23H
KRONIKA MIASTA POZNANIA
An den Koniglichen Oberprasidenten des Grossherzogtums Posen, Ritter p. p. Herm FlottweIl Hochwohlgeborenhieselbst - Ze dem ew, p. p. unterm 20. August 1832, iiber d.ie Aufhebung des Cisterzienser Klosters zu Paradies, erstatteten und wie wir glauben annehmen zu diirfen, den Herm Ministern der geistlichen Unterrichts- und Medizinal-Angelegenheiten und der Finanzen vorgelegten Bericht, haben wir bereits einer Aeusserung des Commissarium zur Aufzeichnung des Klostervermogens, Reg. Referendarius Salkowski iiber die dem Klaster gehorigen GemaIde erwahnt i und dabei anheimgegeben von denselben durch einen Kunstkenner niihere Notiz zu nehmen. Zu den uns mittels verehrlichen Erlasses vom 21ten Oktober v. J. communicirten Aufhebungsrescript vom 30ten September ej. a. ist iiber diesen Gegenstand keine Bestimmung ertheilt. Inzwischen haben die Commisarien zur V olIziehung des Aufhebungsbefehls, Regierungsrath Brzozowski und' Consistorialrath Dr. Buslaw, von den fraglichen Gemalden gleichfalls Kenntniss ge.
nommen. Wie sie und der von ihnen aIs Kunstverstandiger inanspruch g,enommener Regierungs-Bauconducteur HilIe sich dariiber geaussert haben, geruhen Ew. p. p. aus den resp. im Auszuge und in Abschrift anliegenden Berichten zu ersehen. - Hier noch legt der p. Hille einigen der Gemald'e einen sehr hohen Wert bei, dass wir ehe wir die mit dem Herm Erzbischtl£ durch das Aufhebungsrescript angeordnete und heute durch ein Schreiben eingeleitete Riicksprache auch auf diese GemaIde ausdehnen, zuvor nochmals bei Ew. p. p. anzufragen £tir angemassen erach ten: Ob nicht fernerweite Bestimmung iiber dieselben bei den betreHenden Hohen Ministerien einzuholen sein mochte? Denn wenn diese GemaIde wirklich einen sehr hohen Geldwerth haben, aIs der p. HilIe - wir wissen nicht ob er dariiber ein giiltiges Urtheil hat - ihnen beilegt (nahmlich 60 000 T., 10000 T., 15000 T. p. p.), sa ist unseres Da£tirhaltens die Frage der Commissarien: Ob diese kostbaren Gemiilde zu demjenigen Theile des Ki-rchenverm6gens gehoren, iiber dessen weitere Verwendung mit dem Erzbischofe Riicksprache genommen werden solI, oder ob sie nicht vielmehr dem Sacularisationsfonds zu iiberweisen und solchenfalls auf einem geeignetem Platze zu verausseren sind?  \ t,.
 y
, "
'r
\ r , .., , .
'Ił ' ,"'" \,t ,Jy ' . ,.
I, :<
'I t, ; ,i :..... t H O - l' .'
',I i '! t:.
. O"
...... f
, * .. ł  łli , I
 'ort \ ,
,I "łt
"r ,,'\ /'  .f!: ......... -::
.-'1 -;...... ,_.--....
Tabl. ]4
..--M"
 '.".

. ,
11.
,{
-.,,'< .,< ,: "\ ł-- ." )-'.> ,i>ł . ';'-Jf ':' " . : .. ..... ,. :  ,j.  i: ł;. ._t".... '" 'f..' c",'; .
')f"f"';;.
.!o
, J.  I , .-:.. :w.
: ( (/ '.
i I fa i
,'; ,
Fot. ,V. Czarnecki
""'" ""
;; I... .
';
,. !..
'I "I
/f ,',. I I  .,.- 1
IJ,
';: '<'J i'J ,j , { o.o """'" ;'.. t' ... ,'. .' o ,t.
. o t.' '...'ł!':' \ #. .... ". I  " o .

-ł
, ł:
.... ł' "j...ł...", JI łr ",,' \,... J; ,ł.l" l",: ...łh ... ,".' ., ' " f fi , : -#"\' \; ... ,-  I  .
,
..,.

Krzysztof Eoguszewski, ,,'I1adonna ze Smokiem" i .,św. Ludwik" Kościół paraf.ialnJ' \V Sierakowie 
!1UBoń ......
:o ctS 8
I'
'..10'"
... \! 1. ..) {II
. ".

....
'III
.
b!
.. \ .
 --: .."1\ ,
( ".

;.

'\< - ', -',  .. "A,
..- ,
"tt._
..........ł.

i ""-'" ,.
, .{, / )"tt , I t . ..... , , , ,;j;' - ',;, ." . -, .I  "" . ;;.. :ł li i ' r:.r.
..-'I .( , , .. , <' .
-N ::ł'I' . ,::'.( i<..   ''-' '.-' " --il"' "' ...c......,t. / .._  'X
...,
',' : ")- . ,.
f"',. t... )
.. '. '" .C) 'w .:;, '::::'0) 'a; " o -ctS  f.-<.;:; O):/]   N :/] ctS ,!<:  _" UJ ,-.. ';.1' O '  i
----
-1j, ... .....' , 1 y::' j Jr:""j -'.: . ._." '" .-;"_..1   .'i-...J.
.;_,: .e  ......... ..' . :' ,"' .... ," \ ... -h.

,
.

