GRZEGORZ WIŚNIEWSKI ZRZESZENIE STUDENTÓW POLSKICH W POZNANIU W LATACH 1950-1973 KIERUNKI i rezultaty dwudziestotrzyletniej działalności Zrzeszenia Studentów Polskich w Poznaniu wiążą się nierozłącznie zarówno z dynamicznym rozwojem poznańskiego ośrodka akademickiego, jak i ze stopniową ewolucją i wzbogacaniem programu całej organizacji. Zrzeszenie Studentów Polskich powstało w kwietniu 1950 r. w rezultacie kilkuletnich działań zmierzających do likwidacji politycznego i organizacyjnego rozdrobnienia powojennego ruchu studenckiego w Polsce. Pierwotne określenie charakteru Zrzeszenia jako organizacji o funkcjach związku zawodowego, pracującej pod politycznym kierownictwem Związku Młodzieży Polskiej, zadecydowało o programie i zakresie jego poczynań realizowanych do połowy lat pięćdziesiątych. W następnym pięcioleciu następowało stopniowo znaczne wzbogacanie kręgu zainteresowań organizacji i nadawanie jej działaniom wyrazistszego charakteru ideowo-politycznego. W rezultacie począwszy od lat sześćdziesiątych Zrzeszenie stało się w pełnym znaczeniu organizacją podejmującą całokształt problemów studenckich, harmonijnie łączącą oddziaływanie ideowo-wychowawcze na młodzież akademicką z reprezentacją i obroną jej praw i interesów. Takiemu właśnie rozumieniu roli Zrzeszenia odpowiadał zestaw inicjatyw i przedsięwzięć realizowanych odtąd przez aktyw organizacji. Obejmował on działalność ideowo-polityczną, naukową, socjalno-bytową, kulturalną, turystyczno-sportową, pracę studentów na rzecz gospodarki narodowej oraz działalność międzynarodową. Nową platformę rozwoju samorządności studenckiej i współdecydowania studentów o działalności wyższej uczelni stworzyła w 1969 r. zmiana ustawy o szkolnictwie wyższym. Pozytywny wpływ na dalsze zwiększanie aktywności Zrzeszenia w latach siedemdziesiątych wywarły uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, nakreślające m. in. wszechstronny program dynamicznego rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce. Od momentu powstania Związku Młodzieży Socjalistycznej i Związku Młodzieży Wiejskiej (początek 1957 r.) i rozpoczęcia przez nie działalności na wyższych uczelniach, Zrzeszenie nawiązało z nimi ścisłą współpracę. Współdziałanie to instytucjonalnie zapewniały Uczelniane Komitety Współpracy Organizacji Młodzieżowych, funkcjonujące we wszystkich szkołach wyższych. Rozwój ruchu studenckiego w Poznaniu uzależniony był od wielkości i struktury ośrodka akademickiego. W początkach działalności Zrzeszenia Studentów Polskich (rok akademicki 1950/1951) na poznańskich wyższych uczelniach pobierało naukę ok. 13 500 studentów. Wysoka dynamika rozwojowa szkolnictwa wyższego w Poznaniu utrzymywała się i w latach następnych, czego dowodem było tworzenie nowych wydziałów, kierunków i specjalności oraz znaczna rozbudowa potencjału Grzegorz Wiśniewski Stanisław Turbański przewodniczący Komisji Okręgowej w latach 1950 -1951 Aleksander Syczewski przewodniczący Komisji Okręgowej w latach 1951 -1952 materialnego i kadrowego uczelni. W momencie zakończenia działalności Zrzeszenia (rok akademicki 1972/1973) na wyższych uczelniach Poznania studiowało ok. 22 100 słuchaczy stacjonarnych, 2500 wieczorowych, 11 800 zaocznych i 600 eksternistów - łącznie więc 37 000 osób. Poznań zajmował wówczas pod względem liczby studentów czwarte miejsce w Polsce - po Warszawie, Krakowie i Wrocławiu. Struktura poznańskiego ośrodka akademickiego w momencie powstania Zrzeszenia Studentów Polskich wyrażała się istnieniem siedmiu wyższych uczelni: Uniwersytetu Poznańskiego, Akademii Medycznej, Akademii Handlowej, Szkoły Inżynierskiej, Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej i Państwowej Wyższej Szkoły Operowej. W lipcu 1950 r. z Uniwersytetu wyodrębniła się Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego, a we wrześniu 1951 r. Wyższa Szkoła Rolnicza, natomiast Państwowa Wyższa Szkoła Operowa weszła w kwietniu 1951 r. w iskład Wydziału Wokalnego Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej. Liczba wyższych uczelni w Poznaniu (bez uczelni wojskowych) była odtąd ustabilizowana. Były to (wg nazw z 1973 r.): Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Politechnika Poznańska, Akademia Rolnicza, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Akademia Medyczna, Akademia Wychowania Fizycznego, Państwowa Wyższa szkoła Muzyczna i Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych'. Oprócz wymienionych placówek akademickich, Zrzeszenie Studentów Polskich obejmowało również zasięgiem działania istniejące przez pewien czas w Poznaniu uczelnie półwyższe · - Studia Nauczycielskie Nr 1 i Nr 2 oraz Studium Medyczne. Jako powszechna organizacja studencka, Zrzeszenie skupiało zawsze w swych szeregach większość studentów studiów dziennych Poznania. Odsetek ten był stosunkowo wysoki w pierwszych latach istnienia organizacji, uległ pewnemu obniżeniu w latach 1956 - 1960, wreszcie ustabilizował się na poziomie ponad 80% w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych. Na dzień 1 stycznia 1959 r. np. do Zrzeszenia należało 58,3 fl /o; w 1962 r. - 72,9»/0; w 1965 r. - 83,3%; w 1969 r. - 86,6»/0; w 1973 r. - 83,2% ogółu studentów stacjonarnych Poznania. 1 Tych właśnie nazw używa się dalej w całym mniejszym opracowaniu. Grzegorz Wiśniewski Tadeusz Magacz przewódn1czący Komisji Okręgowej w latach 1952 - 1954 Kazimierz W olnikowski przewodniczący Komisji, później Rady Okręgowej w latach 1954 - 1959dencką pierwszego roku bądź całej uczelni lub na najlepiej uczący się pokój w domu studenckim. Kilka Rad Uczelnianych wypracowało ciekawe formy wyróżnień indywidualnych (konkursy na najlepszych studentów Politechniki Poznańskiej - "O Srebrną Śrubę", Akademii Rolniczej - "O Złoty Kłos" , Uniwersytetu - "O Złotego Misia"). W 1970 r. wprowadzono na wszystkich uczelniach pod wspólnymi auspicjami Zrzeszenia, Związku Młodzieży Socjalistycznej i Związku Młodzieży Wiejskiej jednolitą formę współzawodnictwa w nauce: indywidualnego - O Odznakę im. Mikołaja Kopernika i zbiorowego - o tytuł Przodującej Grupy Nauki i Pracy Społecznej oraz Studenckiej Grupy Kopernikowskiej. Poczynania te aktywizowały głównie czołówkę studencką; szerszy zasięg miał powszechny przegląd wyników w nauce członków Zrzeszenia w 1971 r. Drugim nurtem działań na rzecz jak najlepszego przygotowania absolwenta do pracy zawodowej była dokonywana przez aktyw Zrzeszenia analiza procesu dydaktycznego i poczynania w kierunku jego usprawnienia. Działalność ta uległa