* A" II \ -- ssw - ..', v. BS . - Fj f · -.... .,., . li m I\. I\. Wyróżnienie I stopnia (równorzędne). Praca Nr 6 wykonana przez zespół autorski z Wrocławia w składzie: mgr inż. arch. Andrzej Hubka, mgr inż. arch. Leszek Konarzewski, mgr inż. arch. Tadeusz Gonet (współpraca), Stanisław Dendewicz (makieta). Widok od strony południowo-wschodniej · B .. iiĄii -"-. I , . :, gpp <*m BPwSBBMai Wyróżnienie II stopnia (równorzędne). Praca Nr 3 wykonana przez zespół autorski z Poznania w składzie: mgr inż. arch. Jacek Dankowski i mgr inż. arch. Jerzy Filipiak. Widok od strony południowo-wschodniej Wyróżnienie II stopnia (równorzędne). Praca Nr 5 wykonana przez zespół autorski z Poznania w składzie: mgr inż. arch. Jerzy Buszkiewicz, mgr inż. arch. Jan Kopydłowski, Marek Kró1ak (makieta). Widok od strony południowo-wschodniej Wyróżnienie III stopnia (równorzędne). Praca Nr 7 wykonana przez zespół autorski z Wrocławia w składzie: mgr inż. arch. J eremi Czarnecki, mgr inż. arch. Andrzej Adamek. Widok od strony południowo-wschodniej Wyróżnienie III stopnia (równorzędne). Praca Nr 7 wykonana przez zespół autorski z Wrocławia w składzie: mgr inż. arch. Krzysztof Sąsiadek, mgr inż. arch. Adam Sławiński, mgr inż. arch. Jadwiga Sozańska. Widok od strony południowo-wschodniej Sprawozdania DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNYCH KOMITETÓW BUDOWY SZKÓŁ W POZNANIU W LATACH 1953 - 1972 W szkolnictwie poznańskim w okresie powojennym wystąpiły znaczne trudności spowodowane głównie zniszczeniami budynków. Trudności te spotęgowały się w 1953 r., gdy na ukę w szkołach podstawowych rozpoczęły dzieci urodzone w tzw. fali wyżu demograficznego z pierwszych lat po wyzwoleniu kraju. Liczba uczniów w klasach pierwszych szkół podstawowych w roku szkolnym 1952/1953 wynosiła 4355, a w roku szkolnym 1953/1954 już 8130. Liczba ta utrzymywała się do roku 1965. Ze względu na brak izb lekcyjnych, prowadzono zajęcia na trzech zmianach, czyli praktycznie nauka w szkole trwała do późnych godzin wieczornych. Wysiłek w dziedzinie odbudowy szkolnictwa był ogromny, a mimo to aktualne potrzeby przerastały możliwości finansowe państwa. Fakt ten był głównym powodem rozważania możliwości powołania do życia w Poznaniu społecznej organizacji budowy szkół, której zadaniem miało być gromadzenie środków pieniężZakładka do książek nych ofiarowanych przez społez Ratuszem Poznań- czeństwo. Akcja ta miała na ceskim lu przyspieszenie budowy nowych, tak potrzebnych szkół. W latach 1945 - 1952, poza odbudową zniszczonych budynków szkolnych w Poznaniu, wybudowano pierwsze nowe obiekty i to ze środków Miejskiego Komitetu Społecznego Odbudowy Kraju i Stolicy: budynek przy ul. Szamarzewskiego 89 z dziewiętnastoma izbami lekcyjnymi (1948); budynek przy ul. Obrzyca 7;9 z dziesięcioma izbami lekcyjnymi (1950); w 1951 r. budynek przy ul. Starołęckiej 142 z ośmioma izbami lekcyjnymi (1951). Ze środków państwowych powstał budynek przy ul. Łozowej 77 składający się z dwudziestu dwóch izb lekcyjnych (1952). Pierwsze próby organizacyjnego ujęcia spo V#A KyRJJAp M K« O /\ DO mi pSfNW S# )tEO« «O M BUDDMI S A »j.Kfe 5 t w A Franciszek Frąckowiak przewodniczący Miejskiego Komitetu Budowy Szkół w latach 1953 - 1957łecznej ofiarności na rzecz budowy szkół w Poznaniu zainicjował zespół pracowników Wydziału Oświaty Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Powołanie Komitetu pod nazwą "Miejski Komitet Budowy Szkół w Poznaniu" nastąpiło uchwałą Prezydium Miejskiej Rady N arodowej Nr 38;220 z dnia 17 lipca 1953 r. Posiedzenie organizacyjne Komitetu odbyło się w dniu 31 lipca 1953 r. Komitet liczył ogółem czterdziestu członków, którzy reprezentowali instancje partyjne, Front Jedności Narodu, rady