ALEKSANDER STROZYK POZNAŃSKI KOMBINAT BUDOWLANY W LATACH 1972-1975 PierwszY, oddany do ." "" ii-ń-tjyt, · , " . ROSNĄCE potrzeby mieszkaniowe Poznania oraz długi okres wyczekiwania na przydział mieszkań zmusiły władze do zwiększenia potencjału produkcyjnego Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa. Dwie wytwórnie prefabrykatów wielkopłytowych na budowach Nowej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje" i Zespołu Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady", mimo ich modernizacji, nie były w stanie zaspokoić potrzeb uprzemysłowionego budownictwa. Zjednoczenie, przy poparciu władz politycznych i gospodarczych, rozpoczęło starania o wzniesienie w Poznaniu tzw. fabryki domów czyli wielkiego kombinatu budowlanego - wytwórni gotowych elementów domów mieszkalnych. W grudniu 1968 r. Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Poznaniu wskazał teren pod budowę fabryki położony w rejonie Suchego Lasu - Piątkowa między ulicami: Sucholeską - Obornicką - Strzeszyńską i Kosowską K 1 Rozporządzeniem Rady Ministrów z 30 XI 1972 r. włączono z dniem 1 I 1973 r. do obszaru Poznania część wsi Suchy Las (110 ha) i Koziegłowy (169 ha). "Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolite] Ludowej", nr 50 z dnia 5 XII 1972 r., poz. 323. Aleksander Stróiyk Na wniosek Zjednoczenia Wojewódzka Komisja Planowania Gospodarczego w dniu 9 lipca 1969 r. zaopiniowała pozytywnie projekt lokalizacji ogólnej, a minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych potwierdził przyjęcie postulatów Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w sprawie zabezpieczenia mocy produkcyjnej dla budownictwa ogólnego na lata 1971 - 1975, zapewniając "budowę zakładu produkcji elementów budowlanych w rejonie Poznania (Suchy Las) w latach 1973- 1975" 2. Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych zawiadomiło Poznańskie Zjednoczenie Budownictwa o decyzji budowy w latach 1972 - 1973 Przemysłowej Wytwórni Elementów Wielkopłytowych - "Fabryki Domów" systemu szczecińskiego, wyznaczając na generalnego dostawcę Przedsiębiorstwo Dostaw Eksportowych Wytwórni Betonów "Fabex-Zremb" w Warszawie, a na generalnego projektanta - Biuro Projektów Przemysłu Betonów "Biprodex" (Warszawa). Tak rozpoczyna się właściwa historia budowy ważnego i potrzebnego miastu obiektu 3 . W oparciu o dotychczasowe uzgodnienia, Zarząd Inwestycji Produkcyjnych Zjednoczenia rozpoczął przygotowania do realizacji inwestycji nadając budowie wewnętrzny priorytet jako jednej z poważniejszych inwestycji regionu. Nieliczna obsada Zarządu pod kierownictwem inż. Krysty Hofman, przy dużym zaangażowaniu osobistym naczelnego inżyniera Zjednoczenia mgra inż. Leszka Ganowicza, oprócz bieżących zadań rozpoczęła działalność inwestorską polegającą na udzielaniu zleceń, uzgodnień programu, rozeznania prawnej własności terenów, warunków uzbrojenia terenów, dalszych opinii koordynacyjnych itp. Założeniem generalnym było wybudowanie zakładu o zdolności wytwarzania około 120 000 m 3 elementów prefabrykowanych dla montażu 13 000 izb mieszkalnych rocznie 4. Takie wymogi spełniały "fabryki domów" systemu szczecińskiego, dla których projekt technologiczny opracował moskiewski Instytut "Giprostrommasz" przy współpracy Biura Projektów Przemysłu Betonów "Biprodex" w Warszawie. Wyposażenie zakładu w maszyny i urządzenia wynikające z projektu technologicznego opracowanego przez stronę radziecką oparto o dostawy importowe ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz o dostawy krajowe. Ciężar całkowity wyposażenia technologicznego miał wynieść 3360 ton, z czego 30% z dostaw krajowych. Podobne "fabryki domów" zostały uprzednio zbudowane w Łodzi, Bydgoszczy, Gdańsku i Warszawie. Strona radziecka opracowała technologię dla głównego budynku produkcyjnego składającego się z betonowni, zbrojami, oddziałów produkujących elementy, laboratorium i warsztatu mechanicznego; natomiast Biuro Projektów Przemysłu Betonów "Biprodex" - pozostałe oddziały wytwórni oraz sposób adaptacji zakładu do pracy trzyzmianowej. Wykonanie projektów części budowlano-instalacyjnej Biuro zleciło Centralnemu Ośrodkowi Badawczo-Projektowemu Budownictwa Przemysłowego "Bistyp" w Warszawie. Program produkcji fabryki przygotowano w Biurze Projektowo- Badawczym Budownictwa Ogólnego Miastoprojekt- Poznań. Program zamierzenia inwestycyjnego poza "fabryką domów" obejmował: budowę kombinatu wraz z zapleczem, tj. budynkiem mieszkalnym dla pracowników związanych z ruchem ciągłym, hotelami robotniczymi, stołówką, bazami (sprzętu i magazynową). Wobec wyznaczenia przez Mi 2 Pismo z dnia 8 III 1971 r. 3 Pismo Ministerstwa Budownictwa z dnia 10 VII 1971 r. Prezydium Rady Narodowej w Poznaniu pismem z dnia 30 VI 1971 r. potwierdziło decyzją z dnia 18 II 1968 r. o wskazaniu terenu, zaś dnia 8 IX 1971 wydało decyzję Nr 24/71 o ustaleniu lokalizacji. 