:, ,, ;, ..........-...' ',,' .. ''_.-">   ctS '"' ctS P,  '" = .. '" N () 
..c5 O ...  I
'" f;; .:;; c:.> O .... ::: O   ::: ctS 'd 'O -'" ;:8 i:' -W  Q) .<) 'W O   "o) 'a ctS i!: -8 .. '" " N ctS '" . O ;:; N:: .. O 1'<4
-;  
Ganz erheblich und (I) der Gegenstand wichtig genug um daruber eine hohere Bestimmung herbeizufUhren, welcher wir sonach durch Ew. p. p. Vermittelung entgegensehen. Konigliche Regierung (podpisy nieczytelne).
str. 39. An den Koniglichen Oberprasidenten p. p. Rittern pp. HerTll Flottwell, Hochwohlgeboren hier - Nr. 459 P. J.
Ew. Hochwohlgeboren beehre ich mich, auf die geehrte Zuschrift vom 10. Mai c. Nr. 422 hiermit ganz ergebenst zu erwiedern, wie ich von den in de'r Cisterzienser - Monchs KlosterKirche zu Paradies befindlichen Gemalden 6 Stuck und zwar 1. die zwei Nachtstiicke der St. IPetr (!) und Magdalena, 2. die Verkundigung Maria, 3. die Heilige Dreifaltigkeit, 4. Maria Schutz und 5. den Heiligen Martin fUr die hiesig,e Cathedral-Kirche, 38 Słuck dagegen theils im Kreuzgange, theils im Capitel und in der Abteil hangenden Gemalde, wovon 28, das Ave Maris Stella personifich-en, vier andere die 4 Evangelisten, 6 Stuck endlich verschiedene Gegenstande, aIs das He den Tod des heiligen Benedictus, 2te den heiligen Bernhard, 3te den heiligen Petrus, 4te die heilige Magdalena, .
5te die Weg,fuhrung des Konigs Jojachim na ch Babel, und 6te den Moment, wo Nathan dem David die Strafe im Auftrage Gottes verkundigt, darstellen, fur diejenigen Stadt- und Landkirchen zu haben wunschte, welche eines solchen Schmucks am meisten bedurfen, und behalte ich mir deshalb vor, diese Kirchen spater Ew. Hochwohlgeboren nam haft zu machen. Posen, den 23. Juni 1834.
Der Erzbischof von Gnesen und ,Posen gez. v. Duninstr. 81. An Eine Konigl. Hochlobl. Regierung U. No. 636 P. J. hier.
Mit den, in meinem, an den Herrn Oberprasidenten der Pro
KRONIKA l\'IIAT A POZ.N ANIAvinz gerichteten Schreiben vom 23. Junij c. bezeichneten 38 Gemalden des aufgehobenen Cisterzienser M6nchs - Klosters zu Paradis, vom minderen Werthe, bin ich gesannen, diejenigen Kirchen, welche entweder wenig von dergleichen besitzen, oder deren GemaIde keinen Werth haben und zwar 2. die Kirche zu Santomischel, 2. die St.-Adalbert Kirche hiesel-bst, 3. die Kirche zu Moschin, 4. die Kirche zu Murowanagoślin, 5. die Kirche zu Samter 6. die Kirche zu Rogasen, 7. die Kirche zu Obornik und 8. die Kirche zu Wiry zu betheiligen, Vertheilung derselben jedoch, durch das hiesige General Consistorium unter naherer Rucksprache und Berathung mit den betreffenden Kirchen verW9sern, uber die, der Localitiit p. p. der einzelnen Kirchen gemass, am besten und schicklichsten zu treffende Wahl, bewirken zu lass en. Eine K6nigl. Hochl6bl. Regierung ersuche ich daher in Erwiederung der gefalligen Mittheilung vom 27. August c. No. 397 7 R. ,hiermit ergebenst diese 38 GemaIde durch den Amtsrath Fuss gegen Quittung des Herrn Decan Frank in Schwerin verabfolgen und den letzten davon in Kenntnis setzen lassen zu wolIen, welcher dato von mir beauftragt worden ist solche anchero zu bef6rdern. Was dagegen die 6 Hauptstiicke anbelangt, sa ist das hiesige Domcapitel veranlasst worden, solche fur die hiesige Metropolitan Kirche abholen zu lassen. Posen, den 16. Dezember 1834.
Der Erzbischof von Gnesen und Posen Dunin.
A k t a koś c i o ł a p a r a f j a l n e g o św. Woj c i e c h a w P o z n a n i u "t y c z ą c e s i ę k a p i t a łów z a g i n i on y c h d o o ł t a r z a A n i o łów S t róż ó w" (S e k. IV. Nr. 17. Eol. 1.).
Confraternitas sub invocatione SS. Angelorum Custodum annexa est huic Altari qua (!) erecta fuit et introducta ad hanc ecclesiam per oHm Rndum. Joannem de Zalesie Baykowski Suffraganeum et Officialem Generalem Posnaniensem Anno 1631 Dominica pro'Kima post Festum S. Michaelis Archangeli.