narodowe, Wojsko Polskie, związki zawodowe, organizacje młodzieżowe oraz nauczycielstwo. Jego siedziba mieściła się przy ul. Czerwonej Armii 80/82. N a czele dziesięcioosobowego prezydium stanął przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady N arodowej Franciszek Frąckowiak. W celu skutecznego działania powołane zostały trzy Komisje: Organizacyjna, Finansowo-Gospodarcza i Propagandowai. r HQ A t «<<"<<< 5AŁ * » » * t"l n i < n *w£tT" 9 Znaczki na fundusz budowy szkół SllllfliHI »Iis« 11 Pomnik Tysiąclecia - Szkoła Podstawowa Nr 45 im. Ludwika Waryńskiego przy ul. Harcerskiej oddana do użytku w roku 1962 Do pracy społecznej zaangażowali się w Komisjach m. in.: Zygmunt Adamczak, Feliks Aftyka, Aleksander Anho1cer, Irena Bąk, Czesław Bartczak, Michał Grzegorzewski, Bogumił Grodzki, Maria Huciuk, Wiktor Kamiński, Hubert Kien, Władysława Klawiter, Czesław Knoll, Wincenty Krasko, Stanisław Kubiak, piotr Mecwa1dowski, Jan Michalak, iZenona Nowicka, Władysław Pers, Kazimierz Pierzcha1ewiez, Danuta Porawska, Urszula Przestacka, Te1esfor Slósarek, Wacław Szałapieta i Aleksander Wilkoszewski. Po Katowicach, Miejski Komitet Budowy Szkół w Poznaniu był drugim tego typu komitetem w kraju. Fakt ten jest o tyle istotny, że działalność Komitetu znacznie wyprzedziła krajową akcją pod hasłem "Tysiąc Szkół na Tysiąclecie", które rzucone zostało w październiku 1958 r. Początkowo akcja zbiórkowa pieniędzy spoczywała na powołanych do życia Szkolnych Komitetach Budowy Szkół, którymi kierowali nauczyciele. Komitety te miały za zadanie sprzedawanie znaczków wartościowych wśród młodzieży szkolnej, organizowanie dochodowych imprez zbiórek złomu i makulatury, a następnie spieniężanie ich. Inne źródła wpływów Komitetu pochodziły z datków nowożeńców i gości weselnych w urzędach stanu cywilnego, z wykupu przedstawień te a M." aea.. tralnych, kinowych, cyrkowych oraz z rozprowadzania znaczków wartościowych w zakładach pracy. Organizowano również uliczne zbiórki pieniężne oraz dochodowe imprezy rozrywkowe. W szkołach i przedszkolach każdy wychowawca bądź wychowawczyni mieli za zadanie rozprowadzać znaczki Komitetu w następujących wartościach: w przedszkolach składka miesięczna 5 gr; w szkołach podstawowych - 10 gr a w szkołach średnich - 20 gr. N a świadectwach szkolnych wydawanych na koniec roku naklejano znaczki wartości 2 zł. Administracje szkolne na wydawanych zaświadczeniach naklejały znaczki wartości 1 zł. Ponadto Komitet prowadził sprzedaż druków "tygodniowych rozkładów zajęć lekcyjnych" oraz zakładek do książek. Przykłady te wskazują, że początki akcji zbiórkowej wymagały dużej ofiarności ze strony aktywu społecznego, który z pełnym entuzjazmem włączył się do czynu społecznego na rzecz szkół. Z dniem 1 listopada 1957 r. Komitet zmienił nazwę na Komitet Społecznego Funduszu Budowy Szkół w Poznaniu; na czele ośmioosobowego prezydium stanął Ludwik Frasunkiewicz. * W lutym 1959 r. nastąpiła kolejna zmiana nazwy. Powołano Komitet Koordynacyjny 8ucaw£ sr*ot w«wrawets BUBO** SfKOt w potsw*» śofit - S£££LH A JLjCH5*5_j 1 taumr &*8s ro t.**: Znaczki na fundusz budowy szkół Sprawozdanian f r Technikum Energetyczne przy ul. Dąbrowskiego oddane do użytku w roku 1964 Społecznego Funduszu Budowy Szkół w Poz- tów, gdyż w dniu 14 stycznia 1966 r. na p1enaniu już na podstawie instrukcji Ogó1nopo1- narnej Sesji Ogólnopolskiego Komitetu Frontu skiego Komitetu Frontu Jedności Narodu o Jedności Narodu uznano za słuszne kont ykrajowej akcji Tysiąc Szkół na Tysiąclecie. nuowanie dalszej zbiórki na budowę szkół Do Prezydium Komitetu Koordynacyjnego w myśl hasła "Naród swojej młodzieży". Społecznego Funduszu Budowy Szkół weszło W styczniu 1966 r. w Poznaniu powstał nowy piętnaście osób, a