HENRYK SIT AREK MIĘDZYNARODOWE TARGI POZNAŃSKIE (1921-1977) PIĘĆDZIESIĄTE Międzynarodowe Targi Poznańskie stanowią dobrą okazję dla dokonania próby podsumowania dziejów tej zasłużonej dla gospodarki narodowej instytucji, jak i dla podzielenia się niektórymi uwagami dotyczącymi jej dalszego rozwoju. Wśród wielu instytucji polskiego życia gospodarczego Międzynarodowe Targi Poznańskie odgrywają szczególną rolę. Stanowią one m.in. wyraz ambicji narodu polskiego do wszechstronnego rozwoju gospodarczego kraju oraz stałego rozszerzania udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. Przez pryzmat Targów niejednokrotnie demonstrowaliśmy osiągnięcia gospodarcze kraju, a głównie dynamiczny rozwój Polski Ludowej. Historia Międzynarodowych Targów Poznańskich jest ponadto przekonywającym dowodem otwartego charakteru naszej polityki zagranicznej, konsekwentnie przestrzegającej umów międzynarodowych. Szczególne znaczenie obchodów pięćdziesiątych Międzynarodowych Targów polega m.in. również na tym, że jubileusz ten zbiega się z sześćdziesięcioleciem odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r. Targi Poznańskie, które powstały u zarania tej niepodległości, bo już w 1921 r., stanowiły zawsze wierne odbicie procesów społeczno-gospodarczych zachodzących w nowo powstałym organizmie państwowym. Rozwój Targów i wzrost ich prestiżu jest bez wątpienia pochodną przemian zachodzących w gospodarce kraju, zwłaszcza w warunkach Polski Ludowej. M.in. z tych względów rok 1978 potraktowano jako rok jubileuszowy, a organizowane w roku 1978 imprezy, począwszy od kwietniowych specjalistycznych salonów międzynarodowych, kończąc na jesiennych imprezach specjalistyczych, swoim charakterem uświetnią jubileusz. Rola, jaką Poznań obecnie odgrywa, jako ważny ośrodek życia gospodarczego, kulturalnego i administracyjnego Polski, stanowi również wyraz kontynuacji wielowiekowych tradycji w zakresie wymiany międzynarodowej, biorących swój początek od momentu powstawania miasta, a także państwa polskiego. Już w 1231 r. kupcy przybywając} do Poznania otrzymali przywilej zwalniający ich od opłat celnych i pobierania myta. Był to jeden z istotnych czynników, dzięki którym w Poznaniu mogły się regularnie odbywać jarmarki, z których najważniejszy był - znany w całej Europie - jarmark dominikański, a później świętojański, reaktywowany niedawno w formie zabawy ludowej na Rynku Starego Miasta. W 1394 r. miasto otrzymało prawo składu, umożliwiające kupcom zawieranie korzystnych transakcji handlowych, a nade wszystko włączenie Poznania do sieci najważniejszych ośrodków handlu międzynarodowego. Poznań nie był oczywiście jedynym ośrodkiem handlu międzynarodowego w Polsce, bowiem na przełomie okresu średniowiecza i odrodzenia terytorium Polski pokryło się siecią ośrodków handlowych, która stanowiła pierwszy szlak związków Henryk Sitarekhandlowych między Europą Zachodnią i Wschodnią. Poznań stanowił najbardziej na zachód wysunięty punkt tej sieci i jednocześnie jeden z najważniejszych punktów obsługi rosyjskich, białoruskich i litewskich ekspedycji handlowych. Swoją rolę jako ośrodka handlu międzynarodowego zawdzięczał Poznań m.in. położeniu nad ważnym szlakiem handlowym węgiersko-bałtyckim. Dogodne położenie ułatwiało kupcom poznańskim możliwość dysponowania stosunkowo bogatym i urozmaiconym asortymentem masy towarowej, zarówno z krajów Europy Zachodniej, jak i z Litwy i Rosji. Eksponowaną pozycję w handlu międzynarodowym utracił Poznań w XVII w., m.in. na skutek antymiejskiej polityki szlachty oraz niszczących wojen toczonych na ziemiach polskich, i mimo wielu wysiłków nie zdołał jej w Polsce przedrozbiorowej już odzyskać. Pod panowaniem pruskim w Poznaniu odbywały się tradycyjne jarmarki. Nie miały one jednak charakteru wielkiego handlu. Były imprezami o znaczeniu lokalnym. Co pewien czas organizowano (głównie w związku z potrzebami