znacznej intensyfikacji w końcu lat pięćdziesiątych. Obejmowała ona zarówno posunięcia o charakterze doraźnym (konsultację planów zajęć i ocenę sposobu ich prowadzenia, narady przed- i posesyjne, kontrolę przebiegu praktyk studenckich), jak i długofalową akcję na rzecz modernizacji programów nauczania (wysuwanie postulatów programowych, opiniowanie projektów reform, starania o wprowadzenie indywidualnych programów nauczania dla najzdolniejszych) . Współdziałanie z nauczycielami akademickimi w sferze dydaktyki dokonywało się m. in. w ramach rad do spraw młodzieży i rad pedagogicznych, a także poprzez udział przedstawicieli organizacji studenckich w pracach senatów i rad wydziałów. Wiele uwagi poświęcało Zrzeszenie sprawom studiów dla pracujących, koncentrując się na likwidacji trudności, jakie stwarzała praca zawodowa połączona z nauką. Różnorakim poczynaniom zmierzającym do usprawnienia procesu dydaktycznego towarzyszyły doraźne interwencje w przypadku nieporozumień między studentami a zakładami pracy, związanych z egzekwowaniem ulg i uprawnień przysługujących studiującym. W tym zakresie rozwijano ścisłą współpracę z Wojewódzką Komisją Związków Zawodowych. Trudno spodziewać się osiągnięcia wysokiej sprawności nauczania bez właściwej preorientacji zawodowej i rekrutacji na wyższe uczelnie, a także bez prawidłowego przebiegu procesu adaptacji na studiach. Sprawami tymi - wspólnie ze Związkiem Młodzieży Polskiej, a potem Związkiem Młodzieży Socjalistycznej i Związkiem Młodzieży Wiejskiej - zajmowały się w różnych formach poznańskie instancje uczelniane i wydziałowe Zrzeszenia od początku swego istnienia. Preorientacja zawodowa prowadzona była poprzez wyjazdy informacyjne studentów do szkół średnich (np. w roku akademickim 1970/1971 ekipy studenckie odwiedziły około 8SO/0 wszystkich szkół średnich w Poznaniu i województwie poznańskim). Organizowano nadto akcje "drzwi otwartych", które umożliwiały młodzieży szkolnej zwiedzanie uczelni i bezpośredni kontakt z nauczycielami akademickimi. Przedstawiciele Zrzeszenia pomagali w organizacji egzaminów wstępnych, a także wchodzili w skład komisji rekrutacyjnych - początkowo jako obserwatorzy, a od 1968 r. jako pełnoprawni członkowie. Zrzeszenie otaczało szczególną opieką studentów pierwszego roku. W Poznaniu najsumienniej było to realizowane w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych oraz w ostatnich latach istnienia Zrzeszenia. W toku "Dni studenta I roku" zaznajamiano nowicjuszy ze strukturą uczelni, z tokiem studiów oraz działalnością organizacji studenckich. Rada Okręgowa wydawała także dla nich obszerne informatory. Poszczególnym grupom pierwszego roku przydzielano doradców i opiekunów z ramienia Zrzeszenia. Głównie - acz nie tylko - do studentów lat starszych były natomiast adresowane różnorakie działania poznańskiego Zrzeszenia uzupełniające poczynania dydaktyczne uczelni. Trzeba tu wspomnieć o wielu konkursach i olimpiadach specjalistycznych (np. na Uniwersytecie - olimpiady logiczne, historyczne, konkursy krasomówcze, na Akademii Medycznej - quizy anatomiczne), a także o dużym zainteresowaniu organizacji nauką języków obcych (środowiskowe i uczelniane kluby językowe, olimpiady, obozy oraz rajdy lingwistyczne - inauguracyjny i zarazem pierwszy w Polsce odbył się w 1965 r.). Wymienić należy tu również organizowane przez Zrzeszenie wakacyjne praktyki zagraniczne. Dostępne dla najlepszych i znających języki obce studentów, realizowane były one na zasadach wymiany od 1958 r., kiedy to wzięło w nich udział 30 słuchaczy poznańskich uczelni. Zasięg terytorialny praktyk stopniowo wzrastał, obejmując większość krajów europejskich. Dokonywał się też ich szybki wzrost liczbowy - np. w 1970 r. wyjechało na nie z Poznania 415 osób. N a szczególne uwypuklenie zasługuje jednak ta specyficzna forma wzbogacania programu dydaktycznego uczelni, jaką pod patronatem Zrzeszenia stał się studencki ruch naukowy. Patronat ten rozpoczął się w 1957 r. Do tego momentu koła naukowe były w zasadzie (wyjąwszy krótki okres istnienia Studenckich Towarzystw Naukowych) samodzielnymi jednostkami organizacyjnymi związanymi jedynie z macierzystymi katedrami czy zakładami naukowymi, podejmowane zaś przez Zrzeszenie Studentów Polskich wraz z Związkiem Młodzieży Polskiej działania organizatorsko-inspiratorskie w stosunku do kół miały charakter sporadyczny. Od 1957 r. studencki ruch naukowy, istniejący w ramach Zrzeszenia, wkroczył w Poznaniu w fazę szybkiego i owocnego rozwoju. Jeżeli np. w 1959 r. na poznańskich wyższych uczelniach działały 32 koła naukowe, to w dziesięć lat później było ich 75, a w ich pracach uczestniczyło około 2500 studentów. Obok poważnego wzrostu liczbowego następowały też w pracy kół istotne przemiany jakościowe, wyrażające się podnoszeniem poziomu ich działalności badawczej oraz podejmowaniem przez nie praktycznych społeczno-gospodarczych problemów regionu. Rezultatem działalności badawczej (kół stało się wiele studenckich prac nauteo 5* Grzegorz Wiśniewski wych, prezentowanych na uczelnianych i ogólnopolskich konferencjach, a nierzadko i publikowanych w fachowych periodykach. Studenckie zjazdy naukowe połączone z konkursem prac stawały się częstokroć trybuną żywych dyskusji. Konferencje takie odbywały się np. przez wiele lat na Akademii Wychowania Fizycznego (od 1960 r. - gdzie najlepsi otrzymywali Medal im. Śniadeckiego) i na Akademii Medycznej (od 1964 r.). Poznańskie rady uczelniane i wydziałowe Zrzeszenia były także organizatorami wielu ogólnopolskich imprez naukowych, spośród których należy w szczególności - ze względu na znaczenie i rangę -- wymienić dwie pierwsze: Ogólnopolski Zjazd Kół Naukowych Chemików (grudzień 1958 r.) i Ogólnopolski Zjazd Kół Naukowych z okazji Tysiąclecia Państwa Polskiego (marzec 1960 r.). Najciekawszą bodaj formę pracy kół stanowiły wakacyjne obozy naukowo-badawcze, które stwarzały możliwość realizacji postulatu użyteczności badań naukowych i ich związku z konkretnymi potrzebami regionu, a zarazem stanowiły praktyczną szkołę kolektywnej pracy badawczej i sprawdzian nabytych w uczelni wiadomości. Pierwszy wakacyjny obóz naukowy pod auspicjami poznańskiego Zrzeszenia zorganizowali studenci archeologii Uniwersytetu w 1961 r. w Radaczu w pow. szczecineckim. W 1967 r. w 24 obozach wzięło już udział 332 studentów i 27 pracowników naukowo-dydaktycznych, zaś w 1971 r. w działalności 62 grup badawczych uczestniczyło 725 studentów i 79 nauczycieli akademickich. Efektywności badań sprzyjała realizowana stopniowo koncentracja terytorialna i tematyczna obozów. I tak w 1916) r. Rada Okręgowa Zrzeszenia w porozumieniu z Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej skupiła 26 grup badawczych w powiecie konińskim. 