na czele stanął przewod- Komitet pod nazwą Poznański Komitet Sponiczący Prezydium Rady Narodowej m. Poz- łecznego Funduszu Budowy Szkół i Internanania Franciszek Frąckowiak. Od marca tów, aa którego czele stanęła Władysława 1%1 r. przewodnictwo Komitetu objęła 'Wła- Klawiter. dysława Klawiter , zastępca przewodniczącego W wyniku dużego wysiłku pracy społecznej Prezydium Rady Narodowej m. Poznania. aktywu oświatowego Komitetów Budowy Również w lutym 1959 r. w pięciu dzie1ni- Szkół w Poznaniu zebrano w latach 1953 - 1972 cach miasta powstały Dzielnicowe Komitety kwotę 478,4 milionów zł (Tabela 1). Uzyskane Społecznego Funduszu Budowy Szkół, które środki pieniężne pochodziły ze świadczeń praspełniały doniosłą rolę w akcji propagando- cowniczych, świadczeń od rolników, spółwo-organizacyjnej. Dzielnicowi działacze wy- dzie1czości, rzemiosła, wolnych zawodów, prydatnie przyczynili się do wzrostu wyników watnego handlu i usług, młodzieży szkolnej akcji zbiórkowych poprzez bezpośrednią oraz z dopłat do napojów alkoholowych. Jeśli współpracę z zakładami pracy. W Dzie1ni- zważymy, że w latach 1953 -1958 w ramach cowych Komitetach funkcje przewodniczących działalności Miejskiego Komitetu Budowy i sekretarzy pełnili: Grunwald Teofil Szkół zebrano 2,5 miliona zł, które w więkSmierzcha1ski i Tadeusz Kruszyński; J eżyce szości pochodziły z rozprowadzania znaczków - Władysława Klawiter (do marca 1%1 r.), wartościowych, to rezultaty należy ocenić niea następnie Józef Mielcarek, natomiast sekre- zwykle wysoko. Od 1959 r. akcja zbiórkowa tarzem był Euzebiusz Drzewiecki; N owe Mia- w ramach hasła "Tysiąc Szkół na Tysiąclecie" sto - Mieczysław Śliwa i Leon Przybylski; przybrała rozmiary ogólnokrajowe i wpływy Stare Miasto - Leszek Zdebich i Irena Ku- uzyskiwano ze świadczeń powszechnych przeblicka; Wilda - Bogdan Cypryański i Karol kazywanych przez zakłady pracy. Zebrane w Schweiger. ramach działalności Miejskiego Komitetu BuRok 1966 rozpoczął nowy rozdział w prze- dowy Szkół w latach 1953 - 1958 środki przezkazywaniu społecznych funduszy na dalszą naczano na koszty przygotowania dokumenbudowę szkół i rozbudowę istniejących obiek- tacji technicznej dla nowych inwestycji (pod WSmCY POP« RAMY BUDÓW* S 1« ł t W POIHAtiKJz, A S 9 KOWTf T &* g ł ł>al AM 3JI5SJ JZjk Gtti *tmr&r SPS s porwiti JEOMITST S f 8 S ?OI«AM KOMITET Sf ftL AoiBA« HO M frtT S F B S PCri«*ft Znaczki na fundusz budowy szkół I i ll.JI I I I I I I Szkoła Podstawowa Nr 77 przykłady geodezyjne, założenia projektów oraz projekty wstępne). Dzięki tej akcji szereg szkół podstawowych zostało włączonych do planów inwestycyjnych w przyspieszonych terminach. Pierwszych efektów doczekano się już w latach 1956 -1958. Ponadto przygotowano pełną dokumentację techniczną oraz pokryto koszty budowy ezteroizbowego pawilonu szkolnego przy ul. Dojazd, który został oddany do użytku na rok szkolny 1959/198). Był to pierwszy budynek wzniesiony całkowicie ze środków społecznych. Od 1966 r. roczne wpływy świadczeń zwiększyły się znacznie wskutek wprowadzenia dopłat do napojów alkoholowych. W latach 1971 - 1972 wpływy zmalały, gdyż większe zakłady pracy, zgodnie z uprawnieniami regulaminowymi Komitetu, zatrzymywały na swoich kontach bankowych 80% wartości świadczeń zebranych w swoim zakładzie. Kwoty te przeznaczano na cele socjalno-oświatowe zakładu. Z zebranych w okresie dziewiętnastu lat świadczeń pieniężnych wydatkowano na nowe budownictwo szkolne kwotę 288,5 milionów zł, a pozostałe pieniądze przeznaczono na modernizacje starych budynków szkolnych oraz na zakup sprzętu, urządzeń i pomocy naukowych. W ramach akcji "Tysiąc Szkół na Tysiąclecie" w latach 1959 -1965 ze środków społecznych wybudowano piętnaście nowych obiektów szkolnych (Tabela 2). W latach 1966-1972 zbudowano ze środków społecznych da1 I KfflOSW JXKO) WK!1*«11W i «Ł 1* » WSIYSCł *Of*«AMVtm im Ulf ttlt W}lWJ IM lrtifj ?