Ex cujus fraternitatis fundatione Erectum est hoc Altare in Beneficium ecclesiasticum et Concionatura hujus ecclesiae alligatlum per literas Ercctionis olim IlIrmi Andreae Szołdrski Eppi Posnan. dedata Posnaniae die Mercurij 21 MaJij Anno 1642. .... Proventus Hujus Altaris.
Primo. Ex erectione Census a Summa flor. 600 testamento olim Rndi Christophori Boguszewski legata, in bonis Villae Majoris Strzeszyno inscripta, et exinde levata, ac floren 400 aucta per alim IIlmum Lucan Dajewski ita ut efficeret summam totalem flor. 1000, quae in bonis totius Synagogae Judeorum Posnan locata, ac inscripta est Actis Castren. Posn. feria 3 tia ante festum S. Catharinae Anno 1734 Census ab hac Summa quatuorAnnis non percipitur. . . '. (Następnie wylicza akt 14 innych mniejszych fundatorów)fol. 2"
Supellex hujus Altaris.
Calix argenteus cum Patena Vota argentea Corona argentea in Imagine S. AngeIi alias Sandały Tuniculus argenteus Cruces parvae argenteae V etis in Imagine S. Angeli Custodis lignea 6 Custodis et calceamenta 1 2deargentata.
A k t a koś c i o ł a p a ra f j a l n e g o św. Woj c i e c h a w P o z n a n i u "z a w i e raj ą c e róż n e d a w n e d o _ k u m e n t a" (S e c. I. Nr. 46 f a s c y k uł I. fol. 2.). (S e c. I. Nr. 46 fa s c y kuł I. fol. 2.).
Marek 30 & cens. marek 2 in Lapidea Stanislai Kossorowicz Pictoris inscript. Anno 1620.

8"  SYLWETKI BERNARDYNóW POZNANSKICH.
p i o t r P D Z n a ń ski. Pomiędzy Bonawenturą z Poznania a Piotrem z Poznania 1Petrus Posnaniensis 1) zachodzą podobieństwa. Jeden i drugi pochodzi z mieszczaństwa poznańskiego, jednego i drugiego działalność obejmując całą prowincję, a nawet sięgając szerzej, wykroczyła poza granice rodzinnego miasta. Poboczną przy tern 0'kolicznością jlUż będzie, że o młodości obu nie doszły nas wiadomości. Atoli inaczej rozwijała się praca jednego, inaczej drugiego. Piotr Poznański był uczonym, i na te':n polu należy głównie szukać jego pracy i jego zasług, a Estreicher wymienia jego dzieła 2).
1) Istnieje ta:kże drugi Piotr Poznailski (Petrus Po:suaniell;;is), hnonik kralkowski, zm. 157!ł, autor kinlku Ilzi'f'ł (Estreicher BiJbliogr:\.fia Po,bb XXV 99). · 2) XXV, 100 - 33: I. Commt'ntaria in DOf'trillam Joan. 11. N'{)ti, 161 Mo/!,'untiae SdlOnwetter. II. Tai 1627 VeneWs Gin-ammi.
IHa. Commentaria in IT li. Sententiarum I 1'652, AntveI1Piae Hellor tNie podane u Estr., egzemplarz w EibL Eernardynów lwo.wskich). IlJb. To.ż II 16M Antverpiae Ee>ker (S).
IV. Commentaria in III li. Sentel1'tiaIUm. I 1654 Cracovi,\e Sohetlel.
V. Toż II 1656 Craooviae Schedel.
VI. Concioncs 1617 Coloniae SchO'llIwetter.
VII. Decisio'Ue;; totius Theoło'g'ia.e Bpeculativae et MoraHs. 16) VenetUs SaJ1cLna. VIII. Institutiones... in Dominicas. 1637 Anterpi:1e Eeller, IX. Toi ah Adventu a(l Dominicam SS Trinitatis, 1&S Venetiis Ginammi.
X. Toi 1638 AntveDpiae EeHer.
Xl. Toż II 1639 Antvcrpiae Eeller.
XIJ. Sermones Dominicales. I 1615 :Mog'tmtiae Sch{)nwetter.
XIII. Toż. II 1617. Col0niae Schonwe1.ter.
XIV. Splendmes Hier3-rchiae 1652 Craeoviae Kupisz.
XV. Toż Luhlini mi) I Forstf'l'.

W przeciwieństwie do Bonawentury także, o Piotrze me jest bynajmniej głucho w piśmiennictwie. Jeszcze za życia wymienił go Starowolski w swoJeJ Hekatontas, podnosząc jego uczoność, biegłość w dysputach, powagę i trafny sąd w pismach 3). Nie jest jednak nasz Piotr identyczny z Piotrem, lektorem franciszkańskim z Poznania, o którym mówi Bzowski 4). Działalności nC\Jszego Piotra na Śląsku niema śladu.
Piotra Poznańskiego ") spotykamy po raz pierwszy już jako księdza. Znaczy to, że oprócz ogólnego wykształcenia musiał ukończyć już także studjum filozoficzne. Było to w pocztkach r. 1600. Należy wskutek tego przyjąć, że Piotr mógł liczyć wówczas ok. 25 lat. Wynikałoby z tego, że urodził się około r. 1575, co się niezgorzej zgadza z datą j'ego zgonu r. 1655, jako starca. Pochodził z Poznania, ale nawet nie znamy jego nazwiska.
Możemy przyjąć za prawdopodobne, że w rodzinnem mieście wstąpił do zakonu i tam odbył nOlwicjat. Niepospolite zdolności Piotra snać sprawiły, że w początkach r. 1600, pół roku po kapitule warckiej (8 września 1599J jako księdza wysiano go na kontynuację nauk na studjum teologiczne do Krakowa, a wkrótce potem do Włoch. Niewątpliwie zaważyło i to na decyzji zwierzchności, że Piotr celował skromnością. Towarzyszył mu Adam Pogroszewski. We Włoszech nauki odbywal-i w konwencie Mons Aureus w Rzymie, skąd jed:nak Pogroszewsk-i nieza.długo powrócił -d kraju 6). Wszakże tam we Włoszech Piotr spotkał innego spółbrata, niewi<;.domo, czy przed mm czy po nią:!., jednak mniejwięcej rÓwnocześnie wysłanego. Był to Krzysztof Scipio Campo z możnej rodziny 7)" także niepospolitych zdolności. Obu połączyła ścisła przyjaźń. Przetrwała do końca ich życia; a na
3) Fnueofurti. 1625, 94.
') 'I'uteł:\i'i\ Siłsiae itd. CIacoviae 1608. 34. TaiKże Wiszniewski.
Jocher i i. wymieniają naszego Piotra.
3) Eył te, ówc'zesny spo,sób mówienia. Por. zapisek na Summa doctrina Viennae 1564i BibI. Eernardynów w Ka]W'.uji A 1146.
f) W dedyk:wji (10 I oraz Rk BibI. Eaworowskic'h '134 i 135. 7) Scipi-o - Campowie przybyli do Po'lski za Eony i osieclli Da Litwie.
(Niesiecki: Korom. Polska IV. 56).