4 Odpowiada to liczbie 3700 mieszkań o łącznej powierzchni 180 (XX) m!. Kombinat Budowlany Jr 'WH . -- -,F* Montaż głównego budynku produkcyjnego. Maj 1973 r. nisterstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych generalnego projektanta i generalnego doistawcy jedynie dla "fabryki domów", inwestor był zmuszany do zlecenia pozostałych projektów i realizacji dostaw bezpośrednim jednostkom projektowania i dostawcom. Zamierzenia inwestycyjne w fazie prac przedprojektowych i założeń techniczno-ekonomicznych podzielono na zadania inwestycyjne (Tabela 1). Zbrojenie fundamentów pod silosy do cementu. Maj 1973 r. Stróżyk Tabela 1 ZAMIERZENIA INWESTYCYJNE (faza wstępna) Wartość w milioSymbol N azwa zadania nach złotych I Obiekty towarzyszące i wspólne 139,5 11 Fabryka Domów 455,0 III Zaplecze socjalno-usługowe 106,0 IV Zaplecze przedsiębiorstwa budowlanego 54,5 V Budynek mieszkalny (awaryjny) lU VI Ośrodek rekreacyjny 34,5 Razem: 800,7 Po wnikliwej analizie i poprawkach dyrektor Zjednoczenia zatwierdził w dniu 18 grudnia 1972 r. zbiorcze zestawienie kosztów przedsięwzięcia na łączną wartość 751 619 900 zł. W toku realizacji inwestycji nastąpiły dalsze istotne zmiany składników kosztów zatwierdzonych w fazie założeń techniczno-ekonomicznych, a osiąganych w procesie inwestycyjnym. Ujawniono rezerwy finansowe w zadaniu I i II; wygospodarowano środki na zadaniu V, co pozwoliło na rozszerzenie zakresu rzeczowego zadania I i II o obiekty przewidywane do realizacji w zadaniu IV oraz które umożliwiły wprowadzenie nowego zakresu rzeczowego: budowę nie przewidzianej uprzednio hali kompletacji dostaw. Ostatecznie decyzją dyrektora Zjednoczenia z dnia 29 grudnia 1973 r. zatwierdzony został koszt przedsięwzięcia na 704 114 000 zł. Układ rodzajowy nakładów zawiera Tabela 2. Równolegle prowadzone były prace projektowe, a na placu budowy budowlano-montażowe. Jedynie takie działanie mogło zapewnić uruchomienie fabryki w skróconym terminie. Ogólny widok "fabryki domów". Maj 1975 r. PROJEKTANCIlnz. Jan Komorowski generalny projektant Z Biura Projek tów Przemysłu Betonów "Biprodex" mgr lnz. Witold Konieczny - kierownik pracowni technologicznej Z Biura Projektowi Przemyślu Betonów "Biprodex"mgr inż. Bronisław Gawryluk - główny projektant Z Centralnego Ośrodka Badawczo- Projektowego Budownictwa Przemysłowego "Bistyp " SI SI BTHHSI HIO mgr inż. Jerzy Fabianowski - Z Centralnego Ośrodka Badawczo- Projektowego Budownictwa Przemysłowego "Bistyp " mgr znz. arch. Henryk Kara - główny projektant Z Biura P rojektowo- Badawczego Budownictwa Ogólnego "Miastoprojekt Poznań" plastyk Jerzy Muszyński Z Biura Projektowo- Badawczego Budownictwa Ogólnego "Miastoprojekt Poznań" Z dniem 31 grudnia 1971 r. ze względów organizacyjnych przekształcono Zarząd Inwestycji Produkcyjnych Zjednoczenia z jednostki wydzielonej w Wydział Inwestycji. Dla spraw związanych z przygotowaniem budowy fabryki utworzono Zespół Specjalistów w osobach: inż. Alojzy Konieczka, inż. Aleksander Stróżyk oraz radca prawny mgr Włodzimierz Marcinowski. Po pewnym czasie w skład zespołu wszedł technik budowlany Jerzy Ignaczak. W okresie od l stycznia do końca września Aleksander Stróżyk Tabela 2 UKŁAD NAKŁADÓW PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (w tysiącach złotych) Wartość w tym Zadanie Składnik kosztów ogółem I roboty zakupy inne nakłady I Obiekty towarzyszące i wspólne 108 982 80 740 9 567 18 675 II Fabryka Domów 561 246 263 395 212 224 85 627 V Budynek mieszkalny 10 699 9 575 , 350 774 Razem: 680 927 353 710 222 141 105 076 VI Ośrodek szkoleniowo - rekreacyjny* 23 187 16 916 2 236 4 035 Ogółem: 704 114 370 626 224 377 109 111 * Ośrodek szkoleniowo-rekreacyjny w Łeknie k. Zaniemyśla finansowany był z innych źródeł 1972 r. zespół zlecił opracowanie założeń techniczno-ekonomicznych, projektów technicznych wszystkich branż, zapewnił wykonanie robót oraz przygotowanie placu budowy do przekazania generalnemu wykonawcy. W końcu 1971 r. Centralny Ośrodek Badawczo-Projektowy Budownictwa Przemysłowego "Bistyp" iprzedłożył trzy warianty planu zagospodarowania. W oparciu o wariant trzeci opracowano szczegółowy plan zagospodarowania kombinatu. Pod budowę należało wykupić ziemię od trzydziestu różnych właścicieli oraz przejąć dwadzieścia pięć działek od Skarbu Państwa. W maju 1972 r. w trakcie badania gruntów pod względem ich wytrzymałości okazało się, że w północnej części terenu leżą grunty nie nadające się pod budowę zaprogramowanych tam obiektów, zaś osiedle domków jednorodzinnych położone na południowej krawędzi placu budowy ograniczało możliwości swobodnego lokalizowania obiektów fabryki. Zmusiło to do zmiany planu zagospodarowania przestrzennego. Inż. Jerzy Fabianowski dokładnie określił granicę zasięgu słabych gruntów. N a podstawie jego mapy zlokalizowano ostatecznie wszystkie obiekty kombinatu. Plan realizacyjny po przeprowadzeniu zmian został zatwierdzony decyzją Wydziału Budownictwa, Urbanistyki i Architektury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Po ;naniu z dnia 17 lipca 1972 r. Pierwszym wykonawcą na niezagospodarowanym jeszcze placu budowy było Poznańskie Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne, które wykonało ujęcie