* . idera oddana do użytku w roku 1962 szych osiemnaście budynków szkolnych (Tabela 3). z kwoty 189,3 milionów zł, przeznaczonej na modernizację i zakupy, korzystało sto pięćdziesiątpięć jednostek oświatowych: sześćdziesiąt dziewięć szkół podstawowych, dwadzieścia przedszkoli, dwanaście szkół średnich ogólnokształcących, trzydzieści szkół zawodowych, siedem internatów, siedem szkół wyższych oraz dziesięć innych jednostek, jak np. Pałac Kultury, Dom Harcerza, biblioteki itp. Wydatna pomoc finansowa dla jednostek przyczyniła się do uzyskania szeregu dodatkowych pomieszczeń dydaktycznych, gabinetów, pracowni oraz pomieszczeń gospodarczych, a przede wszystkim do zlikwidowania dużych różnic w warunkach pracy szkół. Dzięki tej akcji stare szkoły nie odbiegały pod względem funkcjonalności od nowych budynków szkolnych. Wykaz szeregu zmodernizowanych szkół zawiera Tabela 4. Reasumując działalność Komitetów Budowy Szkół w Poznaniu, nie sposób pominąć cennej inicjatywy społecznej w postaci zorganizowania czynów społecznych na rzecz oświaty. Przy nowych inwestycjach szkolnych prace fizyczne o poważniejszych wartościach przerobowych wykonywała młodzież szkolna, nauczyciele oraz członkowie Komitetów Rodzicielskich. W szkolnictwie zawodowym szczególnie wyróżnili się nauczyciele, którzy dla nowych szkół opracowali nieodpłatnie dokumentacje techniczne dla montażu maszyn i urządzeń. Instalowanie urządzeń odbywało «MYK:* «>«.« DAMYwoowi s«B»» rowtmi «MM*! « « . i fOJ«A» «OwffT SRŁS. fOltWd -s-SSSSMU «OMITtt ł* « & ram t»sm! «ajMtm SFtt WJ1 Znaczki na fundusz budowy szkół Sprawozdaniasię z udziałem młodzieży szkolnej w ramach nauczania zawodu i akcji czynów społecznych. Do wyróżniających się nauczycieli należeli: Władysław Zdanowski z Technikum Łączności, Adolf Jurek z Technikum Energetycznego oraz Roman Muś z Technikum Samochodowego. Za zasługi w pracy społecznej w Komitetach Budowy Szkół wyróżniono szereg aktywistów. Trzy osoby udekorowane zostały Krzyżami Kawalerskimi Orderu Odrodzenia Polski, cztery inne Krzyżami IZasługi oraz jedna Medalem Edukacji Narodowej; dwadzieścia osiem - odznakami Tysiąclecia Państwa Polskiego; trzydzieści dwie - Odznakami Zasłużony Działacz Frontu Jedności Narodu; dwadzieścia siedem - Honorowymi Odznakami Miasta Poznania; szesnaście pamiątkowymi Medalami XX-lecia Miasta Poznania; trzydzieści złotymi odznakami Związku N auczycielstwa Polskiego; dwieście pamiątkowymi medalami "Za Zasługi w Budowie Szkół Tysiąclecia"; dwie złotymi odznakami Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania. Z dniem 31 grudnia 1872 f., zgodnie z uchwałą Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności N aro d u z dnia 15 grudnia 1972 r., zakończono krajową akcję gromadzenia środków pieniężnych na budowę szkół. Komitet został rozwiązany. Prezydium Rady Narodowej m. Poznania wraz z Poznańskim Komitetem Społeczmego Funduszu Budowy Szkół i I n terna tów w dni u 27 lutego 1973 f. W sali wielkiej Pałacu Kultury zorganizowało ostatnie poszerzone posiedzenie Komitetu. Przewodnicząca Komitetu, "Władysława Klawiter złożyła sprawozdanie z dziewiętnastoletniej działalności społecznej w Poznani u. W okresie tym dzięki ofiarności społeczeństwa przyspieszono budownictwo nowych szkół, stwarzaj ąc jednocześnie korzystniejsze warunki pracy młodzieży i nauczycieli. Łącznie ze środków społecznych w Poznaniu powstały trzydzieści cztery nowe obiekty szkolne. W imieniu władz partyjnych, Frontu Jedności Narodu oraz Prezydium Rady Narodowej m. Poznania podziękowanie dla społeczeństwa poznańskiego