KRONllCA MIASTA POZNANIA.

wet jeszcze po zgonie Krzysztofa, Piotr ją wspominał serdec.zniej czy jednak z korzyścią dla obu. przyn':ljmniej dla Piotra, można wątpić. Pobyt Piotra i Krzysztofa we Włoszech trwał do r. 1603.
Nauki swoje kontynuuwali w Hiszpanji w shwnych naówcza:s uniwersytetach w Salamance i Complulum 8), gdzie pozostawali do późnej jesieni r. 1605 "). Uzyskali tam stopień lektorów generalnych teobgji. Nauczyli się także doskonale po włosku i po hiszpańsku, rozmiłowali w hiszpańskich pisarzach teologicznych i pory zasób dzieł hiszpańskich przywieźli do kraju 10). Z owego pobytu hiszpańskiego posiadalny Iist ich, do zarządu prowincji pisany jesienią r. 1605. Ust ten zawiera opinię w sprawie reformy, propagowancj podówczas w Polsce przez Gabriela Grodeckiego i Adama Pogroszew.ski':Jo, w którym się oświadczają stanowczo przeciw niej 11), i dają wyjaśnienia co do pour7ądzanych w Hiszpanji domów rekolektów. Jednak jeszcze W r. 1605 spotykamy Piotra znowu w Polsce, i to w Poznaniu 12). Musiał więc zaraz po napisaniu listu
8) Datę 1603. wyprowadzamy s'cąd, że w Uk 651. ;.J. J1l0W' () tem, że POg'wszewski miał POZDłSt.tĆ trzy lat:l we Wło'3zrdl. Sąllzill1Y że Piotr i Ca!llipo tk samo. O pobycie obu w Hisz,{J'amji. Comiplutull1 i ahll1alle(' i ich przyjaźni mó",ci Piotr w prZ\edmowie dD Ula, Q) 3 p.tżd. Grotijecki i Pogroszewski przybyli do Krakowa. List Piotra i Krzysztofa zatem n.tłeży położyć na czas puźnidszy, ale na T. iH()j.
Sk0110 jeszozc w tym roku Piotr:l spotykamy w Porwaniu (p. ni'żej 12).
10) mb1. Eernlfdynów Rrakowska posi:lda jCSZC7.!J d17Ś 13, -alwcrils,k.t 25 druków teologinznych hiszpańskich z końca XVI i poC'Zątkll XVII w.
Ja.Jm szczeg-ółnie charwkterystYCJzne podajemy: I. Ałwrnia I 4a25 Thc8aurus vel'borum iie phras,um ad oratiOIlPm ex Hispana Latinam effeciemhm s. 1. a. FI'. Pef,;uu, mpo - fr. Christoiphorus mp.
II ib. HOl ,1f7 Libertinus CoroUarium Ne:lpołi mor;.
CompaxatJus Romae 2 May Fr. Chr. Campo.
III i]). 100 4f3 Melian ermone1:i Valencia 1612.
p. fr. Pietro dl POlsIl:lń lettore predict gna.J cI: S. Thoologia. 11) Rk 651, 135 Domy rekole-któw, po kil'ka w 1,ażdcj prowincj,i'.
1,l'zeZJJ:lczone '])yły dl,a 7.alconni i ków. dążących do wyższej doskonałm;ci.
Ta:kże w Polsee urządzonO' kilka np. w Eydgoszczy r. 1623. Pm. X. K,mta:k: Kmn'ka. EemaroynÓiW ])ydgoskich, PO'znań 1600, 108.
12) JDa. oe s. Gemini:mo. Summa de exemptis 1'597 Antvel'lpia,e. mbL kaJwarsKa A 576: .pro fr. Augustino Gnattowski de Obs. s Fr., secaeI'doti Crac. A. d. 1(;05, 22 ApriL -' Idem qni supm fr' Pctro Po'sn'i1.niensi, 1605 POisł1:lJliac i[Jse actem fr. Egiid;Q in pi'gn'u8 amori:s.
w)'jechRć, a w kraiu stanąć na <;am koniec roku. Nie wiemy, czy.Campo powrócił równocześnie, jeśli tak, tO' później znowu wyjechał do Rzymu 13]. Niepodobna powiedzieĆ', czy Piotr do Poznania przyjechał na dobre jako' lektor teologji, czy też tylko na krótki pobyt, może w odwiedziny do rodziny. Oczywiście miesz.kał w konwencie. Zdaje się jednak, że raczej był j,kiś czas lektorem poznańs:kim 14). Mniemamy dalej, że 1608 po śmierci Andrzeja Rochmana , Piotra przeniesiono do głównego studj'um zakonnego w Krakowie. Było to już po kapitule, ktÓra tego roku odbyła się w Poznaniu poprzedniO' 25 maja. Zapewne Piotr wówczas brał ud/ział w urządzaniu studjów zakonnych, jakie przedsięwziął Bonawentura z Poznania jako komisarz (1607) i prowincjał (1608-11) na rzeczO'nej kapitule i poprzednło na konwokacji w Lublinie 1607, chociaż o tem nie mamy przekazu 15). Kapituła warszawska r. 1611 obrała Krzysztofa prowmcjałem (do r. 1614), a Piotra definitorem 16).
13) Wedłu ust,tw, lakOImky IJo,lróżOlwali wSIpólnic. Ponieważ studj:t od,by,wałi razem, można przypuszczać,. że wspólnie wracali. 1607.. wiO'sn jednaJk Can1ipo był w Rzymie (opl'ZYP. 10 II), może wlęe udał się tam prosto z Hiszpanji. 1ł) R. 1f105 Rcciunan i Eon:1wentura PO'Znańs!ki byli w Krakowie.