wody. Roboty były prowadzone od marca do lipca 1972 r. pod kierownictwem Floriana Szuberta i nadzorem inż. Alojzego Konieczki. Jednocześnie brygada Przedsiębiorstwa Robót Elektrycznych "Elekromontaż" doprowadziła kablem energię elektryczną. W połowie 1971 r. wykonanie robót budowlano-montażowych zgłoszono u generalnego wykonawcy, którym - decyzją Komisji Rozdziału Robót - zostało Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr 1. Kierownictwo budowy powierzono inż. Mieczysławowi Przyczynie. Wobec nie zakończonych robót na polach uprawnych, uzgodniono z właścicielami i generalnym wykonawcą, że przekazanie placu budowy nastąpi po dokonaniu przez rolników zbiorów; nastąpiło to w dniu 10 sierpnia 1972 r. Od tego dnia rozpoczęto roboty przy makromiwelacji terenu. W dniu 24 maja 1972 r. minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych określił cykl inwestycyjny budowy na dwadzieścia miesięcy. Cykl normatywny wynosił dwadzieścia siedem miesięcy. Równocześnie z budową fabryki należało tworzyć podstawy organizacji przedsię :Q Widok na portiernią, budynek administracyjny i stołówkę biorstwa budowlanego. Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych powołał Poznański Kombinat Budowy Domów, Przedsiębiorstwo w Budowie z tymczasową siedzibą przy ul. Ogrodowej 12 5 . W skład dyrekcji Kombinatu weszli: jako dyrektor - mgr inż. Jerzy Kujawski (poprzednio naczelny inżynier Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 3); pierwszy zastępca dyrektora, naczelny inżynier · - inż. Alojzy Konieczka (poprzednio dyrektor Konińskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego); zastępca dyrektora do spraw przygotowania i realizacji inwestycji - inż. Aleksander Stróżyk (poprzednio główny inżynier Zarządu Inwestycji Produkcyjnych Zjednoczenia); zastępca dyrektora, główny ekonomista - mgr Antoni Wojciechowski (poprzednio kierownik działu ekonomiki w Poznańskim Przedsiębiorstwie Budowlanym Nr 2); główny księgowy - mgr Marian Sygnet. Oprócz dyrekcji, obsadę kombinatu tworzyli: radca prawny mgr Włodzimierz Marcinowski, inspektor Jerzy Ignaczak oraz dwóch pracowników obsługi administracyjnej: Maria Magdanz i Danuta Wojajczyk. W celu terminowego zrealizowania zamierzenia, przyjęto taktykę konsekwentnego działania. W uzgodnieniu z jednostkami projektującymi i wykonawcami ułożono harmonogram wzajemnych powiązań w sposób umożliwiający wyeliminowanie robót prowizorycznych; przygotowanie zaplecza dla wykonawców i inwestora w sposób nie kolidujący z robotami zasadniczymi; uzbrojenie terenu przed robotami kubaturowymi; rozpoczęcie budowy obiektów towarzyszących przed zasadniczym zadaniem - obiektami "fabryki domów". Taka kolejność operacji była podyktowana stanem posiadanej dokumentacji technicznej, a także koniecznością zbudowania na czas magazynów dla urządzeń dostarczanych ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz zapewnienia dostawy energii na moment uruchamiania ciągów technologicznych "fabryki domów". Na budowie w Suchym Lesie prowadzono roboty zgodnie z obraną taktyką. Roz 5 Zarządzenie nr 161 z dnia l IX 1972 r. Aleksander Stróż K KIEROWNICTWO GRUPY SPECJALISTÓW RADZIECKICH Inź. Władimir Wasilieu) - główny mechanikznz. Wasilij Sidorów - kierownik grupy Wiktor Masjuta stars:ry inżynier poczęto od budowy bocznicy kolejowej, dróg dojazdowych, uzbrojenia terenu, budowy własnego zaplecza oraz magazynu na dostawy. »Na mocy zawartego w dniu 21 marca 1972 ar. kontraktu między Centralą Handlu Zagranicznego "Polimex-Cekop" a Wszechzwiązkowym Zjednoczeniem Eksportowo- Importowym "Technoexport" w Moskwie, pierwsze partie dostaw spodziewane były w Poznaniu pod koniec 1972 r. Do czasu zbudowania magazynu urządzenia importowane składowano na terenach Międzynarodowych Targów Poznańskich, bowiem pierwszy transport urządzeń nadszedł w dniu 23 października 1972 r. Właściwy sposób magazynowania otrzymywanych urządzeń i maszyn, możliwość swobodnego rozpakowania, wykonania prac konserwacyjnych, a w niektórych przypadkach próbnego montażu - potraktowano jako istotny warunek sprawnego montażu urządzeń i rozruchu fabryki. Budowę magazynu ukończono dnia 27 marca 1972 r., a do dnia 1 kwietnia przetransportowano otrzymane już maszyny i urządzenia z terenów targowych do magazynu dostaw oraz na utwardzony plac składowy, przekazany już do dyspozycji kombinatu w Suchym Lesie. Magazyn dostaw docelowo przewidziany został do składowania materiałów budowlanych w zapleczu przedsiębiorstwa budowlanego. Zimą 1972 - 1973 intensywnie przygotowano się do wykonania zadania drugiego - do budowy "fabryki domów". Był to podstawowy cel roku 1973. Budowę hali produkcyjnej rozpoczęto dnia 1 kwietnia 1973 r. Generalny wykonawca opracował szczegółowy harmonogram robót i uzgodnił go z uczestnikami procesu inwestycyjnego. Inwestor zabiegał o dostawy maszyn i takich urządzeń jak kotły, wentylatory, cyklony, pompy, suwnice. Decyzja o generalnym dostawcy obejmowała jedynie maszyny i urządzenia technologiczne - a grupa urządzeń tzw. dostawy inwestorskie obciążyła służbę