250 studentów badało tam zagadnienia zmian biologicznych oraz przemian społeczno- kulturowych na terenach uprzemysławianych, a także wybrane problemy życia Uroczystość nadania Domowi Studenckiemu przy ul. Stalingradz1ciej imienia Hanki Sawickiej (1 III 1953) Alojzy A. "Łuczak przewodniczący Rady Okręgowej w latach 1959 - 1%2 Olgierd Antoniewicz przewodniczący Rady Okręgowej w latach 1962 - 1%5gospodarczego powiatu. Akcja "Konin" kontynuowana była w latach 1970 -1971. Równocześnie podobne kompleksowe badania rozpoczęły studenckie koła naukowe w powiecie trzcianeckim, prowadząc je w latach 1970 -1972 i koncentrując się głównie na różnych aspektach życia młodzieży. W 1972 r. pracował również zbiorczy obóz naukowy w Dobrej (pow. turecki), zajmując się badaniami nad projektowanym zbiornikiem wodnym w Jeziorsku. Podobnym kompleksowym przedsięwzięciem była prowadzona w Kołobrzegu przez koła naukowe Akademii Medycznej wszechstronna analiza stanu zdrowotności i występowania chorób zawodowych u rybaków morskich. Rezultaty badań przekazywane były po szczegółowym opracowaniu zainteresowanym władzom. N a1eży podkreślić, iż poznańskie studenckie koła naukowe szczególnie ożywioną penetrację badawczą rozwinęły w ostatnich latach działalności Zrzeszenia wokół problemów ochrony środowiska naturalnego człowieka. Powołano w tym celu specjalny zespół koordynacyjny kół, zaś poznańscy działacze w znacznym stopniu przyczynili się do powstania i rozwoju prac Polskiego Komitetu Młodzieży Studenckiej do spraw Ochrony Środowiska. Spośród innego rodzaju poczynań podejmowanych przez poznańskie koła naukowe wymienić należy zwłaszcza działalność samokształceniową i popularyzatorską. Wiele kół uczestniczyło także w cennych akcjach społecznych (medycy i stomatolodzy - "białe niedziele" na wsi, pedagodzy - opieka nad młodzieżą w Izbie Dziecka Milicji Obywatelskiej itp.). Przypominając przedsięwzięcia wiążące się z ukierunkowaniem studenckich prac naukowych na potrzeby praktyki, trzeba też wspomnieć o konkursach na prace magisterskie związane tematycznie z ziemiami zachodnimi (organizowanych w latach sześćdziesiątych przez Radę Okręgową Zrzeszenia wspólnie z Zarządem Wojewódzkim Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich) oraz z problematyką poznańską. Te ostatnie ogłaszano wespół z Prezydium Rady Narodowej m. Poznania i Zarządem Wojewódzkim Związku Młodzieży Socjalistycznej od 1967 r Interesującą formę naukowej refleksji nad środowiskiem studenckim i własną w nim działalnością stanowił powołany przy Radzie Okręgowej Zrzeszenia w 1971 r. Grzegorz Wiśniewski Zespół Badań Środowiska Akademickiego. Zespół ten, złożony ze studentów i młodych pracowników naukowych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, przeprowadził kilka ciekawych sondaży i analiz i opublikował ich wyniki we własnych "Zeszytach Problemowych". DZIAŁALNOŚĆ IDEOWO-POLITYCZNA Bardzo ważne miejsce w całokształcie działań podejmowanych przez poznańskie instancje Zrzeszenia Studentów Polskich zajmowała praca ideowo-polityczna. Jej charakter był w poszczególnych okresach różny, co zresztą wynikało z programu całej organizacji. W latach 1950 -1956 działalność ideowo-polityczna Zrzeszenia cechowała mała samodzielność i stosunkowo skromny zakres inicjatyw, aczkolwiek treści polityczne silnie nasycały wiele przedsięwzięć organizacji (przykładem mogą tu być organizowane wespół ze Związkiem Młodzieży Polskiej studenckie ekipy agitacyjno-artystyczne). Lata 1956 -1960, obfite w dyskusje i kontrowersje, przyniosły ostateczne ukształtowanie politycznego profilu Zrzeszenia oraz wypracowanie nowych metod, służących zapewnieniu jak najaktywniejszego uczestnictwa organizacji i jej członków w realizacji programu budownictwa socjalistycznego w Polsce. Nie obyło się wówczas bez polemik z reprezentantami koncepcji apolityczności organizacji - na gruncie poznańskim przypomnijmy stanowisko Koła Medyków i Farmaceutów (odpowiednik Rady Uczelnianej) na Akademii Medycznej, które doprowadziło do rozwiązania Zarządu Koła przez Komitet Wykonawczy Rady Okręgowej w styczniu 1959 r., czy też niektóre publikacje na łamach tygodnika "Wyboje". Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte - to okres wzbogacania zestawu ideowych oddziaływań Zrzeszenia, a równocześnie czynne uczestnictwo organizacji w życiu politycznym kraju. N a poznańskich uczelniach Zrzeszenie dużą wagę przywiązywało do aktywnego udziału swych członków w ogólnokrajowych i lokalnych wydarzeniach politycznych. Wzmożoną aktywność przejawiały instancje Zrzeszenia w czasie kampanii wyborczych do Sejmu i rad narodowych - m. in. poprzez organizowanie spotkań z kandydatami na posłów i radnych oraz udział w pracach komisji wyborczych. Warto podkreślić, że w toku wyborów w 1958 r. do rad narodowych miasta Poznania i poszczególnych dzielnic wybrano trzech radnych - działaczy Zrzeszenia, zaś w 1969 r. - pięcioro. Dziesiątki aktywistów Zrzeszenia brały też udział w pracy komisji rad narodowych. W latach 1956 - 1958 ówczesny wiceprzewodniczący Rady Okręgowej Zrzeszenia wchodził w skład Prezydium Rady Narodowej Miasta Poznania. Ożywioną działalność rozwijało Zrzeszenie w kampaniach przed kolejnymi zjazdami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wspomnieć tu trzeba o licznych dyskusjach i spotkaniach z delegatami, a także o organizowanych pod auspicjami Zrzeszenia studenckich czynach zjazdowych. Do szczególnej aktywizacji ogniw organizacji przyczyniła się ogólnokrajowa dyskusja nad tezami na VI Zjazd, w toku której w poznańskim środowisku akademickim Zrzeszenie zorganizowało 24 spotkania i "trybuny studenckie". Przyniosły one szereg cennych wniosków, zwłaszcza dotyczących szeroko rozumianego funkcjonowania wyższej uczelni. Poznańscy studenci i aktyw Zrzeszenia reprezentowani byli przez swego delegata na IV, V i VI Zjazdach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Realizując program obywatelskiego wychowania, wiele pracy 'wkładały instancje Zrzeszenia w przygotowanie manifestacji pierwszomajowych, w popularyzację treści 7fwej w latach 1%5 - 1%7wej w latach 1%7 - 1%9 związanych z rocznicami Polski Ludowej i w organizację obchodów rocznic wyzwolenia Poznania. XX rocznica powstania Polskiej