At.oli r. 1005, wybriluy kustoszem km'Lo-szóW, i wyjechawszy do RZY!l1U Bon:J.wentura mU3;ał złożył profesurę (por. X. KantalIr: Eona,wentura z Poznania. KJ10nikx m. Poznania. 1928, 162). 1608 s'potykamy Krzysztofa Campo Jako lektora, (Kl'oni'Ka Eern. byd<g. 92). Mniemamy, że po niejaki.ej przf>rwie zotał następcą Eonawentury. . K,onwent kl'aJkowski pO'si.'łfhł dlWuch lekto. rÓw. Nie mógł więc Piotr być łektorem w Kra,kmv.ie. Oczywiście mógł prawować tam ja1kąkohviek inną czynność. Sądzimy ednak, że S'KOrzystano z jego kwaIifilkłcy.i i. a:hy go od razu użyć jako łektora, a w Poznani'u istnhło ta:kże studgum teol()lg'ji. Kronika poznańska wymienia Piotr.\ ja,[{o łciktora, wprawdlzie bez l'oku. Z dalszych kolICi jego żyda wszakżE> wnioskujemy. że hył JJim w tym cz)-,sie. 1') n dzhłałności Eonawentury z Poznania p. n:!iS'ze studjum w poprzr.dnim zeszycie Kroniki. Andrzej Rochman umarł 13 Jipca. Defin!torem \V jego miejsce EOI1'<Lwentura naznaczył Krzyszt,ofa Campo, k,olegę RoohlIlana. Należało też obsadzić opróżniony lektorat, sądzimy;, że go powierzono Piotrowi. najznakomitsemu po zg,onie Rochmana uczonemu w pl'DWlincji. DowJOidnie jedmk (].oipiero r, 1611 mamy wiadomość n iPotrze jakI) łeiktorze kra:kowskim (na tytule 261), mógł więc .objąć to stanowis!Ko ostateCJznie też 1611. z kapituły, lub w międzye,zasie. 18) Na tytule 2 I Piotr nazywa -się kazno\:J..ziej! generalnym (był to 
KRONIKA MIASTA POZNANIA
Jako lektor krakowski wydał pierwsze swoje dzieło. Jest to Komentarz do 1 Księgi Lombarda w opracowaniu Szota, wydany w Moguncji u Schonwettera 1612. Dzieło było ukotlczone i oddane do druku r. 1611. Poświęcił je autor biskupowi włocławskiemu Gembickiemu, ten więc zapewne łożył na koszta druku. Z dedykacji dowiadujemy się rozmaitych szczegółów biograficznych o autorze, m. in. także, że Komentarz jest owoce-:n wieloletnich studjbw, a pracę nad nim rozpoczął Piotr je-sz,cze w Salamance 17). Niezadługo wypuścił na świat drugie dzieło odmiennego charakteru: Kazania na niedziele całego roku t. I. Książkę tę wydał ta'k samo u Schonwettera 1615. W przedmowie autor sławi biskupa ha-kowskiegc Tylickiego j'a-ko dobrodzieja zakonu. Pewnie więc on zapłacił koszta nakładu. Ka7ania te Piotr był ukończył jeszcze r. 1614.
Tymczasem posunął się hkże naprzód w godnościach urzęd.ach zakonnych. Licencja prowinc1ała Campo 18) mówi o nim jako o kust'0sZU krakowskim, r. 1614. Objął więc to stanowisko bądź już z kapituły r. 1611, bądź dopiero w ciągu trzechlecia 1611-1614. Kustoszostwo piastował ,już r. 1612. Na-koniec r. 1614 Piotr dostąpił najwyższej godności, jaką posiadała prowincj'a polska: został prowincjałem. Wybór odbył się podczas niezwykie uroczystej kapituły w Wilnie, na którą przybyło pTZeszło 600 zakonników. Tego rodzaju konkurs był czemś wyjątkowem, konstytucje zakonne bowiem zabraniały obecności mnichów, nie mających prawa głosu lub niewezwanyc'h osobiście na kapitułę. Widoczuie na kapitułę wileńską ten zakaz zawieszono. Powodów nie znamy. Może. Ówczesny prowincjał Campo chciał przez to zademonstrowaćłytuł, dawany zakonl1ii1wm, co lat kilka kazali, w ówczesnych czasach bel 711aC'zenia), lektorem Krakowskim i definitorem, (',() do o'5>tatniego, mniemamy, wy:l)ranym na k1pitu1e w,uz'dwHkiej Hill. 17) PO'5v.>ięc:mo dzieła tym. wIełmożom ducl10iwnym i świeckim. co łmiyH na kvszt wydania. 8zc,zeóły w te.kBcie przytoczone, pochodzą z dr, dyihcY'j i przedmów. 18) Na 2. XII. Talk samo na egzemphl"Lu Komentarza, przechowy'\\ltnym w EH)!. 8em. Duc.h. w Włocławku. czytamy: Petrus Posn. Custos Grac, dWff. p<J'I". 1. Wiorth. Ad. 161-2 (nr. '11059). 
znaczenie prowincji wobec cią,gle grożącego niebezpieczeństwa reformy 19). Mówiąc o wyborze, późniejsza kronika podnosi u Piotra wyjątkową uczoncść, doskonałą miłość bliźniego, znakomitą pobożność i gorącą gorliwość w obserwacji '0). Urząd swót Piotr Poznański piastował do r. 1617, do kapituły w Krakowie dnia 13 maja, na którei przewodniczył Campo Jako komisarz generalny ').