rolnictwa, ale także jako demonstracje osiągnięć gospodarczych) polskie względnie pruskie wystawy rolnicze, bądź rolniczo-przemysłowe. Polacy demonstrowali na nich także przywiązanie do ojczystej ziemi oraz wolę obrony polskiego stanu posiadania. Koncepcja zorganizowania w Poznaniu stałej instytucji targowej formowała się w łonie polskich sfer gospodarczych już na długo przed zakończeniem pierwszej wojny SWlatowej. Zachęcająco działał w tym zakresie przykład innych targów europejskich, przede wszystkim Targów Lipskich. Powstanie państwa polskiego w 1918 r. stworzyło realne warunki do urzeczywistnienia tych koncepcji, tym bardziej że znaczna część kół polskich handlowców i przemysłowców (a także kapitału obcego) była zainteresowana utworzeniem instytucji, która przyczyniłaby się do zorganizowania rynku w nowo powstałym państwie, w którego skład weszły ziemie, różniące się między sobą znacznie poziomem zagospodarowania i powiązane poprzednio wielorakimi więzami z gospodarką trzech monarchii rozbiorowych. Spodziewano się więc, że Targi Poznańskie przyczynią się do gospodarczego zintegrowania wszystkich ziem polskich, wpłyną jednocześnie na ożywienie wymiany handlowej między tymi ziemiami, a także na przyspieszenie procesu odbudowy przemysłu i rzemiosła w Polsce. Poznań nie był jedynym miastem ubiegającym się o prawo do organizowania targów ogólnopolskich. Już na początku 1920 r. zostały zorganizowane targi w Gdańsku. W rywalizacji z Gdańskiem zwyciężył jednak Poznań. Władze rządowe udzieliły poparcia Poznaniowi, m.in. z uwagi na dogodne położenie miasta - zarówno w stosunku do Śląska, jak i w stosunku do Wybrzeża oraz Warszawy i okręgu łódzkiego, oraz na dobre połączenie komunikacyjne z najważniejszymi ośrodkami gospodaiczymi w kraju i za granicą, tradycje handlowe i wystawiennicze, a także stosunkowo wysoki poziom cywilizacyjny miasta i regionu. Nie ulega też wątpliwości, że zamierzano jednocześnie dać wyraz uznania dla społeczeństwa wielkopolskiego za jego zasługi w walce z naporem germanizacyjnym. Pierwsze Targi Poznańskie odbyły się w dniach od 28 maja do 5 czerwca 1921 r Były one instytucją miejską, której władzę stanowił magistrat oraz Rada Miejska Poznania. Głównie z uwagi na zbyt słabe powiązania gospodarcze między poszczególnymi dzielnicami Polski, Targi miały charakter imprezy regionalnej, bowiem znakomitą większość wystawców stanowiły firmy wielkopolskie i pomorskie. Z czasem, w miarę postępu procesów integracyjnych gospodarki, Targi stawały się imprezą ogólnokrajową. Dopiero piątym, odbytym w maju 1925 r., rząd nadał charakter targów międzynarodowych. Odtąd wraz z rozwojem bazy wystawienniczej (w 1928 r. Targi dysponowałyr*p p ftli\A n *'? Międzynarodowe Targi Poznańskie widziane od strony głównego wejścia przy ul. Głogowskiej. U góry - w roku 1938; u dołu - w roku 1978 1 iimOlii H V/-"_O- 00 "$"k iĘĘmĘĘm · «fift ,. £'j- - --, -, «p. -3 .. - "wiajf ',0 0 u [i (WWBI'HI' im M viunftii l _NN, UI- 1 P£!£ Henryk Sitarekczternastoma pawilonami o powierzchni 45 200 m 2 ) rosła ich pozycja. W 1936 r. Targi Poznańskie zajmowały już - z punktu widzenia wielkości powierzchni ekspozycyjnej - czwarte miejsce po Lipsku, Lyonie i Mediolanie. Minister przemysłu i handlu, Eugeniusz Kwiatkowski, charakteryzując znaczenie Targów Poznańskich podkreślił w przemówieniu inauguracyjnym w 1928 r.: "Z zagadnieniem rozwoju rynku wewnętrznego i ekspansji zewnętrznej związane są ściśle Targi Poznańskie, Targi w tym ośrodku, który utrwalił od dawna tradycję wysiłku dla zdobycia samodzielności ekonomicznej". Parę lat później Eugeniusz Kwiatkowski powiedział: "Tak się utarło w naszym życiu państwowym i gospodarczym, że zazwyczaj rząd jest lekarzem, badającym bóle poszczególnych dzielnic. Przyjeżdżając do Poznani, odnosi się wrażenie, że Poznań jest wyjątkowym pacjentem, który nie tylko nie oczekuje pomocy