Partii Robotniczej i utworzenia Związku Walki Młodych służyły przypomnieniu postępowych tradycji polskiego ruchu robotniczego i młodzieżowego. Niemałe znaczenie wychowawcze miał udział członków poznańskiego Zrzeszenia (a zwłaszcza Rady Uczelnianej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza) w obchodach 50-lecia Uniwersytetu w 1969 r. Osobną wzmiankę poświęcić trzeba bogatemu programowi obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego, odbywających się w latach 1960 - 1966. Jako przykład przypomnieć tu można kilka przedsięwzięć: wspomniany już Ogólnopolski Zjazd Kół Naukowych, udział w ogólnopolskiej manifestacji studentów w Kruszwicy, seminarium .słuchaczy Studiów Nauczycielskich "Walka o zachowanie polskości w szkołach Wielkopolski" we Wrześni. Ważnym elementem patriotycznego wychowania stały się poczynania na rzecz umacniania ludowej obronności. Ich przykładem były obchody rocznic Ludowego Wojska Polskiego, spotkania z weteranami czy też studenckie spartakiady sportów obronnych, przygotowywane wspólnie z Związkiem Młodzieży Socjalistycznej, Związkiem Młodzieży Wiejskiej, Akademickim Związkiem Sportowym i Ligą Obrony Kraju. Związane ze sprawą obronności były liczne działania upamiętniające walkę i martyrologię narodu polskiego w okresie II wojny światowej. Szereg cennych, o wielkim znaczeniu wychowawczym przedsięwzięć ma. tu do odnotowania zwłaszcza Rada Uczelniana Akademii Medycznej. W 1968 r. zorganizowała ona ogólnopolskie sympozjum poświęcone martyrologii dzieci w tzw. Kraju Warty. Wieloletnie starania aktywistów Akademii Medycznej doprowadziły do odsłonięcia w maju 1971 r. pomnika studentów Uniwersytetu Poznańskiego zamordowanych przez okupanta w Palę dziu pod Poznaniem. Monument ten - jedyny w swoim rodzaju w Polsce - stanął w miejscu będącym prawdopodobnie największą w kraju zbiorową mogiłą studentów z okresu ostatniej wojny. Dużą aktywność przejawiało poznańskie Zrzeszenie w działaniach na rzecz pełnej integracji ziem zachodnich i północnych. Był to zarówno udział we współpracy, Grzegorz Wiśniewski jaką cała organizacja prowadziła z województwem koszalińskim, jak i inne przedsięwzięcia, obejmujące w szczególności Ziemię Lubuską i realizowane wspólnie z Towarzystwem Rozwoju Ziem Zachodnich. Przez pewien czas działał przy poznańskiej Radzie Okręgowej Zrzeszenia komitet współpracy z Ziemią Lubuską. N a obszar województwa zielonogórskiego udawały się koła naukowe i zespoły artystyczne, zaś w Poznaniu zorganizowano w 1965 r. "Studenckie Dni Zielonej Góry". Szeroko zachęcano studentów do podejmowania pracy na ziemiach zachodnich. Przez wiele lat aktywnie działało przy Radzie Okręgowej regionalne Koło Lubuszan, podobnie zresztą jak Koło Koszalinian i Szczecinian. Więź studentów z ośrodkami terenowymi starały się też podtrzymywać i rozwijać inne działające w Poznaniu studenckie koła regionalne, grupujące młodzież pochodzącą z poszczególnych powiatów województwa poznańskiego. W oparciu o doświadczenia zdobyte w tym zakresie przez środowisko poznańskie obradowała w Poznaniu w 1964 r. I Ogólnopolska Konferencja Studenckiego Ruchu Regionalnego. Z wychowaniem patriotycznym łączyło się ściśle kształtowanie postaw internaejonalistycznych. N a szczególną uwagę zasługują tu rozliczne przedsięwzięcia wiążące się z umacnianiem przyjaźni polsko-radzieckiej. W ścisłej współpracy z Komisją Akademicką Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Po1sko- Radzieekiej organizowano obchody rocznic Rewolucji Październikowej, a także na szeroką skalę zakrojone uroczystości związane z setną rocznicą urodzin Włodzimierza Lenina. Problematyka Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich popularyzowana była przez wystawy, prelekcje i spotkania, jak również przez cykliczny konkurs "Kraj Naszych Przyjaciół". Trzeba tu też wspomnieć o szerokiej współpracy i bezpośredniej wymianie ze studentami radzieckimi, zwłaszcza z charkowskimi. W obchodach setnej rocznicy urodzin Lenina w Charkowie brała udział siedemdziesięcioosobowa oficjalna delegacja poznańskich studentów. Wiele inicjatyw podjęto też na rzecz (pogłębiania przyjaźni z innymi bratnimi krajami wspólnoty socjalistycznej (np. Dni Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Tygodnie Czechosłowackie i Węgierskie, bezpośrednie kontakty z tamtejszymi organizacjami studenckimi). Poznańscy studenci - członkowie Zrzeszenia Studentów Polskich dawali wielokrotnie wyraz swemu stanowisku w ważkich kwestiach międzynarodowych. Już w zaraniu swego istnienia organizacja uczestniczyła w zbieraniu podpisów pod Apelem Sztokholmskim i Narodowym Plebiscytem Pokoju. W 1959 r. - w XX rocznicę wybuchu II wojny światowej - obradowało w Poznaniu zorganizowane przez Zrzeszenie Studentów Polskich i Studenckie Stowarzyszenie Przyjaciół Organizacji Narodów Zjednoczonych międzynarodowe seminarium pod hasłem "Współczesny świat a rozbrojenie" z udziałem przedstawicieli organizacji studenckich z 28 państw. Studenci poznańscy protestowali przeciw interwencji amerykańskiej w Korei, wobec zamordowania Patrice Lumumby i przeciw faszystowskiemu przewrotowi w Grecji. Szeroki zasięg miała akcja solidarności z walczącym narodem wietnamskim. Obok wielu wieców i imprez solidarnościowych (rezolucję w sprawie Wietnamu uchwaliła także XVI Okręgowa Konferencja Sprawozdawczo-Wyborcza Zrzeszenia Studentów Polskich), utworzono Studencki Fundusz Solidarności z Wietnamem, a także zorganizowano w 1967 r. konkurs na plakat "O wolne niebo nad Wietnamem". Zrzeszenie blisko współpracowało i otaczało opieką grupę studentów wietnamskich kształcących się od 1966 r. na uczelniach poznańskich. Studenci poznańscy manifestowali też wielokrotnie poparcie dla swych kolegów z innych krajów, walczących z imperializmem, rasizmem, kolonializmem i rodzimą Inauguracja nowego roku działalności IZrzeszenia Studentów Polskich w Poznaniu (1%8) w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza reakcją. W akcjach solidarnościowych brało również udział wielu spośród kilkudziesięciu studentów zagranicznych studiujących w Poznaniu, a zorganizowanych w Środowiskowym Komitecie Studentów Zagranicznych działającym przy Radzie Okręgowej. Sporo takich imprez odbywało się zwłaszcza w toku corocznych obchodów Międzynarodowego Tygodnia Studenta (10-17 listopada). Popularyzacji problematyki ideologicznej i międzynarodowej służyły spotkania i dyskusje, konkursy o tytuł "Politykusa" , a także przygotowywane przy współudziale Zrzeszenia dni książki "Człowiek - Swliat · *- Polityka", połączone z konkursami na recenzję książki społeczno-politycznej. Podkreślić trzeba, iż duże zasługi w prezentowaniu tych zagadnień położyło poznańskie koło działającego w ścisłej współpracy ze Zrzeszeniem Studentów Polskich, a następnie w jego ramach, Studenckiego Stowarzyszenia Przyjaciół Organizacji Narodów Zjednoczonych. Sporą rolę w rozbudzeniu społeczno-politycznych zainteresowań środowiska studenckiego odegrały też działające od 1964 r. kluby "Publicum" . Wreszcie przypomnieć należy liczne letnie i zimowe obozy dyskusyjno-szkoleniowe, gdzie problematyka społeczno-polityczna stanowiła podstawowy bądź jeden z głównych tematów do wymiany poglądów. Skoro mowa o formach działalności politycznej i propagandowej Zrzeszenia w środowisku poznańskim, wspomnieć trzeba o środkach masowego przekazu, którymi dysponowała organizacja. Największą chyba praktyczną rolę odegrały tu studia radiowe w domach studenckich, które mogły przecież objąć swym oddziaływa Grzegorz WiśniewskiiiKli Tadeusz Kiełczewski przewodniczący Rady Okręgowej w latach 1%9 - 1970 Grzegorz Wiśniewski przewodniczący Rady Okręgowej w latach 1970 - 1972 niem około 40% studentów. Uczestniczyły one w mniejszym lub większym stopniu we wszystkich przedsięwzięciach politycznych organizacji, wypracowując niej ednokrotnie ciekawe formy publicystyki ii informacji. Praca radiowęzłów stała się zarazem jednym z najwartościowszych elementów działalności Zrzeszenia w domach studenckich. Ważnym instrumentem oddziaływania była też wydawana pod auspicjami poznańskiego Zrzeszenia prasa studencka. N a szczeblu okręgowym wspomnieć należy zwłaszcza o wychodzącym od października 1956 r. do listopada 1957 r. tygodniku "Wyboje" - organie Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Polskiej i Rady Okręgowej Zrzeszenia Studentów Polskich, a później Komitetu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Socjalistycznej i Rady Okręgowej Zrzeszenia Studentów Polskich. Bogata, niekiedy kontrowersyjna publicystyka "Wybojów", odzwierciedlała poglądy i opinie studentów w okresie, w którym pismo -się ukazywało. Grupujący wokół siebie sporą grupę młodych twórców, tygodnik ten występował też z ciekawymi inicjatywami kulturalnymi. "Wyboje" w czasie swego istnienia odegrały dużą rolę w aktywizacji środowiska studenckiego. W latach 1957 - 1959 Rada Okręgowa Zrzeszenia Studentów Polskich wydała pod różnymi tytułami kilka jednodniówek, związanych z bieżącą działalnością organizacji. Edycję jednodniówek wznowiono w 1969 r., opatrując je już stałym tytułem "Spojrzenia" i powierzając ich redagowanie Klubowi Dziennikarzy Studenckich przy Radzie Okręgowej. W latach 1969 -1973 ukazało się kilkanaście wydań "Spojrzeń", poświęconych każdorazowo ciekawszym inicjatywom i ważniejszym wydarzeniom w. życi u organizacji, bądź działalności poszczególnych rad uczelnianych Zrzeszenia. "Spojrzenia" kolportowane były kanałami wewnątrzorganizacyjnymi. Dziennikarskie próby podejmowały również instancje uczelniane Zrzeszenia. Tak np. w połowie lat pięćdziesiątych Zarząd Uczelniany Związku Młodzieży Polskiej i Komitet Uczelniany Zrzeszenia Studentów Polskich Akademii Medycznej wydawały przez krótki okres pismo "Życie Naszej Akademii", zaś Zarząd Dzielnicowy Związku Młodzieży Polskiej i Komitet Uczelniany Zrzeszenia Studentów Polskich Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza - gazetkę "Nasze Sprawy". Nakładem Rady Uczelnianej Zrzeszenia Studentów Polskich Wyższej Szkoły Ekonomicznej ukazywał się w latach 1967'- 1973 (studencki miesięcznik "Merkury". Dziennikarze studenccy - aktywiści Zrzeszenia uczestniczyli w redagowaniu "kolumn studenckich" w poznańskich dziennikach oraz audycji w Polskim Radio. Podkreślić warto, iż wielu spośród nich stało się po ukończeniu studiów profesjonalistami, zasilając kadry poznańskich redakcji. TROSKA O SPRAWY SOCJALNO-BYTOWE Zrzeszenie przyjęło określaną koncepcję działalności socjalno-bytowej, odmienną od tej, która realizowana była np. przez Bratnie Pomoce. Zrezygnowała bowiem organizacja z bezpośredniego dysponowania środkami materialnymi i finansowymi składającymi się na pomoc państwa dla studentów. Skoncentrowało się natomiast Zrzeszenie na współudziale w przyznawaniu świadczeń, sprawowaniu ispołecznej kontroli funkcjonowania komórek i instytucji odpowiedzialnych za zakwaterowanie, żywienie i zdrowie studentów, nadto zaś na przedsięwzięciach analityczno- konsultacyjnych w zakresie potrzeb ekonomicznych środowiska studenckiego i wynikających stąd poczynaniach postulatywnych. Ta koncepcja działalności zakładała ścisłą współpracę w rozwiązywaniu problemów socjalnych studentów z władzami państwowymi i uczelniami. Działo się tak i w środowisku poznańskim, gdzie związane ze sprawami bytowymi kontakty kierownictwa organizacji i aktywu ekonomicznego Zrzeszenia z organami miejskimi, wojewódzkimi i uczelnianymi były żywe i częste. Dodatkowe uzasadnienie szerokich konsultacji stwarzały niewątpliwie trudne warunki, w jakich przez wiele lat pracowały poznańskie uczelnie. W odpowiedzi na przedkładane przez Zrzeszenie postulaty podjęto cały szereg działań zmierzających do poprawy warunków życia poznańskich studentów. N a szczeblu miejskim bardzo istotne znaczenie miała np. sesja Rady Narodowej m. Poznania w grudniu 1956 r., poświęcona całkowicie problematyce studenckiej i przygotowana wspólnie z aktywem Zrzeszenia. W rezultacie podjętych wówczas uchwał wybudowano linię tramwajową prowadzącą do osiedla studenckiego na Winogradach, udzielono pomocy w budowie domu społeczno-usługowego na tym osiedlu i w powstaniu szpitalika studenckiego w Poznaniu oraz zapoczątkowano rejestrację prywatnych kwater studenckich w mieście. Sprawy socjalno-bytowe środowiska studenckiego znajdowały z inicjatywy Zrzeszenia odzwierciedlenie również na wielu posiedzeniach Prezydium Rady, jej komisji, Kolegium Rektorów i władz poszczególnych uczelni. Od zarania swego istnienia Zrzeszenie uczestniczyło w rozdziale różnorakich form pomocy materialnej dla studentów. W ostatnich latach działalności Zrzeszenia aktyw organizacji (co uwidoczniło się w szczególności na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza) uzyskał w praktyce decydujący głos w przyznawaniu stypendiów pieniężnych, zasiłków losowych oraz miejsc w domach studenckich i stołówkach, jakkolwiek formalnie ostateczną decyzję podejmował dziekan wydziału. Poznańskie Zrzeszenie wkładało również wiele wysiłku w prowadzenie należytej