Na czas urzędowania Piotra przypada założenie konwentów w Pradze pod Warszawą, w Dubnie i Cytowianach 1614 i Bernardynek w Przasnyszu r. 1615 "). Ważniejsza od nich - przynajmniej dla Piotra osobiście stała się fundacja konwentu w Alwernii r. 1616. 23 ) Na r. 1615 przypadła w Rzymie generalna kongregacja cismontańska. U) Piotr pojechał na nią. T owar'zyszył mu jaiko kustosz kustoszów Campo, który dostąpił na niet wysokiej godności definitora generalnego .''). Po upł.ywie trzechlecia Piotr zwołał kapitułę do Kraowa 1617 r. 13 maja 'G). Prowincjałem został BaHazar z Wy tomyśl". Piotr zaś objął kierownictwo budującego się konwentu w Alwernii 7). Pomimo wielu zajęć, jakich wymagał urząd prowincjonalski, Piotr nie zaniechał pracy pisarskiej. R. 1617 ujrzał światło dzienne Tom drugi Sermones Dominicales u Schonwettera w Kolonii. Można przypuścić, że ta publikacj'a jest raczej owocem pracy lat poprzednich przedprowincjalskich, ale niewąt
1") Komorow&łd. Mem0l1iale I). Mi. M. P. H. V -105/6 i Di'R'on. ChroJtologkłi Rk, Bihl. Brm. Iwo\\". b. s. 64.
20) Ib.
2t) Kron. Bem. bydg, 104.
22) Gr..Jit,TIow,ski. Przed nową epOKą. Krakó,w 1899, 160, 1'61.
23) 1lrchilwum Conv. Alven1. (2 tomy, Rik Bibl. alw. przez Augustyna H1avsę, r:rzerohiony z kroniki Daniela Zielińskiego z, r. J(49) I 24.
24) Ten i i::ne terminy z:.\ikonne wyjaniliśmy w loz,prawce o Eona wenturze. Kmnilka m. P,Hnaui::t 1928, w przypisa,eh. 25) Rik Bbl. Czart. 3654, 7:!.
'6) Kom_ 40.4.
21) Wnosimy to stąd, że od tego rOIku pr,zebyi\'r.t w Alwen1ii i tam IO'zwija, dzi,ałainość. Mógł jedn'ak pierWotnie być tylko na wypoczynku i dopiero po nieja:kim eZ3Jsie objąć gwardJjaństwQ, zgo\lJn,ie z ustaw3m; pmwil!:wji. 
KRONIKA MIASTA POZNANIA
pliwie ostatec:znego udoskonalenia doczekała SIę chyba dopiero w ciągu tego trzechlecia. W następujących latach Piotr przebywał przewazme w Alwernii, bądź jako gwardjan, bądź bez urzędu, zajęty budowlą konwentu i pisaniem dzieł swoich. Wśród spółbraci posiadał wie1kie poważanie. Ale niezawsze trafnie oceniając ludzi i wypadki, czynił kroki niekoniecznie szczęśliwe. Tak zaufał właścicielowi dóbr skępskich Zielińskiemu, pojechał do niego i skargi jego na konwent skępski sam przedłoźył kapitule kalwarskiej 1623 r., wskutek czego bracia skępscy ponieśli straty i szkody 28). Równocześnie Piotr piastował godności rozmaite, tak 1634-7 był definitorem prow.incj'i małopolskiej. Kronika alwerńs'ka prawie pod każdym rokiem go wspomina. W wielkim ołtarzu umieścił obraz s. Franciszka, który kazał wymalować na wzór leżajskiego, tudzież pomniejszy, co sam przywiózł z Rzymu. W następnych latach dO'szły róźne nabytki: ornat, tuwalni,?, s-rebrna monstrancja z szczerozłotym melchizedekiem, puszka srebrna, "ad instar kielicha, na ktorey sedesie wysztrychowany Pan Jezus, s. Marcin, s. Barbara i s. Bernardyn, także do tego kielicha sprawił patynę srebrną pozłocistą na rozdawanie komunii s." i jeszcze "krzyż srebrny staroswiecki, w samym trzymaniu na gałce głowki trzyaniołkow, sam krucyfix na blasze srebrney wybity. W koło tego krzyża idzie koronka subtelna po rogach czterech Ewangelistów, ex altera warte relikwie rozne za szkłem". Kto widział śliczne położenie Alwernii, na górze konwent wśród lasu przeświecający z dalekim widokiem: ten pojmuje, że tu właśnie Piotr obrał miejsce na klasztor, tu sam położył fundamentia, tu zwykle pTzebywał i dotąd zawsze wracał. Także serdeczny przyjaciel Campo do Alwernii częstO' przybywał, żywy brał udział w fabryce, a czas jakiś, zdaj'e się, nawet m1eslzkał tam na dobre 29). Staraniem obu budowla postępowała. R. 1625 stanęła wieża i zakTystjafI) TOlpographia Cacmbii Shapensis. nłk. BibL em. Duch. w Płoo.m h. s., 2108 28) Arch. Alv. passim.