oraz aktywu społecznego zrzeszonego w Komitetach Budowy Szkół złożył Józef Świtaj, sekretarz Prezydium Rady Narodowej m. Poznania. Po zamknięciu obrad młodzież szkolna zaprezentofin Ł3*SSSS* mm558»»*»wała część artystyczną, w podziękowaniu za otrzymane nowe budynki szkolne oraz nowoczesne wyposażenie w sprzęt i pomoce naukowe. Czesław Knoll KUPUJĄC IMt A 0« »RiYCZVN lAsz SIĘ DO ŻtófĘKSKNIA SPQtEClNfGU fuSbuSZO SU DOWVSZKOt Zakładka do książek z motywem harcerskim KJXS,,, ____33 St-H»n S53S3»* O"o" «miter s,ł>as wzmi* Znaczki na fundusz budowy szkół Tabela la WPŁYWY PIENIĘŻNE NA RZECZ KOMITETU W LATACH 1959 - 1972 (w milionach złotych) Rok Kwota Rok Kwota 1959 11,7 1966 37,6 1960 21,1 1967 38,7 1961 21,1 1968 41,8 1962 23,3 1969 43,5 1963 24,4 1970 44,0 1964 25,4 1971 30,5 1965 26,6 1972 23,9 Tabela Ib WPŁYWY PIENIĘŻNE NA RZECZ KOMITETU W LATACH 1952 - 1972 (w milionach złotych) Lp. VVyszczegó1nienie Kwota 1 Wpływy w latach 1953 - 1958 2,5 2 Wpływy w latach 1959 - 1972 413,6 Razem: 416,1 3 Dotacja finansowa z Centralnej Rady Związków Zawodowych na budowę szkoły 1000-lecia przy ul. Jerzego 6/10 5,0 4 Dotacja finansowa Wojska Polskiego na budowę szkoły podstawowej w Piotrowie 4,0 5 Dotacje pieniężne z Krajowego Komitetu Społecznego Funduszu Budowy Szkół 53,3 Razem: 62,3 + 416,1 Ogółem: 478,4 [ wsivsc* POP"RMJ> j wiivs** i»o**i£RAI\/t(.......j i susowi. E;X6* w« j. . * . Wybieg zespołowy stepu i sawanny. Udany eksperyment hodowlano-ekspozycyjny przeprowadzany dla potrzeb nowego Ogrodu Zoologicznego' Sztuczne stawy w nowym Ogrodzie Zoologicznym - raj dla ptaków. Jeden z tych stawów posiada powierzchnię większą od całego starego Ogrodui-iip itfi i ky I\. 2 --I-. --ł * i ..>j. .j &*&£%&? Sprawozdaniaz których większość rozmnaża się. Ekspozycję ryb słodkowodnych stopniowo zmienia się na morską, dużo bardzie] interesującą, lecz niewspółmiernie trudniejszą. Prawie równocześnie z akwarium otwarty został nowy dział płazów i gadów. W centrum Ogrodu, przy pawilonach antylop i strusi, wygrodzono obszerny wybieg, przeznaczony do przeprowadzania doświadczeń zespołowego chowu różnych gatunków zwierząt stepu i sawanny Afryki, których panoramiczną ekspozycję projektuje się w nowym Ogrodzie. Eksperyment prowadzony kilka lat, udaje się doskonale. Obok żyraf, królujących wielkością i ekspresją swych postaci, spacerują na wybiegu w pełnej zgodzie zebry, antylopy kudu, impa1a, szpringbok, gnu oraz strusie i drobne ptaki. N aj nowszymi ekspozycjami Ogrodu są wystawy drobnych ssaków (np. egzotycznych wiewiórek, olbrzymich nietoperzy, miniaturowych małpek) oraz bezkręgowców (skorpiony, skolopendry, rozgwiazdy, ukwiały itp.). Rozwinięto również działalność dydaktyczną. W 1970 r. zwiedzającym udostępniono przyległe do Ogrodu sale Muzeum przyrodniczego Polskiej Akademii Nauk. Zwiększyło to wyraźnie frekwencję w Muzeum. Ogród współpracuje również z Polskim Towarzystwem Zoologicznym, z Polskim Towarzystwem Przyrodników im. Mikołaja Kopernika, Towarzystwem Wiedzy Powszechnej oraz z niektórymi domami kultury, klubami oraz szkołami, organizując prelekcje, wystawy, projekcje filmów. Głównym kierunkiem działania jest budowa nowego Ogrodu na Białej Górze, leżącej we wschodnim klinie zieleni miasta. Nowy teren charakteryzują duże walory krajobrazowe, interesująca rzeźba terenu, urozmaicone układy leśne i bliskość wody. Wzięto też pod uwagę bliskość trasy turystycznej, sąsiedztwo Jeziora Maltańskiego - ośrodka sportów wodnych oraz terenów przeznaczonych na parki. Lokalizacja zatwierdzona została w 1953 r. uchwałą Prezydium Miejskiej Rady N arodowej, a wykonanie dokumentacji zlecono Biuru Projektów Budownictwa Komunalnego. W 196) r. Biuro przedstawiło dwie koncepcje. Jakkolwiek obie