Laureaci Nagród LAUREACI NAGRÓD WOJEWÓDZTWA POZNAŃSKIEGO W DZIEDZINIE UPOWSZECHNIANIA KULTURY ZA ROK 1976 W dniu 21 lipca 1977 r. w sali Odrodzenia Ratusza Poznańskiego wręczone zostały Wojewódzkie Nagrody Kulturalne za rok 1976. Otrzymali je: Nagrody Indywidualne Czesław C h r u s z c z e w s ki - literat i prezes zarządu Oddziału Poznańskiego Związku Literatów Polskich Izabella C y w i ń s k a -. dyrektor i kierownik artystyczny Państwowego Teatru Nowego w Poznaniu Agnieszka D u c z m a l - muzyk, dyrygent, kierownik Orkiestry Kameralnej Polskiego Radia i Telewizji w Poznaniu Janusz D z i ę c i o ł - adiunkt Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej, dyrygent i kierownik artystyczny Chóru Męskiego Politechniki Poznańskiej Antonina G a n t k o w s k a - J a s i ń s k a - dyrektor Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Września Dzierżymir J a n k o w s k i -. pracownik naukowy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, działacz Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego Adam K o c h a n o w s ki - dziennikarz, działacz Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego Jerzy Ł o m n i c ki - dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Edmund Ł u b o w s k i - artysta-plastyk Marian O l s z e w s k i - kierownik Zakładu Badania Dziejów Okupacji Hitlerowskiej Instytutu Zachodniego Jerzy R y b a r c z y k - artysta-plastyk Emilia S k a l s k a - kierownik artystyczny Biura "Pro Sinfonika" Nagrody Zespołowe Zespół redaktorów "Gazety Zachodniej" w składzie: Zdzisław B e r y t, Feliks Biłoś, Roman Czamański, Bogdan Dohnke, Józef Dopieraiski, Stanisław G a r c z a r c z y k, Zbigniew M i k a, Leonard W ą c h a l s k i Wielkopolska Symfoniczna Orkiestra im. Karola Kurpińskiego jSpółdzielnia Mieszkaniowa "Osiedle Młodych" Kapela Ludowa Szamotuiskiego Ośrodka Kultury w składzie: Marek D u d z i ak, Laureaci Nagród Maria O r l i k i Władysław O r l i k Zespół pracowników Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych Konarzewo w składzie: inż. Bolesław B o e h m, inż. Tadeusz Koś c i u s z k o, Czesław L i t w i n Mirosława L i t w i n i Bogdan S a r n a ; Chór Chłopięcy "Szpaki" w Gnieźnie pod dyrekcją Wiesława K i s e r a Muzeum Archeologiczne w Poznaniu Zespół inicjatorów i organizatorów "Jarmarków Świętojańskich" w składzie: Jerzy C z a p s ki, Witold G i u r k o v i t c h, Andrzej K a p e 11 a, Katarzyna P a j owa, Danuta Włodarczyk. Nagrody Dziennikarskie im. Marcina Kasprzaka Kazimierz F l i e g e r - redaktor "Expressu Poznańskiego" Janusz M a t u s z y ń s ki - redaktor rozgłośni Polskiego Radia Nagroda Młodych Rady Wojewódzkiej Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej: Andrzej S k r z y p c z ak - redaktor "Expressu Poznańskiego" MGR JANUSZ DZIĘCIOŁ Urodził się dnia 13 maja 1940 r. w Podwalu k. Buska Zdroju, w rodzinie technika melioranta Władysława Dzięcioła i jego żony, Wiktorii z domu Sokołowskiej. Po wyzwoleniu Polski rodzina Dzięciołów przeniosła się do Czarnkowa (1945), gdzie Janusz ukończył szkołę podstawową. Dalsze nauki pobierał od 1961 r. w Poznaniu, będąc jednocześnie chórzystą Chóru Chłopięcego i Męskiego Filharmonii Poznańskiej (od 1952) i solistą Chóru do 1957 r. W 196) r. Janusz Dzięcioł po egzaminie dojrzałości zapisał się na studia nauczycielskie śpiewu i muzyki, które ukończył dyplomem w 1%2 r. zdobywając uprawnienia do pracy nauczycielskiej. Pracował Jako nauczyciel muzyki w Szkole Podstawowej Nr 61 w latach 1962 -1967 oraz w Technikum Chemicznym Nr 2 jako kierownik zajęć pozalekcyjnych. Wyższe studia muzyczne w zakresie wychowania muzycznego rozpoczął w Państwowej Wyższej Szkole M uzycznej w 1962 r., a ukończył w klasie dyrygentury prof. Stefana Stuligrosza w roku 1967. Jako jeden z najwybitniejszych absolwentów został w 1971 r. zaangażowany na stanowisko asystenta. Od dnia l października 1976 r. po zdanym pomyślnie przewodzie kwalifikacyjnym zajmuje stanowisko adiunkta. Już jako student Janusz Dzięcioł prowadził ożywioną działalność artystyczną, rozpoczynając karierę od objęcia kierownictwa artystycznego w Chórze Mieszanym "Dudziarz" (1962). Chór ten prowadził przez sześć lat. Kierował także Chórem Studentów Akademii Wychowania Fizycznego (1967 - 1%8) oraz chórem Zespołu Pieśni i Tańca "Wielkopolska" (1970 - 1971). W 1968 r. rozpoczął pracę z Chórem Męskim Politechniki Poznańskiej. Doświadczony już dyrygent, wcześnie osiągnął wysoki poziom wykonawczy prowadzonego przez siebie zespołu. Mając do dyspozycji chór wykazujący się dużą, wciąż wzrastającą sprawnością techniczną i niemałą muzykalno SCIą Janusz Dzięcioł włączył się aktywnie w nurt upowszechniania muzyki. Najczęściej odwiedzanymi przez zespół ośrodkami były - obok Poznania - Konin, Piła, Wągrowiec, Czarnków. Chór Politechniki Poznańskiej był również zapraszany na koncerty i konkursy do Warszawy, Krakowa, Gliwic, Międzyzdrojów i Legnicy. Występował także poza granicami kraju: w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Niemieckiej Republice Demokratycznej, Bułgarii, na Węgrzech, w Republice Federalne] Niemiec, Francji, Hiszpanii, we Włoszech, w Danii, Anglii i Irlandii, zachwycając publiczność i krytykę muzyczną. Pod kierownictwem Janusza Dzięcioła Chór Politechniki Poznańskiej zdobył główną nagrodę turnieju "Legnica Cantat IV" (1970); III miejsce w Ogólnopolskim Konkursie Chórów Męskich w Warszawie (1970); II miej sce w Międzynarodowym Konkursie w Cork (Irlandia) w 1972 r.; I miejsce w Międzynarodowym Konkursie w Middlesbrough (Anglia) w 1974 r.; III miejsce w Międzynarodowym Konkursie Polifonicznym i I mIejSCe w Międzynarodowym Konkursie Folklorystycznym w Gorycji (Włochy) w 1975 r. Janusz Dzięcioł w latach 1973 -1975 pełnił funkcję kierownika artystycznego Okręgu I w Wielkopolskim Związku Chórów i Orkiestr. Od 1976 r. jest wiceprezesem Poznańskiego Stowarzyszenia Ognisk Artystycznych. Jest członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od 1968 r. Za działalność w dziedzinie upowszechniania muzyki Janusz Dzięcioł otrzymał liczne nagrody i odznaczenia: dyplom uznania Ministra Kultury i Sztuki z okazji Dnia Działacza Kultury; Medal "Za zasługi dla studenckie] kultury"; Złotą Odznakę Polskiego Związku Chórów i Orkiestr; Nagrodę III stopnia Ministra Kultury i Sztuki; Odznakę Honorową Miasta Poznania; Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury; Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego". Posiada Srebrny Krzyż Zasługi. ANTONINA GANTKOWSKA-JASIŃSKA Urodziła się dnia 14 czerwca 1931 r. w Zdunach (na Kujawach), w rodzinie prawnika Adama Gantkowskiego i jego żony Wandy z Podlaszewskich. Do 1939 r. rodzina Gantkowskich mieszkała w Kępnie. Ojciec zginął jako żołnierz II wojny światowe]. W latach okupacji (1939 - 1945) Antonina pracowała przymusowo jako młodociana robotnica u ogrodnika. Uczyła się na tajnych kompletach. Po wyzwoleniu Polski rodzina matki zabrała Antoninę w roku 1946 do Szczecina, gdzie ukończyła szkołę średnią, w 1950 r. Antonina Gantkowska wróciła do Kępna i tam z dniem l lutego 1950 r. rozpoczęła pracę w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej. W tym też okresie ukończyła dwuletni kurs bibliotekarski dla pracowników bibliotek powszechnych, uzyskując przygotowanie średnie bibliotekarskie. Z dniem l października 1962 r. objęła stanowisko kierownika Powiatowej i Miejskie] Biblioteki Publiczne] we Wrześni, w której pracuje do chwili obecnej. Po reorganizacji Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy we Wrześni zajmuje stanowisko bibliotekarza i pełni funkcje dyrektora tej placówki. Antonina Gantkowska-J aslńska należy do grona zasłużonych dla rozwoju bibliotekarstwa i czytelnictwa w województwie poznańskim; dała się poznać jako doskonały organizator i inicjator wielu działań oświatowo-czytelniczych. Dzięki jej staraniom z roku na rok intensywniej rozwijało się czytelnictwo w powiecie wrzesińskim. W salach biblioteki zorganizowała ponad dwieście spotkań autorskich, kilkaset prelekcji oraz sesji popular nonaukowych z udziałem wybitnych specjalistów. W latach swej pracy we Wrześni utworzyła czytelnię w podziemiach ratusza, kilka filii bibliotecznych, adaptowała dla potrzeb biblioteki wrzesińskie] budynek dawnej szkoły "Dzieci Wrzesińskich". Od 1974 r. działa przy bibliotece Klub Dyskusyjny Myśli Współczesnej "Argumenty", działający pod patronatem Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej. W 1976 r. rozpoczął swą działalność Młodzieżowy Klub Mi Laureaci Nagródłośników Książki "Pro libris", który rozwinął szeroką działalność, za co został wysoko oceniony na I zjeździe Klubów w maju 1977 r. Kierowana przez Antoninę Gantkowską-J asińską placówka pełni funkcję biblioteki wiodącej, jest ośrodkiem szkolenia bibliotekarzy, jest także (współdziałając z miejscowym muzeum) ośrodkiem informacji o regionie. Od września 1963 r. pełni funkcję sekretarza Wrzesińskiego Towarzystwa Kulturalnego; była współorganizatorką Muzeum Reymontowskiego w Kołaczkowie. Od 196) r. jest członkiem Polskiej Zjednoczono.! Partii Robotniczej. Od 1%8 r. jest przewodniczącą zarządu Oddziału Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich; przez dwie kadencje była członkiem Rady Zakładowej, przy Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej. W 1974 r. zdobyła II nagrodę w ogłoszonym przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich konkursie na monografię biblioteki. Za działalność zawodową i społeczną otrzymała odznakę Zasłużonego Działacza Kultury, Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego", Srebrną Odznakę Związku Zawodowego Pracowników Kultury oraz Medal Trzydziestolecia PRL. DR DZIERŻYMIR JANKOWSKI Urodził się dnia 24 września 1932 r. w Szamotułach, w rodzinie Ludwika Jankowskiego i jego żony Mieczysławy z domu J ankowskiej, nauczycielki. W 1933 r. rodzina J ankowskich zamieszkała w Poznaniu. Ojciec Dzierżymira uwięziony w 1941 r. przez Gestapo zmarł w więzieniu rok później. Po wyzwoleniu Poznania w 1945 r. matka wraz z pięciorgiem dzieci przeniosła się do Kocanowa k. Pobiedzisk, skąd Dzierżymir dojeżdżał do Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Gnieźnie. W 1949 r. ukończył Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, a następnie od roku 1949 uczęszczał do Liceum Spółdzielczego, w którym zdał maturę w roku 1951. W 1952 r., jako pracownik aparatu Związku Młodzieży Polskiej, Dzierżymir Jankowski zapisał się na zaoczne studia historii w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Warszawie, którą ukończył w 1956 r. Magisterium z historii uzyskał na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w 1%5 r., doktorat nauk humanistycznych w zakresie pedagogi ki w dniu 17 lutego 1975 r. na Wydziale Filozoficzno- Kistorycznym. Od dnia l kwietnia 1975 r. jest adiunktem w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W latach 1949 - 1956 Dzierżymir Jankowski był działaczem związku Młodzieży Polskiej; od 1950'r. pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Szkolnego Związku Młodzieży Polskiej w Liceum Spółdzielczym, od 1950 r. pracował w Zarządzie Wojewódzkim Związku Młodzieży Polskiej, m. in. jako kierownik Wydziału Młodzieży Szkół Zawodowych i Wydziału Młodzieży Studenckiej, w 1955 r. wybrany został przewodniczącym Zarządu Miejskiego; w latach 1955 -1956 był członkiem prezydium Zarządu Wojewódzkiego. Do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przyjęty został w 1952 r. W latach 1955-1957 był członkiem Egzekutywy Komitetu Miejskiego, od 1957 r. członkiem Egzekutywy Komitetu Dzielnicowego Stare Miasto i pełnił funkcje sekretarza organizacyjnego, następnie sekretarza propagandy. 'W latach 196) - 1962 Dzierżymir Jankowski był dyrektorem Wojewódzkiego Domu Kultury, z kolei współorganizatorem Pałacu Kultury i Jego wicedyrektorem do roku 1968. W latach 1968 -1973 był urzędującym członkiem prezydium i dyrektorem Biura Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego, którego aktywistą był od chwili założenia (1962). Nadal Jest członkiem prezydium Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego. W latach 1%9 -1974 był członkiem Komisji Oświaty i Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej i przez trzy lata Jej wiceprzewodniczącym. Był współorganizatorem w Poznaniu Towarzystwa Ateistów i Wolnomyślicieli (1957), obecnie jest działaczem Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej. W roku 1973 przeszedł do pracy naukowodydaktyczne] w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. Jego zainteresowania naukowe skupiają się wokół pedagogiki pracy kulturalno-oświatowe], socjologii kultury, organizacji i metodyki upowszechniania kultury. Opublikował książki: Działalność kulturalna w Zakładach H. Cegielski w latach 19i5 -1955 (Poznań 1971) oraz Dom Kultury, studium socjologiczno-pedagogiczne (Warszawa 1977). Jest autorem szeregu artykułów publicystycznych i naukowych zamieszczonych w periodykach i pracach zbiorowych, m. in. Amatorski ruch artystyczny w Wielkopolsce w latach 1963 - 3967 (W: "Sprawy oświaty i Kultury Województwa Poznańskiego", 1970), Dom kultury w środowisku wychowawczym średniego miasta (W: "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", R. 1976, z. 3), Rola stowarzyszeń w aktywizacji tycia kulturalnego społeczności lokalnych i regionalnych (W: "Poradnik Działacza Kultury", R. 1974, nr 23), Programowanie i planowanie działalności kulturalno-oświatowe) (tamże, R. 1973, nr 22). Łącznie opublikował około trzydziestu artykułów, rozpraw, recenzji i polemik. U czestniczył w pracach Komisji Prognozowania przy Ministrze Kultury i Sztuki (1971 - -1973), od 1989 r. pracuje w Zespole do Spraw Badań Dziejów Kultury w Wielkopolsce, który współorganizował w zespole redakcyjnym serii "Materiały i Studia do Dziejów Kultury w Wielkopolsce". Aktualnie bierze udział w badaniach nad organizacją i funkcjonowaniem szkolnictwa w systemie oświaty, prowadzonych w ramach tematu węzłowego nr 11 przez ogólnokrajowy zespół badawczy koordynowany przez Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1971 -1973 był organizatorem prac nad programem rozwoju kultury w Wielkopolsce i jednym z jego głównych współautorów. Prowadzi zajęcia dydaktyczne na kierunkach pedagogiki i etnografii z zakresu polityki kulturalnej, wybranych problemów upowszechniania kultury, metodyki zajęć wolnoczasowych (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), a ponadto w Państwowym Zaocznym Studium Oświaty i Kultury Dorosłych (organizacja i metodyka pracy kulturalno-oświatowej), na Wyższej Szkole Pedagogicznej w Szczecinie (seminarium magisterskie oraz teoretyczne podstawy pracy kulturalno-oświatowej i diagnozowanie potrzeb kulturalnych). W latach 1974 -1977 był I sekretarzem Oddziałowej Organizacji Partyjnej Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Jest sekretarzem zarządu Poznańskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Posiada odznaczenia: Srebrny i Złoty Krzyż Zasługi, Brązowy Medal "Za zasługi dla obronności kraju", Srebrne Odznaczenie im. J anka Krasickiego, Odznaki Honorowe Miasta Poznania i "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego", Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury. ADAM KOCHANOWSKI Urodził się dnia 19 wrzesnla 1935 r. w N akle nad Notecią, w rodzinie urzędnika Szczepana Kochanowskiego i jego żony, Leokadii z Szymańskich. Lata hitlerowskiej ckupacji (1939 -1945) spędził wraz z matką i rodzeństwem w Nakle. Ojciec, po zakończeniu kampanii wrześniowej, osadzony został przez okupanta w oflagu w Grossborn. W 1945 r. Adam Kochanowski rozpoczął na ukę w szkole podstawowej, a następnie uczył się w Liceum ogólnokształcącym im. Bolesława Krzywoustego w Nakle. W 1953 r. zdał egzamin dojrzałości. W latach 1953 - 1958 studiował filologię polską na Uniwersytecie Poznańskim. W czasie studiów aktywnie uczestniczył w studenckim ruchu artystycznym. Był współautorem tekstów dla studenckiego kabar3tu "Żółtodziób B" nagradzanego na festiwalach studenckich. W 1958 r. rozpoczął pracę w Redakcji Inscenizacji i Widowisk Telewizji Poznańskiej. Jest autorem wielu audycji emitowanych w programie ogólnopolskim, głównie estrad poetyckich oraz programów rozrywkowych, do których pisał m. in. teksty piosenek. Wspólnie ze Stefanem Mroczkowskim był autorem baletowych librett telewizyjnych, Ł»kt<ecla, reprezentowała z sukcesem poznańskie środo Laureaci Nagród wisko w Warszawie. Edmund Łubowski maluje także portrety, prezentowane zwłaszcza na kolejnych wystawach przodowników pracy socjalistycznej w Muzeum N arodowym. W portretach tych łączy znakomicie psychologiczną i realistyczną prawdę z wartościami kolorystycznymi i kompozycyjnymi. Już w 1947 r. został przyjęty do Związku Polskich Artystów Plastyków, w tym także roku w grudniu debiutował trzema pracami w Salonie Zimowym, a następnie wystawiał w salonach Wiosennych i Jesiennych (1948); brał też udział w Wystawie Okręgu poznańskiego we Wrocławiu. W roku 1949: w styczniu - w Wystawie dwunastoosobowej Grupy Poznańskich Artystów Plastyków w Muzeum Narodowym, jako najmłodszy uczestnik tej grupy, oraz w Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Radomiu. W latach 1953 -1954 w dorocznej wystawie Okręgu Poznańskiego; w poznańskim Salonie Wiosennym i Ogólnopolskim Salonie Plastyki w warszawskiej Zachęcie. W roku 1955 w Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki w warszawskim Arsenale, w poznańskim Salonie Okręgowym i Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Radomiu. W roku 1956 w poznańskim Salonie Wiosennym i Jesiennym, w Wystawie Okręgu Poznańskiego w Krakowie, radomskiej Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki. W latach 1957 - 1969 Edmund Łubowski brał udział każdorazowo w poznańskich Salonach Wiosennych l Jesiennych; w Ogólnopolskiej Wystawie w Radomiu, w III Ogólnopolskim Festiwalu Młodej Plastyki w Sopocie. Miał pierwszą i drugą wystawę indywidualną w salonie Związku Polskich Artystów Plastyków (1959). Wystawiał dwukrotnie na Ogólnopolskiej Wystawie Malarstwa pt. "Polskie Dzieło Plastyczne w XV i XX-leciu PRL." w Muzeum N arodowym w Warszawie, Wystawie "Złotego Grona" - Zielona Góra (1%5 i 1968), Wystawie Okręgu Poznańskiego w Krakowie i Łodzi, Wystawie "Plastyka poznańska w 25-lecie PRL" w Muzeum Narodowym. Lata 1970 -1975 zaczęły się Wystawą J ubileuszową Dwudziestopięciolecia Poznańskiego Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków. W 1972 r. wystawiał indywidualnie w Poznaniu i Bydgoszczy; po raz pierwszy jego dzieła znalazły się zagranicą na Wystawie Malarstwa w Brnie CCzechosłowada), zaś w 1974 r. w Sofii (Bułgaria), na Wystawie "Nationale Ausstellung Polen-74" w Es-en rRenublika Federalna Niemiec), "Polskie Malarstwo" w Dortmundzie (Republika Federalna