W latach 1626-8 w Kronice alwerńskiej o Piotrze głucho.
Piastował może urząd kustosza krakowskiego w tym czasie 30).
Tymczasem niełaska Zygmunta III i wzmagająca się wciąż agitacja Reformatów doprowad.ziła do licznego przechodzenia Bernardynów do ściślejszej obserwacji, do powstania odrębnych kustodyj reformackich, nakoniec do podziału prowincji bernardyńskiej na cztery 1628, zmienionego 1630 na dwie a 1633 na trzy: małopolsko-litewską, wielkopolską i ruską. Poszczególnym zakonnikom dano prawo do wyboru prowincyj.
Piotr chociaż pochodził z Poznania, wybrał :sobie małopolską 31).
Brzyczyn tego wyboru nie znamy, możemy domyślać się, że wpłynęły na to związanie Piotra z Krakowem i Alwernią, oraz przykład i pewnie namowa Krzysztofa Campo. Oczywiście wszelkie te wydarzenia wywołały niemałe zamieszanie wśród Bernardynów i zachwiały ich normalnym rozwojem. Zachodzi pytanie jaki udział miał Poznański w tych wypadkach. W latach 1629, 1630 i ló34/5 spotykamy ślady pracy Piotra w Alwernii '2). Dopiero jednak od r. 1637 występuje czynnie w dziejach prowincji. Stąd płynie wniosek, że po przerwie w latach 1626-8 z powrotem osiadł w alwerńS'kim klasztorze. Jedną zaledwie okoliczność możemy przytoczyć, która przynajmniej pośrednio gotowa świadczyć o niejakim udziale w ówczesnych palących sprawa,ch. Podczas pobytu w Alwernii wykończył dwa dzieła: Komentarz do I księgi Szkota, wydany 1626 lub 7, i Tom kazań niedzielnych od Adwentu do Świątek p. t. Institutiones zacree, wydany 1628 lub 9. Oba te dzieła autor poświęcił królewiczowi Władysławowi Zygmuntowi ,-,wybranemu W. X. Moskiewskiemu", sławiąc go j'ako wielikiego poplecznika obserwacji i oświadczając mu największą uległość imieniem zakonu 33). Władysław uchodził w przeciwieństwie
30) I:b. m. Murwa () tpn1, że dwukrotnie l.ył kustoszl'm kmłwwsklm.
l'ierwszy mz byłoby to w r. 1F.14 przed pmwincjona,lstwem Gp. wyżed), llrugi -teraz, ale mogł,u być i póżniej. 31) n reformie por. X. Kantak: Powstanie Reormatorów poł-skich.
POWilil 1910. Że Pron wy,brał pl1Owmc1ę malopo,lsł(ą, wyni'ka z d'alszych kolei jego żyda. 32) Arch. C. Alv. pasim.
33) Podług- Estr. Jnstit'ution€s, wyd. dwutoIDmve, ,w AlJltwepji u Heller:! ma Jat" lGa7 (2 VIII). EgzempIa.£Z ten jednak, zna:jdujący się w Bib!. 
KRONIKA MIASTA POZNANIAdo ojca za sympatyka Reformatów, ale Bernardynów. Łatwo być może, że tego rodzaju apel na dziple najuczeńszego BernaTdyna miał, wzmacniając jeszcze sympatje królewicza, pobudzać go do czynniejszej' obrony zakonu. Nadto, zdaje się. podówczas Piotr zetknął SIę osobiście z Władysławem, przedmowę do Komentarza datował z Warszawy d. 2 lipca 1626 r. W późniejszych latach dopełnił tego wielkiego dzieła ka:znodziejskiego, opracowując Jn.,ti1iones T. II zawJerający niedziele od Świątek do Trójcy. R. 1630 Piotr doprowadził konwent alwerński tak daleko, że tymczasowy kościółek czy kaplicę drewnianą można było zastąpić murowanym. Kamień węgielny położył Campo 3t). W r. 1636 jednak zmarł fundator Krzysztof Baltazar Korydński, starosta gniewkowski. Piotr budował dalej z jałmużn, przyczem syn fundatora Jan okazywał osobliwie hojną rękę. Niestety wkrótce przyszło do nieporozumień. F undował on wielki dzwon, zanadio wspaniały tak na Alwernię, że rzad,ko
8cmin. Duch. w Sandomierz:! nic jest opisany, oczywiście ponieważ Estr.
knał go tylko z katalogm. Sądzimy,. że jest on identyczny z wyd. EełleTl\ 7. r. 1638 i 9 (2 X i XI), szczegółowo opisancm a znajdującem się w Eibł.
Jag. PrzC'dru'K bowiem w wk póżniej jest nieprawdopoc1obny, a to tern bard,,jej, że w jednym roku miałyby być wyd'ane d\wt ogromne tomy. w dw\\ch następnyeł1: przedrukmvane, wpierw pierwszy poterr. drugi. RMnica w da.cie moi'.) pOlegać bą,dź na nied10łdadnym .katalogu, bą;dź na błędzie lIrukarskim. Wyd. Ginammiego u Etr. ma r. 1638 (2 IX). Wyd. to mt w dwuc11 tomach tegoż Ba'ille'gio formatu obejmować zawartość jednego tomu BellerowSlkjego, przy tej samej licJZbie stronnic? Czy Estr. je widział ? Nic podaje bbI., lec'z powoływa się na Jochera i Orgell)rand.a, z uwagą. że ,To cher ma błędnq, datę 1<628. Czyżby ta poprawka była na, wiarę Orgelbranda? W egzempbrzu mbl. Eawor. stwierdziliśmy d-at 1628. a dalej ie jest to jeden tom, zawjerający niec1,zie!e od i\Jlwentu. do sw. Trójcy, 'a, więc identyczny co d,o treści z wyd. Bellera. Sądzimy też. że data 1628 jest trafna Dedy1kac,ja WTac', się do Władysław:.t Zygmunta, wybr. X. Mosk. a więc wskazuje zatem. że była m\Jpisar.a je«zc.ze za życia Zygmunta lU. Nie wydaje się otcż prawdopodobny równoczesny dmk (1638) u dwuc'n rozmai. ty.Clh drukarzy. Co.prawda według Estr. I tom wyd. Hellera ma talkąż dedykacd do Wł. Z wybr. W X M. EsL nie, podaje -bibl. 'a[e daje da. kł3ldny vpis dzieła. Wobec tego l"O'zstrzygnąć, czy 'u Eełłera niema wyd. t. I, ty)tko II (1"OiID ten nosi zupełnie trafnie dedyk:1C'j Wł. IV rege Pol), cz'y też JIOlProstUi ipl'zedrukow<lJDo dosłolW]l'Je t.. I, pr neo-oz.ając pIO)ra wi.' tytuły Wł34) Arch, C. Alv.