opracowane interesująco i starannie pod względem architektonicznym i krajobrazowym, zaciążył na nich brak scenariusza ekspozycji zoologicznej, uwypuklającego dydaktyczną i rekreacyjną rolę nowoczesnego Ogrodu. W 1965 r. opracowana została nowoczesna koncepcja scenariusza 12 zakładająca realizację krajobrazowego parku ze zwierzętami z dominantą centralnie zlokalizowanego zespołu egzotarium, nazwanego zooramą. Park ma demonstrować widzowi różne środowiska życia (lasy, wody, pustynie, tundrę, tajgę, step i sawannę) oraz środowisko gospodarki człowieka z charakterystycznymi dla nich zwierzętami. Teren przewidziany pierwotnie dla Ogrodu został z biegiem czasu znacznie powiększony, m. in. przez dołączenie przyległego gospodarstwa rolniczo-ogrodniczego. W 1967 r. powołany został Społeczny Komitet Budowy", mobilizujący potrzebne środki finansowe i koordynujący sprawy budowy. W latach 1969- 1970 "wykupiono teren oraz oparkaniono około 100 hektarów. W latach 1970 - 1972 wykonano drogę dojazdową, główną obwodnicę, parking, ujęcie wody, trafostację, pierwsze wybiegi, woliery, stajenki oraz przeprowadzono remont przyległych urządzeń gospodarczych (garaże, warsztaty). N owy Ogród zamieszkiwało już wówczas około dwustu dużych zwierząt. W latach 1972 - 1974 ukończono budowę sześciu dużych stawów, wolier, wybiegów i stajenek środowiska leśnego, pawilonu wejścia głównego i bocznego, dalszej części dróg zwiedzania i gospodarczych, uzbrojenia terenu oraz zespołu zaplecza gospodarczego. Zaawansowanie prac budowlanych pozwoliło na otwarcie nowego Ogrodu dla publiczności w czasie uroczystości jubileuszowych, które odbyły się w Poznaniu w dniach 15 i 16 września 1874 r. W uroczystościach -tych udział wzięli: sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczący Rady Narodowej m. Poznania Al 12 Autorami scenariusza i wytycznych technologicznych nowego Ogrodu są mgr Janusz Kocięeki, inż. Zdzisław Samu1czyk i dr Adam Taborski. W oparciu o te materiały architekt "Włodzimierz Staniszewski opracował plan zagospodarowania przestrzennego, założenia techniczno-ekonomiczne oraz dokumentację zrealizowanych obecnie obiektów. « W marcu 1%7 r. z inicjatywy Poznańskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu i Prezydium Rady Narodowej m. Toznania, zawiązał się Społeczny Komitet Budowy Nowego Ogrodu Zoologicznego. Podstawowym celem Komitetu jest oddanie do użytku społeczeństwa nowego Ogrodu Zoologicznego. Cel ten realizowany jest poprzez: zbieranie środków materialnych i funduszów przeznaczonych na budowę, stały nadzór nad postępem prac projektowych, budowę we własnym zakresie szeregu obiektów w ramach czynów społecznych, koordynowanie poczynań projektowych i realizacyjnych innych inwestorów, organizowanie czynów społecznych. Pierwszym przewodniczącym Komitetu był Jerzy Kusiak, ówczesny przewodniczący Prezydium Rady Narodowej rai. Poznania. Od kwietnia 1971 r. funkcję przewodniczącego sprawuje dr Zbigniew Ryszczyński - dyrektor Zjednoczenia Budownictwa Rolniczego w Poznaniu. Gromadzenie środków, prace budowlane realizowane są przez Biuro Komitetu, kierowane przez mgra Antoniego Grabkowskiego. i i H M .1' Bgp 18 Cv UH *?!Tl Wejście do nowego Ogrodu Zoologicznego fred Kowalski, wiceminister Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska - Józef Kulesza, wicewojewodowie poznańscy Andrzej Śliwiński i Bolesław Stachowiak, wiceprezydent Poznania - Andrzej Wituski, przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Frontu J edności Narodu - Franciszek Szczerbal, dyrektorzy wszystkich ogrodów zoologicznych w kraju oraz goście ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i krajów sąsiadujących z Polską oraz Argentyny, Holandii, Berlina Zachodniego i Republiki