Niemiec); Wystawie Malarstwa "Pejzaż polski" w Norwegii; Malarstwo Polskie w Getyndze (Republika Federalna Niemiec)}, w wystawie laureatów Ogólnopolskich Konkursów im. Jana Spychalskiego w Bukareszcie (Rumunia); Wystawie "Dzisiejsza Sztuka Polska" - Darmstadt i wystawie indywidualnej w Dusseldorfie (Republika Federalna Niemiec). Poza tymi ważniejszymi wystawami brał udział w wielu ekspozycjach poplenerowych i problemowych, organizowanych przez Biuro Wystaw Artystycznych i Związek Polskich Artystów Plastyków. Prace jego znajdują się w zbiorach instytucji państwowych, w muzeach oraz w zbiorach prywatnych w kraju i zagranicą. Kilkakrotne wyjazdy do Paryża, pierwszy i drugi z nich na zaproszenie Commltś d'Echanges Internationeaux w Besancon, następnie do Anglii i Hiszpanii, umożliwiły mu bezpośredni kontakt z wielkimi dziełami sztuki znajdującymi się w Luwrze, Muzeum Sztuki Współczesnej w Paryżu, w Prado w Madrycie, Tatę Gallery i N ational Gallery w Londynie. Inspiracje do swojej twórczości czerpie z piękna rodzinnej Wielkopolski. Zajmuje się także malarstwem ściennym. Do najważniej - szych dzieł zaliczyć należy (projekt i wykonanie): polichromia kamienicy przy Starym Rynku nr 39 w Poznaniu (1957) oraz ściana dekoracyjna i wystrój plastyczny dworców kolejowych w Poznaniu (1962), w Ostrowie Wlkp. (1965); w Gnieźnie (1966); w Zielonej Górze (1970); w Olsztynie (1971); w Koninie (1977). Projektował wystrój plastyczny dworca kolejowego i autobusowego Warszawa-Zachodnia. Większość z nich przy współpracy architekta Zygmunta Kłopockiego i artysty-plastyka Zbigniewa Bednarowicza. W latach 1947 - 1974 pracował w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych, w tym trzy lata w Ognisku Kultury Plastyczne], prowadząc przedmiot zawodowy, rysunek i malarstwo. Wielu spośród jego uczniów to znani plastycy. Przez kilkanaście lat pełnił funkcje przewodniczącego sekcji malarskiej i do chwili obecnej pełni ją jako przewodniczący Rady Artystycznej - Sekcji Malarskiej. Za pracę artystyczną, pedagogiczną i społeczną otrzymał szereg nagród i wyróżnień, m. in. dwukrotnie Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za pracę pedagogiczną. Posiada Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury, Odznakę Honorową Miasta Poznania. W roku 1973 udekorowany został Złotym Krzyżem Zasługi. DOC. DR MARIAN OLSZEWSKI U rodził się dnia 3 sierpnia 1927 r. w Wolsztynie, w rodzinie robotnika Władysława Olszewskiego i Jego żony, Marli ze Sroków. Rodzice brali czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim 1918 -1919 r. Do szkoły podstawowej uczęszczał w rodzinnym mieście. W latach wojny i okupacji był przymusowo zatrudniony przez okupanta w zakładach naprawy sprzętu wojskowego w Poznaniu w charakterze robotnika. Przerwaną wojną naukę w zakresie szkoły podstawowej ukończył po wyzwoleniu na Kursach Oświaty dla Dorosłych (1945). Wykształcenie średnie zdobył na dwuletnim kursie nauczycielskim, zakończonym małą maturą oraz w Liceum Pedagogicznym dla Dorosłych w Poznaniu, które ukończył egzaminem dojrzałości (1949), Już pracując zawodowo. Po otrzymaniu dyplomu uprawniającego do pracy w zawodzie nauczycielskim, podjął w dniu l lutego 1948 r. zajęcia w Szkole Podstawowej Nr 35. Jako działacz Związku Walki Młodych wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej w sierpniu 1947 r. W lipcu 1950 r. został z zawodu nauczycielskiego skierowany do pracy w Komitecie Miejskim Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, gdzie pełnił obowiązki Instruktora do spraw oświaty, a od dnia l maja 1951 r. zajmował kolejno stanowiska asysten - ta, zastępcy kierownika oraz zastępcy dyrektora Międzywojewódzkiej Szkoły Partyjnej w Poznaniu. Od l stycznia 1955 do 31 lipca 1957 r. był asystentem Katedry Podstaw Marksizmu- LenInizmu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, kierowanej przez prof. dra Władysława Markiewicza. Po rozwiązaniu Katedry pracował w charakterze bibliotekarz uniwersyteckiej Biblioteki Głównej (l VIII 1957 - 31 XII 1958). Z dniem l stycznia 1958 r. zo-stał rowołany nonownie do pracy w aoaracie partyjnym. Zajmował odtąd stanowisko kierownika Referatu Historii Partii w Komitecie Woiewódzkim Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, pełniąc Jednocześnie funkcję zastępcy kierownika Wydziału Propagandy i Kultury. Do J ego podstawowych obowiązków należało tworzenie bazy źródłowej, inspirowanie badań naukowych i upowszechnianie wiedzy z zakresu historii ruchu robotniczego i najnowszej historii regionu. Od dnia l kwietnia 1971 r. Marian Olszewski pracule w Instytucie Zachodnim w charakterze docenta i kierownika Zakładu Badania Dzielów Okupacji Hitlerowskiej. Studia historyczne odbvwal bez oderwania od prący w latach 1952 - 1956 na Wydziale Fi10zoficzno- Historycznym U niwersytetu Im. Adama Mickiewicza. Równocześnie w latach 1952 - 1956 przeszedł zaoczne studia w Szkole Partyjnej przy Komitecie Centralnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Warszawie, zamknięte uzyskaniem dyplomu. W lutym 196) r. złożył pracę magisterską na temat Endecja poznańska wobec niepodległości Wielkopolski (9 XI 1918 - 19 II 1919), napisaną pod kierunkiem prof. dra Witolda J akóbczyka, której obszerne fragmenty zostały potem ogłoszone drukiem. Cenzus doktorski uzyskał na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w dniu 18 października 1971 na podstawie rozprawy pt. Miejsca kain l, eksterminacja i straty ludnoScl polskiej na terenie miasta Poznania w latach wojny l okupacji 1939 -1945. W dniu l stycznia 1973 r. w trybie przewodu Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Kadr Naukowych został docentem. Na drogę działalności naukowo-badawczej wszedł pod wpływem pracy w Referacie Historii Partii. Przez trzynaście lat kierowania tą placówką skupiał uwagę na problematyce ruchu robotniczego l naj nowszych dziejów Wielkopolski. Zajmował się tworzeniem bazy źródłowej; organizował zasoby archiwalne, poszukiwania materiałowe oraz aranżował badania naukowe w tej dziedzinie. Dał początek licznym Inicjatywom, w wyniku których ukazały się prace naukowe autorstwa znanych dzisiaj powszechnie historyków, na pionierskie l odkrywcze tematy w polskiej i regionalnej historiografii. Zaczął publikować pod wpływem współpracy i przyjacielskich więzi łączących go z wyróżniającym się Już wówczas w młodym ru Laureaci Nagród chu historycznym Antonim Czubińskim. Owocem tego współdziałania stała się książka autorstwa ich obu Z rewolucyjnych tradycji Poznańskiego w latach 1919 - 1939 (1959). Było to pierwsze opracowanie dziejów lewicy społecznej w wielkopolsce, powitane przez profesjonalistów i czytelników z entuzjazmem i stanowiące ważkie źródło tematyczne w nauce. Od tego czasu doc. Marian Olszewski ogłosił drukiem dwanaście pozycji książkowych i ponad pięćdziesiąt artykułów; napisał kilka przedmów książkowych i jest redaktorem kilku większych publikacji zbiorowych. Do studiów nad ruchem robotniczym wpisał się nadto obszerną biografistyką działaczy, publikowaną także na łamach "Kroniki Miasta Poznania"; obszernym tomem pamiętników, opracowanych wespół z Antonim Czubińskim pt. Kartki robotniczych wspomnień (Poznań 1972) oraz rozprawami na temat dziejów klasy robotniczej i komunistycznego podziemia w latach okupacji w Poznańskiem. Popularność autorską zyskał szczególnie dzięki albumowi Powstanie Wielkopolskie 1918 - 1919, opublikowanym przez Wydawnictwo Poznańskie; wskutek duże] poczytności wydanym dwukrotnie w latach 1963 i 1968 oraz wznowionym i rozszerzonym w 1978 r. W albumie tym zebrał różnorodne wytwory kultury polskiej, źródła ikonograficzne, dzieła sztuki, przekazy twórczości literackiej i muzycznej, pamiątki, relikty i cymelia obrazujące odbicie Powstania Wielkopolskiego w pozadziejopisarskiej świadomości społeczeństwa. Albumowe wydawnictwa, jako forma przekazu tematyki historycznej, Jeszcze dwukrotnie wzbudziły Jego autorskie zainteresowania. W 1970 r. wraz z Jerzym Gajem wydał ilustrowane dzieje Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu, a w roku 1974 opracował wraz z Jerzym Ziółkiem barwny album fotograficzny Park-PomnIk Braterstioa Broni i Przyjaźni Polsko-RadzIeckIej w Poznaniu. Znacząco prezentuje się również jego dorobek naukowy w dziedzinie badań nad okresem wyzwolenia i narodzinami władzy ludowej w Wielkopolsce. Pionierskie są tu zwłaszcza publikacje o udziale polskiej ludności cywilnej u boku Armii Radzieckiej w walkach o wyzwolenie Poznańskiego, obliczenia polskich strat wojennych i chronologiczne zestawienie wydarzeń zaszłych w Poznaniu w 1945 r. (wespół z prof. Stanisławem Kubiakiem RoJc 1945 - rofe piertoszy w Poznaniu. Poznań 1969). Najpoważniejszy jednak naukowy dorobek doc. dra Olszewskiego z lat ostatnich dotyczy badań nad okupacją hitlerowską. Szczególnie cenna w tej dziedzinie Jest publikacja Fort Vir w Poznaniu, wydana dwukrotnie w Wydawnictwie Poznańskim (1971 l 1974), poświęcona największemu mIeJSCU kaźni i męczeństwa Polaków w okupowanej Wielkopolsce. Nie mniejsze walory naukowo-poznawcze ma książka Martyroloflia i straty ludności polskie- w Poznaniu 1939 -1945 (Poznań 1973), która wniosła do stosunkowo obszernej już literatury polskiej na temat okupacji hitlerowskiej nowe, odkrywcze ustalenia; autor skorygował dotychczasowe dane liczbowe, wysunął nowe hipotezy i fakty mówiące o postawie naszego społeczeństwa wobec