tylko dało się go używać. Ten dzwon Piotr i Campo wymienili 1637 do konwentu krakowskiego 35) za pewną sumę pieniędzy, potrzebnych na fabrykę alwerńską. 'Stało się to wbrew woli Korycińskiego. Oburzony samowolnem postępowaniem zaprzestał dawać jałmużn. Odbiło się to fatalnie na budowli. Bądź to stanęła, bądź postępowała bardzo powoli. Wskutek tego wypadło przez lat kilka przenosić N. Sakrament z murowanej zakrystji do drewnianego kościółka na nabożeństwo i odnosić z powrotem z obawy licznych n3ówczas złodziejów. Może ten zatarg stał się przyczyną, dlaczego w następujących lata(:h nie widzimy Piotra w Alwernii. R. 1638 jest tam gwardjanem Stanisław Sandomierczyk, kt'óry bud,uje wielki ołtarz 36). 10 dni, od 26 lipca do 6 sierpnia, trwała kapHuła lwo,wska, na której od polskiej oddzielono' prowincję ruską 1637. W tej kapitule brali udział Piotr i Krzysztof jako ojcowie prowincji. Prowincjałem małopolskim został Bernardyn Krupka, a Piotr objął godność kustosza kustoszów 37). Ustanowienie' prowincji ruskiej dokonało się wśród nieregularności, których winę kronika przypisuje komisarzowi generalnemu Pacyfikowi z Rzymu. Sam podział przy.szedł nagle i niespodziewanie, bez uprzednich przygotowań. Sprawcą rego był Bonifacy Czachowski 38 1. pragnąc zatrzymać godność zwierzchniczą, jakoż został kustoszem kustoszów ruskim. Wbrew ustawom komisarz mianował nietylko zarząd prowincji ruskiej, do czego miał prawo, ale także małopolskiej, która jako zdawna istniejąca, powinna była wybierać. Także 'kustoszostwo Piotra nie było w porząd:ku, bo nietylko poprzednio był definitorem, ale równocześnie został wybrany gwardjanem, a taka kumulacja i bezpośrednie obejmowanie jednego urzędu po drugim sprzeciwiało się ustawom. Niezadługo Krupka umarł, 9 kwietnia, 1638. Na i'ego miejsce komis arzem pragnął zostać Campo, wszakże większość "") Konwell't krakowski przebudowywał r. 163ó kustoz AJeksy PiotrkOlwski. Arch. c. Alv. II 37. 36) Ib. I 24 sq. II 37. I. [>8.
37) Rat liJbł. Czart. 3634, 23.
38) Czachowski Eonifacy, prowincjał 1('34---37. Utraniem jeg-o głównie do;;zł:t do kulku unja Bernardynów i Reformatów, ale przetrwała tyJ.ko flo r. 1£37 (X. Kant<l:k: Pmvót:mie Heformatów w 24-ID). Po oddzieleniu , prow. ruskiej, przypj'sał się da niej, um. '\VJ Erześciu 1638 (Gal. O. L 229).