Federalnej Niemiec - wśród nich prof. dr Bernard' Grzirnek, znany ze swej działalności w zakresie ochrony ginącej fauny świata, autor wielu prac naukowych, popularyzatorskich i filmów przyrodniczych. Inauguracją obchodów była sesja historyczna w Sali Wielkiej Pałacu Kultury, którą otworzył przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Obchodów Stulecia Ogrodu Zoologicznego Stanisław 'Kubiak. Jako pierwszy głos zabrał wiceprezydent Poznania - Andrzej Wituski, stwierdzając m. in.: "Od stu lat nasz Ogród Zoologiczny dobrze służy wielkopolskiej społeczności, licznym przybyszom z kraju i z zagranicy odwiedzającym nasze miasto. Jest liczącą się, coraz lepiej zorganizowaną i wyposażoną placówką kulturalną i dydaktyczną naszego kraj u" . Wyrazem uznania dla dotychczasowych osiągnięć, było przyznanie Ogrodowi Zoologicznemu zbiorowej Odznaki Honorowej Miasta Poznania, którą wręczył przewodniczący Rady Narodowej Alfred Kowalski. Pracami sesji kierował rektor poznańskiej Akademii Rolniczej prof. dr Jerzy Zwoliński, który w słowie wstępnym podkreślił wie10 stronne kontakty Ogrodu z placówkami naukowymi. Referat poświęcony historii Ogrodu wygłosił przewodniczący Rady Naukowej prof. dr Jarosław Urbański, w dyskusji głos zabierali: wiceminister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska - Józef Kulesza, Igor Sosnowski (Moskwa), Karol Sztern (Tallin), prof. dr Heinrich Dathe (Niemiecka Republika Demokratyczna), prof. dr Heinz Georg Klas (Berlin Zachodni), dr Giselle Krische (Lipsk), inż. Josef Vagner (Czechosłowacja), prof. dr Rudolf Ippen (Niemiecka Republika Demokratyczna), prof. dr Kazimierz Sembrat (Polskie Towarzystwo Zoologiczne), dyrektorzy polskich ogrodów zoologicznych: mgr Zbigniew Woliński (Warszawa), dr Antoni Gucwiński (Wrocław), mgr Michał Massalski (Gdańsk), dr Andrzej Sosnowski (Łódź), dr Zygmunt Zieliński (Katowice) oraz« dr Jarogniew Kozłowski (Zakład Weterynarii w Poznaniu). Wszyscy oni podkreślali osiągnięcia poznańskiego Ogrodu, przekazywali życzenia jubileuszowe i podkreślali znaczenie kontaktów hodowlanych i dydaktycznych między ogrodami zoologicznymi. O licznych telegramach gratulacyjnych, jakie wpłynęły do Komitetu Organizacyjnego, m. In. z Barcelony, Bazylei, Chester , Kopenhagi, Norymbergi, Sao Paulo, Sydney, Waszyngtonu, Wupperta1u i Zagrzebia oraz od Królewskiego Towarzystwa Zoologicznego Szkocji, Królewskiego Towarzystwa Zoologicznego z Antwerpii i cennych darach od krajowych i zagranicznych ogrodów - poinformował mgr Antoni Grabkowski. Dyrektor Miejskiego Ogrodu Zoologicznego dr Adam Taborski w imieniu całej załogi przekazał serdeczne podziękowania za zaszczy Sprawozdania Sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczący Rady Narodowej Poznania Alfred Kowalski przekazuje Odznakę Honorową Miasta Poznania dla załogi Ogrodu Zoologicznego na ręce dyrektora Adama Taborskiego Sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczący Rady Narodowej Poznania Alfred Kowalski odsłania tablicą pamiątkową w czasie uroczystości otwarcia nowego Ogrodu Zoologicznego Sprawozdania Przedstawiciele władz jako pierwsi zwiedzają tereny nowo otwartego Ogrodu Zoologicznego. Od lewej: wiceprezydent Poznania Andrzej Wituski, sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczący Rady N arodowej Poznania Alfred Kowalski, przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności N arodu Franciszek Szczerbal, wicewojewoda poznański Andrzej Śliwiński ty i dary, podkreślając poparcie władz i społeczeństwa Poznania i Wielkopolski, jakim zawsze cieszył Sie. Ogród poznański oraz konieczność bliskich kontaktów między ogrodami zoologicznymi, których rola - jako placówek dydaktyczno-rekreacyjnych i naukowych stale