lekarza, lecz przeciwnie - sam bierze lekarza za puls". Wyrazem rosnącego znaczenia Targów był m.in. udział po raz pierwszy w 1928 r. kilku narodowych kolektywów wystawców i kupców. Również zainteresowanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Targami Poznańskimi było bardzo duże. W 1933 r. przybyła do Poznania oficjalna misja handlowa, na czele której stał ludowy komisarz handlu zagranicznego. Wizyta delegacji radzieckiej stworzyła jeszcze jedną dogodną okazję do nawiązania szerokiej współpracy handlowej Polski ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich. Okazji tej polskie władze rządowe, ulegając naciskom krajowej i zagranicznej finansjery, nie potrafiły wykorzystać. W międzywojennym dwudziestoleciu (1919 - 1939) odbyło się łącznie dziewiętnaście imprez targowych, z których czternaście było targami międzynarodowymi. W ostatnich przedwojennych latach udział brało przeciętnie około osiemnastu państw europejskich, amerykańskich i azjatyckich. Przez cały okres międzywojennego dwudziestolecia tereny targowe wykorzystywane były także do organizowania różnego rodzaju wystaw krajowych i międzynarodowych. W 1925 r. zorganizowano Wystawę Związku Miast Polskich; w 1929 r. Powszechną Wystawę Krajową, której zadaniem było zbilansowanie dziesięcioletniego dorobku państwa polskiego, w 1930 r. Międzynarodową Wystawę Komunikaci: i Turystyki, kilka drobniejszych wystaw rolniczo-przemysłowych, bądź problemowych (np. Wystawa Pożarnicza). Niezależnie od tego wymienić należy "Jarmark: Wełny", organizowane począwszy od 1932 r. w nawiązaniu do tradycji, jaką cieszył; się tego rodzaju jarmarki w Wielkopolsce już w wieku dziewiętnastym. Przyczynił; się one w znacznym stopniu do intensyfikacji hodowli owiec i produkcji wysokogatunkowej wełny. Targi Poznańskie przystąpiły w 1928 r. do Związku Targów Międzynarodowych - UFI (PUnion des Foires Internationales) i należały do grupy członków-założycieli tego Związku. W 1930 r. obradował w Poznaniu kongres UFI, w czasie którego uchwalony został m. in. pierwszy statut tej organizacji. W 1939 r. Targi zajmowały obszar 96 000 m 2 , z czego 48 300 stanowiła powierzchnia kryta (czternaście pawilonów). Należały w owym okresie do największych, najnowocześniejszych i jednocześnie do najbardziej żywotnych w Europie. Z ogó1nei liczby 454 instytucji targowych istniejących w roku 1923, po 1933 r. istniało już na świecie tylko 57 instytucji targowych. Upadły nawet takie targi jak frankfurckie i kolońskie. W chwili wyzwolenia Poznania przez Armię Radziecką spod okupacji hit1erow skiej w 1945 r. obiekty i urządzenia targowe były niemal całkowicie zniszczone i szybkie podjęcie działalności wystawienniczo-handlowej było niemożliwe. Wśród wielu inicjatyw, ofiarności i entuzjazmu społeczeństwa wielkopolskiego dla odbudowy kraju w warunkach społeczno-gospodarczych Polski Ludowej, nie mogło za -9 Ekspozycja targowa. U góry: przemysł lekki i maszynowy w 1938 r. Na planie poznańska wytwórnia materaców i leżaków "Matra". u dołu: Polska ekspozycja obrabiarek w hali nr l (1977) Henryk Sitarekbraknąć inicjatywy reaktywowania Międzynarodowych Targów Poznańskich, dla których gospodarka planowa, uspołecznienie środków produkcji, gwarantujące stały i szybki wzrost gospodarczy kraju, stwarzały nieporównanie lepsze warunki funkcjonowania i rozwoju aniżeli w Polsce przedwrześniowej, nękanej kryzysami i stagnacją gospodarczą. Nowe władze miasta Poznania reaktywowały Międzynarodowe Targi Poznańskie już w lipcu 1945 r.; niezwłocznie też przystąpiono do odgruzowania terenów targowych. W dniu 12 kwietnia 1946 r. Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów postanowił, że "corocznie w początkach maja, poczynając od 1947 r., mają być organizowane Międzynarodowe Targi Poznańskie, mające charakter stałej imprezy, ujmującej całokształt życia gospodarczego kraju i nawiązującej stosunki Polski z zagranicą" . Reaktywowaniu Targów w Poznaniu sprzyjał fakt, że stolica Wielkopolski skupiała silny potencjał wytwórczy, przewozowy, handlowy oraz usług kulturalnych i rekreacyjno-socjalnych. Szczególny walor stanowi jej centralne położenie w obrębie dobrze rozgałęzionego układu komunikacyjnego. Poznań znacznie umocnił swoją pozycję jednego z najważniejszych ośrodków handlowych w kraju. Spełnianie tej roli umożliwia bądź ułatwia jego położenie na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacji osobowej i przewozu towarów. Spełnia więc rolę ośrodka ruchu tranzytowego z rozbudowaną siecią magazynów i składnic towarowych. Pełnienie tej roli umożliwia rozwinięty system dróg, kolei, układ szos, port rzeczny i port lotniczy. Z Foznania rozchodzą się promieniście w dziesięciu kierunkach linie kolejowe o znaczeniu regionalnym, ogólnokrajowym i międzynarodowym. W 1946 r. przystąpiono do odbudowy zdewastowanych terenów i obiektów targowych, która w zasadzie została zakończona w 1950 r., łącznie z pewną rozbudową oraz zagospodarowaniem nowej powierzchni otrzymanej od władz miejskich. Tereny targowe uległy w tym okresie podwojeniu (w porównaniu ze stanem przedwojennym) i obejmowały w 1950 r. łącznie 225 000 m 2 (w 1939 r. - 96 800 m 2 ), wysuwając się tym samym do grupy targów o największej powierzchni ekspozycyjnej w Europie. Dzięki szybkiej odbudowie kilku hal oraz uporządkowaniu przyległych terenów można było już we wrześniu 1946 r. zorganizować pierwszą imprezę wystawienniczą - Krajowe Targi Jesienne pod nazwą "Odzież i Dom". Ekspozycja ta, bardzo skromna zarówno pod względem zajmowanej powierzchni jak i reprezentowanych na niej branż towarowych (włókiennicza, skórzana, drzewna, budowlana, ceramiczna, spożywcza oraz artykułów różnych) stanowiła jednak manifestację żywotności oraz prężności produkcyjnej młodego państwa ludowego, które mimo iż odziedziczyło gospodarkę narodową najbardziej w Europie zdewastowaną przez okupanta, potra fiło jednak w nowych warunkach ustrojowych szybko zorganizować produkcję dH zaspokojenia najpilniejszych potrzeb swego społeczeństwa. Ekspozycja cieszyła się dużym zainteresowaniem, zwiedziło ją mimo trudności komunikacyjnych około 100 000 osób i zakończyła się wielkimi, jak na ówczesne stosunki, obrotami handlowymi. Jej sukces stanowił dodatkowy argument przemawiający za szybkim reaktywowaniem działalności targowej oraz przyczynił się dc przyspieszenia dalszej odbudowy zniszczonych terenów targowych. Pierwsze w Poisce Ludowej, a kolejne XX Międzynarodowe Targi Poznańskie odbyły się w dniach od 26 kwietnia do 4 maja 1947 r. Przed organizatorami tej imprezy stanęły bardzo trudne zadania. Niezależnie od funkcji gospodarczej, polegającej na zaprezentowaniu oferty handlowej i ułatwieniu zawierania transakcji towarowych, XX Międzynarodowe Targi Poznańskie miały do spełnienia ważne zadanie polityczne. Polegało ono na przeciwstawieniu się fałszywym informacjom wrogich ośrodków o sytuacji w Polsce, a w szczególności o postępach w jej gospoj 1 Pawilon Międzynarodowych Targów Poznańskich u zbiegu ulic Roosevelta i S wskiego. Rok 1945darce. Targi spełniały też zadanie społeczne poprzez prezentowanie zwiedzającym efektów odbudowy i rozwoju gospodarki Polski Ludowej. W XX Międzynarodowych Targach Poznańskich, obejmujących powierzchnię wystawową wynoszącą około 19 000 m«, wzięło udział 1604 wystawców, z tego 108 zagranicznych, reprezentujących jedenaście państw. Targi trwały dziewięć dni i cieszyły się wielkim zainteresowaniem zwiedzających, których liczba wyniosła ponad 350 000 osób. Pomyślny przebieg miały również Targi w latach 1948 - 1949. Znacznemu zwiększeniu uległa powierzchnia ekspozycyjna oraz liczba wystawców zagranicznych i krajowych, nie mówiąc już o zwiedzających. Zanotowano też dalszy wzrost zawartych transakcji handlowych. Pomimo pomyślnej realizacji zadań