wyposażenia inwestycyjnego w kombinacie. Nie był to łatwy odcinek pracy. Jednak osobiste zaangażowanie ludzi tam pracujących, jak np. Henryk Kocik, Marian Napierała, Maria Worsław, Tadeusz Wydmuch sprawiło, że pozyskano w porę wszystkie niezbędne do uruchomienia fabryki maszyny i urządzenia. Wykonawcy pokonywali również trudności w zaopatrzeniu materiałowym, brak specjalistycznego sprzętu i środków transportowych oraz niedobory w zatrudnieniu. W celu lepszego wykorzystania posiadanych środków oraz operatywnej koordynacji powołano w dniu 6 lutego 1973 r. Radę Budowy w składzie: przewodniczący Kombinat Budowlany Wnętrze stołówki · pracowniczej -- mgr Inz. Jerzy Hein - naczelny inżynier Zjednoczenia Budownictwa Przemysłowego "Zachód" we Wrocławiu; zastępca przewodniczącego - mgr inż. Andrzej Stankowski - zastępca dyrektora do spraw rozwoju i przygotowania produkcji Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa; sekretarz - inż. Teresa Mikorzewska z Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr 1; członkowie: mgr inż. Aleksander Bentkowski, mgs inż. Tadeusz Glinkowski, mgr inż. Jan J ackowski, inż. Jan Komorowski, mgr inż. Jerzy Kujawski, mgr inż. Alojzy Łuczak, mgr inż. Włodzimierz Madajewski, mgr inż. Bogumił Reyman, Kazimierz Rowicki, mgr inż. Jerzy Wojczyński. Pierwsze posiedzenie Rady odbyło się w dniu 19 lutego Załoga Kombinatu w pochodzie pierwszomajowym w roku 1975 Aleksander Stróżyk 1973 r., następne odbywały się regularnie iraz w miesiącu. W okresie szczególnego nasilenia robót posiedzenia Rady zwoływano częściej. Łącznie odbyło się dwadzieścia sześć spotkań o charakterze roboczym. W dniu 16 maja 4973 r. przybyła na plac budowy pierwsza grupa specjalistów radzieckich, która miała sprawować nadzór nad montażem i uruchamianiem dostarczanych przez stronę radziecką maszyn i urządzeń. Przygotowano dla mich i ich rodzin mieszkania na Osiedlu Przyjaźni w Zespole Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady". Od pierwszych dni pobytu specjalistów radzieckich nawiązano z nimi owocną "współpracę, opartą na wzajemnej pomocy, wymianie doświadczeń i serdecznej przyjaźni między nimi a pracownikami kombinatu i wykonawcami. Przekazywali swe bogate doświadczenia zdobyte w toku budowy podobnych fabryk, nie ograniczali się do obowiązków wynikających z kontraktu. Pomagali na każdym odcinku budowy, a przede wszystkim przygotowywali urządzenia do szybkiego i sprawnego montażu. Każdy z nich wykazywał się wysokim poziomem przygotowania fachowego i zdolnościami organizacyjnymi. Od początku pracy w Poznaniu uczestniczyli we współzawodnictwie między pracującymi w Polsce grupami specjalistów radzieckich, uzyskując pierwsze miejsce. Specjaliści radzieccy brali udział w życiu społecznym załogi kombinatu, w uroczystościach z okazji świąt państwowych; wzbogacali treść zebrań organizacji politycznych i społecznych. Na stanowiskach pracy, w okresie szkolenia obsługi maszyn i urządzeń, służyli radą i opiekowali się młodymi robotnikami, wykazywali duże zainteresowanie problemami całego zakładu i udzielali pomocy w ich rozwiązywaniu. Postawą i życzliwym podejściem dawali świadectwo prawdziwej przyjaźni. Za zasługi w budowie Kombinatu zostali udekorowani Odznakami Honorowymi Miasta Poznania, Odznakami Honorowymi "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" oraz Złotymi Odznakami Związku Zawodowego Pracowników Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Byli to: mistrzowie Walentin Gutin i Wasilin Kurtienok, inżynier elektryk Jurij Łukianow, inżynier technolog Wadim Machnow, starszy inżynier mechanik Wiktor Masjuta, inżynier mechanik produkcji potokowej Anatolij Michejew, inżynier elektryk Piotr Paranin, kierownik grupy, inżynier Wasilij Sidorów (wszyscy z Moskwy); inżynier automatyki cieplnej Siergiej Sienczenko z Ust Kamienogorska; główny mechanik, inżynier Władimir Wasiliew z Tallina i inżynier mechanik Wasilij Zenkin z Moskwy. W dniu 1 października 1973 r. nastąpiła zmiana na stanowisku głównego kierownika budowy z ramienia generalnego wykonawcy; objął je inż. Aleksander Bentkowski. Roboty w Suchym Lesie prowadzono w kilku kierownictwach działających na poszczególnych odcinkach budowy. Natężenie robót w cyklu budowy ukazuje Tabela 3. Ofiarność pracujących załóg, wspólnie zainicjowane zobowiązania, uruchamianie dodatkowych bodźców w postaci nagród pieniężnych spowodowały, że odczuwany u wszystkich wykonawców niedobór pracowników został pokonany - co pozwoliło na osiągnięcie założonego postępu robót. Na specjalnym spotkaniu zorganizowanym z inicjatywy Sekretariatu Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (w miesiącu marcu 1974 r.) wszyscy realizatorzy inwestycji wraz z grupą specjalistów radzieckich podjęli zobowiązanie dla uczczenia jubileuszu XXX -lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Brzmiało ono: przekazać "fabrykę domów" do rozruchu technologicznego na dzień 22 lipca 1974 r. Zobowiązanie to zostało wykonane do dnia 19 lipca 1974 r., o czym złożono meldunek władzom wojewódzkim. Inwestor