akcji informacyjnej o poszczególnych formach świadczeń, a także w analizowanie efektów polityki stypendialnej oraz konsultacje dotyczące każdorazowych zmian systemu stypendialnego. Szczególną wagę przywiązywano do popularyzacji tych form pomocy państwowej, które posiadały największą wagę z punktu widzenia aktualnych interesów gospodarki narodowej. Dotyczyło to zwłaszcza stypendiów fundowanych przez zakłady pracy. Aktyw Zrzeszenia przeprowadzał ich weryfikację, organizował na Grzegorz Wiśniewski Członkowie Zrzeszenia Studentów Polskich pracują społecznie przy budowie Parku - Pomnika Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko-Radzieckiej na wzgórzach dawnej Cytadeli. Zdjęcie "wykonano 18 X 1970 r. poszczególnych uczelniach tzw. giełdy stypendiów, dbał o zapewnienie bezpośredniego kontaktu studenta z fundatorem. Bogaty zestaw form finansowej i rzeczowej pomocy państwa dla studentów uzupełniało Zrzeszenie wieloma innymi inicjatywami. Było to między innymi uczestnictwo w rozdziale świadczeń dla uboższych studentów, które przekazywał Polski Komitet Pomocy Społecznej, a także utworzenie w 1967 r. Studenckiej Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej. Największy jednak zasięg, a także istotne znaczenie wychowawcze miały przedsięwzięcia związane z umożliwianiem studentom dorywczej pracy zarobkowej, zarówno w czasie roku akademickiego, jak i w okresie wakacyjnym. Szersze działania na tym polu uruchomiło Zrzeszenie od drugiej połowy lat pięćdziesiątych. W wyniku stworzenia różnych form pośrednictwa pracy, poznańskim studentom umożliwiono dorywcze zatrudnienie zarówno przy prostych, nieskomplikowanych pracach fizycznych, jak i przy pewnych działaniach specjalistycznych, podczas których mogli oni praktycznie wykorzystać nabyte w toku studiów umiejętności. W okresie wakacyjnym studenci pracowali jako wychowawcy kolonijni, ratownicy, kelnerzy czy likwidatorzy szkód Państwowego Zakładu Ubezpieczeń. Wiele osób znajdowało corocznie zatrudnienie na międzynarodowych i krajowych targach poznańskich jako tłumacze, informatorzy, pomoce biurowe czy stoiskowe. Dorywcze zatrudnienie w okresie roku akademickiego - to pomocnicze prace domowe, korepetycje, praca w przedsiębiorstwach przemysłowych, budowlanych, transportowych i gospodarki komunalnej, specjalistyczne usługi mechaniczne, elektryczne, plastyczne, ogrodnicze i inne. Pośrednictwo pracy organizowały początkowo biura i sekcje działające przy Radzie Okręgowej i poszczególnych Radach Uczelnianych Zrzeszenia (spośród tych bardziej popularnych przypomnieć warto "Marysieńkę" na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, czy też "Kasię" na Akademii Rolniczej). Od 1962 r. ich funkcje poczęła stopniowo przejmować - gospodarczo podporządkowana Wojewódzkiemu Związkowi Spółdzielni Pracy - Studencka Spółdzielnia Pracy "Akademik", która dzięki dużej dynamice rozwojowej stała się wkrótce sporym mechanizmem usługowym. Inicjujący tę działalność rok 1962 zamknął się sprzedażą usług w wysokości 2 800 000 zł, natomiast w roku 1972 wyniosła ona już 46 000 000 zł. Do kieszeni pracujących w Spółdzielni około 7000 studentów trafiło wówczas prawie 26 000 000 zł. Rozwój gospodarczy Spółdzielni szedł w kierunku coraz szerszego wykorzystywania fachowych umiejętności studentów, czego wyrazem było uruchamianie coraz to nowych oddziałów specjalistycznych. Wiele inicjatyw "Akademika" wiązało się z istotnymi potrzebami komunalnymi Poznania (oczyszczanie miasta, budownictwo mieszkaniowe). Duże zaangażowanie wykazała Spółdzielnia na rzecz rozwoju usług dla samego środowiska studenckiego (punkty rzemieślniczo-usługowe, "tanie bufety", bary w klubach studenckich). Społeczną kontrolą aktywu Zrzeszenia objęta była działalność wielu placówek odpowiedzialnych za sprawy bytowe poznańskiego środowiska studenckiego, również stołówek studenckich, prowadzonych głównie przez Poznańską Spółdzielnię Spożywców. Działające przy nich kolektywy reprezentujące konsumentów systematycznie analizowały jakość i warunki żywienia. Dzięki wieloletnim staraniom Zrzeszenia doszło do uruchomienia w Poznaniu studenckiej stołówki dietetycznej. Dużą rolę w systematycznym polepszaniu jakości żywienia odgrywały ogłaszane przez Zrzeszenie konkursy na najlepszą stołówkę i najaktywniejszą komisję stołówkową środowiska poznańskiego. Zrzeszenie uwzględniając ograniczoną liczbę konsumentów w stołówkach i ich zróżnicowane interesy, dbało także o rozwój innych form żywienia, doprowadzając do umożliwienia studentom nabywania posiłków w poznańskich barach mlecznych i zakupu suchego prowiantu w wybranych sklepach spożywczych. Starania Zrzeszenia, poparte finansową pomocą uczelni, spowodowały wprowadzenie dostaw mleka do domów studenckich po cenach niższych od detalicznych, a także stworzenie w obiektach akademickich sieci wspomnianych już tzw. tanich bufetów. Podobną społeczną kontrolę realizowano w odniesieniu do akademickiej służby zdrowia. Niezależnie od tego poznański aktyw Zrzeszenia podjął szereg własnych inicjatyw zmierzających do polepszenia stanu zdrowotności studentów. Służyło temu celowi szerzenie oświaty sanitarnej - między innymi poprzez działających na terenie domów studenckich od 1968 r. społecznych instruktorów sanitarnych - studentów Akademii Medycznej. Zrzeszenie prowadziło rozdział skierowań na leczenie sanatoryjne, klimatyczne i ftyzjatryczne. Wiele owocnych działań podjęto na rzecz rozwoju w środowisku studenckim honorowego krwiodawstwa m. in. poprzez stworzenie Studenckiego Banku Krwi. Od 1971 r. działała przy Radzie Okręgowej Sekcja Rehabilitacyjna, zajmująca się organizowaniem rehabilitacji lekarskiej, psychologicznej i społecznej studentów, potrzebujących tego rodzaju pomocy. Bardzo wiele uwagi poświęcała poznańska organizacja sprawom domów studenckich, stanowiących przecież miejsce zamieszkania bez mała połowy ogółu studen - tów. Zrzeszenie inspirowało i opiniowało tu zamierzenia inwestycyjne (w 1959 i. Rada Okręgowa podjęła nawet wspólnie z Zarządem Wojewódzkim Związku Młodzieży Wiejskiej - z różnych względów potem nie zrealizowaną - inicjatywę budowy w czynie społecznym domu akademickiego dla młodzieży pochodzącej z terenu województwa poznańskiego). Samorząd studencki rozwiązywał wespół z ad Grzegorz Wiśniewski . . ..:..:_. . :._. "o_0.". :. .0-; 0:... Xvi :00_:00:0 . '0:'0:0 _ \filii I Konfereneja sprawozdawczo-wyborcza Rady Okręgowej Zrzeszenia Studentów Polskich w Sali Wielkiej Pałacu Kultury (12-13 V 1972 r.). W