Planu Trzyletniego (1947 - 1949), Polska należała jeszcze do krajów słabo rozwiniętych gospodarczo. Konieczne było podjęcie przyśpieszonego rozwoju podstawowych gałęzi gospodarczych kraju, pożądany był dalszy rozwój wymiany międzynarodowej, któremu na przeszkodzie stanęło jednak embargo stosowane jako wyraz zimnej wojny wobec państw socjalistycznych. Dyskryminacyjne ograniczenia handlowe państw kapitalistycznych wobec państw obozu demokracji ludowej spowodowały m. in., że stosunki handlowe Polski ograniczały się praktycznie do rynku socjalistycznego. Rząd doszedł do wniosku, że prawidłowe kształtowanie się tych stosunków nie wymaga pośrednictwa targowego. Przygotowane już XXIV Międzynarodowe Targi Poznańskie, które miały się odbyć w 1951 r., decyzją rządową zostały odwołane. Przerwa w organizowaniu Międzynarodowych Tafgów Poznańskich trwała pięć lat. Eksperci handlu zagranicznego wiedzieli, że wstrzymanie Międzynarodowych Targów nie mogło mieć charakteru trwałego. Rów Henryk Sitarek Moment po otwarciu Międzynarodowych Targów Poznańskich w 1948 r. meż w sytuacji istnienia dwóch systemów światowych - socjalistycznego i kapitalistycznego - mogły się one przyczyniać do umocnienia pokojowego współżycia między narodami. Stosunkowo szybki rozwój wymiany handlowej, której w znacznym stopniu sprzyjała poprawa stosunków międzynarodowych, stanowił istotny czynnik wpływający na przyspieszenie decyzji w sprawie reaktywowania Międzynarodowych Targów Poznańskich. XXIV Międzynarodowe Targi Poznańskie, zamiast w 1951 "roku, zorganizowano w 1955 r. Reaktywowanie Targów miało miejsce w ostatnim roku realizacji Planu Sześcioletniego (1950 - 1955), który stanowił przecież pierwszy wielki krok na drodze socjalistycznej industrializacji kraju. XXIV Międzynarodowe Targi Poznańskie stanowiły ponadto doskonałą okazję do zaprezentowania dorobku dziesięciolecia Polski Ludowej, z którym zapoznała się rekordowa liczba zwiedzających - 1 min 300 tys. osób. Zadziwiał jednak nie tylko propagandowy aspekt XXIV Międzynarodowych Targów Poznańskich. Impreza ta różniła się od poprzednich przede wszystkim przewagą handlowego charakteru polskiej ekspozycji, obrazującej zasadniczy postęp w poziomie uprzemysłowienia kraju, jaki dokonał się w ciągu minionego dziesięciolecia. XXIV Międzynarodowe Targi Poznańskie zakończyły się dużym sukcesem. Zawarto na nich przez polskie centrale handlu zagranicznego liczne transakcje eksportowo-importowe z przedsiębiorstwami czterdziestu krajów. Około 60% tych transakcji stanowiły umowy zawarte z przedsiębiorstwami kapitalistycznymi. Tak więc Międzynarodowe Targi Poznańskie znowu stały się jednym z najważniejszych narzędzi promocji polskiego handlu zagranicznego. O rozwoju Międzynarodowych Targów Poznańskich świadczy również wzrost udziału wystawców zagranicznych. W tym zakresie pobite zostały wszelkie dotychczasowe rekordy. W latach 1955 - 1960 liczba biorących udział w Międzynarodowych Targach Poznańskich wystawców uległa niemal potrojeniu (z 425 w 1955 r. do 1216 w 1960 r.)i a liczba reprezentowanych państw wzrosła z dwudziestu czterech do pięćdziesięciu pięciu. Targi stawały się coraz bardziej niezbędnym instrumentem polskiego handlu zagranicznego; cenionym miejscem kontaktów handlowych oraz doskonałym źródłem informacji techniczno-handlowej. Podkreślić należy fakt, że wyprzedzając wiele innych znanych w Europie targów m'T1zynarodowych, już w 1958 r. zorganizowane zostało, we współpracy z Naczelną Organizacją Techniczną, Biuro Informacji Technicznej. Placówka ta ułatwia wielu tysiącom inżynierów i techników polskich zapoznawanie się z naj nowszymi osiągnięciami techniki na świecie. Działalność Biura polega m. in. na organizowaniu specjalistycznych konferencji i sympozjów, na których przedstawiciele wielu dziedzin i branż z różnych krajów świata zapoznają polskich specjalistów ze swoimi