powołał komisję rozruchu pod kierownictwem inż. Zygmunta Goraja, w skład której wchodzili przedstawiciele przedsiębiorstw i służb Kombinatu. Ko Budowlany SŁUŻBA INWESTORSKA POZNAŃSKIE ZJEDNOCZENIE BUDOWNICTWA mar inź. Leszek Ganowicz zastępca dyrektora naczelnegoinź. Jerzy Brązert - dyrektor naczelnymgr inź. Andrzej Stankowski zastępca dyrektora naczelnego POZNAŃSKI KOMBINAT BUDOWLANY inź. Alojzy Konieczka - naczelny inżYnier, zastępca dyrektoramgr inź. jawski Jerzy Kudyrektor inź. Aleksander Stróźyk - zastąpca dyrektora do spraw inwestycji mgr Antoni Wojciechowski główny ekonomista, zastąpca dyrektoramgr Marian Sygnet główny księgowy inź. Zdzisław Gen dera główny energetyk Halina Weiss - kierownik szkolenia lnz. Wojciech Paluszkiewicz - dyrektor Zakładu Produkcji Prefabrykatówlnz. Leon - inspektor Rajewicz nadzoru Aleksander Stróiyk POZNAŃSKI KOMBINAT BUDOWLANYp j itu Ul Ul Stefan Majchrzak - instruktor nauki zawodu inż. Marian Leciejewski - inspektor nadzoru Marian Napierała - kierownik działu wyposażenia inwestycyjnego inż. Janina Przyczynek kierownik działu dokumentacji i odbiorów Jerzy 19naczak inspektor nadzoru Barbara Paczek starszy Inspektor do spraw rozliczeń POZNAŃSKI KOMBINAT BUDOWLANY Inż. Zygmunt Goraj kierownik komlsj I rozruchu [nz. Kazimierz Mazanklewlcz specjallsta do spraw automatyki Stanisław Pawlak - kierownik oddziału zbrojami Zakładu Produkcji Prefabrykatów Mirosław Rogalski - mistrz w Zakładzie ProdukcjI Prefabrykatów Roman Twardowski - konserwator urządzeń w Zakładzie Produkcji PrefabrykatówrP 1?ugeniusz C7ichoński brygadzista oddziałowy w ZakładzIe Produkcji Prefabrykatów mISJa przejmowała poszczególne urządzenia i linie technologiczne sukcesywnie począwszy od końca czerwca 1974 r. Z chwilą powołania kombinatu podjęto energiczne działanie w celu zwerbowania i przeszkolenia niezbędnej do rozruchu technologicznego załogi. W okresie ogólnego niedoboru pracowników, zwłaszcza produkcyjnych, werbunek musiał być prowadzony na zasadzie zapewnienia dobrych warunków pracy i by towó-socjalnych. Z tych względów już w założeniach budowy przewidziano m. in. stołówkę pracowniczą na terenie kombinatu wydającą 700 obiadów dziennie. Pierwszy obiad został wydany w dniu 2 września 1974 r. Od tego dnia pracownicy zatrudnieni w kombinacie oraz przedsiębiorstwach wykonawczych mogli korzystać ze stołówki. Dla załogi kombinatu stołówka przygotowuje również posiłki regeneracyjne oraz śniadania. Dla werbowanych pracowników zamiejscowych zbudowano dwa hotele robotnicze o łącznej liczbie 521 miejsc, z czego 218 przy ul. Grunwaldzkiej. Zakwaterowanie 2 Kronika Miasta Poznania Aleksander Stróżyk Tabela J PROCENTOWY UDZIAŁ PONIESIONYCH NAKŁADÓW W REALIZACJI ZADANIA I, III III OGóŁEM Rok Kwartał Poniesione nakłady j N arastająco od początku w procentach budowy w procentach 1972 IV 5,03 5,03 1973 I 5,45 10,48 II 9,32 19,80 III 7,06 26,86 IV 15,86 42,72 1974 I 8,78 51,50 II 15,33 66,83 III 13,80 80,63 IV 11,82 92,45* 1975 Niedoróbki 7,55 Razem: 100,00 * miesiące: październik i listopadpierwszych mieszkańców w hotelu przy ul. Grunwaldzkiej nastąpiło w dniu 8 maja 1974 r., a w hotelu w Suchym Lesie w dniu 1 września 1974 r. W rejonie hotelu, w południowej części terenów kombinatu, oddano do użytku w dniu 31 lipca 1973 x. tzw. budynek awaryjny. Przeznaczony on został dla pięćdziesięciu pracowników i ich rodzin, którzy związani są przede wszystkim z utrzymaniem fabryki w ruchu ciągłym. Siedzibę i zaplecze generalnego wykonawcy budowy i tymczasowy budynek administracyjny inwestora zbudowano w sposób umożliwiający (po zwolnieniu i dalszej rozbudowie) uzyskanie pomieszczenia dla zakwaterowania pracujących. We wrześniu 1973 r. zarząd kombinatu został przeniesiony z budynku Zjednoczenia przy ul. Ogrodowej do Suchego Lasu. Dla dowozu pracowników do pracy zakupiono dwa autobusy, dwa osinobusye oraz mikrobus Nysa. Zorganizowano zakładową linię komunikacyjną Suchy Las - Ogrodowa - Suchy Las, czynną dwa razy dziennie. Od dnia 31 marca 1974 r. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne uruchomiło regularną linię autobusową Nr 78 Edwardowo - Suchy Las. Niezależnie od działalności inwestycyjnej wynikającej z powołania "przedsiębiorstwa w budowie", kombinat rozpoczął również produkcję budowlano-montażową na placach budowy przyszłych osiedli. W związku z tym przyjmowano ludzi do pracy nie tylko w fabryce, lecz i zakładzie budowlanym. Wymagało to dodatkowych rozwiązań organizacyjnych wykraczających poza przewidziane pierwotnym programem, ale poprawiło wstępne warunki do wykonania przyszłych zamierzeń. Już w lutym 1974 r. rozpoczęto szkolenie pracowników dla obsady linii produkcyjnej w "fabryce domów" oraz dla montażu budynków na placu budowy. Kierownictwo sekcji szkolenia powierzono Halinie Weiss, a instruktorami szkolenia zawodu zostali Stefan Majchrzak i Stanisław Piotr. Korzystano przede wszystkim z możliwości przeszkolenia w istniejących już "fabrykach domów" w Bydgoszczy, gdzie wyszkolono trzydziestu sześciu operatorów suwnic. W łódzkiej "fabryce