pierwszym rządzie siedzą od l,ewejBogdan Gawroński - sekretarz Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej; Józef Switaj - sekretarz Prezydium Rady Narodowej m. Poznania; Bolesław Stachowiak - wiceprzewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej; Jan Pawlak - sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczejministracją wszelkie bieżące problemy mieszkańców, nierzadko bardzo dla nich dotkliwe - np. sprawy wyposażenia pokoi, ciepłej wody, terminów odwiedzin. Organizowano konkursy na najlepszy samorząd w środowisku, naj estetyczniej urządzony pokój itp. Zaangażowanie Zrzeszenia w organizowanie życia mieszkańców domu studenckiego było jedną z najwartościowszych form rozwijania samorządności studenckiej. Niedobór miejsc w domach studenckich uzupełniano poprzez organizację sieci kwater prywatnych. Zainteresowanie poznańskiego Zrzeszenia tą sprawą wzrosło w latach sześćdziesiątych, czego wyrazem było utworzenie w 1964 r. przy Radzie Okręgowej Biura Kwater Studenckich. Biuro to przyjmowało zgłoszenia wolnych pokoi od mieszkańców miasta i kierowało na nie studentów, prowadziło kontrolę kwater i opłat pobieranych przez właścicieli mieszkań, a także organizowało mediacje w sprawach spornych; czyniło też starania o stałe zwiększanie liczby kwater, zwłaszcza dla dziewcząt i małżeństw studenckich. O rozmiarach działalności Biura świadczy fakt, iż np. w 1972 r. dysponowało ono 1600 kwaterami zamieszkałymi przez około 4000 studentów; było ono największą tego typu placówką w kraju. Zrzeszenie uczestniczyło też wydatnie w przezwyciężaniu trudności noclegowych i aprowizacyjnych, jakie napotykali na terenie Poznania przybywający na zajęcia studenci zaoczni. W okresie wakacyjnym za pośrednictwem Zrzeszenia kilkuset poznańskich studentów wyjeżdżało corocznie na wczasy - w tym i na specjalne dla matek z dziećmi, dla studenckich rodzin i sierot. Począwszy od lat sześćdziesiąty*, odchodzo 79"no od koncepcji wypoczynku biernego i w związku z tym pobyt na wczasach i obozach stałych nasycano coraz bardziej elementami programowymi. Troskę o sprawy socjalno-bytowe studenta' uzupełniało zainteresowanie jego przyszłym losem po uzyskaniu dyplomu. Poznański aktyw Zrzeszenia wiele uwagi poświęcał sprawom zatrudnienia absolwentów zgodnie z potrzebami gospodarki i kultury regionu, kojarzonymi z indywidua1nymi zainteresowaniami. We współpracy z państwowymi organami zatrudnienia prowadzono szeroką akcję informacyjną o możliwościach podjęcia pracy i obowiązujących przepisach. Sporo zaangażowania wkładano w inspirowanie wczesnego wyboru miejsca pracy (stypendia fundowane, umowy przedwstępne). Wreszcie obserwowano pierwsze kroki absolwenta na terenie zakładu poddając analizie przebieg okresu stażowego. Jerzy Stefański przewodni - czący Rady Okręgowej w latach 1972 - 1973 TURYSTYKA I SPORT Niebłahy dorobek zanotowało Zrzeszenie na polu działalności turystycznej, która charakteryzowała się - zwłaszcza od drugiej połowy lat pięćdziesiątych - dużą różnorodnością inicjatyw i sporym stopniem decentralizacji środków materialnych. Sprzyjało to objęciu przez nią szerokiej grupy studentów. W czasie trwania roku akademickiego najbardziej masowymi formami uprawiania turystyki krajowej stały się w szczególności krótkie, często weekendowe wycieczki odbywane zwykle w niewielkich grupach oraz duże imprezy turystyczne o charakterze rajdów i złazów. O popularności wycieczek sobotnio-niedzielnych w środowisku poznańskim świadczy np. fakt, iż w 1971 r. wzięło w nich udział około 9500 studentów w ramach 335 grup. Ustalonym powodzeniem cieszyły się rajdy i złazy, często przygotowywane nawet przez poszczególne rady wydziałowe (tradycyjnym partnerem organizacyjnym był tu Oddział Międzyuczelniany Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego). Wiele z tych imprez posiada już długoletnią tradycję, weszły one na stałe do kalendarza imprez turystycznych Wielkopolski i kraju. Przez kilkanaście lat odbywały się np. cyklicznie - zapoczątkowane na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych - takie przedsięwzięcia jak: Złaz Wiosenny (Politechnika Poznańska), Rajd Księżycowy (Akademia Rolnicza), Rajd Sprawnościowy (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), Złaz N adwarciański (Wyższa Szkoła Ekonomiczna) czy Złaz Parasolowy (Akademia Medyczna). Największy zasięg i popularność zyskał sobie organizowany corocznie od 1956 r. Ogólnopolski Studencki Rajd Zachodni, w którym częstokroć brało udział sporo ponad tysiąc uczestników. Duże znaczenie wychowawcze i polityczne Rajdu, organizowanego wespół z Towarzystwem Rozwoju Ziem Zachodnich, wiązało się z faktem, że zapoznawał on studentów z problemami ziem zachodnich, a ponadto był częstokroć okazją do patriotycznych manifestacji młodzieży. N atomiast w okresie wakacyjnym corocznie kilkuset poznańskich studentów orga Grzegorz Wiśniewskinizowało się w tzw. samodzielne grupy wędrowne - piesze, motorowe, kolarskie, kajakowe czy żeglarskie. Stwarzało to możliwość zwiedzenia dowolnych regionów kraju, gdyż grupa uczestników realizowała tu we własnym zakresie cały program od opracowania trasy aż po rozliczenie finansowe. Zrzeszenie proponowało także udział w centralnie programowanych obozach wędrownych, m. in. w organizowanym przez kilka lat przez poznańskich aktywistów ogólnopolskim spływie kajakowym na Brdzie. Cenne i atrakcyjne uzupełnienie turystyki krajowej stanowiły wyjazdy zagraniczne, które szeroko rozwinęły się w drugiej połowie lat pięćdziesiątych. W 1958 r. na zorganizowane zagraniczne eskapady turystyczne udało się 153 poznańskich studentów, zaś w 1972 r. - już 716. Trasy wycieczek obejmowały większość krajów europejskich (w tym głównie Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich), a w latach późniejszych także niektóre państwa azjatyckie i afrykańskie. Również i do naszego miasta trafiało wielu studentów - turystów z zagranicy. Od 1957 r. funkcjonował w Poznaniu Międzynarodowy Hotel Studencki, organizowany każdego lata w jednym z domów bądź osiedli studenckich naszego miasta. W pierwszym roku swej działalności przyjął on 190 gości, zaś w 1972 r. - 10 412 osób. Na uwagę zasługuje szeroka działalność edukacyjna w sferze turystyki' prowadzona przez poznańskie Zrzeszenie. Specjalistyczne kluby i sekcje prowadziły szkolenie w zakresie żeglarstwa, speleologii, taternictwa czy jeździectwa. Szkolono również organizatorów turystyki oraz pilotów i kierowników wycieczek zagranicznych, a także strażników