osiągnięciami. Biuro wydaje też szereg opracowań ("Biuletyn Nowości Technicznych''', "Przekroje Branżowe") na potrzeby środowisk dziennikarskich oraz licznych zakładów przemysłowych kraju. Należy też wspomnieć o Targach Książki, które po raz pierwszy zorganizowane zostały w 1956 r. w ramach Międzynarodowych Targów Poznańskich. Zajmowały one wówczas skromną powierzchnię 650 m 2 , na której dwadzieścia jeden wystawców zagranicznych, reprezentujących około sześciuset wydawnictw, przedstawiło ofertę zawierającą 15 000 tytułów książek. W 1957 r. Targi Książki zorganizowano ponownie w Poznaniu. Od 1958 r. przeniesiono je do Warszawy, za czym przemawiało szereg istotnych argumentów, m. in. to, iż w Warszawie mają swoją siedzibę największe krajowe wydawnictwa i księgarnie wydawnictw importowanych. W latach 1961 - 1970 nastąpił dalszy poważny rozwój Międzynarodowych Targów Poznańskich. Zwiększeniu uległa powierzchnia ekspozycyjna; nastąpił kilkakrotny wzrost liczby wystawców krajowych i zagranicznych. Należy ponadto dodać, że wystawcy zagraniczni w 1970 r. reprezentowali zupełnie inny typ przedsiębiorstw aniżeli ci, którzy odwiedzili Targi w latach czterdziestych i pięćdziesiątych. Miejsce dawnych drobnych producentów, właścicieli małych fabryczek i warsztatów rzemieślniczych zajęły duże przedsiębiorstwa kapitalistyczne i koncerny przemysłowe. W Międzynarodowych Targach Poznańskich uczestniczą wszystkie najbardziej znane firmy światowe. Poza tym uderza wysoki udział wystawców zagranicznych; w całym omawianym okresie zajmowali oni znacznie ponad 5P/o> powierzchni ekspozycyjnej, a chętnie zajęliby jeszcze więcej. Międzynarodowe Targi Poznańskie w Polsce Ludowej stały się ważnym instrumentem realizacji polityki współpracy państw wspólnoty socjalistycznej, której w szczególności sprzyjało powołanie w 1949 r. Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarcze'" jako organizacji inicjującej i organizującej wymianę doświadczeń gospodarczych, wzajemną pomoc techniczną, dostawy surowców, żywności, maszyn, urządzeń i wielu innych towarów. Każde kolejne Międzynarodowe Targi Poznańskie stanowią swego rodzaju ilustrację osiągniętych efektów w zakresie międzynarodowego socjalistycznego podziału pracy, koordynacji narodowych planów gospodarczych i rozwoju obrotów handlowych między krajami członkowskimi Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Rynek krajów Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej ma dla polskiej gospodarki szczególne znaczenie. N a nim realizujemy ponad 60% obrotów handlu zagranicznego. Jego udział w ogólnej kwocie transakcji zawartych w trakcie poszczególnych Międzynarodowych Targów Poznańskich jest jeszcze wyższy i wynosi około 80 %. Problematyka handlu zagranicznego już od szeregu lat - przede wszystkim Henryk Sitarekjednak w obecnym okresie - stanowi przedmiot szczególnej uwagi rządu. Jest to rzeczą naturalną, nigdy bowiem dotąd handel zagraniczny nie odgrywał tak ważnej roli w rozwoju gospodarki polskiej i nigdy też od handlu zagranicznego nie zależało tak wiele, jak obecnie. Zgodnie ze strategią dynamicznego rozwoju kraju, przyjętą na VI i VII Zjazdach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, współpracę gospodarczą z zagranicą uznano za jeden z najważniejszych czynników rozwoju produkcji, modernizacji przemysłu i wzrostu dochodu narodowego. Również przed Międzynarodowymi Targami Poznańskimi, stanowiącymi jeden z podstawowych czynników promocji polskiego handlu zagranicznego, postawione zostały nowe i znacznie większe zadania. Będą one polegać przede wszystkim na stwarzaniu optymalnych warunków dla efektywnej prezentacji polskiej oferty eksportowej i kooperacyjnej oraz dla dalszej racjonalizacji porozumień importowych. Poznańskie imprezy targowe przebiegają według zmienionego w stosunku do lat ubiegłych programu organizacyjnego. Zmiana ta polega przede wszystkim