domów" wyszkolono trzydziestu dwóch zbrojarzy i dwudziestu ośmiu betoniarzy. W ośrodkach szkolenia zawodowego przy Zjednoczeniu wyszkolono łącznie dwustu czterdziestu pracowników w zawodach: montażyści, operatorzy agregatów zbrojarskich, spawacze łukowi, obsługi kotłów. Szkoleniem wewnątrzzakładowym objęto osiemdziesięciu hakowych. Dzięki temu w dniu rozruchu fabryki dysponowano niezbędnym zespołem kwali · osinobus jest to samochód ciężarowy, fabrycznie przystosowany do przewozu ludzi. Tabela 4 WZROST ZATRUDNIENIA W POZNAŃSKIM KOMBINACIE BUDOWLANYM Oddział Wyko- Zakład Produk- Ogółem Pracownicy nawstwa Budo- cji Prefabryka- Zakład Stan na dzień zarządu wlanego tów U sługi projek - umysło- fizy - umysło- fizyczni umysło- fizyczni umysło- fizyczni towania wi czni wi wi wi l IX 1972 9 - - 9 - - - - - - 31 XII 1972 31 2 - - - - - - 31 2 31 III 1973 48 6 - - - - - - 48 6 30 VI 1973 48 13 - - - - - 48 13 30 IX 1973 78 22 3 32 - - - - 8! 54 31 XII 1973 94 82 19 52 - - - - 113 134 31 III 1974 111 127 33 140 - - - - 144 267 30 VI 1974 155 103 32 162 19 205 - 12 218 470 30 IX 1974 218 220 34 291 53 432 - 31 336 943 31 XII 1974 269 - 35 338 72 517 211 45 421 1066 31 III 1975 235 38 364 69 514 255 51 393 I 133fikowanych pracowników, co umożliwiło pełny odbiór elementów fabrykowanych, dostarczanie ich na place budowy i montowanie (Tabela 4). Zespoły montażowe przeszkolone zostały na obiekcie wzniesionym wcześniej z elementów zakupionych w bydgoskiej "fabryce domów" . Budynek ten przeznaczony dla Dyrekcji Inwestycji Miejskich wykonano na pierwszym placu budowy Poznańskiego Kombinatu Budowy Domów przy ul. Sochaczewskiej (30 XII 1974 r.). Wobec ukończenia go przed planowanym terminem, na mocy porozumień i obowiązujących przepisów, Kombinat uzyskał 60% mieszkań do dyspozycji swych pracowników i współdziałających wykonawców. Miało to dodatni wpływ na dalszy postęp w naborze załogi. Proces produkcyjny w fabryce jest w zinacznym stopniu zmechanizowany z dużym udziałem automatycznego sterowania. Proces technologiczny polega na przemieszczaniu surowców do centralnej betonowni, wykonaniu masy betonowej różnych marek i dostarczeniu jej do stanowisk formowania. Produkcja fabryki odbywa się na następujących liniach technologicznych: zbrojarnia (przygotowanie kompletnych zbrojeń); formy bateryjne (ściany zewnętrzne i płyty stropowe); formy płaskie (ściany zewnętrzne jednowarstwowe z keramzytobetanu z fakturą zewnętrzną oraz elementy uzupełniające); kabiny sanitarne i szyby windowe (formowanie elementów przestrzennych). Oddziały form płaskich i kabin sanitarnych posiadają linie wykończeniowe. Gotowe elementy są wywożone do magazynów gotowej produkcji po obu stronach głównej hali produkcyjnej. System szczeciński stwarza możliwości projektowania czterdziestu dziewięciu sekcji budynków pięcio- i jedenasto kondygnacyjnych. Istnieje duża możliwość urozmaicenia układów urbanistycznych osiedli i wyrazu architektonicznego (wysokość, uskoki, loggie, balkony) przy stosunkowo niedużej liczbie rodzajów elementów konstrukcyjnych. Układ mieszkań skomponowany jest na podstawowej jednostce powierzchniowej o wymiarach 4,80X9,60 m. Wszystkie mieszkania mają kuchnie z bezpośrednim oświetleniem dziennym. Ponadto mieszkania większe (począwszy od M-3) mają dwustronne oświetlenie, co daje możliwość przewietrzania mieszkań z dwóch stron, na przestrzał. Budowane dotychczas w ramach systemu szczecińskiego mieszkania przekraczają średnio o 15% przeciętne wielkości mieszkań budowanych w innych systemach. 2« Aleksander Stróżyk Dla przeszkolenia średniego nadzoru fabryki kombinat wysyłał pracowników do identycznych fabryk już zbudowanych. W ramach kontraktu trzynastu pracowników nadzoru przebywało w Moskwie średnio po czternaście dni w celu zapoznania się z organizacją produkcji, a zwłaszcza z zagadnieniami kompletacji dostaw materiałów dla robót stanu wykończeniowego. Wszystkie zdobyte doświadczenia, współpraca ze specjalistami radzieckimi, duża operatywność zespołu jak również osobiste zaangażowanie w sprawę dużej części młodej przecież załogi sprawiły, że fabryka ruszyła w wyznaczonym terminie. Na trzech placach budowy: ul. Sochaczewska - Słowiańska (3 XI 1973); Raszyn VII (1 VI 1974); Osiedle Kopernika (1 VII 1974) rozpoczęto wznoszenie budynków z elementów produkowanych w "fabryce domów" w Suchym Lesie. Działający jako "przedsiębiorstwo w budowie" Poznański Kombinat Budowy Domów został z, dniem 16 września 1974 r. przekształcony w przedsiębiorstwo eksploatacyjne pod nazwą: Poznański Kombinat Budowlany siedziba w Poznaniu - Suchy Las przy ul. Szarych Szeregów 23 7. UroczYste otwarcie Poznańskiego Kombinatu Budowlanego w dniu 8 lutego 1975 r. Przemawia I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Pols!fiej Zjednoczonej Partii Robotniczej JerzY Zasada, stoją od lewej: sekretarz Komitetu Srodowiskowego - Jan Filipiak; prezydent Poznania - Stanislaw Cozaś; I sekretarz Jerzy Zasada; dyrektor naczelny Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa - Jerzy Brązert; sekretarz