ochrony przyrody. Techniczno-organizacyjną gwarancję studenckiej turystyki stworzył "Almatur" , działająca w Poznaniu od lat sześćdziesiątych agencja Biura Podróży i Turystyki Zrzeszenia. Dysponowała ona własną kadrą etatową, sprzętem i środkami lokomocji, a także prowadziła ośrodek namiotowo-campingowy w Rowach koło Słupska oraz stacje turystyczne w Mieroszowie w woj. wrocławskim i w Bucharzewie w woj. poznańskim. Nieco uboższa była działalność Zrzeszenia w dziedzinie sportu, jakkolwiek w początkowym okresie istnienia organizacji wiele imprez i zawodów sportowych miało w środowisku studenckim Poznania charakter masowy. W latach późniejszych działalność sportowa ograniczała się do przygotowywania skromnych obiektów sportowych i organizowania lokalnych imprez na terenie poszczególnych osiedli i domów studenckich. W latach siedemdziesiątych miały miejsce dwa kolejne przedsięwzięcia o bardziej masowym charakterze i szerokim wachlarzu dyscyplin sportowych - studenckie "Posnaniady" . Opisywane działania prowadzone były najczęściej przy ścisłej współpracy i fachowej pomocy ze strony Akademickiego Związku Sportowego. PRACA STUDENTÓW NA RZECZ GOSPODARKI NARODOWEJ Ważki element oddziaływania wychowawczego Zrzeszenia Studentów Polskich stanowiła praca studentów na rzecz gospodarki narodowej. Przez cały okres swej działalności Zrzeszenie zasilało społeczną pracą studentów szereg odcinków życia gospodarczego Poznania i Wielkopolski. W latach pięćdziesiątych były to zwłaszcza częste wyjazdy na akcję żniwną i wykopkową. Przez wiele lat studenci uczestniczyli w budowie Parku Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko- Radzieckiej na poznańskiej Cytadeli. Od 1967 r. systematycznie Fragment manifestacji pierwszomajowej w Poznaniu w roku 1972. N a zdjęciu członkowie Zrzeszenia Studentów Polskich - działacze klubu "Nurt" pracowano przy przygotowywaniu terenów nowego poznańskiego ogrodu zoologicznego na Malcie; to przedsięwzięcie Rada Okręgowa Zrzeszenia otoczyła szczególną opieką. Wiele tysięcy godzin przepracowali członkowie Zrzeszenia przy porządkowaniu parków, zieleńców, obiektów rekreacyjnych i sportowych. Na podkreślenie zasługują prace podjęte przez studentów wokół obiektów akademickich. Przypomnieć tu trzeba budowę stadionu Akademickiego Związku Sportowego przy ul. Pułaskiego, hali sportowej przy ul. Młyńskiej, a także porządkowanie osiedla studenckiego na Winogradach, kilku domów studenckich, gmachów dydaktycznych i bibliotecznych. Wiele czasu poświęcono również remontom i adaptacjom pomieszczeń klubowych i radiowęzłowych, a także pracom porządkowym na studenckich obozowiskach i w bazach turystycznych (Rowy i Bucharzewo). Godne odnotowania są czyny specjalistyczne, takie np. jak projektowanie placów zabaw (Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych), udział w opracowaniu dokumentacji technicznej Parku Tysiąclecia w Poznaniu (Politechnika Poznańska), koncerty w szkołach i szpitalach (Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna) czy też wspomniane już akcje kół naukowych. Znaczenie wychowawcze tych i innych przedsięwzięć należy z pewnOSClą ocenlC wysoko; nie mniej ważne były też efekty ekonomiczne - wartość prac wykonanych przez członków poznańskiego Zrzeszenia wyniosła np. w 1964 r. ponad 2 000 000 zł, zaś w latach 1968 - 1969 około 4 500 000 zł. Zorganizowane i odpłatne formy pracy na rzecz gospodarki narodowej stanowiły Grzegorz Wiśniewski studenckie ochotnicze hufce pracy, brygady budowlane (od 1966 r.), a w szczególności praktyki robotnicze (od 1969 r.). Zrzeszenie wraz z pozostałymi organizacjami studenckimi uczestniczyło w technicznym i propagandowym przygotowaniu tych przedsięwzięć. Szczególnie szerokie było zaangażowanie poznańskiego Zrzeszenia w organizację praktyk robotniczych (rekrutacja zastępców komendantów hufców spośród aktywu, selekcja frontu robót, zagospodarowanie czasu wolnego podczas praktyk, kontrola pracy i warunków bytowych studentów). N a uwagę zasługuje też niewątpliwa użyteczność gospodarcza wielu prac wykonywanych przez studentów w ramach omówionej już działalności Studenckiej Spółdzielni Pracy "Akademik". N owe potrzeby społeczne - konieczność stworzenia ram organizacyjnych sprzyjających efektywniejszemu udziałowi młodzieży studenckiej w życiu uczelni i kraju - sprawiły, że w 1973 r. doszło do zintegrowania polskiego ruchu studenckiego i utworzenia Socjalistycznego Związku Studentów Polskich - jednolitej, ideowo-politycznej, masowej organizacji młodzieży akademickiej, o powszechnym charakterze działania. Pracując w ramach Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej, Socjalistyczny Związek Studentów Polskich czerpie z bogatych doświadczeń dotychczasowych organizacji studenckich, w tym również i z dorobku Zrzeszenia. Bez mała ćwierćwieczna działalność Zrzeszenia Studentów Polskich w Poznaniu zaznaczyła się wyraźnym piętnem w życiu miasta. Zrzeszenie potrafiło bowiem zintegrować szerokie rzesze swych członków wokół spraw istotnych dla Poznania i włączyć studentów w nurt życia społeczności grodu Przemysława. Z inspiracji Zrzeszenia praca studenckich umysłów i rąk częstokroć koncentrowała się na ważnych dla miasta odcinkach - poprzez działalność kół naukowych, czyny społeczne, prace wykonywane w ramach Spółdzielni Pracy "Akademik" . Wiele ożywienia wniosły w życie Poznania studencki ruch kulturalny czy działalność turystyczna. N ajbardziej wartościową cząstką dorobku poznańskiego Zrzeszenia wydaje się jednak wychowanie wielu tysięcy działaczy - ludzi zaangażowanych ideowo, zarażonych pasją aktywności, dysponujących określonymi umiejętnościami organizatorskimi, rzetelnie później służących krajowi na różnych stanowiskach w gospodarce, nauce, kulturze, organizacjach społeczno-politycznych i w administracji państwowej. Od r e d a k c j i: Artykuł niniejszy nie obejmuje problematyki wiążącej sie. z działalnością kulturalną. Zrz;eszenia StudeJ,ltów polskich w Poznaniu;. ze względu na swój zakres i znaczną rangę stanIe SIę ona przedmIotem odrębnego opracowanIa. PRZEWODNICZĄCY, RADY OKRĘGOWEJ ZRZESZENIA STUDENTOW POLSKICH W POZNANIU Stanisław Turbański Aleksander Syczewski Tadeusz Magacz Kazimierz Wo1nikowski Alojzy Andrzej Łuczak Tadeusz Kowalski 1950 -1951 1951 -1952 1952 -1954 1954 -1959 1959 - 1962 1962 Olgierd Antoniewicz Zbigniew J aśkiewicz Eugeniusz Mielcarek Tadeusz Kiełczewski Grzegorz Wiśniewski Jerzy Stefański 1962 -1965 1965 -1967 1967 -1969 1969 -1970 1970 - 1972 1972-1973