okupanta. Doc. dr Marian Olszewski z dniem l października 1973 r. mianowany przez sekretarza naukowego Wydziału I Polskiej Akademii N auk sekretarzem Komitetu Redakcyjnego Documenta Occupatlonls, inicjuje regularne wydawanie, z przeznaczeniem zwłaszcza dla zagranicy, źródeł do dziejów okupacji hitlerowskiej w Polsce, publikowanych w tej serii pod redakcją prof. dra Czesława Łuczaka. Doc. dr Marian Olszewski dał się także poznać jako popularyzator wiedzy historycznej. Jest współautorem wielu przewodników, folderów, druków popularnonaukowych l artykułów prasowych. Duże zasługi położył dla rozwoju historycznego muzealnictwa w Poznańskiem. Tworzył wraz z Januszem Dembskim Muzeum Historii Ruchu Robotniczego Im. Marcina Kasprzaka w Poznaniu (1962). Wyposażał wraz z Ludwikiem Gomolcem w pierwszą ekspozycję Muzeum Wyzwolenia Miasta Poznania na Cytadeli (1965). Był w składzie współtwórców Muzeum Rolnictwa w Szreniawie (1966) l Muzeum Dzieci wrzesińskich we Wrześni (1961). Aranżował muzealnie wystawiennicze części Fortu VII w Poznaniu (1962). U czestniczył w wielu przedsięwzięciach związanych z upamiętnieniem najlepszych tradycji regionu. Niektóre z nich osobiście inspirował i wypełniał treściami. Działał w składzie Komitetu Budowy Pomnika Marcina Kasprzaka, był sekretarzem Komitetu Budowy Pomnika Powstańców Wielkopolskich (1961 - 1%5), członkiem zespołu odbudowy pomnika Tadeusza Kościuszki (1966 - 1973), kierował pracami uporządkowania l upamiętnienia b. hitlerowskiego obozu zagłady w Zabikowie, od piętnastu lat działa w Wojewódzkim Komitecie Ochrony Miejsc Walki i Męczeństwa, zajmując się sprawami upamiętnienia miejsc pamięci narodowej. Z racji swych funkcji zawodowych, politycznych i społecznych brał udział w ramach czynności Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w pracach grona historyków nad oceną właściwej roli l rangi Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 oraz zabezpieczeniem bytu materialnego jego uczestnikom. Podobnie działał w staraniach o wyniesienie zasług poznaniaków - uczestników walk o Cytadelę w lutym 1945 r. i przyznania im kombatanckiego statusu. Od 1945 r. doc. Marian Olszewski prowadzi ożywioną działalność społeczną. W latach 1949 -1950 pełnił szereg funkcji we władzach grodzkich i okręgowych Związku N auczycielstwa Polskiego. W 1962 r. został wybrany radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej i do 1965 r. sprawował w Radzie obowiązki radnego oraz zastępcy przewodniczącego Komisji Kultury l Oświaty. W latach 1965 -1975 był sekretarzem Społecznego Komitetu Budowy Domu Weterana. W latach 1972 - 1974 był członkiem Komitetu Redakcyjnego "Kroniki Miasta Poznania". Od 1972 r. Jest członkiem Instytutu Zachodniego, od 1975 jego Rady Naukowej oraz członkiem Kolegium Redakcyjnego "Przeglądu Zachodniego". Był delegatem na III i V Kongres Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (1964 i 1974). Od 1958 r. jest EMILIA Urodziła się dnia 11 kwietnia 1946 r. w Poznaniu, w rodzinie rzemieślnika Franciszka Koniecznego i jego żony Marii z domu J akuszak. Do szkoły podstawowej uczęszczała w rodzinnym mieście w latach 1953 -1960, po ukończeniu zaś została przyjęta do VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza. Dość wcześnie zdradzała zainteresowania muzyczne, toteż podjęła naukę w Średniej Szkole Muzycznej, po ukończeniu której w 1%7 r. uzyskała dyplom nauczyciela rytmiki. Od tego czasu rozpoczęła pracę w poznańskich przedszkolach jako nauczycielka rytmiki. Po ukończeniu Liceum zapisała się na studia na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. Studia uniemożliwiały na pewien czas jej ulubioną działalność muzyczną. I chyba to spowodowało, że zrezygnowała z nich, by całkowicie już poświęcić się muzyce. Została przyjęta na studia w Państwowej Wyższej Szkole M uzycznej na Wydziale Wychowania Muzycznego. Jej zainteresowania szły głównie w kierunku kształcenia najmłodszych. Napisała więc pracę magisterską dotyczącą pracy z dziećmi przedszkolnymi metodą Carla Orffa. N a ostatnim roku studiów Emilia Skalska zaczęła działalność w ruchu Pro Sinfonika. "A zaczęło się t ak. .. - odpowiedziała Wojciechowi Jamroziakowl (Zesryty Muzyczne Pro Sinfoniki 22 X 1977) - Małgorzata Błoch l J anusz Kempiński już wtedy współpracowali z Prezesem Prezesów i powiedzieli, że potrzebują kogoś, kto jeździłby z nimi Jako Juror na spotkania turniejowe Pro Sinfoniki. Z ciekawości zgodziłam się, pojechałam na kilka spotkań. Do końca studiów do brnęłam już jako działacz Pro Sinfoniki [...] Zaraz po studiach podjęłam pracę w kolach Młodych Melomanów i w grupach Kolorowych Nutek. Po powołaniu Biura Pro Sinfoniki objęłam stanowisko kierownika programowego. członkiem Komisji Historycznej Zarządu Okręgu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a od 20 maja 1974 jej przewodniczącym. W 1965 r. został członkiem Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich, w 1973 r. został mianowany przez ministra sprawiedliwości członkiem Głównej Komisji w Warszawie. Od listopada 1977 r. jest I sekretarzem podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy poznańskim oddziale Polskiej Akademii N a uk. Posiada Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1969), Złoty Krzyż Zasługi, Odznaki Honorowe Miasta Poznania i "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego", Odznakę Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, Odznakę Tysiąclecia, Srebrną Odznakę im. Janka Krasickiego, Medal XXX-lecia i inne. SKALSKA "Kontakty z Pro Sinfonika dały mi ogromnie dużo, ponieważ dzięki nim mogłam spojrzeć na sprawy wychowania muzycznego o wiele szerzej niż to przewidywał program studiów [...] Albowiem Pro Sinfonika jest faktycznie systemem wychowawczym. Oprócz tego, że zapoznajemy młodzież z problemami muzycznymi, wyjaśniamy je, uczy się ona pewnej organizacji chociażby poprzez przygotowanie się do koncertu, poprzez przygotowanie spotkania klubowego, na które zapraszają różnych artystów-muzyków [. ..] Oczywiście wychowanie przedszkolne zakłada również wychowanie muzyczne, ale niestety, nie ma w przedszkolach dostatecznie wykształconej kadry pedagogów w tym zakresie [...] Dziecko wymaga od wychowawcy ogromnego Laureaci Nagróddoświadczenia, ogromnej wiedzy, można je łatwo skrzywdzić, wiele mu złego uczynić! "Pro Sinfonika stała się terenem ciekawych badań naukowych. Powstały już na jej temat dwie interesujące prace magisterskie - jedna w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, druga w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej". Emilia Skalska pełni od 1972 r. funkcję kierownika artystycznego Biura Pro Sinfoniki i jest zaangażowanym działaczem tego ruchu. Koordynuje działalność Klubów Pro Sinfoniki i Kół Młodych Melomanów, prowadzi szkolenie metodyczne działaczy, jest opiekunem szeregu klubów. Uczestniczy aktywnie w realizacji programu wychowawczego Pro Sinfoniki. Do wybitnych osiągnięć należy wdrożenie programu artystycznego i wychowawczego Kolorowych Nutek - to jest prowadzenie systemu wychowawczego Pro Sinfoniki w przedszkolu. Zebrał: Tadeusz Orlikkarty FELIKS TYCHOWSKI Dnia 2 grudnia 1977 r. naukowe środowisko Poznania odprowadziło na wieczny spoczynek zasłużonego naukowca i pedagoga, działacza gospodarczego w przemyśle, profesora zwyczajnego nauk technicznych Politechniki poznańskiej, dra inż. Feliksa Tychowskiego. Śmierć nastąpiła w wyniku wypadku ulicznego; zmarł dnia 27 listopada 1977 r. Odszedł w pełni sił twórczych, pełen energii i oddania dla nauki, spraw uczelni i młodzieży studenckiej. Feliks Tychowski urodził się dnia 6 marca 1910 r. w Wiedniu, w rodzinie prawnika, dra Eugeniusza Tychowskiego l jego żony Marii z domu Flegel. Szkołę średnią ukończył w Cieszynie w 1928 r. i bezpośrednio po otrzymaniu świadectwa dojrzałości rozpoczął studia na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. W 1933 r. uzyskał dyplom inżynlera-metalurga. W tym samym roku rozpoczął pracę w przemyśle hutniczym, najpierw jako inżynier-asystent przy wielkich piecach, a następnie w stalowni huty "Florian". Już w tym czasie zdradzał zainteresowanie zagadnieniami naukowo-badawczymi, w związku z czym w 1934 r. przeniósł się do Centralnego Zakładu Badawczego Zjednoczonych H ut Żelaza, gdzie pracował pod kierunkiem dra Zygmunta Jasiewicza, obecnego profesora Akademii Górniczo-Eutniczej w Krakowie, w okresie tym ukazały się jego pierwsze publikacje w czasopiśmie "Hutnik" i w Biuletynie Centralnego Zakładu Techniczno- Badawczego Ministerstwa Przemysłu. M. in. opracował cztery katalogi stali szlachetnych Huty "Batory". Po zagarnięciu Polski przez hitlerowskie Niemcy, Feliks Tychowski został w 1940 r. skierowany przez władze okupacyjne na przymusowe roboty do Magdeburga, skąd uciekł w 1941 r. i wrócił do kraju, podejmując pracę zawodową jako technik w Kuźni "U stroń", w Ustroniu k. Cieszyna. Tam zapoznał się praktycznie z kuciem matrycowym i wykorzystał swe doświadczenia z metaloznawstwa i obróbki*cieplnej. Z chwilą wyzwolenia kraju w 1945 r. władze polskie powierzyły Feliksowi Tychowskiemu kierownictwo hartowni oraz kontroli technicznej w laboratorium zakładowym Kuźnł "Ustroń". W tym pierwszym okresie nie podjął pracy naukowej, jednak zamiłowanie do tej pracy skłoniło go wkrótce do przyjęcia propozycji przejścia na stanowisko profesora kontraktowego w Szkole Inżynierskiej w Poznaniu. Pracę tę rozpoczął we wrześniu 1945 r* i odtąd na stałe związał się z Poznaniem. Jako specjalista Feliks Tychowski pracował równocześnie w Zakładach Przemysłu Metalo Z żałobnej kartywego "H. Cegielski" na stanowisku głównego metalurga. Z pracy w tym Zakładzie wycofał się z początkiem 1949 r., obejmując kierownictwo Zakładu Obróbki Bezwiórowej, który stanowił poznańską ekspozyturę Głównego Instytutu Mechaniki w Warszawie. Zakład mieścił się w Poznaniu przy pi. SkłodowskIej-Curie 5. Praca w nowym zakładzie naukowym lepiej harmonizowała z działalnością na uczelni. Zakład usamodzielnił się w 1952 r., przekształcając się w Centralne Laboratorium Obróbki Plastycznej, a następnie w Instytut Obróbki Plastycznej podległy Ministerstwu Przemysłu Maszynowego. Kierownictwo Instytutu do roku 1964 spoczywało w rękach Feliksa Tychowskiego. W tym też czasie Feliks TychowskI zorganizował na Uczelni Zakład Badania Metali, który z chwilą przekształcenia Szkoły Inżynierskiej w Politechnikę stał się podstawą Katedry Obróbki Cieplnej, a następnie Katedry Metali i Metaloznawstwa pod jego kierownicctwem. W 1950 r. Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego powierzyło Feliksowi Tychowskiemu kierownictwo Katedry Technologii Materiałów Lotniczych na Politechnice Wrocławskiej. Funkcję tę pełnił do chwili przeniesienia Wydziału Lotniczego do Warszawy. W okresie tym Feliks TychowskI rozwinął ożywioną działalność naukową. Do naj cenniejszych prac należą badania nad specjalną chromowo-manganową stalą kwasoodporną l badania nad zjawiskami starzenia się stali. Opublikował pierwsze w literaturze polskiej prace o obróbce podzerowej stali szybkotnącej, prace z zakresu elastoplastyki, udoskonalenia pomiaru naprężeń metodą wiercenia otworów oraz wyniki pierwszych w kraju badań na temat technologii produkcji drutów jezdnych stalowo-aluminiowych. Za całokształt pracy naukowej otrzymał w dniu 27 listopada 1954 r. tytuł profesora nadzwyczajnego. W tymże roku opublikował swą fundamentalną pracę pt. Wj/ciskanie metali, zamieszczoną w "Pracach Instytutów Mechaniki" (R. 1954, nr 13). Prowadził badania nad technologią tłoczenia z przewijaniem. Ze studium na temat sił występujących przy przewijaniu wytłoczek otworzył przewód doktorski na Wydziale Mechaniczno- Technologicznym Politechniki Warszawskiej. W roku 196) za pracę tę uzyskał stopień doktora nauk technicznych. W latach 1955 - 1956 Feliks TychowskI pełnił funkcję dziekana Wydziału Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Poznańskiej, a w latach 1956 -1959 prorektora do spraw nauki. Był jednocześnie nadal kierownikiem Katedry Technologii Metali i Metaloznawstwa, a po reorganizacji Uczelni (1970) został kierownikiem Zakładu Obróbki Plastycznej w Instytucie Technologii Budowy Maszyn. W dniu 26 maja 1966 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Wysoką rangę naukową posiadają prace prof. Feliksa Tychowskiego związane bezpośrednio z praktyką przemysłową. Prowadził badania z zakresu teorii procesu spęczania, wyciskania metali na zimno, konstrukcji narzędzi wstępnie sprężonych, dynamicznych metod tłoczenia elektrohydraulicznego i elektromagnetycznego l in. Był autorem względnie współautorem dziewięćdziesięciu pięciu oryginalnych studiów, monografii i publikacji. Prace te były drukowane w "Archiwum Hutnictwa Polskiej Akademii Nauk", w "Pracach Głównego Instytutu Mechaniki", "Pracach Instytutu Techniki Budowlanej", "Zeszytach Centralnego Laboratorium Obróbki Plastycznej", w zeszytach l wydawnictwach naukowych Akademii Górniczo- Hutniczej, Politechniki Poznańskiej i w innych czasopismach technicznych krajowych i zagranicznych. Znał biegle cztery języki i brał czynny udział w ponad stu konferencjach, kongresach i sympozjach krajowych i zagranicznych. Znana jest szeroko w środowisku technicznym "szkoła obróbki plastycznej" Feliksa Tychowskiego. Wykształcił wielu znanych i cenionych w kraju i zagranicą specjalistów, imponujący jest też dorobek w kształceniu nowej kadry naukowej. Był promotorem dwudziestu siedmiu przewodów doktorskich oraz recenzentem dwudziestu jeden rozpraw habilitacyjnych i blisko sześćdziesięciu pięciu rozpraw doktorskich. Był nad wyraz lubiany i ceniony w środowisku studenckim. Wieloktrotnie zajmował pierwsze miejsce w studenckich plebiscytach na najlepszego dydaktyka. Profesor Feliks Tychowski gorąco zaangażowany w działalności naukowej i dydaktycznej poświęcał również wiele czasu pracy społecznej. Był członkiem wielu organizacji naukowych, stowarzyszeń, również zagranicznych, oraz rad naukowych w jednostkach uczelnIanych i gospodarczych. Był więc członkiem międzynarodowej organizacji CIRP (College International pour l'Etude Scientifique des Techniques de Production Mecanique) w Paryżu, Komitetu Hutnictwa Polskiej Akademii Nauk, Rady Redakcyjnej "Archiwum Hutnictwa Polskiej Akademii Nauk", Komitetu Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk, przewodniczącym Komisji Inżynierii Materiałowej i Technologii Bezwiórowej w oddziale poznańskim Polskiej Akademii Nauk, przewodniczącym Wydziału Nauk Technicznych Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i wiceprzewodniczącym Towarzystwa, redaktorem naczelnym wydawnictwa "Obróbka Plastyczna", członkiem Komitetu Nauki i Techniki oraz innych jednostek naukowych l gospodarczych. Był laureatem trzech zespołowych nagród państwowych: I stopnia 1970 r. i II stopnia w latach 1966 l 1972, a ponadto licznych nagród indywidualnych l zespołowych Komite tu Nauki i Techniki, Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, innych resortów, nagród regionalnych i rektorskich. Za zasługi na polu naukowym i pedagogicznym został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I Klasy (1975), Krzyżami Kawalerskim (1959) i Komandorskim (1965) Orderu Odrodzenia Polski. Posiadał tytuł honorowy Zasłużonego Nauczyciela PRL oraz szereg Innych odznaczeń państwowych, honoro wych, związkowych i regionalnych, a także odznaczeń zagranicznych. Dzięki swej zaangażowanej postawie, trwałym osiągnięciom naukowym i zasługom dydaktycznym prof. dr inż. Feliks Tychowskł stanął w szeregach najwybitniejszych przedstawicieli nauk technicznych w kraju l takim na zawsze pozostanie w naszej pamięci. Zebrał: Ireneusz Sokół KRONIKA BUDOWY NOWEJ DZIELNICY MIESZKANIOWEJ RATAJE" " ROK 1974 Zespół osiedli mieszkaniowych Górnego Tarasu Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje", którego budowa rozpoczęła się w 1974 r. położony jest w obrębie miasta o historycznych nazwach: Zegrze i Chartowo; obejmuje też południową część Komandorii i część Rataj. ' Osiedla Górnego Tarasu podzielone są na dwie części: na północ od ul. Krzywoustego (N owoostrowskiej) , w skład której wchodzą jednostki mieszkaniowe: A, B, C, D oraz jednostka usługowa E o charakterze ogólnomiejskim; na południe od ul. Krzywoustego, obejmująca jednostki mieszkaniowe: F. G, H oraz jednostkę usługową J o charakterze ogólnomiejskim. Jednostki mieszkaniowe CZęSCl północnej otrzymały nazwy: A - Osiedle Tysiąclecia; B - Osiedle Rusa; C - Osiedle Czecha; D - Osiedle Lecha. Budowę rozpoczęto w dniu 13 marca 1974 r. wykopami pod blok nr 10 na Osiedlu Lechaz następującym programem: budownictwo mieszkaniowe: dziesięć budynków pięciokondygnacyjnych (nr l - 10); dwa jedenastokondygnacyjne (nr 11 i 12); trzy budynki szesnastokondygnacyjne (nr 13, 14 i 15). Łącznie piętnaście obiektów o powierzchni użytkowej mieszkań 125 797 m 2 , 2567 mieszkaniach i 8873 izbach dla około 9200 mieszkańców. Budownictwo towarzyszące: m. in. dwie szkoły podstawowe, cztery przedszkola, dwa żłobki, dwa ośrodki handlowo-usługowe. Łącznie piętnaście obiektów o powierzchni użytkowej 52 705 m 2 (Tabela l). Istnieje zasadnicza różnica między budynkami zbudowanymi na Dolnym Tarasie, a budynkami projektowanymi na Górnym Tarasie. Na Dolnym Tarasie zaprojektowano określone typy budynków, natomiast budynki Górnego Tarasu niejako zestawiane były z typowych sekcji -segmentów». Zmiana ta umożliwiła urbanistycznie ciekawsze rozwiązanie zespołów mieszkaniowych. Zróżnicowa PROGRAM BUDOWNICTWA TOWARZYSZĄCEGO NA OSIEDLU LECHA Tabela l Wstępnie określona Nazwa obiektu Ilość powierzchnia użytkowa w m 2 Szkoły podstawowe Nr 16 i 17 2 8600 Przedszkola Nr 18 - 21 4 3400 Żłobki Nr 22 i 23 2 2600 Ośrodki handlowo-usługowe Nr 24 i 25 2 7826 Warsztat remontowo-konserwacyjny l 183 Stacja obsługi l 720 Garaże podziemne l 10 368 Parkingi dwupoziomowe 2 19 008 Razem: 15 52 705 J4Jbudynki rozpoczęte w 1974r I budynki nierozpoczete Osiedle Lecha ne wielkości i rozczłonkowanie brył budynków, nowocześniejsze rozwiązanie projektowe loggii, różnokolorowe elewacje itp. sprawiły, że osiedla mieszkaniowe Górnego Tarasu nie są tak monotonne pod względem architektonicznym. Do zaprojektowania sekcji-segmentów budynków mieszkalnych na Osiedlu Lecha l Osiedlu Czecha zastosowano tzw. przejściowy normatyw techniczny projektowania. Normatyw docel owy 2 zastosowany został w założeniach techniczno-ekonomicznych Osiedla Rusa oraz w projektowaniu budynków szesnastokondygnacyjnych. Dla budynków budowanych z uwzględnieniem normatywu przejściowego na Osiedlu Lecha zaprojektowano cztery sekcje-segmenty: S-l, S-2, S-3 i S-4 oraz dodatkowo dla Osiedla Czecha dwie sekcje: S-2j1 i S-3jl. Dla budynków na Osiedlu Rusa, gdzie zastosowano już normatyw docelowy, zaprojektowano sekcje: S-lO i S-H dla budynków pięciokondygnacyjnych i sekcje: S-12 i S-13 dla budynków jedenastokondygnacyjnych. Budynki szesnastokondygnacyjne budowane są z sekcji indywidualnej *, ale zaprojektowanej z elementów przygotowanych dla Osiedla Rusa. Poszczególne sekcje różnią się między sobą wielkością powierzchni i kategoriami mieszkań. Zmiany w powierzchni użytkowej mieszkań, wynikające z wprowadzenia w życie nowego normatywu (przejściowego i docelowego) oraz kategorie mieszkań w poszczególnych sekcjach ilustruje Tabela 2. 