Komitetu Wojewódzkiego - Alfred Kowalski; konsul generalny Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Nikolaj K Talyzin; dyrektor Poznańskiego Kombinatu Budowlanego JerzY Kujawski; kierownik Wydziału Budownictwa i Gospodarki Komunalnej Komitetu Wojewódzkiego Miron Kolasiński 7 Zarządzenie nr 1(x) Ministra Budownictwa I Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia l x 1974 r. Kombinat Budowlany Marszalek Związku Radzieckiego Wasilij Czujkow zwiedzał Kombinat w dniu 21 lutego 1975 r. Stoją od lewej: kierownik grupy specjalistów radzieckich w Kombinacie Wasilij Sidorów, marszałek Wasilij Czujkow, konsul generalny Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w Poznaniu Nikołaj K Ta łyzin , naczelny dyrektor Poznańskiego Kombinatu Budowlanego Jerzy Kujawski Kombinat podlega Poznańskiemu Zjednoczeniu Budownictwa. W jego skład wchodzą zakłady prowadzone według zasad ograniczonego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego i są to: Zakład Budowlano-Montażowy; Zakład Produkcji Prefabrykatów; Zakład Projektowy; Zakład Kompletacji Dostaw (w organizacji). Rolę zakładu wiodącego spełnia Zakład Budowlano-Montażowy. Kierownictwo kombinatu sprawują: mgr inż. Jerzy Kujawski (dyrektor); inż. Alojzy Konieczka (zastępca dyrektora do spraw produkcji); mgr inż. Zbigniew Stabrowski (zastępca dyrektora do spraw przygotowania produkcji); mgr Antoni Wojciechowski (główny ekonomista · - zastępca dyrektora); mgr Marian Wieczorek (zastępca dyrektora do spraw środków produkcji); inż. Aleksander Stróżyk (zastępca dyrektora do spraw realizacji inwestycji); mgr Marian Sygnet (główny księgowy); inż. Wojciech Paluszkiewicz (dyrektor Zakładu Produkcji Prefabrykatów). W dniu 30 listopada 1974 r. dokonany został techniczny odbiór zadania drugiego - "fabryki domów" i z dniem 1 grudnia 1974 r. Zakład Produkcji Prefabrykatów rozpoczął działalność i okres dochodzenia do zdolności produkcyjnej · - którą w określonej wielkości osiągnął w czwartym kwartale 1975 r. Zakład budowlano-montażowy rozpoczął działalność eksploatacyjną jako zakład wiodący z dniem powołania kombinatu. Jest rzeczą zrozumiałą, że zbudowanie kombinatu w tak krótkim czasie było możliwe jedynie dzięki pełnemu zaangażowaniu ludzi i sprawnemu kierownictwu. Stworzenie dobrego kolektywu to osobisty sukces dyrektora Jerzego Kujawskiego; umiejętność wykorzystania zalet poszczególnych członków kolektywu stanowiła podstawę jego codziennego działania. Pomogła w tym wydatnie podstawowa organizacja partyjna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Do czasu jej powołania przyjmowani do pracy członkowie partii byli członkami podstawowej organizacji partyjnej przy Poznańskim Zjednoczeniu Budownictwa. W dniu 5 października 1973 x. odbyło się Aleksander Stróżyk zebranie wyborcze podstawowej organizacji partyjnej przy kombinacie. Pierwszym sekretarzem zoI stał wybrany inż. Zdzisław Gendera. W dniu 6 stycznia 1973 r. powołano Radę Zakładową, której przewodniczącą została Halina Weiss. W dniu 15 czerwca 1973 r. zawiązało się koło zakładowe Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa (przewodniczący inż. Sylwin Zinner). W styczniu 1974 r. zorganizowano koło zakładowe Towarzystwa Przyjaźni Polsko- Radzieckiej, a w lutym 1974 r. powstało koło Związku Młodzieży Socjalistycznej, które później przekształciło się w zarząd zakładowy. Przewodniczącym zarządu zakładowego wybrany został Stefan Majchrzak; zrzeszonych jest obecnie trzystu członków. W ramach akcji socjalnej zorganizowano w Mielnie- Unieściu wczasy zakładowe. Od grudnia 1974 r. czynny jest ośrodek wczasów zakładowych w Polanicy. W sezonie letnim urządza się dla załogi wyjazdy niedzielne nad jeziora, na grzybobranie, w wolne soboty-niedziele organizowane są wycieczki turystyczno-krajoznawcze. Taka sama akcja obejmowała specjalistów radzieckich wraz z rodzinami. Dla grupy specjalistów radzieckich zorganizowano oprócz niedzielnych wyjazdów wycieczki krajoznawcze w odleglejsze regiony kraju. Poznański Kombinat Budowlany był wizytowany zarówno w trakcie realizacji, jak i po zakończeniu budowy przez przedstawicieli władz partyjnych wszystkich instancji, przede wszystkim przez I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu Jerzego Zasadę, a także przez władze rządowe, wicepremiera Mieczysława Jagieiskiego, ministra Budownictwa Alojzego Karkoszkę. Wśród odwiedzających byli przedstawiciele firm eksportujących ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, a także Ambasady Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w Warszawie i Konsulatu Generalnego w Poznaniu. Uroczystego otwarcia Poznańskiego Kombinatu Budowlanego i Zakładu Produkcji Prefabrykatów, dokonał w dniu 8 lutego 1975 r. I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Jerzy Zasada w towarzystwie przedstawicieli władz wojewódzkich i miejskich. Uroczystość ta stanowiła niejako podsumowanie pierwszego etapu działalności i połączona była z dekoracją odznaczeniami państwowymi wielu spośród pracowników przedsiębiorstw budowlanych, biur projektowych i inwestycyjnych, którzy zasłużyli się ofiarną pracą przy przedterminowym oddaniu Kombinatu do użytku. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski udekorowany został inż. Alojzy Konieczka z Poznańskiego Kombinatu Budowlanego. Złotymi Krzyżami Zasługi: Leon J eliński i Jerzy Kabaciński (Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr 1) oraz Wojciech Paluszkiewicz i Aleksander Stróżyk (Poznański Kombinat Budowlany). Srebrnymi Krzyżami Zasługi: Bogumił Adamski (Biuro Projektów Przemysłu Be N a planie: jeden Z pięciu A jedenastokondygnacyjnych domów pr:ry ul. Kas:ryńskiej, wznoszonych Z elementów prefabrykowanych produkowanych w Poznańskim Kombinacie Budowlanym Kombinat Budowlanytonów "Biprodex"), Edward Chudziak (Poznańskie Przedsiębiorstwo Geologiczne i Produkcji Kruszyw Mineralnych i Lekkich), Mieczysław Dzierżawczyk (Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr 1), Jerzy Figlak (Przedsiębiorstwo Robót Elektrycznych), Zdzisław Gendera (Poznański Kombinat Budowlany), Stanisław Izdebny (Wielkopolskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych), Bronisław Michnikowski (Poznańskie Przedsiębiorstwo Instalacji Przemysłowych), Józef Pacholik (Poznański Kombinat Budowlany), Włodzimierz Sękowski (Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr 1). Brązowymi Krzyżami Zasługi: Stanisław Chlebowski (Poznańskie Przedsiębiorstwo Konstrukcji Stalowych i Urządzeń Przemysłowych "Mostostal"), Andrzej Kaliszan, Mirosław Rogalski i Stanisław Skrzypczak (Poznański Kombinat Budowlany), Hieronim Tomczak (Poznańskie Przedsiębiorstwo Konstrukcji Stalowych i Urządzeń Przemysłowych "Mostostal"). Odznaką Honorową Miasta Poznania udekorowanych zostało czterdzieści pięć osób; Odznaką Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" - jedenaście osób; Medalami XXX-.lecia - cztery osoby; Złotymi Odznakami Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Budowlanego - cztery osoby; Odznakami "Zasłużonego dla budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych" - czterdzieści jeden osób. Praca przedsiębiorstwa w budowie, sposób realizacji inwestycji i jakość wykonania zostały wysoko ocenione. Kombinat uczestniczył w konkursie "Gazety Poznańskiej" i poznańskiej rozgłośni Polskiego Radia pod nazwą "Przekraczamy inwestycyjny próg" zdobywając pierwsze miejsce w grupie inwestorów. Zakończenie działalności inwestycyjnej w wyznaczonym terminie nastąpiło dzięki bardzo ofiarnej i sumiennej pracy wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego, załóg przedsiębiorstw wykonawczych, brygad roboczych, kierownictw budów i dyrekcji przedsiębiorstwa także dzięki wydatnej pomocy władz partyjnych i gospodarczych. Aleksander StróżYk ANEKS WYKAZ BIUR PROJEKTOWYCH Nazwa biura Biuro Projektowo- Badawcze Budownictwa Ogólnego "Miastoprojekt- Poznań" Biuro Projektów Kolejowych Biuro Projektów Przemysłu Betonów "Biprodex" Warszawa Biuro Studiów i Projektów Przemysłowych Urządzeń Elektrycznych "Elektroprojekt" Centralny Ośrodek Badawczo Projektowy Budownictwa Przemysłowego "Bistyp" Warszawa Centralny Ośrodek Badawczo Rozwojowy "Cobr-Zremb" Warszawa Instytut "Giprostommasz" Moskwa Poznańskie Okręgowe Przedsiębiorstwo Miernicze Poznańskie Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne Pracownia Projektowa Katowickiego Przed* siębiorstwa Instalacji Przemysłowych Pracownia Projektowa Poznańskiego Kombinatu Budowlanego Pracownia Projektowa Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr 1 Przedsiębiorstwo Geologiczno- Fizjograficzne i Geodezyjne Budownictwa "Geoprojekt" "Telkom - Telmont" Przedsiębiorstwo Montażowe U rządzeń Teleelektronicznych Warszawa Wojewódzkie Biuro Projektów w Poznaniu Zakłady Automatyki Przemysłowej Projektanci inż. arch. Henryk Kara, inż. Leonard Łoziński, mgr Tadeusz Mleczko, mgr inż. Roman Trzcielińskiinż. Andrzej Kopras generalny projektant inż. Jan Komorowskimgr inż. Walerian Stalmaszyk, inż. Eugeniusz Kózka Główny projektant mgr inż. Wacław Gawrylukifi : te fi TilBilkifi : Mik łaj tJij efikifi : Włil€ly łilW W tk wiilk f An€lf j M f8kilin : Kfy tyno: K m iń ko: O:fch. Kfzy ztof Thi mini. Bo do:n Ol nd f kmgr Janina Badydzianka Główny konstruktor inż. Bogdan Pacekinż. Leonard Kozłowski Mirosława Macholak Zakres opracowania Projekty techniczne: budynków mieszkalnego i administracyjnego; bazy sprzętu i transportu; hala kompletacji Bocznica kolejowa Założenia techniczno-ekonomiczne fabryki domów; adaptacja technologii do pracy trzyzmianowej Zasilanie energetyczne; sieć telefoniczna i kablowa Założenia techniczno-ekonomiczne zaplecza Kombinatu Magazyn cementu i sprężarkownia; adaptacja konstrukcji Technologia "fabryki domów" produkcji dwuzmianowej Dokumentacja geodezyjna Dokumentacja hydrogeologiczna Technologia zmiękczalni wody Projekt techniczny ośrodka siły zorganizowanej Projekt, budynku administracyjnego na czas trwania budowy Dokumentacja geologiczna Dokumentacja łącznicy telefonicznej Pentacross Projekt techniczny hoteli robotniczych Aparatura kontrolno-pomiarowa kotłowni