wzrasta. W czasie przerwy w obradach przedstawiciel Związku Polskich Artystów Plastyków Kazimierz Sławiński dokonał otwarcia wystawy plakatów nadesłanych do Poznania na ogólnopolski konkurs ogłoszony w związku z jubileuszem stulecia Ogrodu Zoologicznego. W godzinach popołudniowych goście spotkali się w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym przy ul. Zwierzynieckiej, gdzie dyrektor Miejskiego Zjednoczenia Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej mgr Antoni Karwacki dokonał odsłonięcia tablicy pamiątkowej, a prof. dr Jarosław Urbański otwarcia wystawy pn. "Sto lat poznańskiego ZOO". Wieczorem, po przedstawieniu Polskiego Teatru Tańca w Operze Poznańskiej, gości jubileuszu podej : . mował w sali Białej U rzędu Miasta Poznania wiceprezydent Poznania Andrzej Wituski. Drugiego dnia uroczystości (16 IX 1974) o godzinie 10.00 nastąpiło oficjalne otwarcie nowego Ogrodu, na które przybyli uczestnicy uroczystości oraz zaproszeni goście. Słowa powitania wygłosił przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy dr Zbigniew Ryszczyński. Podziękował on wszystkim, którzy przyczynili się do budowy nowego Ogrodu - a przede wszystkim załogom zakładów pracy Poznania i Wielkopolski oraz młodzieży szkolnej. Tablicę erekcyjną odsłonił przewodniczący Rady Narodowej m. Poznania Alfred Kowalski oraz dokonał ceremonii otwarcia. Dyrektor Adam Taborski zapoznał zebranych z planami dalszej budowy Ogrodu. Kilkudziesięciu pracowników Ogrodu, członków Społecznego Komitetu Budowy oraz pracowników przedsiębiorstw wykonawczych otrzymało Odznaki Honorowe Miasta Poznania, Odznaki Honorowe "Za zasługi w rozwoju Sprawozdania województwa poznańskiego", Odznaki "Zasłużonego Pracownika Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska" oraz Medale Trzydziestolecia PRL. Po zwiedzeniu nowego Ogrodu goście wzięli udział w otwarciu w salonie Empiku wystawy pt. "Motyw zwierzęcy w ex librisie" ze zbiorów bibliofila Feliksa Wagnera oraz wystawy fotograficznej pt. "Zwierzęta i my" w salonie Poznańskiego Towarzystwa Fotograficznego. Stulecie poznańskiego Ogrodu odbiło się szerokim echem w kraju i zagranicą. Nowy Ogród zwiedziło wiele osób pragnących zapoznać się z prowadzonymi tu pracami m. in. delegacje władz miejskich i specjalistów z Opola, pracowników Ogrodu Zoologicznego w Warszawie, dyrektorzy lub pracownicy naukowi ogrodów zoologicznych z Kijowa, Rostowa n. Donem, Erewania, przebywające w Polsce grupy polonijne. W Filadelfii, gdzie Ogród Zoologiczny również święci swe stulecie, urządzono wystawę i cykl projekcji o Ogrodzie poznańskim. Problemy Ogrodu poruszane były wielokrotnie przez prasę, radio i telewizję. Ukazała sięobszerna monografia; zawierająca m. in. listę zwierząt, które eksponowane były w Ogrodzie w ciągu minionego wieku, bibliografię Ogrodu oraz historię pisaną wycinkami prasowymi. Ostatnią imprezą związaną z jubileuszem była sesja studencka poświęcona historii i przyszłości Ogrodu Zoologicznego zorganizowana przez Socjalistyczny Związek Studentów Polskich oraz Koło Naukowe Zootechników przy Akademii Rolniczej. Z okazji jubileuszu Ogród otrzymał, zgodnie z tradycją międzynarodową, wiele darów zwierząt egzotycznych o wartości 61) cm zł. Do najcenniejszych zaliczyć należy grupę zwierząt przekazanych przez Ogród Zoologiczny w Berlinie Zachodnim oraz parę antylop springbook otrzymaną od firmy Van den Brink z Holandii. Wszystkie darowane zwierzęta wzbogaciły poznańską kolekcję. Liczy ona aktualnie przeszło 3500 zwierząt w prawie sześciuset gatunkach i jest największą jaka kiedykolwiek była eksponowana w Polsce. Adam Taborski PLAN ZOO PRZY UL. KRAŃCOWEJ ( 11 3 ha) XERENY UDOS'E,PN'ONE DU ZWI EDZANYCH *V ROKU HTĄ DROGI ZWIEDZANIA W ROKU Ifl74