na rezygnacji z organizowania - z uwagi na ich tradycyjną formułę organizacyjną - dwóch oddzielnych imprez wielobranżowych: Międzynarodowych Targów Technicznych i Międzynarodowych Targów Jesiennych oraz zastąpieniu ich jedną (organizowaną zawsze w czerwcu) centralną imprezą międzynarodową o rozszerzonym zakresie towarowym, ustalonym zgodnie z aktualną polityką specjalizacji proeksportowej. Rozszerzenie zakresu towarowego pociąga za sobą wzrost zapotrzebowania wystawców polskich i zagranicznych na powierzchnię ekspozycyjną, w związku z czym zachodzi konieczność włączenia - poza terenami macierzystymi - kilku dodatkowych obiektów, znajdujących się w różnych punktach miasta. W świecie obserwuje się obecnie coraz wyraźniej zjawisko przeobrażenia form i celów działalności wystawienniczo-targowej. Zmiany te zmierzają przede wszystkim w kierunku specjalizacji poszczególnych imprez targowych. Wyraża się to głównie w organizowaniu coraz większej liczby tzw. salonów branżowych, służących przede wszystkim potrzebom środowisk profesjonalnych (handlowców, techników i inżynierów, producentów). Uczestnicy salonów mają okazję zapoznać się z możliwie pełną ofertą eksportową i kooperacyjną, stanowiącą także najbardziej aktualną prezentację osiągnięć w danej branży, dziedzinie produkcji bądź wybranym temacie, poświęconym określonej problematyce społeczno-gospodarczej (ochrona środowiska naturalnego, ochrona ludzi w procesie pracy, ochrona zdrowia i in.). Imprezy specjalistyczne stawiają w stosunku do wystawców wyższe wymagania. dotyczące zarówno treści ekspozycji, jak i jej formy. Wymagana jest przede wszystkim rzeczowa i pełna informacja, bez której fachowa ocena eksponowanych towarów byłaby niemożliwa. Takie kierunki ewolucji międzynarodowego wystawiennictwa, które stanowią zresztą wynik występujących obecnie procesów specjalizacji w rozwoju techniki i gospodarki w świecie, odpowiadają również potrzebom naszej gospodarki. Polska także stawia na specjalizację proeksportową określonych kompleksów towarowych. Międzynarodowe Targi Poznańskie swój profil wystawienniczy dostosowały do tendencji światowych i aktualnych potrzeb gospodarki narodowej. Od 1976 r. konsekwentnie realizuje się założenia programowe polskiego handlu zagranicznego, zainteresowanego poziomem, jaki prezentują potencjalni dostawcy oraz firmy konkurencyjne. Niezależnie od czerwcowej imprezy centralnej, stanowiącej obecnie dominantę corocznego programu wystawienniczego Międzynarodowych Targów Poznańskich, dostępnej zarówno dla profesjonalistów, jak i szerokich rzesz publiczności, realizowany jest bogaty program różnego rodzaju międzynarodowych imprez specjalistycznych, odbywanych w różnych okresach roku i na ogół w cyklach dwu Po otwarciu Międzynarodowych Targów Poznańskich w roku 1977. Ekspozycję zwiedza delegacja partyjno-rządowa z I sekretarzem Komitetu Centralnego Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej Edwardem Gierkiem i premierem Piotrem Jaroszewiczem (w środku grupy) w towarzystwie (z lewej) I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Jerzego Zasady, ministra handlu zagranicznego i gospodarki morskiej Józefa Olszewskiego i Henryka Sitarka - dyrektora Międzynarodowych Targów Poznańskich (z prawej) letnich. Są to: Salon Aparatury i Sprzętu Medycznego oraz Farmaceutyków "SaImed"; Salon Maszyn Włókienniczych, Odzieżowych i Obuwniczych "In ter masz"; Salon Techniki Pakowania i Magazynowania "Taropak" ; Salon Techniki Biurowej "In terbi uro"; Salon Maszyn i U rządzeń Służących Ochronie Środowiska N a turalnego "Komex"; Salon Urządzeń i Sprzętu Służącego Ochronie Człowieka w Procesie Pracy "Secura" i wiele innych. Chodzi w sumie o to, aby do 1980 r. specjalistycznymi salonami objąć wszystkie branże interesujące wybrane dziedziny gospodarki narodowej. Poza imprezami o charakterze międzynarodowym, Międzynarodowe Targi