1 Za sekcję uważa się we współczesnym budownictwie segment budynku w zasadzie oddzielony dylatacją, zawierający określone typy mieszkań. N a budowie Osiedla Lecha np. posługiwano się sekcją-segmentem S-l, co w praktyce oznaczało, że budowano mieszkania M-3 l M-6 o powierzchni 43,4 m* i 67,2 m!. * Zarządzenie Nr 10 Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 29 I 1974 r. w sprawie ustanowienia normatywu technicznego projektowania mieszkań i budynków mieszkalnych wielorodzinnych dla ludności nierolniczej . * Sekcja indywidualna jest przeznaczona wyłącznie dla budynków szesnastokondygnacyj - nycń. Sprawozdania Uzbrojenie 1 urządzenie terenów przyległych do osiedli mieszkaniowych oraz terenów osiedlowychl. W dziedzinie inwestycji komunalnych związanych z budową N owej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje" w 1974 r. budowano w dalszym ciągu sieć wodociągowo-kanalizacyjną oraz ulice z oświetleniem i sygnalizacją dla ruchu komunikacyjnego. Kontynuowano rozpoczętą w r. 1973 modernizację ulicy Zamenhofa, kładąc nową nawierzchnię, oświetlenie l sygnalizację (kosztem 11 min zł); modernizację odcinka ul. Wioślarskiej długości 400 m w zakresie robót drogowych, kanalizacyjnych i oświetleniowych o wartości 4,4 min zł; prowadzono roboty nawierzchniowe, kanalizacyjne i elektryczne na Trasie Hetmańskiej nakładem 12,2 min z}. W marcu 1974 r. rozpoczęto budowę Trasy Katowickiej na odcinku od ul. Krzywoustego do granic miasta. Budowę stacji redukcyjnej gazu przesunięto na 1976 r. W okresie przejściowym Osiedla Lecha i Czecha zasilane były w gaz siecią niskoprężną, doprowadzoną z Dolnego Tarasu. Połączenie Górnego Tarasu do komunalnej sieci telekomunikacyjnej zaplanowano na 1978 r. po zbudowaniu centrali telefonicznej. Opracowanie projektu telekomunikacyjnej kanalizacji rozdzielczej w rejonie projektowanej zabudowy Górnego Tarasu Rataj zostało zlecone przez Biuro Projektowo- Badawcze Budownictwa Ogólnego "Miastoprojekt" Biuru Studiów i Projektów Łączności. 2. Uzbrojenie l urządzenie terenów osiedlowych realizowane było z opóźnieniem, z powodu trudności wykonawczych i zwłoki w przekazywaniu terenów pod budowę. Na Osiedlu Lecha wykonawcą sieci wodociągowo- kanalizacyjnych i urządzeń drenażowych było Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych "Hydrobudowa-9", a sieci gazowych - Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Robót Wodociągowo-Kanalizacyjnych. Wartość wykonanych na osiedlu Lecha robót przekroczyła 9 min zł. Nie rozpoczęto planowanego na rok 1974 uzbrojenia terenu Osiedla Czecha, co spowodowało ograniczenie frontu robót do budowy stanów surowych obiektów budownictwa mieszkaniowego w roku 1975. Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Telekomunikacyjnych kontynuowało budowę kanalizacji i sieci telefonicznej na Osiedlu Bohaterów II Wojny Światowej i na Osiedlu Manifestu Lipcowego. Miejskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych i Wodociągowo- Kanalizacyjnych wykonało roboty drogowe przy obiektach budownictwa towarzyszącego w osiedlach: Jagiellońskim i Rzeczypospolitej wartości 1,4 min zł oraz nawierzchnie asfaltobetonowe na kwotę 4,7 min zł na Osiedlu Manifestu Lipcowego. Tabela 2 KATEGORIE I POWIERZCHNIE MIESZKAŃ W TYPOWYCH SEKCJACH-SEGMENTACH BUDYNKÓW NA GóRNYM TARASIE Mieszkania w m 2 Sekcja -segment M-2 M-3 M-4 M-5 M-6 Uwagi S-l 43,4 67,2 S-2 55,3 S-3 55,3 60,9 S-4 31,3 41,3 56,8 N ormat>w przejściowy S-2/l - 55,5 S-3/l - 61,3 73,3 S-lO 62,9 S-H 69,2 80,6 N ormatyw docelowy S-12 30,1 45,5 62,9 S-l3 45,5 62,9 Budynek szesnastokondygnacyjny 31,2 49,3 73,0 Ostatnie budynki z tz , serii rozivojowej na Osiedlach C świecenia i Powstań Narodowych posiadały; 1 27,5 37,8 47,7 59,4 61,5 Ir*:' . ':.. - v J . - Fronton bloku mieszkalnego nr 74-80 w Osiedlu Bohaterów II Wojny Światowej. Zdjęcie wykonane na początku września 1974 r. WYTWÓRNIA PREFABRYKATÓW WIELKOPŁYTOWYCH POZNAŃSKIEGO PRZEDSIĘBIORSTWA BUDOWLANEGO NR 2 W 1974 r. rozpoczęta została przewidziana na kilka lat, rozbudowa i modernizacja Wytwórni Prefabrykatów Wielkopłytowych. W pierwszym etapie modernizacji wykonano kosztem 3,6 min zł obudowę betonowni, przygotowano fundamenty dla dwóch nowych form bateryjnych typu D-4, dokonano wymiany dwóch suwnic w hali produkcyjnej. Z inicjatywy załogi Wytwórni przystąpiono do produkcji elementów wentylacyjnych-zespolonych', co usprawniło montaż tych elementów na placu budowy; dokonano adaptacji form bateryjnych dla produkcji nietypowych dla Wytwórni elementów wewnętrznych i stropowych w domach studenckich, budowanych z wielkich płyt w zespole studenckim socjalnym przy ul. Serafitek. Opóźnienie w przygotowaniu uzbrojenia terenu pod budowę Osiedla Lecha, które wpłynęło na zmniejszenie rozmiarów produkcji Wytwórni w 1973 L( wywierało wpływ na rozmiary produkcji również w roku 1974. Plan wyrobów betoniarskich wykonano w 94,0% planowana wartość produkcji wynosiła 82,5 min zł, natomiast wartość robót wykonanych - 74,6 min zł. Zadania produkcyjne wykonane zostały przy średniorocznym stanie zatrudnienia wynoszącym 128 osób. Wydajność pracy nadał wzrastała i wynosiła 582 836 zł na jednego robotnika. Bezpośrednią produkcję nadzorowali mistrzowie: Włodzimierz Łazarowski i Zygmunt J ózefiak (zbrojarnia); Henryk Zygmoniak, Józef Graczyk, Stanisław Nowak, Władysław Klonowski i Bolesław Surdyk (betoniarnia). Z dniem l grudnia 1974 r. opuścił Wytwórnię kierownik mgr inż. Henryk Szyc, któremu powierzono stanowisko zastępcy dyrektora do spraw przygotowania produkcji w dyrekcji Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 2. Stanowisko kierownika Wytwórni powierzono dotychczasowemu zastępcy kierownika Władysławowi Radoniowi. 4 Wprowadzanie elementów wentylacyjnych zespolonych polegało na zastąpieniu dwóch elementów jednym, spełniającym tę samą funkcję. Sprawozdania Osiedle Bohaterów II Wojny Światowej nocą Przygotowanie inwestycji budownictwa mieszkaniowego A. D o k u m e n t a c j a p r a w n a . Przygotowanie terenu budowy w 1974 f. dotyczyło głównie Osiedla Czecha i obejmowało wykup działek stanowiących własność osób fizycznych, wykwaterowania, rozbiórkę budynków, budowli i urządzeń oraz bunkrów żelbetowych z okresu II wojny światowej. Załatwianie tych spraw nie przebiegało w zgodzie z harmonogramami realizacji inwestycji. Plac budowy przygotowany został na koniec 1974 f., tj. z około półrocznym opóźnieniem, co pociągnęło za sobą niewykonanie uzbrojenia terenu wartości 7,2 min zł. B. Dokumentacja projektówo- k o s z t o r y s o w a. W 1974 r. Pracownia "Rataje" Biura Projektowo-Badawczego Budownictwa Ogólnego "Miastoprojekt" opracowała następującą dokumentację dla zadań l przedsięwzięć inwestycyjnych bieżących i przyszłościowych: uzupełnienia projektu technicznego budynku Liceum Ogólnokształcącego Nr 51 na Osiedlu Rzeczypospolitej; dodatkowej sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej Nr 38 i Przedszkola Nr 35 na Osiedlu Manifestu Lipcowego; projekty techniczne pawilonu handlowego nr 37 j38, Przedszkola Nr 33, Żłobka Nr 31 na Osiedlu Oświecenia; projekty techniczne dla budynków mieszkalnych pięciokondygnacyjnych (nr 1- 10) i jedenastokondygnacyjnych (nr 11 - 12) na Osiedlu Lecha, budynku jedenastokondygnacyjnego (nr 17A) na Osiedlu Oświecenia; plan realizacyjny Osiedla Czecha, projekt ciepłociągu z Osiedla Lecha do Osiedla Czecha; projekt techniczny Przedszkola Nr 19 (na Osiedlu Lecha) w wersji wielkoblokowej; projekt techniczny budynku szesnastokondygnacyjnego - wersja II - "Rataje" - 76" (bez lokalizacji). Ponadto przygotowano założenia techniczno-ekonomiczne dla Osiedla Rusa, dla centrum handlowo-usługowego Zespołu Osiedli Mieszkaniowych C na zachód od Osiedla Bohaterów II Wojny Światowef; drugą wersję założeń na budowę garaży wielopoziomowych dla Osiedla Manifestu Lipcowego. Jako opracowanie wstępne wykonano: prace przedprojektowe dla budynku szkoły podstawowej z płyty rataj skiej; prace przedzałożeniowe dla szkoły środowiskowej oraz inwentaryzację urbanistyczną dla części południowej Górnego Tarasu. Założenia techniczno-ekonomiczne dla Osiedla Czecha zatwierdzone zostały na ogólną kwotę 757,5 min zł decyzją Nr 99{74 z dnia 19 lipca 1974 r. Zgodnie z decyzjami prezydenta Poznania i Zarządu Wojewódzkiego Związku Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego kompleksowe przygotowanie inwestycji dla części południowej Górnego Tarasu Spółdzielnia Mieszkaniowa "Osiedle Młodych" zleciła Zakładowi Projektowania i Usług Inwestycyjnych Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego "Inwestproj ekt". 