczysław Sarnowski, Stefan Skąps'ki, JaI'lo'sław Syipniewski, Marian Streich, St.anisław Smia1!owski, MIeczysław Trąbczyńs,ki, Igna.,t. Tamże, S. 83, 80 - 88, 98, 106, 114. 
Kazimierz Pająk
cy T:ri.bt, Józef W.rOlIlikiewicz, Bolesław WTon'kiewicz, W.Iktor berski, J'an ZblewB'wi); do Koszalina - czte["Jla,śc,ie .osób (F'ralIlJcI:;,z,ek Ohojnac'ki, Jan Ga'Wl'on, TadeUlSiz GoiŹdz:ioki, Aleksander GraIbO\\Sik1i, Jan Ha!nyz, Eugeni,Ulsz Koś<:iu:sIZk1eWlicz, Alojzy Maj,er:kole, MalI'ian 1Pa:p.fzycki, Ludwik Piórkowski, WfulC'enty Serac'eIll., W,alenty SkrzY'Pczalk, Francdszeik Wialtr, Longin Zagócr-ski, Aleklsander Grzybowski); do Gidań5ika wyjechały trzy osolby (Marian PUCh8c'kii, Władysław Stefaniak i Zygrrnun't lSiZymańsiki) 20.
"' Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej PartU Robotniczej w Poznaniu, Komitet WOjewódzki Polskiej Partii Robotniczej Poznań, Wydział Organiz;:lcyjny. sygn. l/VI/V, t. 2, skierowania indywidualne.