Poznańskie rozwijają szeroką działalność w zakresie różnego rodzaju pokazów, imprez artystycznych, wystaw, giełd, kiermaszy i targów o zasięgu lokalnym lub krajowym. Wszystkie one odgrywają inspirującą rolę w życiu kulturalnym i gospodarczym regionu lub kraju. Stosunkowo największe znaczenie posiadają Targi Krajowe. Spełniają one wielorakie zadania polegające m. in. na: prezentowaniu aktualnych możliwości produkcyjnych polskiego przemysłu w zakresie dóbr konsumpcyjnych; stwarzaniu sei Henryk Sitarekś1ejszej współpracy pomiędzy producentami i aparatem handlu, a zwłaszcza do zawierania korzystnych transakcji handlowych w oparciu o wzory wybrane z szerokiej gamy propozycji przedstawionych kompleksowo przez praktycznie wszystkich producentów poszczególnych branż wytwórczości; pobudzaniu i ożywianiu współzawodnictwa pomiędzy poszczególnymi producentami, i to zarówno w zakresie wzornictwa, różnorodności asortymentowej, estetyki, funkcjonalności, niezawodności, nowoczesności i jakości wykonania produkcji; inicjowaniu produkcji wyrobów poszukiwanych na rynku, inicjowaniu podejmowania produkcji nowości, m. in. w oparciu o najciekawsze rozwiązania krajowe i wzory zagraniczne; umożliwianiu sondażu opinii publicznej, reprezentowanej przez wielotysięczne rzesze zwiedzających, prasę fachową, przedstawicieli instytutów wzornictwa, instytucji kontrolnych itp. Targi Krajowe zostały powołane przez Radę Ministrów w 1957 r., m. in. w związku z przemianami wprowadzanymi przez rząd w ramach programu polityki gospodarczej. Decyzja ta stanowiła konkretną próbę usprawnienia funkcjonowania naszego handlu wewnętrznego. Targi Krajowe na ogół dobrze służą gospodarce narodowej. Przede wszystkim przyczyniły się do znacznego ożywienia wymiany towarowej. Na Targach "Wiosna 58" suma zarejestrowanych obrotów handlowych wyniosła 935 min zł, natomiast na Targach "Jesień - 77" - przekroczyła kwotę 120 mld zł. Wywarły także znaczny wpływ na usprawienie współpracy handlu z przemysłem. Mimo iż poziom tej współpracy odbiega jeszcze od ideału, to jednak nie da się zaprzeczyć, że żądania handlu, poparte masowo wyrażaną opinią szerokich rzesz zwiedzających, są z każdym rokiem coraz bardziej uwzględniane przez poszczególne przedsiębiorstwa produkcyjne. Dzięki Targom Krajowym aparat handlu ma możliwość zapoznać się w jednym miejscu i czasie z szeroką ofertą towarowi} polskiego przemysłu, reprezentującą praktycznie wszystkich wytwórców (bądź ich zrzeszenia) ze wszystkich regionów kraju. Ma to niewątpliwy wpływ na trafność wyboru potrzebnej masy towarowej i na poziom kosztów związanych z poszukiwaniem i organizacją dostaw towarowych. N owoczesne targi, aby mogły prawidłowo spełniać podstawowe funkcje, winny dysponować odpowiednią bazą terenów i obiektów targowych. Część obiektów Międzynarodowych Targów Poznańskich, zwłaszcza wybudowanych przed kilkudziesięcioma laty, takim wymogom nie odpowiada. Zgodnie z decyzjami władz centralnych szczegółowy program modernizacji i rozbudowy Międzynarodowych Targów Poznańskich wprowadzany jest stopniowo w życie. Trzeba jednak dodać, że na terenach "macierzystych" istnieją tylko ograniczone możliwości budowy nowych obiektów, w związku z czym władze wojewódzkie i miasta przewidziały tereny rezerwowe. Międzynarodowe Targi Poznańskie dysponują obecnie powierzchnią wystawienniczą 155 000 m 2 (w tym 100 000 m 2 krytej). Ich rozwój następował przy minimalnym zaangażowaniu własnych środków inwestycyjnych, natomiast przy stosunkowo znacznym zaangażowaniu środków zagranicznych. Obecnie Międzynarodowe Targi Poznańskie należą do targów o najbogatszej historii i najbardziej ugruntowanej pozycji wśród średnich i wielkich imprez targowych na świecie. Tętnią one bardzo intensywnym życiem, świadcząc gospodarce narodowej, a przede wszystkim polskiemu handlowi zagranicznemu i wewnętrznemu wielorakie i niezwykle cenne usługi.