5 Tak (niezbyt szczęśliwie) nazwano w założeniach techniczno-ekonomicznych zespół obiektów handlowo-usługowych. Symbolem ZOM "C" określono początkowo Osied a: Powstań N arodowych, Oświecenia, Jagiellońskie, Rzeczypospolitej, Bohaterów II Wojny Swiatowej i Manifestu Lipcowego. Część północna Osiedle Rusa ,,,«Os< Osiedle Czecha Osiedlli &p A V% Osiedle 1\0 \ G#echa 'I , , . II !I 'Ii. ł-.! & *0 &*c##* , *>«#= Osiedle Dolny Taras Nowa Dzielnica Mieszkaniowa "Rataje" Osiedle Manifestu Upcovtegoi Centrum Zespotu Osiedli Mieszkan.t wych C I. Osied'e Bohaterów II Wojny .Lś:ViatoWej Przebieg robót U stalony na rok 1974 plan dla generalnego wykonawcy Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 2 przewidywał w podstawowych wskaźnikach wykonanie produkcji o wartości 387,2 min zł oraz oddanie do użytku budynków mieszkalnych o powierzchni użytkowej mieszkań 88 882 fi!, tj. 6373 izby i 1977 mieszkań i obiektów budownictwa towarzyszącego o powierzchni użytkowej 9292 m>. Oddawanie obiektów mieszkalnych do użytku skoncentrowane było głównie na dwóchosiedlach: Oświecenia i Powstań Narodowych. N atomiast obiekty w stanach surowych budowano przede wszystkim na Osiedu Lecha. Zadania rzeczowe zostały zrealizowane pomyślnie, gdyż tak w budownictwie mieszkaniowym, jak i w towarzyszącym oddane zostały do użytku obiekty ponadplanowe. Definitywnie zakończona została na Dolnym Tarasie budowa domów pięciokondygnacyjnych. Procentowy podział zadań na osiedlach przedstawia Tabela 3. Tabela 3 WIELKOŚĆ ZADAŃ WYKONANYCH W 1974 R. (w procentach) Nakłady laby finansowe zbudowa - N azwa osiedla na roboty oddane ne w stanie budowlano- do użytku montażowe surowym Piastowskie 2,9 - 6,6 Oświecenia 29,8 39,8 23,3 Powstań Narodowych 29,1 459 6,8 Jagiellońskie 2,3 5,8 - Rzeczypospolitej 3,7 - - Bohaterów n Wojny Światowej 6,9 8,5 - Manifestu Lipcowego 2,1 - - Lecha 22,2 - 63,3 Wytwórnia Prefabrykatów WieI koply towych 1.0 - - Razem: 100,0 I 100,0 100,0 Dobra rytmika oddawania obiektów do użytku (53,6% zadań wykonanych w pierwszym półroczu) została nitc o zachwiana w trzecim kwartale, kiedy to generalny wykonawca obciążony został dodatkowymi zadaniami, związanymi z terminowym ukończeniem przygotowań Poznania do obchodów Centralnych Dożynek. Z tej też przyczyny osiągnięto nieco gorsze od planowanych wyniki w zaawansowaniu stanów surowych budownictwa mieszkaniowego i towarzyszącego, co wywarło wpływ na niewykorzystanie w pełni nakładów finansowych. Rytmikę oddawania do użytku izb w 1974 r. przedstawia Tabela 4. Tabela 4 RYTMIKA ODDAWANIA IZB DO UŻYTKU W 1974 R. Kwartał Liczba oddanych do % wykonania planu użytku izb rocznego I 1733 27,2 n 1678 26,4 nI 1589 24,9 IV 1779 27,9 Razem 6779 106,4 U Kronika Miasta Poznania Sprawozdania Efekty mieszkaniowe W 1974 r. planowano piętnaście, a oddano do użytku szesnaście budynków mieszkalnych pięciokondygnacyjnych oraz zgodnie z planem wykonano siedem segmentów w dwóch budynkach jedensstokondygnacyjnych (Tabela 5). Różnica między planem a wykonaniem dotyczy przede wszystkim wykonanego ponad plan budynku nr 21 (80 mieszkań) na Osiedlu Powstań Narodowych. Łącznie dzięki ponadplanowej produkcji umożliwiono wcześniejsze zamieszkanie stu siedmiu rodzinom. Liczba mieszkańców wzrosła o dalsze 7384 osoby. Tak więc na koniec 1974 r. liczba mieszkańców Dolnego Tarasu osiągnęła 46 300 osób. Ze środków zgromadzonych w Spółdzielni Mieszkaniowej "Osiedle Młodych" wybudowano 87% powierzchni mieszkań. Strukturę oddanych do użytku mieszkań przedstawia Tabela 6. Tabela 6 STRUKTURA MIESZKAŃ ODDANYCH DO UŻYTKU W 1974 R. Kategoria mieszkań Liczba mieszkań % M-l 17 0,8 M-2 274 13,2 M-3 703 33,7 M4 815 39,1 M-5 200 9,6 M-6 75 3,6 Razem 2084 100,0 Efekty socjalno-usługoweo rozmiarach budownictwa podstawowych urządzeń socjalno-usługowych świadczy fakt, iż na planowane 9292 m 3 powierzchni użytkowej oddano do użytku obiekty o powierzchni 10 730 m!. Zadania wykonane zostały w 104,7%. Z oddanych do. użytku obiektów warto wymienić: (szczegóły w Tabeli 7) dwa przedszkola (nr 46 i 47); apteka (nr 55a); żłobek (nr 44) oraz wykonany ponad plan bar szybkiej obsługi na Osiedlu Rzeczypospolitej; przedszkole (nr 33) na Osiedlu Bohaterów II Wojny Światowej; przedszkole (nr 35) na Osiedlu Manifestu Lipcowego; pawilon galanteryjno-odzieżowy (nr 15) na Osiedlu Piastowskim, a zwłaszcza wielosegmentowy pawilon handlowo-usługowy (nr 52j53) na Osiedlu Jagiellońskim. Towarzyszyło temu duże zainteresowanie mieszkańców. Osiedle Jagiellońskie - pisał reporter "Głosu Wielkopolskiego" (11 VI 1974) - otrzymało wczoraj "jeszcze jeden nowy SAM spożywczy. W «kąciku» osiedla, blisko szosy Ostrowskiej, powstaje cały zespół usługowo-handlowy. Sklep spożywczy Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Spożywczegojest pierwszym elementem tego osiedlowego «mini-centrum». W nadchodzących tygodniach otwarte zostaną: poczta, sklep mięsny, bar szybkiej obsługi, pralnia mechaniczna (samoobsługowa), fryzjer, kaletnik i warsztat naprawczy parasoli, ośrodek «Praktyczna Pani», zakład fotograficzny «Fotosu» oraz osiedlowy dom kul tury. N owy SAM ma przeszło 36) m' powierzchni sprzedażnej; jest dużo przestrzeni między półkami i kupujący nie będą musieli wzajemnie się popychać pizy wybieraniu towarów. Sklep posiada bardzo bogaty asortyment towarów spożywczych [...] Jest również stoisko chemii gospodarczej". Stopień zaspokojenia potrzeb mieszkańców w urządzenia sieci handlowo-gastronomicznej, usługowej i urządzenia kulturalne mieścił się w normach ustawowych. Wydatnie poprawiła się sytuacja w przedszkolach, nadal jednak odczuwano niedobór tych obiektów a także obiektów służby zdrowia oraz miejsc w żłobkach. Z inicjatywy Spółdzielni "Osiedle Młodych" wygospodarowano na ten csl dodatkowe pomieszczenia na tzw. miniprzedszkola i miniżłobkimmm m :7'51 Przedszkole na Osiedlu Rzeczypospolitej. Fotografia wykonana w polowie września 1974 r. Stany surowe w budownictwie mieszkaniowym Program budownictwa mieszkaniowego w stanie surowym zakładał rozpoczęcie budowy siedmiu budynków pięciokondygnacyjnych, jednego budynku szesnastokondygnacyjnego oraz czternastu segmentów budynków jedenastokondygnacyjnych o łącznej powierzchni użytkowej mieszkań 93 372 m 2 i 6506 izbach. Sredire zaawansowanie tych obiektów określono na 33,7% (Tabela 8). O ile w grupie budynków pięciokondygnacyjnych planowanych do oddania do użytku w 1975 r. wykonanie przebiegało pomyślnie - wykonano sześć budynków o średnim za 1(1)>awansowaniu 45,3% - o tyle zaniepokojenie wzbudził fakt niewykonania planowanego zakresu robót na pozostałych obiektach. Fronty robót na okres zimowy przygotowano dla załogi w czterech budynkach zamkniętych, posiadających uruchomione już centralne ogrzewanie. Powierzchnia ogrzewana wynosiła 21 579 m 2 . Zaniepokoił również fakt zmniejszenia liczby rozpoczynanych budynków mieszkalnych w stosunku do lat ubiegłych. W 1973 r. powierzchnia rozpoczętych stanów surowych wyniosła 122 085 m 2 , natomiast w roku 1974 tylko 89 062 m 2 , tj. o 27% mniej. Ogród zabaw dziecięcych na Osiedlu Bohaterów II Wojny Światowe] . pAAPf zastępca dyrektora Zakładu Budowlano- Remontowego, kierujący budową dróg osiedlowych. Pracuje w Spółdzielni Mieszkaniowej Osiedle Młod y ch" od dnia " l stycznia 1973 r. Mgr inż. Bogusław Bartkowiak, przewodniczący Komisji Inwestycyjno- Technicznej Rady Spółdzielni Mieszkaniowej "Osiedla Młodych". Działa w samorządzie spółdzielczym od 1965 r. Sprawozdania Janusz Bocheński kierownik grupy Robót Drogowych, pracuje w Spółdzielni Mieszkaniowej Osiedle Młod y ch" od dnia " l lutego 1973 r. Henryk Przyborowski I sekretarz Osiedlowej Podstawowej Organizacji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Osiedlu Piastowskim, w samorządzie spółdzielczym działa od 1973 r. 14£ kierownik administracji Osiedla Piastowskiego, pracownik Spółdzielni Mieszkaniowej "Osiedle Młodych" od dnia l marca 1%7 r. Inż. Mieczysław Cisowski zastępca dyrektora Zakładu Budowlano- Remontowego, kierujący urządzeniem i utrzymaniem terenów zielonych, pracuje w Spółdzielni Mieszkaniowej "Osiedle Młodych" od dnia l stycznia 1968 r. Sprawozdania Zbigniew Paprocki zastępca kierownika administracji Osiedla Piastowskiego, pracownik Spółdzielni Mieszkaniowej "Osiedle Młodych" od dnia l lipca 1970 r . Eugeniusz Ratajczak kierownik grupy robót terenów zielonych, zatrudniony w Spółdzielni Mieszkaniowej "Osiedle Młodych" od dnia 15 marca 1%9 r. Zespół pawilonów handlowo-usługowych wraz z Osiedlowym Domem Kultury "Jagiellonka" na Osiedlu Jagiellońskim 120j121. Widok na sam spożywczy nr 730. Zdjęcie wykonane w styczniu 1978 r. Stany surowe w budownictwie socjalno-usługowym Program budowy obiektów socjalno-usługowych przewidywał: rozpoczęcie budowy pawilonu (nr 16) na Osiedlu Piastowskim z przeznaczeniem na Klub "Empiku"; pawilonu handlowego (nr 39) na Osiedlu Bohaterów II Wojny Światowej; wielobranżowego pawilonu (nr 41) oraz dodatkowej sali gimnastycznej dla Szkoły Podstawowej Nr 38 na Osiedlu Manifestu Lipcowego; apteki (nr 36) i pawilonu handlowego (nr 39) na Osiedlu Powstań N arodowych oraz supersamu spożywczego (nr 38) i Szkoły Podstawowej Nr 35 na Osiedlu Oświecenia. W sumie - dziewięć obiektów o powierzchni użytkowej 12 321 m* i zaawansowaniu robót 65,5%. Rozpoczęto realizację obiektów o powierzchni 9353 m*, które na koniec roku osiągnęły średnie zaawansowanie 35,8%. Nie przystąpiono do budowy pawilonu (nr 16), apteki (nr 36) oraz pawilonów nr 39 na Osiedlach Bohaterów II Wojny Światowej i Osiedlu Powstań Narodowych. Przystąpiono natomiast do budowy krytej pływalni z sauną o powierzchni 1271 m* i wymiarach basenu 25X12,5 m na Osiedlu Piastowskim. Zadania finansowe N akłady na roboty budowlano-montażowe zostały ustalone w planie na 1974 r. w wysokości 387,2 min zł. Wartość wykonanego przerobu osiągnęła kwotę 358,7 min zł. Nakłady finansowe wykorzystano w 92,7%. W poszczególnych rodzajach budownictwa stopień wykorzystania limitów przedstawiał się następująco: budownictwo mieszkaniowe - 90,6%; budownictwo towarzyszące - 82,0%, uzbrojenie i urządzenie terenu - 116,0%. W* budownictwie mieszkaniowym i towarzy szącym nie osiągnięto planowanego zaawansowania obiektów wykonywanych w stanie surowym, stąd niewykorzystanie nakładów finansowych. Niekorzystna sytuacja, jaka wytworzyła się na tym odcinku, była skutkiem ograniczenia dostaw podstawowych materiałów budowlanych oraz zobowiązania generalnego wykonawcy do realizacji szeregu ważnych zadań dla miasta, poza placem budowy na Ratajach. Tabel» 7 BUDOWNICTWO TOWARZYSZĄCE (na dzień 31 XII 1974 r.) Rodzfje usług Stan na dzień Przyrost w roku 1974 Stan na dzień 31 XII 1973 31 XII 1974 Powierzch - Ilość lokali Powierzch - Ilość lokali Powierzch - Ilość lokali nia użytko- nia użytko- nia użytkowa wa wa 2 2 2 wrn wrn wrn Razem usługi: 16 985 76 6395 37 23 380 113 Handel 8 060 46 2315 3 10 375 49 Gastronomia 1924 5 1394 2 3 318 7 U sługi dla ludności 2 696 22 1372 11 4068 33 Kluby osiedlowe 729 2 426 l 1 155 3 Warsztaty remontowo-konserwacyjne 592 l - - 592 l Inne pomieszczenia usługowe: sale zainteresowań, świetlice 2 984 - 888 20 3 872 20 trafostacje, magazyny sprzętu terenowego Razem służba zdrowia, 23 583 22 4335 8 27 918 30 oświata i pozostałe: Przychodnie 2 460 2 - - 2460 2 Apteki 387 l 293 l 680 2 Żłobki 2256 3 914 l 3 170 4 Szkoły podstawowe 13 738 5 - - 13 738 5 Przedszkola 3 368 5 2998 4 6 366 9 U rzędy pocztowe 107 l 100 l 207 2 Filie Powszechnej Kasy Oszczędności 15 l - - 15 l Podstacje pogotowia ratunkowego 90 l - - 090 l Targowiska 1000 l - - 1000 l Szalety publiczne 72 l 30 l 102 2 Stacja redukcyjna gazu 90 l - - 90 l Ogółem: 40 568 98 10 730 45 51298 143 -5\ - /\.: :.: ;:«cM&4mmmm mmmrr re*n . .""'..... . ... . pfi · Pp"A Pawilon handlowo-usługowy na Osiedlu Jagiellońskim. Zdjęcie od ul. Wioślarskiej nr 14. PLAN STANÓW SUROWYCH BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO 1 WYKONANIE W 1974 R. Planowany zakres VVykonany zakres Ilość średnie Ilość średnie Lp. VVyszczególnienie m 2 izby mieszka - zaawan- m 2 izby mieszka- zaawan - budynków segmentów nia sowanie budynków segmentów nia sowanie w% w% 1 Budynki pięciokondygnacyjne 7 - 39 392 2800 700 42,3 6 - 35 082 2480 620 45,3 z tego przewidzianych do oddania do użytku w 1975 7 39 392 2800 700 42,3 6 35 082 2480 620 45,3 2 Budynki jedenastokondygnacyine 14 46 682 3300 1098 29,8 14 46 682 3300 1098 16,5 z tego przewidzianych do oddania do użytku w 1975 8 26 279 1860 639 45,3 8 26 279 1860 639 28,5 w dalszych latach 6 20 403 1440 459 9,6 6 20403 1440 459 0,9 3 Budynki szesnastokondygnacyjne 1 7298 406 126 20,9 1 7298 406 126 6,6 z tego przewidzianych do oddania do użytku w latach dalszych 1 7298 406 126 20,9 1 7298 406 126 6,6 Razem 8 14 93 372 6506 1924 33,7 7 14 89 062 6186 1844 25.8 z tego przewidzianych do oddania do do użytku w 1975 r. 7 8 65 671 4660 1339 43,6 6 8 61361 4340 1259 37,5 w latach dalszych 1 6 27 701 1846 585 12,7 1 6 27 701 1846 585 2,5 4 Stany surowe ogrzewane I 2 2 17 087 1200 332 72,8 4 I 21 579 1520 380 63,8 Tabela 9 WYKONANIE PLANU RZECZOWEGO BUDOWNICTWA W 1974 R. Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa w m 2 Rodzaj budownictwa Plan VVykonanie I % Plan VVykonanie % Plan VVykonanie % Udział w % Budownictwo spółdzielcze 1733 1840 106,3 5420 5826 107,5 76 817 80 543 104,9 87,0 Budownictwo zakładowe 160 160 100,0 630 630 100,0 7966 7966 100, O 8,6 Budownictwo rad narodowych 84 84 1 100,0 323 323 100, O 4099 4099 100, O 4,4 Razem: 1977 2084 I 105,4 6373 6779 106,4 88 882 92 608 104,2 100,0 Sprawozdania Wejście do Osiedlowego Domu Kultury "J agiellonka" na Osiedlu Jagiellońskim * Z DZIAŁALNOŚCI SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWEJ LOKATORSKO-WŁASNOŚCIOWEJ "OSIEDLE MŁODYCH" N a koniec 1974 r. Spółdzielnia posiadała w eksploatacji 13 048 mieszkań i 36) lokali użytkowych o łącznej powierzchni 597 848 ma. Dwa Osiedla: Piastowskie i Jagiellońskie zostały zakwalifikowane przez Centralny Związek Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego jako ośrodki doświadczalno-wzorcowe gospodarki zasobami mieszkaniowymi. W osiedlach tych wprowadzono nowe metody zarządzania i organizacji pracy, nowe formy nadzoru nad stanem technicznym budynków i budowli, a ponadto badano efektywność eksploatacji zasobów mieszkalnych ze szczególnym uwzględnieniem kosztów. W 1974 r. z Inicjatywy Spółdzielni powstała Osiedlowa Spółdzielnia Usługowa "Rataje", pierwsza tego typu spółdzielnia w Polsce. Spółdzielnia prowadzi szereg punktów usługowych różnych branż, m. in.: szlifowanie i lakierowanie parkietów, uszczelnianie okien, dostawę i montaż mebli kuchennych, magle elektryczne, malowanie mieszkań itp. Zakład Budowlano- Remontowy rozszerzył swoją działalność produkcyjno-usługową, wy konując remonty budynków i budowli, konserwację l remonty dźwigów osobowych, drogi osiedlowe, urządzenia i konserwację terenów zielonych, produkcję materiału roślinnego oraz zaopatrzenie materiałowo- techniczne, usługi warsztatowe i transportowe. Wartość produkcji Zakładu wyniosła 35,2 min zł i wzrosła w stosunku do roku 1973 o 27,6%. Zakład zatrudniał stu sześćdziesięciu trzech pracowników fizycznych, osiągających wysoką wydajność pracy, wynoszącą w produkcji podstawowej 364,6 tys. zł na jednego zatrudnionego. Z dziedziny inwestycji Zakład wykonał roboty o wartości 18,8 min zł, w tym: 59,1 tys. m* dróg osiedlowych, 26,1 tys. m* chodników z płyt betonowych i z masy bitumicznej; 11,5 ha nowych terenów zielonych. W organach samorządowych mieszkańców działało siedemset pięćdziesiąt osób. Do zasadniczych czynności działaczy samorządowych należało: współuczestnictwo w organizowaniu czynów społecznych mieszkańców, kontrola porządku l czystości w budynkach i otaczającym terenie, troska o zielone tereny przydomowe, wypracowanie form właściwego współżycia między mieszkańcami, kontrola i ocena pracy dozorców oraz przestrzegania przez mieszkańców regulaminu porządku domowego, pełnienie dyżurów i przyjmowanie skarg i wniosków. Działalność społeczno-wychowawcza w Nowej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataj e" prowadzona była w oparciu o trzydzieści dziewięć placówek, przy równoczesnym wykorzystaniu sal gimnastycznych szkół osiedlowych, placów gier i zabaw oraz terenów rekreacyjnych nad Wartą. W 1974 r. poza nowymi salami zainteresowań i świetlicami otwarty został Osiedlowy Dom Kultury "Jagiellonka". Działalność społeczno-wychowawcza została wzbogacona działalnością opiekuńczą, polegającą m. in. na prowadzeniu ognisk przedszkolnych, akcji "Lato wmieście", akcji "Zima" oraz obozów i zimowisk harcerskich. Lecfi Talarczyk N a rysunku po lewej: mieszkanie M 2 według starego normatywu o powierzchni (w zaokrągleniu) mieszkalnej 14,2 m 2 , a użytkowej 27,6 m!. Po prawej: według nowego normatywu w budynku szesnastokondygnacyjnym (powierzchnia mieszkalna 20 m 2 ). U dołu M2 w budynkach jedenastokondygnacyjnych na Osiedlach Rusa i Tysiąclecia o - 00 to O CO 3 M 3 II 1\> I 3 ,..." "DD CD CO K> 00 3 3 30 N) XX DG . A A Uł \ I O) N3 en *n - » AAl 3 3 - ro rsj xx *» O) xx H ro 3 i \i 1 Dol I i - 1 Jcz N a rysunku od góry mieszkania M3 według starego normatywu o powierzchni (w zaokrągleniu) mieszkalnej 25,6 m», a użytkowej ok. 38 m«. W środku: według nowego normatywu w budynku szesnastokondygnacyjnym (powierzchnia mieszkalna 29,6 m». U dołu M3 w budynkach Jedenastokondygnacyjnych Osiedli Rusa i Tysiąclecia zaokrągleniu) mieszkalne] 31,6 m», a użytkowej ok. 48 m». U dołu: według nowego « normatywu w budynkach pięcio- i J edenastokondygnacy] nych Osiedli Rusa l Tyłiąclecia (powierzchnia mieszkalna 41,8 m» (po zaokrągleniu) mieszkalne] 40,4 m=, a użytkowe] ok. 60 m!. W środku: według nowego normatywu w budynkach szesnastokondygnacyjnych (powierzchnia mieszkalna 45,8 m 2 ). Po lewe]: M5 w budynkach pięciokondygnacyjnych Osiedli Husa i Tysiąclecia (powierzchnia mieszkalna 48,1 m!) kalne] (w zaokrągleniu) 45 m=, a użytkowe] ok. 61,5 m'. U dołu: M6 według nowego, normatywu w budynkach pięciokondygnacyjnych Osiedli Rusa i Tysiąclecia (powierzchnia mieszkalna 56,2 m) Sprawozdania Tabela 9 NUMERY ROBOCZE I ADRESOWE BUDYNKÓW MIESZKALNYCH l SOCJALNO-BYWWYCH ODDANYCH DO UŻYTKU W LATACH 1973 - 1974 Numery N azwa Osiedla Budynek robocze adresowe 1 2 i 3 4 Bohaterów II Wojny Światowej mieszkalny 1 2-8 la 23-28 " 2 9-15 , 3 " 16-22 t» 4 39-45 H 5 46-52 t» 8 74-80 9 67-73 " 26 M 31, 32, 34 i» 26 ABC 35-37 Przedszkole 33 1 Jagiellońskie Przedszkole 48 9 Pawilon handlowo-usługowy 52/53 120, 121 Manifestu Lipcowego mieszkalny 22 84-88 H 23 77-83 24 70-76 " Przedszkole 35 97 Szkoła Podstawowa 38 99 Oświecenia mieszkalny 1 20-25 2 14-19 " i * 3 8-13 u 4 2-7 mieszkalny 5 47-52 5a 53-56 " » 6 41-46 - 7 35-40 M 8 29-34 M 8a 23-26 H 9 91-97 >>> 10 84-90 M 11 77-83 >>> 12 70-76 13 65-69 " " 14/17 104- 112 Piastowskie Pawilon 15 22 Powstań Narodowych mieszkalny 18 3-7 " 19 8.14 20 15-21 " " 21 22-28 22 39-43 " M 23 44-49 w 24 50-55 25 56-61 " " 26 ABCD 34-37 Rzeczypospolitej Pawilon 54 43 Przychodnia zdrowia 55 6 Apteka 55a 6a Przedszkole 46 77 47 78 1 Żłorek 44 77 ..